Mechanika i wytrzymałość materiałów
Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki
Katedra Wytrzymałości, Zmęczenia Materiałów i Konstrukcji
Dr hab. inż. Tomasz Machniewicz
IB - Wykład Nr 3
Statyka: płaski i przestrzenny układ sił
równowaga płaskiego układu sił, przestrzenny układ sił – redukcja, warunki
równowagi
3.1. Równowaga płaskiego układu sił
Przykład 3.1:
Obliczyć reakcje w podporach belki obciążonej jak na rysunku.
Dane: Szukane:
q, a, P=qa
𝜶 = 30° R
A, R
B𝑃
𝑖𝑥𝑛
𝑖=1
= 0 𝑃
𝑖𝑦𝑛
𝑖=1
= 0
−𝑹
𝑨𝒙+ 𝑷
𝒙= 0
𝑀
𝑖𝐴𝑛
𝑖=1
= 0
a a
A B
P q
𝑹
𝑨𝑹
𝑨𝒚𝑹
𝑨𝒙M>0 M<0 y
x z
𝑷
𝒚𝑷
𝒙𝑹
𝑩
𝑹
𝑨𝒚− 𝑷
𝒚− 𝒒𝒂 + 𝑹
𝑩= 0
𝑸 = 𝒒𝒂
𝑸
−𝑷
𝒚𝒂 − 𝒒𝒂 ∙ 𝟑
𝟐 𝒂 + 𝑹
𝑩∙ 𝟐𝒂 = 0
Obciążenie ciągłe zastępujemy siłą skupioną
przyłożoną pod „środkiem ciężkości” obciążenia ciągłego, równą całkowitej wartości tego obciążenia
np.
a
q
𝑸 =𝟏 𝟐𝒒𝒂
C 𝟏 𝟑 𝒂 𝑸
(1)
(2)
(3)
𝑷
𝒚= 𝑷 ∙ sin 𝜶 = 𝒒𝒂 ∙ sin 𝜶 (4) 𝑷
𝒙= 𝑷 ∙ cos 𝜶 = 𝒒𝒂 ∙ cos 𝜶 (5)
© T. Machniewicz
3.1. Równowaga płaskiego układu sił
Przykład 3.1:
Obliczyć reakcje w podporach belki obciążonej jak na rysunku.
Dane: Szukane:
q, a, P=qa
𝜶 = 30° R
A, R
B𝑃
𝑖𝑥𝑛
𝑖=1
= 0 𝑃
𝑖𝑦𝑛
𝑖=1
= 0
−𝑹
𝑨𝒙+ 𝑷
𝒙= 0
𝑀
𝑖𝐴𝑛
𝑖=1
= 0
a a
A B
P q
𝑹
𝑨𝑹
𝑨𝒚𝑹
𝑨𝒙M>0 M<0 y
x z
𝑷
𝒚𝑷
𝒙𝑹
𝑩
𝑹
𝑨𝒚− 𝑷
𝒚− 𝒒𝒂 + 𝑹
𝑩= 0
𝑸 = 𝒒𝒂 𝑸
−𝑷
𝒚𝒂 − 𝒒𝒂 ∙ 𝟑
𝟐 𝒂 + 𝑹
𝑩∙ 𝟐𝒂 = 0
𝑸
(1)
(2)
(3)
𝑷
𝒚= 𝑷 ∙ sin 𝜶 = 𝒒𝒂 ∙ sin 𝜶 (4) 𝑷
𝒙= 𝑷 ∙ cos 𝜶 = 𝒒𝒂 ∙ cos 𝜶 (5) (3)
(4) 𝑹
𝑩= 1
2𝑎 𝒒𝒂 ∙ sin 𝜶 ∙ 𝒂 + 𝟑
𝟐 𝒂 ∙ 𝒒𝒂 = 1 2𝑎
1
2 𝑞𝑎
2+ 3
2 𝑞𝑎
2= 𝒒𝒂
(2) (4)
𝑹
𝑨𝒚= 𝒒𝒂 ∙ sin 𝜶 + 𝒒𝒂 − 𝑹
𝑩= 𝟏 𝟐 𝒒𝒂 𝑹
𝑨𝒙= 𝑷
𝒙= 𝒒𝒂 ∙ cos 𝜶 = 𝟑
𝟐 𝒒𝒂
𝑹
𝑨= 𝑹
𝑨𝒙𝟐+ 𝑹
𝑨𝒙𝟐= 𝒒𝒂 𝟑 𝟒 + 𝟏
𝟒 = 𝒒𝒂
© T. Machniewicz
3.1. Równowaga płaskiego układu sił
Przykład 3.2:
Jaki maksymalny ciężar Q może załadować na taczki ogrodnik, jeżeli na jego ręce może działać co najwyżej siła R. Ciężar własny taczek pominąć.
Dane: Szukane:
R = 400 N Q=?
a = 0.5 m, b = 1 m, c = 0.1 m, = 30
o𝑸 O
c
a
b 𝑹
𝑹 𝑹
𝑨𝑸 O
c
a
b
y x
𝑹
𝑨𝒚𝑹
𝑨𝒙
𝑸
𝒚𝑸
𝒙𝑹
𝒚𝑹
𝒙
A
A
B Sposób 1:
𝑀
𝑖𝐴𝑛
𝑖=1
= 0 −𝑸𝒚 ∙ 𝒂 + 𝑹
𝒚∙ 𝒂 + 𝒃 + 𝑸
𝒙∙ 𝒄 = 𝟎
M>0 M<0 y
x z
𝑸
𝒚= 𝑸 ∙ cos 𝛼 𝑸
𝒙= 𝑸 ∙ sin 𝛼 𝑹
𝒚= 𝑹 ∙ cos 𝛼
−𝑸 ∙ cos 𝛼 ∙ 𝑎 + 𝑹 ∙ cos 𝛼 ∙ 𝑎 + 𝑏 + 𝑸 ∙ sin 𝛼 ∙ 𝑐 = 0
𝑸 = 𝑹 ∙ cos 𝛼 ∙ 𝑎 + 𝑏
𝑎 ∙ cos 𝛼 − 𝑐 ∙ sin 𝛼 = 𝟒𝟎𝟎 ∙ 3
2 ∙ 1 + 0.5 0.5 ∙ 3
2 − 0.1 ∙ 0.5
𝑸 = 𝟏𝟑𝟓𝟔. 𝟔 𝑵
© T. Machniewicz
3.1. Równowaga płaskiego układu sił
Przykład 3.2:
Jaki maksymalny ciężar Q może załadować na taczki ogrodnik, jeżeli na jego ręce może działać co najwyżej siła R. Ciężar własny taczek pominąć.
Dane: Szukane:
R = 400 N Q=?
a = 0.5 m, b = 1 m, c = 0.1 m, = 30
o𝑸 O
c
a
b 𝑹
𝑹 𝑹
𝑨𝑸 O
c
a
b y
x A
A
B Sposób 2:
𝑀
𝑖𝐴𝑛
𝑖=1
= 0 −𝑸 ∙ 𝒂′ + 𝑹 ∙ 𝒂′ + 𝒃′ = 𝟎
M>0 M<0 y
x z
−𝑸 ∙ 𝑎 ∙ cos 𝛼 − 𝑐 ∙ sin 𝛼 + 𝑹 ∙ 𝑎 + 𝑏 ∙ cos 𝛼 = 0
𝑸 = 𝑹 ∙ cos 𝛼 ∙ 𝑎 + 𝑏
𝑎 ∙ cos 𝛼 − 𝑐 ∙ sin 𝛼 = 𝟏𝟑𝟓𝟔. 𝟔 𝑵 a' b'
𝑎′ + 𝑏′ = 𝑎 + 𝑏 ∙ 𝑐𝑜𝑠 𝛼 𝑎′ =cos 𝛼𝑎 − 𝑐 + 𝑎 ∙ 𝑡𝑎𝑛 𝛼 ∙ 𝑠𝑖𝑛 𝛼
𝑎′ = 𝑎
cos 𝛼− 𝑎𝑠𝑖𝑛2𝛼
cos 𝛼 − 𝑐 ∙ 𝑠𝑖𝑛 𝛼
𝑎′ =cos 𝛼𝑎 1 − 𝑠𝑖𝑛2𝛼 − 𝑐 ∙ 𝑠𝑖𝑛 𝛼𝑎′ = 𝑎 cos 𝛼 − 𝑐 ∙ 𝑠𝑖𝑛 𝛼
© T. Machniewicz
3.2. Przestrzenny dowolny układ sił - redukcja
Redukcja przestrzennego dowolnego układu sił:
Przestrzenny dowolny układ sił – układ sił nie leżących w jednej płaszczyźnie
z
x y 𝑭
𝟏𝑭
𝟐𝑭
𝒊𝑭
𝒏O
y x
𝑭
𝟏𝑭
𝟐𝑭
𝒊𝑭
𝒏O
𝑭
𝒊−𝑭
𝒊𝝆
𝒊z
O y
x
𝑭
𝟐𝑭
𝒊𝑭
𝒏z
𝑴
𝒊𝑴
𝟐𝑴
𝒏𝑭
𝟏𝑴
𝟏𝑴
𝒊= 𝝆
𝒊𝐱 𝑭
𝒊y x
𝑭
𝟏𝑭
𝟐𝑴
𝒊𝑭
𝒏O
𝑭
𝒊z
𝝆
𝒊(𝒙𝒊, 𝒚𝒊, 𝒛𝒊)
© T. Machniewicz
3.2. Przestrzenny dowolny układ sił - redukcja
Redukcja przestrzennego dowolnego układu sił c.d…
O y
x
𝑭
𝟐𝑭
𝒊𝑭
𝒏z
𝑴
𝒊𝑴
𝟐𝑴
𝒏𝑭
𝟏𝑴
𝟏y x
O
z
𝑭
𝟏𝑭
𝟐𝑭
𝒊𝑭
𝒏𝑾 = 𝒏 𝑭
𝒊𝒊=𝟏 𝑴 =
𝒏𝝆
𝒊× 𝑭
𝒊𝒊=𝟏
x y
O
z
𝑴
𝟏𝑴
𝒊𝑴 𝑴
𝒏𝑴
O y
x
z
𝑾
𝑴
© T. Machniewicz
3.2. Przestrzenny dowolny układ sił - redukcja
Redukcja przestrzennego dowolnego układu sił - opis:
Ciało sztywne obciążone jest dowolnym układem n sił 𝑭
𝒊( 𝑭
𝒊𝒙, 𝑭
𝒊𝒚, 𝑭
𝒊𝒛) zaczepionych odpowiednio w punktach (𝒙
𝒊, 𝒚
𝒊, 𝒛
𝒊)
Dla każdej z sił 𝑭
𝒊przykładamy w początku układu współrzędnych (tj. biegunie redukcji „O”) dwójkę zerową utworzoną z sił 𝑭
𝒊i −𝑭
𝒊. Otrzymujemy w ten sposób siłę 𝑭𝒊 przyłożoną w biegunie redukcji oraz parę sił utworzoną z siły −𝑭
𝒊oraz oryginalnie przyłożonej siły 𝑭
𝒊działającej względem bieguna na ramieniu 𝝆
𝒊(𝒙𝒊, 𝒚𝒊, 𝒛𝒊).
Parę sił zastępujemy zaczepionym w biegunie „O” wektorem momentu 𝑴
𝒊= 𝝆
𝒊𝐱 𝑭
𝒊W rezultacie otrzymujemy pęk n sił 𝑭
𝒊( 𝑭
𝒊𝒙, 𝑭
𝒊𝒚, 𝑭
𝒊𝒛) zepionych w biegunie redukcji oraz pęk momentów sił 𝑴
𝒊n sił 𝑭
𝒊zastępujemy wektorem głównym: 𝑾 =
𝒏𝒊=𝟏𝑭
𝒊n wektorów momentów 𝑴
𝒊zastępujemy momentem głównym: 𝑴 =
𝒏𝒊=𝟏𝝆
𝒊× 𝑭
𝒊W ten sposób przestrzenny dowolny układ sił zredukowano do działania jednej
siły wypadkowej (wektora głównego) i jednego wypadkowego wektora
momentu sił (momentu głównego) © T. Machniewicz
3.2. Przestrzenny dowolny układ sił - redukcja
O y
x
z
𝑾
𝑴
𝑾 = 𝒏 𝑭
𝒊𝒊=𝟏
𝑴 =
𝒏𝑴
𝒊𝒊=𝟏
𝑾 𝑾 𝒙 , 𝑾 𝒚 , 𝑾 𝒛
𝑾
𝒙=
𝒏𝑭
𝒊𝒙𝒊=𝟏
𝑾
𝒚=
𝒏𝑭
𝒊𝒚𝒊=𝟏
𝑾
𝒛=
𝒏𝑭
𝒊𝒛𝒊=𝟏
𝑴 𝑴
𝒙, 𝑴
𝒚, 𝑴
𝒛𝑴
𝒙=
𝒏𝑴
𝒊𝒙𝒊=𝟏
𝑴
𝒚=
𝒏𝑴
𝒊𝒚𝒊=𝟏
𝑴
𝒛=
𝒏𝑴
𝒊𝒛𝒊=𝟏
iz iy
ix
i i
i i i
F F
F
z y
x
k j
i F
M
i ix i
iy iz
i iz i
ix iy
i iy i
iz ix
y F x
F M
x F z
F M
z F y
F M
z
x y 𝑭
𝟏𝑭
𝟐𝑭
𝒊𝑭
𝒏O
© T. Machniewicz
3.3. Przestrzenny dowolny układ sił – warunki równowagi
O y
x
z
𝑾
𝑴
𝑾
𝒙=
𝒏𝑭
𝒊𝒙= 𝟎
𝒊=𝟏
𝑾
𝒚=
𝒏𝑭
𝒊𝒚𝒊=𝟏
= 𝟎 𝑾
𝒛=
𝒏𝑭
𝒊𝒛𝒊=𝟏
= 𝟎
𝑴
𝒙=
𝒏𝑴
𝒊𝒙= 𝟎
𝒊=𝟏
𝑴
𝒚=
𝒏𝑴
𝒊𝒚𝒊=𝟏
= 𝟎 𝑴
𝒛=
𝒏𝑴
𝒊𝒛= 𝟎
𝒊=𝟏
z
x y 𝑭
𝟏𝑭
𝟐𝑭
𝒊𝑭
𝒏O
Warunki równowagi:
a) w zapisie wektorowym:
b) w ujęciu analitycznym:
𝑾 = 𝑭 𝒊
𝒏 𝒊=𝟏
= 𝟎 𝑴 𝑶 = 𝑴 𝒊
𝒏 𝒊=𝟏
= 𝟎
© T. Machniewicz
𝑸
b
x
A
y z
a c
B C
x
1D y
1
𝑮 r
3.3. Przestrzenny dowolny układ sił – równowaga
Przykład 3.3:
Określić poziomą siłę P przyłożoną do dźwigni walca CD oraz reakcje w łożyskach A i B , gdy podnoszony ciężar Q=500 N, ciężar bębna wynosi G=200 N, jego promień r=10 cm, a=25 cm, b=35 cm, c=15 cm, |CD|=l=50 cm.
Dane: Szukane:
Q=500 N, G=200 N, r=10 cm, a=25 cm, P=?, R
A=?, R
B=?
b=35 cm, c=15 cm, |CD|=l=50 cm, =60
O𝑷
𝑹
𝑨𝒚𝑹
𝑨𝒙𝑹
𝑨𝒛𝑹
𝑩𝒚𝑹
𝑩𝒙𝑷 cos 𝜶 𝑷 sin 𝜶
𝑭
𝒊𝒙= 𝟎
𝒏 𝒊=𝟏
𝑭
𝒊𝒚𝒏
𝒊=𝟏
= 𝟎
𝑭
𝒊𝒛𝒏
𝒊=𝟏
= 𝟎
𝑴
𝒊𝒙= 𝟎
𝒏 𝒊=𝟏
𝑴
𝒊𝒚𝒏
𝒊=𝟏
= 𝟎
𝑴
𝒊𝒛= 𝟎
𝒏 𝒊=𝟏
𝑹
𝑨𝒙− 𝑹
𝑩𝒙+ 𝑷 sin 𝜶 = 0
𝑹
𝑨𝒚+ 𝑹
𝑩𝒚− 𝑷 cos 𝜶 + 𝑸 = 0
𝑸 𝑸
𝑹
𝑨𝒛− 𝑮 = 0
−𝑸𝒂 − 𝑹
𝑩𝒚𝒂 + 𝒃 + 𝑷 cos 𝜶 (𝒂 + 𝒃 + 𝒄) = 0
−𝑹
𝑩𝒙𝒂 + 𝒃 + 𝑷 sin 𝜶 (𝒂 + 𝒃 + 𝒄) = 0
𝑸 ∙ 𝒓 − 𝑷 sin 𝜶 ∙ 𝒍 = 0
© T. Machniewicz
𝑸
b
x
A
y z
a c
B C
x
1D y
1
𝑮 r
3.3. Przestrzenny dowolny układ sił – równowaga
Przykład 3.3:
Dane: Szukane:
Q=500 N, G=200 N, r=10 cm, a=25 cm, P=?, R
A=?, R
B=?
b=35 cm, c=15 cm, |CD|=l=50 cm, =30
O𝑷
𝑹
𝑨𝒚𝑹
𝑨𝒙𝑹
𝑨𝒛𝑹
𝑩𝒚𝑹
𝑩𝒙𝑷 cos 𝜶 𝑷 sin 𝜶
𝑭
𝒊𝒙= 𝟎
𝒏 𝒊=𝟏
𝑭
𝒊𝒚𝒏
𝒊=𝟏
= 𝟎
𝑭
𝒊𝒛𝒏
𝒊=𝟏
= 𝟎
𝑴
𝒊𝒙= 𝟎
𝒏 𝒊=𝟏
𝑴
𝒊𝒚𝒏
𝒊=𝟏
= 𝟎
𝑴
𝒊𝒛= 𝟎
𝒏 𝒊=𝟏