Domańska Bogna

(1)

1

(2)

SPIS Z A W A R T O Ś C I TE C ZK I — ...

. ł A . b d / r t k ą ...

ps^Cdska „ btfjuo^ ^ f O u C i l a m

1/1. Relacja

\J ł/i-

^{A ,}

I/2. Dokumenty (sensu striclo) dotyczące osoby relatora

S.

I/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora _

II. M ateriały uzupełniające relację yJ A - b Ł 6.

ltl/1 - Materiały dotyczące rodziny relatora _

111/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. -—

111/3 - Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) — 111/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r. —

ltl/5 - inne..?—

IV. Korespondencja —

V. Nazwiskowe karty informacyjne

\J

VI. Fotografie

V lc$€ro*

2

(3)

3

(4)

Bogna z GCRSKICH DOMAŃSKA, pseudonimy: w AK - "Wolska", "Bogna" * •

w Del,Rządu-"Bronisława" f ' U ' r* ‘ * T- ^ ^

_ _ _ _ _ _____________ __________ _________________ ______ .t ^

— - ^

Nfe, -

ur« 11,VIII, 1903 r. w Warszawie, córka Jadwigi z Hertzów i KazimierzjTtJOESKTCSt" »....

Wykształcenie średnie,

1920 r, Zw.Strzelecki, czołówka (kantyna) wyjazdy na fronto Praca pomocnicza w szpitalu Czerwonego Krzyża, 1922 - Wyjazd z Warszawy na Wileńszczyzną.

1925 - Zamążpójście, powrót do V/arszawy,

1926- urodziny syna Jana, 1929 - urodziny syna Bohdana,

lata 1933-1939 Praca w Bibliotece Związku Zawodowego Pracowników Miejskich.

1938 - Biały Krzyż, przeszkolenie świetliczarskie.

1939 - Biblioteka zbombardowana. Biały Krzyż - w pierwszych dniach wojny świetlica - kantyna na punkcie W9 linii kolejowej Warszawa-Włochy.Kilka transportów wojskowych, zdtaje mi sią,że 4 września punkt^^onbardowany^ przestaje istnieć©

Lotne patrole biało-krzyskie na odcinkach frontu warszawskiego, "Mój" na odcinku Opaczewska^- granica miasta, 5-cio osobowe patrole z żywnością i c^ile sią da z prasą wzdłuż frontu, Aż do kapitulacji.

Praca pomocnicza w szpitalach Sw.Ducha i w Szpitalu w Resursie Kupieckiej o Po kapitulacji praca w Wydz,Technicznym Magistratu Warszawskiego, jako archiwistka,

1940 Konspiracja - Kolportaż, łączniczka

36

PP° aż do aresztowania d-cy "piątki"

Wacława Wrońskiego.Brak kontaktu. Zbieranie "matek chrzestnych" dla naszych jeńców w obozach - odciątych od rodzin - przesyłanie paczek i listów,

1941 Mały Sabotaż"Waw^e|' do końca okupacji.

Obaj synowie lconspirują w "Y/awrze" - Jan aresztowany^ ginie w Oświącimiu, 1- Bohdan - po Powstaniu tttonął w Wiśle, 1942-1944« Delegatura Rządu na Kraj: 1. Referat Żydowski,Departament Spraw Wewn,

2, Komórka Wiązienna Del.Rządu.

Funkcja - sekretarka,

1.VIII.

44

, Powstanie - 6 kompania "Wawerska" bat."Kiliński".

9.X.44. Wyjście batalionu do niewoli.(Bat,pełnił słijżbę, porządkową po wyjściu do niewoli Armii Podziemnej dn.5«X«44*)

Obozy: l.-Łfllhlberg/Elbe, Stalag IVB - przejściowo, jedna doba.

2, Zeithein - Centralny Szpital Jeniecki AK0 Mój Nr,jeniecki:

298419/IVB»

3, Od 17,11.45 - Molsdorf ^Erfurtu. do 3•IV.45.Wyjście marsz na koncentracją jeniecką (podo£j6 nad rzeką Saale).

12.IV.45 Uwolnienie przez wojska Amerykański^?: obozie "hitler-jugendowców w obozie

"Krakau" k/Blankencheim, Turyngia,

1945-46 Lubeka - praca opiekuńczo-uświatowa w obozie dla byłych wiąźniów Sachsen- housen,

17,Xo46 Poprzez YYłochy - przyjazd.do Anglii ze szkołą żeńską.V/ szkole praca jako wychowawczyni internatu szkolnego,Yf VI, 1954 r.koniec pracy w szkole, 1954-65. Praca w wytwórni sztucznej biżuterii.

1965

- emerytura. Dorywcza praca

w polskich instytucjach, a od

1968

r. pomocnicza praca w Studium Polski Podziemnej«

i x. Bo

UAŹ'

4

(5)

5

(6)

6

(7)

f

s

.

p

.

p

.

t

: N 1 V / A Ń n J: copyright: S. P. P. London §

¹^/ ⁰ ^{^}

Władysław Bartoszewski ■ «-*

*•«-.c«2t.■.W i..-.-*. _•---- ^ ^ ---mSKmattya^

_Oświadczenie_dotyczace_działalnoś ęi_Bopny_pornańskiej_

^ \ Bogna z Górskich Domańska,urodzona ok.1902 r.,była w 1939 r. biblio- v«\o^vvb-tekarką w instytucjach oświatowych Zarządu Miejskiego w Warszawie,czyn-

m.in.w Pilskim Białym Krzyżu i związanym ze środowiskiem liberalnych piłsudczyków i socjaldemokratów.Y/e wrześnią 1939 r. uczestniczyła czyn

nie w pomocy żołnierzowi w oblężonej Warszawie.Cd początku okunacjitastą ' piła do Związku Walki Zbrojnej,potem AK.W swojej służbie wojskowej i pa

ramilitarnej była jedną z czynnych organizatorek Organizacji Małego I Sabotażu"Wawer"w Okręgu Warszawskim A K ,współpracowała w tym charakte

rze bardzo blisko z Aleksandrem Kamińskim i odgrywała w tej organiza

cji szczególnie ważną rolę( bliższe dane znaleźć można w wydanej w Ion- c£,rnie książce"Łączność i dywersja kobiet"pod red. H.Martinowej) .Domańs

ka uczestniczyła psnakr parę lat systematycznie w niezmiernie ryzykow

nych akcjach ulicznych prowadzonych wówczas przez Organizację "Małe

go Sabotażu".Wychowany przez nią 1 6-letni* syn,aresztowany przez Ges

tapo w jedn&j z takich akcji zginął w Oświęcimiu.Domańska nie wycofa- ła się mimo to z prowadzonej wtedy działalności.Charakterystycznym' prze

jawem bezgranicznego oddania jej służbie konspiracyjnej było właśnie to zdeterminowanie działanie ©es względu na zagrożenie,które dotyczyło nie tylko jej samej,ale i mieszkającej z nią matki (jej matka,p.Górska z d.Hertz,była stryjeczną siostrą prof.Aleksandra Hertza).V/ powstaniu warszwskim Bogna Domańska była jako podporucznik komendantką Wojskowej

° ^ (i

Służby Kobiet w S»kompanii batalionu AK K'liński.Po powstaniu była w ni woli niemieckiej.Pcjwojnie była czynna wiele lat w polskich szkołach, bursach i internatach,najpierw w Kiemczech potem w Wielkiej Brytanii.

Szczególnie wielkie zasługi Domańskiej w służbie cywilnej państwu polskiemu są może najmniej znane,natomiast znane mi dobrze osobiście.

W drugiej połowie 1942 r.pozsmałem Domańską w trakcie zabiegów o skompletowanie personelu do niezmiernie poufnych prac konspiracyjnych w departamencie spraw(jelegenTury Rządu na kraj.Chodziło tu o dwie

1

personalnie ze sobą noweia.zanekomorki tego departamentuikomorke wie-

i,

zieriijćj w wydziale bezpieczeństwa departamentu spraw wewnętrznych i o tv/orzony w końcu 1942 r. referat żydowski w tymże departamencie.Już samo założenie obu tych komórek wskazywało na niesłychaną delikatność zadań:w jednym przypadku codzienne analizowanie działalności Gestapo, ostrzeganie zagrożonych i konspiracyjna pomoc uwięzionym za działal

ność niepodległościową.W drugim przypadku - systematyczne gromadzenie materiałów o zbrodniach hitlerowskich wobec Żydów,ich kartotekowanie,

opracowywanie i wysyłanie do rządu RP,stałe kontakty z Radą Pomocy ży

dom, z działaczami żydowskiego podziemia oraz z czynnymi w tym zakresie

7

(8)

| copyright: S. P. P.

London

I przedstawicielami polskich partii i grup^

W obu tych ważnych działach pracfc| departarae^u^sp^&^^ewhętrznych Bogna Domańska, wy stępująca tam pod pseudonimem1 1 Bronis ława 'jbyła kie- rowniczką sekretariatu i kieroymiczką łączności od ostatnich miesię

cy 1942 do końca lipca 1944.Pracowała z ogromnym poczuciem odpowied dzialności ,niezłomną odwagą i dużą samodzielnością.Mam podstawy,aby stwierdzić to kompetentenie,gdyż jako zastępca kierownika obu tych działów pracy departamentu spraw wewnętrznych Delegatury Rządu byłem przez cały czas bezpośrednim zwierzchnikien służbowym Bogny Domańskiej.

Szczegółowe opisanie jej wszystkich czynności i zasług w tym zakresie wypełniłob ₃₅ ”kilkanaście stron maszynopisu.Ograniczam się więc do oświad

c z e n i a ^ mocą. zeznania świadka,że same tylko zasługi Bogny Domańskiej w służbie cywilnej Rządu Rzeczypospolitej. Polskiej w okupowanym kraju

(nie kwalifikując tu zasług w służbie AK i powojennej działalności spo

łecznej) były bardzo duże,przyczyniły się n.in.do uratowania wielu lu

dzi,zarówno więóniów politycznych,jak i ukrywających się Żydów czy też osób im pomagających.Pośrednio również,przez poważny udział w zbiera

niu i opracowywaniu odpowiednich ma«rteriałów/Domańska przyczyniła się w r.1943 i 1944 do należytego informowania rządu RP w zakresie proble

matyki zbrodni hitlerowskich wobec Polaków i Żydów.

Eichstatt,12 marca 1986

8

(9)

9

(10)

* u u z X n /_ ■' a . K " l o s t C h i l h

^J

rip:l-.on H a ^ r , Q r, l O / i v — '>1 fWest Chiltingtcn Car/ , w

L.ew.Oddf i ref. S. P. P. 1 • ^

copyright: S. P. P. London

L i k l a r a c j a

K w e s t i o n a r i u s z e s i d e n o

Po zaznajomieniu sie ze Statutem Ko,ta b. Zo/nierzy A.K.,jako by/y Żołnierz A. K, , deklaruje swe przystąpienie do 0dd.3ia.tu KoŻa A K West Chiltington Co.rp,

Imię:* S > . Q £ ^ n Q < . ... .'. . .Kaz '.sir; CLtjslcO^

Stopień wojsk: .j?9^|90 T Ł<:<rrH Pisoućlonim:

_„

B o g n a . f " W

^ó

J

^s

J

^{u l}

,

Pata urodź : .Liejsce ui o-'::: . .

Imio ojca: ..laie i nazwisko c i a t k i ; ^ ^ ^ Zawód:. ... . „Stan rodzin, :. T P ^ y p ^ ^ -

i,

Czy jest zweryfikowany: --- Nr. i data w y s t a w .Zasw.Wer... ^

„ rx •£<''». Z ^ ^ j r c.£Ł L/Crr. / ,<ańt. Z S o j T ^ f / A fe/^. —

Wtcwiit,' f»axM^ł^c-ovej 'ZA/-*

y

. Jeżeli nie jest zweryiikowamc;dlaoze&c.: ...

a) czy skrada/ wniosę i o zweryfikowanie. 7 v & » ... ...

b)komu z / o z j t y . ?.

c )gdzie z/-zy,t. , ... ... ...

d) kiedy z/ozy/. . / < r Ą £ « K . ... . ... , . , ... . e) Jakie za/aczy/ dowody przynależności dr 'A.K.

/ f i U^tf-.£(efexttfL: i ’.ftfy; 4^/. ^ric^pT

/ /*' Vc^'- >tó*SSŁ« /J

Data wstapienia do A.K. ^:y°.r-. . .Data z/ozenia przysięgi» /?.(£* *»•.

Punkc ja w A.K .'4^10ddzip t f ^ f T 7 . *

Gdzie b^X w niewoli ~Jf.* Z jakim r-ddz. ~ A _{' ^ 7} ^ OdTo-u^^^ ^ . 9 . 7 ^ ^

•Atefsdan- - ln-fy ’ ...

Jakie posiada obecnie ogyg. dowody przy na.1 . do *.. K ^ Powyzsze,jako zgodne

£*we2_»

UWAGI ODDZIAŁU K02A A.K.

j „ f fi / / A i. i.i*

z prawda stwiordz;

''TT!

o n o r o o 7. ni/ rr, j>o4 -n .

^ S . pndpis (imie i nazwisko)

10

(11)

Bogna Domańska z d. Górska „Wolska” , Bronisław a” i „Bogna” .

U rodziła się 11 VIII 1903 r. w Warszawie, c. Kazim ierza i Jadw igi z Hertzów. W 1920 r. u ko ń czyła sz k o łę średnią w Warszawie i p o d ję ła pra

cę jak o siła pom ocnicza w czołów kach kantyniarskich Związku Strzelec

kiego, dojeżdżających do linii frontu oraz w szpitalu Czerwonego K rzyża.

Od 1933 r. pracow ała jak o bibliotekarka w Związku Zaw odow ym Pra

cowników Miejskich w Warszawie. P rzeszła przeszkolenie świetliczarki Polskiego B iałego K rzyża i we wrześniu 1939 r. prow adziła kantynę — świetlicę dla kolejow ych transportów w ojskow ych. Po zbom bardow aniu dworców, w patrolu PBK d o n o siła żyw ność i prasę na graniczny odcinek frontu walki przy ul. Opaczew skiej. Po kapitulacji zatrudniona b y ła w szpitalach Św. Ducha i Resursy Obywatelskiej.

Do konspiracji przy stąp iła w 1940 r. Ja k o łączniczka 36 pp. k o lp o rto w ała prasę podziem ną i organizow ała pom oc dla jeńców wojennych. Od 1941 r. b ra ła czynny u dział w M ałym Sabotażu o kryptonim ie „Wawer” , do którego należeli obaj jej synow ie, urodzeni: Jan w 1926 i Bohdan w 1929 r. w Warszawie. Jan — aresztow any przy wykonyw aniu akcji wawerskiej i w y słan y do O św ięcim ia, zginął w 1943 r., Bohdan u ton ął w Wiśle w 1945 r.

W latach 1942 — 1944 pracow ała również w Referacie Żydowskim Dep. Spraw W ewnętrznych oraz kom órce więziennej Delegatury Rządu na K ra j.

W Powstaniu Warszawskim b ra ła u dział w 6 wawerskiej kom panii ba

talionu „K iliński” . Po kapitulacji w yszła do niewoli wraz z batalionem . Przebyw ała w kolejnych obozach: Zeithein, M olsdorf i niemieckim obozie dla Hitler Jugend „K rak au ” k o ło Blankenheim w Turyngii. Obóz ten z o stał osw obodzon y 12 IV 1945 r. przez w ojska am erykańskie i przeniesio

ny do obozu przejściow ego k o ło Frankfurtu nad Renem.

Wkrótce odkom enderow ana do obozu b. jeńców w Lubece p o d ję ła p ra

cę w dziale opiekuńczym i ośw iatow ym wśród b yłych w ięźniów z Sa-

| chsenhausen. W czerwcu 1946 r. w yjechała z Niemiec do W łoch, gdzie pracow ała w polskiej żeńskiej szkole w Trani. W październiku razem ze szk o łą przen iosła się do W.Brytanii i p o z o sta ła na emigracji.

Początkow o zarab iała na życie jak o wychowawczyni internatu szkolne

go, a następnie pracą w fabryce. W 1965 r. przeszła na em eryturę, pracuje społecznie w polskich instytucjach i w archiwum Studium Polski Pod- i ziem nej.

255 J985'.

11

(12)

Pogrzeb śp. Bogny DOLAIT.SKIEJ zorganizowany przez Oddział Londyn Koła A.K. zgromadził licznych Akowców i sympatyków zmarłej, która^całe swe życie poświęciła pracy dla Polski i marzyła do niej wrócić po odzyskaniu niepodległości.

ppor. BOGNA DOMAŃSKA

z domu Górska, ps. „BOGNA"

nr. 11 sierpnia 1903 r. w Warszawie, zm. 17 czerwca 1991 r. w Londynie. Odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami

i

Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.

Jej czynne żyde obejmowało: służbę pomocnicza frontową w 1920 r., bibliotekarstwo w łatach 1933-39, udział w obronie War*

sza wy w 1939 r., pracę w konspiracji od 1940 r. (Łączność, „Mały Sabotaż” , Referat Żydowski. Komórka Więzienna).

Udział w Powstaniu Warszawskim w „Batalionie Kiliński” , więzienie w niemieckich obozach jenieckich, praca w polskich szkołach w Niemczech i Anglii.

Długoletnia praca społeczna w Studium Polski Podziemnej i w Kok AK.

Msza św. żałobna zostanie odprawiona we wtorek 2 lipca 1991 r.

o godz. 11, w kościele Św. Andrzeja Bo boli, W12.

Zegnają Drogą Koleżankę

ODDZIAŁ LONDYN KOŁA AK

7435

/

2/59

STUDIUM POLSKI PODZIEMNEJ

D Z IENNIK POLSKI Londyn

c z w a r t e k ,d n .2 7.V]

' 3

12

(13)

13

(14)

14

(15)

15

(16)

16

(17)

17

(18)

18

(19)

19

(20)

20

(21)