Słownikowe środki poetyckie – karta pracy
1. „To powiedziawszy, order wydobył z pokrowca I zawiesił na skromnym krzyżyku grobowca Uwiązaną kokardę wstążeczką czerwoną
I krzyż biały, gwiaździsty ze złotą koroną…” (A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)
2. „Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu” (A. Mickiewicz, Stepy akermańskie”)
3. „Noc jak bas.
Księżyc wysoko jak sopran”. (K. I. Gałczyński, Sanie)
4. „Czerwone maki na Monte Cassino Zamiast rosy piły polską krew,
A po tych makach szedł żołnierz i ginął,
Bo od śmierci silniejszy był gniew”. (F. Konarski, Czerwone maki…”)
5. „Księżyc w globusy patrzał w bibliotecznej salce
I po Morzu Śródziemnym wodził srebrnym palcem”. (K.I.Gałczyński, Niobe)
6. „(…) I wyspą śniegu nakrył błękitne wód pole, Ta wyspa żeglująca w otchłani – to chmura!
Z jej piersi na pół świata spada noc ponura;
Czy widzisz płomienistą wstążkę na jej czole?
To jest piorun!” (A. Mickiewicz, Góra Kikineis)
7. „Natenczas Wojski chwycił na taśmie przypięty Swój róg bawoli, długi, centkowany, kręty
Jak wąż boa…” (A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)
8. „Idzie węglarz zgarbiony, pod koszem się kłoni, przez czarny czarny śnieg –
i znaczy węglem białym, jak kwiaty jabłoni,
biały na śniegu śnieg”. (M. Pawlikowska-Jasnorzewska, Sen opaczny)
9. „Mówiono o Norwidzie, oprawnym we wstążki,
W złoconych rogach lśniących na stole w salonie”. (J. Liebert, Rozmowa o Norwidzie)
10. „Muzo – natchniuzo tak ci końcówkuję z niepisaniowości natreść
mi
ości i uzo”. (M. Białoszewski, Muzo natchniuzo)
11. „Koźlak, jak przewrócone kubka dno wypukłe,
Lejki, jako szampańskie kieliszki wysmukłe” (A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)
12. „Porzucił praistnienia zjesieniałość górną,
By się nasnuć jej w oczy tak barwno i piórno!
Krył się w ptaku naprędce i krył się nieściśle,
W pawim wątku jak w trwożnym mętniejąc domyśle”. (B. Leśmian, Dżananda)
13. „Na zielonym obrusie łąk, jako szeregi
Naczyń stołowych sterczą; tu z krągłymi brzegi Surojadki srebrzyste, żółte i czerwone,
Niby czareczki różnym winem napełnione”. (A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)
14. „ (…) A niżej dziatwa leśna: głóg w objęciu kalin, ożyna czarne usta tuląca do malin.
Drzewa i krzewy liśćmi wzięły się za ręce,
Jak do tańca stające panny i młodzieńce”. (A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)
15. „Leszczyna jak menada z zielonymi berły,
Ubranymi jak w grona, w orzechowe perły”. (A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)
16. „Patrzą siedząc w milczeniu, tu sędziwe buki,
Tam matrony topole i mchami brodaty”. (A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)
17. „(…)Oba stawy ubrane w zieloności szatę.
Między stawami w rowie młyn ukryty siedzi;
Jako stary opiekun, co kochanków śledzi”. (A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)
18. „Owdzie podnosi złotą kitę kukuruza;
Gdzieniegdzie otyłego widać brzuch harbuza”. (A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)
19. „(…) grom na chwilę uśnie:
Znowu wzbudzi się; ryknie i znów wodą chluśnie”. (A. Mickiewicz, Pan Tadeusz)
20. „Gdzie bystrym tylko orzeł polotem Pierzchliwe pogania ptaki
A gniewny Jowisz ognistym grotem
Powietrzne przeszywa szlaki”. (A. Naruszewicz, Balon)
21. „Męczy się człowiek Miron męczy znów jest zeń słów niepotraf niepewny cozrobień
yeń”. (M. Białoszewski, Mironczarnia)
22. „Patrzyły na mnie bratków wielkie, złote oczy,
Podkute szafirowym dookoła sińcem”. (B. Leśmian, Odjazd)
ODPOWIEDZI
1. epitety: skromnym, czerwoną, biały, gwiaździsty;
2. oksymoron: suchego oceanu;
3. porównanie;
4. synekdocha: żołnierz oznacza polską armię, całe wojsko;
5. personifikacja: księżyc wodził palcem;
6. peryfraza;
7. epitety: przypięty, bawoli, długi, centkowany, kręty; porównanie: jak wąż boa 8. oksymorony: czarny śnieg, biały węgiel; porównanie: węglem białym jak kwiaty
jabłoni;
9. metonimia: Norwid oprawny we wstążki i w złoconych rogach to nie Norwid tylko tom jego poezji;
10. neologizmy;
11. porównanie;
12. neologizmy: praistnienia, zjesieniałość, nasnuć, piórno;
13. metafora: na zielonym obrusie łąk; porównania: jako szeregi, niby czareczki;
epitety: zielonym, krągłymi, srebrzyste, żółte, czerwone, napełnione;
14. personifikacje: głóg w objęciu kalin, ożyna usta tuląca do malin, wzięły się za ręce; porównanie: jak do tańca;
15. Porównania: leszczyna jak menada, ubranymi jak w grona, przenośnia: orzechowe perły, epitety: zielonymi, orzechowe;
16. animizacja: patrzą siedząc w milczeniu, przenośnie: mchami brodaty, matrony topole;
17. przenośnia: oba stawy ubrane w zieloności szatę, animizacja: młyn ukryty siedzi, porównanie: jako stary opiekun, co kochanków śledzi; personifikacja: co
kochanków śledzi;
18. archaizmy (fonetyczne): owdzie, kukuruza, harbuza;
19. animizacja: uśnie, wzbudzi się, ryknie, chluśnie;
20. peryfraza – tj. nad ziemią;
21. neologizmy: mironczarnia powstał z połączenia słów Miron i męczarnia; niepotraf – neologizm utworzony od „nie potrafi”; niepewny cozrobień – nie wiedzieć co zrobić; yeń – dźwiękowa oznaka rezygnacji, kojarzy się z jękiem;
22. przenośnia, peryfraza.
