Zawartość związków próchnicznych a rozpuszczalność niklu i ołowiu

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVII, NR 2—3, S. 351—362, WARSZAWA 1986

ANNA WÔJCIKOWSKA-KAPUSTA, RYSZARD TURSKI

ZAW ARTOŚĆ ZW IĄZK ÓW PRÓCH NICZN YCH

A RO ZPU SZCZALN OŚĆ N IK L U I OŁOW IU

In s ty tu t G leboznaw stw a, C hem ii R olnej ,i M ikrobiologii

A kadem ii R olniczej w L ub linie

Zadania n a te m a t w pły w u zw iązków próchnicznych (na ak u m ulację

i rozpuszczalność n ik lu i ołow iu w glebach są bardzo , rozbieżne. Je d n i

uw ażają [6], że zaw artość n ik lu w glebie, poza skałą m acierzystą, pro ce­

sem glebotw órczym i odczynem , zależy rów nież od ilości próchnicy, co

uzasadnia się [14] w chodzeniem n ik lu w zw iązki chelatow e z kw asam i

fulw ow ym i. Są badacze [1, 2, 13], k tó rz y p rzy p isu ją próchnicy m niejsze

znaczenie, u w ażając, że n a ilość n ik lu w glebie m a szczególny w pływ

ilość części k oloidalnych i pH, a tak że zaw arto ść żelaza [1, 3, 13, 18]. P o ­

d obnie w p rzy p a d k u ołowiu w ielu auto rów sądzi, że na jego a k u m u la cję

w glebach znaczny w p ływ w y w iera p róchnica [2, 4, 16]. N ie .wszyscy

je d n a k stw ie rd z ają tę praw idłow ość [15, 17]. In n i znów [3, 4, 9, .10] w y ­

kazali isto tn y w p ływ na zaw artość P b w glebie odczynu oraz sk ładu g ra -

nu lom etryczn eg o , głów nie części spław ialnych. P o d k re śla się rów nież i

znaczenie kw asów hum inow ych, szczególnie p rz y pH > 7,0. W ielu a u ­

to ró w [4, 9, 10] sądzi, że w m iarę w zro stu w arto ści pH i zaw artości

p róch n icy rozpuszczalność ołowiu w yraźn ie m aleje, .ale są i tacy, k tó rz y

n ie stw ierd zili w swoich bad an iach żadnego w p ły w u su b sta n c ji orga­

nicznej, składu m echanicznego, czy pH na ilość rozpuszczalnych ^orm

ołow iu [7, 15]. T ak w ięc p ro b lem te n jest n ad al o tw arty , stąd podjęcie

przez nas badań, k tó ry c h częścią jest p rzed staw io n a praca.

METODYKA

Do b ad ań pob rano pró b k i z 41 poziom ów próchniczny ch gleb b ieli­

coziem nych, b ru n atn o z ie m n y ch i w apniow cow ych. G leby bielicoziem ne

w y tw orzo ne z piasków luźn y ch i ,słabo g lin iasty ch rep rezento w ało 5 p ró ­

bek, gleby bielicoziem ne w ytw orzone z piasków gliniastych — 10, gleby

bielicoziem ne i b ru n atn o ziem n e w ytw orzone z u tw oró w pyłow ych w

od-352 A. W ójcikow ska-K apusta, R. Turski

nego pochodzenia — 7, gleby b ru n atn o ziem n e w ytw orzon e z lessów —

7, gleby b ru n atn o z ie m n e w ytw orzone z u tw o ró w lessow atych — 5 i g le­

by w apniow cow e (rędziny) w ytw orzone z u tw o ró w kredow y ch — 7 p ró ­

bek.

W p ró b kach ty ch oznaczono:

— zaw artość С organicznego — m etodą T iu rin a w m o d yfik acji S i-

m akow a,

— zaw artość g ru p i fra k c ji zw iązków pró chn icznych w w y b ra n y c h

p ró b k ach b ad anych gleb — w ed łu g m eto dy K ononow ej i B ielczikow ej,

— pH w H 20 ,i KC1 — elek tro m etry czn ie,

— całk o w itą zaw artość Ni i P b — m etodą em isy jn ej analizy sp ek ­

tra ln e j na sp ek tro g rafie dużej d y sp ersji H ilg er Ę-478 z g en e ra to re m

ABR-3 z p rosto w n ik iem w edług p rz y ję ty c h zasad [o],

— rozpuszczalne fo rm y Ni i P b określono m etodą ASA. W ty m celu

6-gram ow e p róbk i glebow e zalew ano 2,5-procentow ym

w sto ­

su n k u 1:4. N astępnie w y trząsan o w m ieszadle ro ta c y jn y m przez 2 go­

dziny, pozostaw iono do następnego dnia, po czym jeszcze w y trząsan o

przez pół godziny. Oba p ierw ia stk i oznaczono po p rzep ro w ad zen iu do

fazy organicznej w edług m eto d y opisanej przez K a b a t ę - P e n d i a s i

wsp, [11].

W yniki analiz poszczególnych gleb (tab. 1, 2 i ryc. 1, 2) poddano r a ­

chunk ow i staty sty czn em u , u sta la ją c k o relację pom iędzy zaw artością

zw iązków próch n iczn y ch a ilością rozpuszczalnych form n ik lu i ołow iu

(tab. 3). Istotność w spółczynnika k orelacji oceniono n a podstaw ie tab lic

k ry ty c z n y ch w artości w spółczynnika k orelacji [12].

CHARAKTERYSTYKA NIEKTÓRYCH WŁAŚCIWOŚCI BADANYCH GLEB

G leby bielicoziem ne w ytw orzone z piasków luźn ych i słabo g lin ias­

tych, jak rów nież w y tw o rzo ne z piasków g lin iastych odznaczają się m a ­

łą zaw artością С organicznego. W rozpuszczalnej części p róchnicy p rz e ­

w ażają w y raźnie zw iązki ru ch liw e, zw łaszcza kw asy fulw ow e (tab; 2).

Są to gleby kw aśne i silnie kw aśne, z w y ją tk ie m gleb w p u n k ta c h 1 i 2,

k tó re n ajp raw d o p o d o b n iej by ły w apnow ane, poniew aż są to gleby u p r a ­

w ne (tab. 1). Ogólna zaw artość Ni m ieści się w dolnych g ranicach p rze ­

ciętn y ch stężeń w tego ty p u glebach [3]. W zdecydow anej w iększości

p ró b ek pochodzących z ty ch gleb ogólna zaw artość P b nie przek raczała

9 m g/kg i była zbliżona do p rze c ię tn e j zaw artości tego p ierw ia stk a w

glebach polskich [3].

G leby bielicoziem ne i b ru n atn oziem n e, w y tw orzone z u tw o ró w p y ­

łow ych w odnego pochodzenia, podobnie ja k gleby w cześniej om aw iane

odznaczają się m ałą próchnicznością i kw aśn ym odczynem gleby (tab. 1).

Zawartość związków próchnicznych a rozpuszczalność Ni i Pb _{3 5 3}

O gólna zaw artość Ni jest rów nież nisk a ( < 2 m g/kg). W poziom ach Ai

stw ierd zo n o 9— 38 m g/kg ołowiu.

G leby bru n atn o ziem n e w ytw orzone z lessów i u tw orów lessow atych

są m ało próchniczne. P ró ch n ica ty ch gleb odznacza się podobnym sk ła­

d e m jak w cześniej om aw iane gleby bielicoziem ne. Odczyn gleb w y tw o ­

rzo n y ch z lessów jest kw aśny, n ato m iast w glebach w y tw orzo n ych z

u tw o ró w lessow atych mocno zróżnicow any: od kw aśnego, przez lekko

k w aśny, do zasadow ego (tab. 1). Z aw artość Ni i P b k sz ta łtu je się w g ra ­

n icach p rzeciętn y ch stężeń ty ch p ierw iastk ó w w glebach polskich [18].

G leby w apniow cow e odznaczają się najw yższą zaw artością p ró ch n i­

cy spośród w szystkich om aw ianych gleb (tab. 1). W rędzinach ty ch do­

m in u ją w składzie p róchnicy kw asy hum inow e nad fu lw o w y m i —

GfCh : ^Kf w ynosi 1,64; kw asy hum inow e rep rezen to w an e są głów nie

przez form ę zw iązaną z Ca (tab. 2), pH w poziom ach p róchnicznych

k sz ta łtu je się pow yżej 7. Z aw artość Ni i P b m ieści się w granicach do­

puszczalnych stężeń ty ch p ierw iastk ó w w glebach nie zanieczyszczonych

przez przem ysł [16].

OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ

f

O bliczony dla n ik lu w spółczynnik r xy w sk azuje na b ra k k o relacji po­

m iędzy zaw artością próchnicy a zaw artością rozpuszczalnego Ni a a n a ­

lizow anych glebach (tab. 3). R o zp atru jąc jed n ak w p ływ kw asów fulw o -

w ych i hum in ow y ch na ilość rozpuszczalnych form om aw ianego p ie r­

w ia stk a d aje się zaobserw ow ać w zrost jego stężenia w m iarę w zro stu

przew agi w składzie p ró ch n icy kw asów fulw ow ych nad hum inow y m i

(rye. 1). W p u n k ta c h 28 i 29 (gleby b ru n atn o ziem n e w ytw orzon e z les­

sów), gdzie do m in u ją kw asy fulw ow e, a gleba m a odczyn bardzo silnie

k w aśny, stw ierdzono najw yższą rozpuszczalność n ik lu . Tę praw idłow ość

p o tw ie rd z a ją w spom niane n a w stępie bad an ia [14]. W rędzinach (pu nk t

41), gdzie w y stę p u je zdecydow ana przew aga w składzie pró ch n icy k w a ­

sów hum inow ych, stw ierdzono najniższą ilość n ik lu . Z przedstaw ion y ch

analiz i obliczeń w ynika, że n a rozpuszczalność n ik lu m a w pływ nie ilość

próchnicy , ale jej jakość, szczególnie stosunek kw asów hum ino w y ch do

fulw ow ych.

Dla ołowiu istn ieje liniow a zależność pom iędzy zaw artością p ró ch ­

nicy a ilością rozpuszczalnego P b w glebach bielicoziem nych i w ap nio w -

cow ych (tab. 3). W glebach bielicoziem nych w raz ze w zrostem С o rga­

nicznego m aleje rozpuszczalność ołowiu, n a to m ia st w ręd zin ie p rzy

zw iększającej się próchniczności w zrasta rów nież ilość uw olnionego p ie r­

w iastka. Tłum aczono to tym , że w glebach o dużej zaw artości części w ę ­

glanow ych i ila sty c h w zrost rozpuszczalności P b p rz y pH > 7 spow odo­

w a n y jest tw orzeniem rozpuszczalnych kom pleksów organicznych [8].

T a b e l a 1

Charakterystyka poziomu próchnicznego badanych gleb Characteristics o f the humus horizon o f the soils examined

Glcba — Soil Nr próbki Sample No. С org. °/ / o pH Ni Pb KCl н 2о ogółem ~ mg/kg total mg/kg rozpuszczalny mg/100 g gleby j soluble in — J mg/100 g of soil ogółem mg/kg total mg/kg rozpuszczalny mg/100 g gleby soluble in mg/100 g of soil Gleby bielicoziemne — Podzolic soils

Wytworzone z piasków luźnych i słabo gliniastych Developed from loose and slightly loamy sands

1 2 3 4 5 0 840 0,816 0,600 0,846 0,906 0^894 0,762 1,104 0,906 0,408 0,996 0,900 0,552 0,840 0,924 7,18 6,62 4,38 4,23 4,71 7,70 7,20 5,90 5,88 6,31 < 2 0,016-0,048 0,029 < 9 0,030-0,240 0,138 Wytworzone z piasków gliniastych

Developed from loamy sands 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 4,45 3.90 4,74 4,22 5.64 4,98 3,94 4.65 5,20 4.90 5,60 4,96 5.94 5,12 6,70 5,10 5,18 5.94 6,25 5,85 < 2 0,028-0,080 0,048 <9-25 0,040-0,160 0,086

Gleby bielicowe i brunatnoziemne — Podzolic soils and brown soils

Wytworzone z utworów 16 0,948 4,47 5,84

pyłowych wodnego 17 0,762 4,60 5,50

pochodzenia 18 0,294 4,30 4,85 < 2 0,036-0,068 <9-38 0,040-0,160

Developed from hydroge- nic silty fractions

19 20 21 22 0,810 0,924 1,062 1,098 4,55 4,64 4,17 4,23 5,85 6,01 5,15 5,35

Gleby bruńatnoziemne — Brown soils

Wytworzone z lessów 23 0,948 4,90 5,60 Developed from 24 0,948 4,55 5,50 loesses 25 0,720 4,45 5,30 2-11 0,056-0,148 42-100 0,060-0,140 26 0,768 5,30 6,30 _{0,095 68 0,098} 27 0,864 5,60 6,50 28 0,720 4,33 5,85 29 0,076 3,75 4,84 Wytworzono z utworów 30 0,930 6,20 7,10 lessowatych 31 0,750 4,82 6,20 5-6 0,80-0,160 42-123 0,060-0,120

Developed from loesslike 32 0,534 4,58 6,06 _{6 ~ 0,120 ~ 1 5 ~ 0,080}

formations 33 0,696 6,03 7,21

34 0,960 7,22 8,08

Gleby wapniowcowe — Rendzina soils

Rędziny kredowe 35 1,320 7,35 7,95 Cretaceous rendzina 36 2,430 7,24 7,94 soils 37 4,080 7,03 7,43 <2-8 0,024-0,110 <9-47 0,040-0,200 38 1,344 7,17 8,00 _{5 0,053 23 0,080} 39 1,356 7,40 8,05 40 0,924 7,55 8,30

1

T a b e l a 2 Skład próchnicy poziom ów A i badanych gleb

C om position o f A x horizon o f the soil examined

Nr próbki Sample No. С ogółem Total С % С rozpuszczalny w 0,1 M Na4P20 7-b -Ь0,1 M NaOH С soluble in 0.1 M Na4P20 7-f +0.1 M NaOH Kwasy huminowe

Humic acids _{С rozpuszczalny} w 0,05 M H2S 0 4 bounded in 0.05 M H2SO4 / С nie hydrolizujący С soluble hydrolyzing % c ogółem total С

с

!

with R20 3 związane z Ca bounded with Ca 5 0,906 0,378 0,175 : 0 ,2 0 3 0,86 0,200 — 0,019 58,28 41,72 1 9 3 2 2 2 ,4 22,08 2,10 17 0,762 0,339 0,154 0,185 0,86 OJ 68 — 0,017 55,51 44,49 20^21_ ~24,28~ 22,05

T,23~

! 27 0,864 0,321 37,15 0,156 18,06 0,165 19,09 0,95 0,094 10,88 0,062 7,17 0,024 2,78 62,85 28 0,720 0,432 54,0 0,723 34,83 0,124 17,22 0,200 27,78 0,62 0,167 23,19 — 0,019 ~2^64~ 55,00 29 2,076 0,288 13,87 0,435 ~2Ö,96 0,66 0,413 У9,89~ — 0,014 0,67 65,17 41 2,500 0,894 ~3M8~ 0,555 ~22,02 0,339 13,46 1,64 — 0,555 22,02 0,028 Т Г Г 64,52

W liczniku — węgiel W % gleby In numerator — carbon in % of soil

W mianowniku — węgiel w % do ogólnej ilości С w glebie In denominator — carbon in % of total content of С in soil

358 A. W ójcikowska-K apusta, R. Turski

T a b e l a 3 Współczynnik korelacji pomiędzy zawartością próchnicy

a zawartością rozpuszczalnego Ni i Pb w badanych glebach

Wyszczególnienie — Specification | Ni Pb Gleby bielicoziemne — Podzolic soils

— wytworzone z piasków luźnych i słabo gliniastych developed from loose and slightly loamy sands — wytworzone z piasków gliniastych

developed from loamy sands

0,296 -0,393 0,527 -0,714** -0,683* -0,925**

Gleby bielicoziemne i brunatnoziemne — Podzolic and brown soils — wytworzone z utworów pyłowych wodnego pochodzenia

developed from hydrogenic silty formation

0,277 0,402

Gleby brunatnoziemne — Brown soils — wytworzone z lessów

developed from loesses

— wytworzone z utworów lessowatych developed from loess-like formations

-0,198 -0,119 -0,088 0,352 0,464 -0,368

Gleby wapniowcowe — Rendzina soils

— rędziny kredowe — Calcareous rendzina soils -0,236 0,698* * Współczynnik istotny z ryzykiem błędu 10%

Coefficient significant with the risk of error of 10% ** Współczynnik istotny z ryzykiem błędu 1%

Coefficient significant with the risk of error of 1 % |

Ryc. 1. Rozpuszczalność niklu w zależności od zawartości kw asów hum inowych i fulw ow ych

N i wyrażone w mg/100 g gleby, kw asy hum inow e (Kh) i kw asy fulw ow e (Kf) w % gleby; liczby: 5, 17, 18, 27, 28, 29, 41 oznaczają num ery próbek

Fig. 1. Solubility of nickel dependiing on the contejnt of humic and fulvic acids

Ni expressed in mg/100 g of soil, hum ic acids (Kh) and fulvic acids (Kf) — in % of soil; ciphers 5, 17, 18, 27, 28, 29 and 41 are Nos. of samples

Zawartość związków próchnicznych a rozpuszczalność Ni i Pb ₃₅₉

A n a liz u jąc w p ływ kw asów h u m in o w ych i fulw o w ych na rozpuszczalność

ołow iu nie stw ierd za się ta k ie j w spółzależności, jak w p rzy p a d k u n ik lu

(ryc. 2). N ajw ięcej uw olnionego ołowiu otrzym ano w kw aśnej glebie

bie-Kh, K f

Ryc. 2. Rozpuszczalność ołow iu w zależności od zaw artości kw asów hum inowych i fulw ow ych

oznaczenia jak na ryc. 1

Fig. 2. Solubility of nickel depending on the content of humic and fu lvic acids

denotations — as in Fig. 1

licoziem nej w y tw o rzo n ej z piasków lu źn y ch (p u n k t 5), o m ałej zaw ar­

tości С organicznego, gdzie nieznacznie p rzew ażają kw asy fulw ow e n ad

hum inow ym i. Zauw aża się jed y n ie ten d en cje spadku rozpuszczalności

P b w raz ze w zrostem w składzie p ró chn icy kw asów h u m inow ych (ryc. 2).

WNIOSKI

N a p odstaw ie przep ro w ad zo ny ch analiz i obliczeń staty sty czn y ch

m ożna sform ułow ać n a stę p u jąc e w nioski:

— Na rozpuszczalność n ik lu w b ad an y ch glebach m a w pływ nie ilość,

ale jakość próchnicy, szczególnie przew aga w jej składzie kw asów fu l­

w ow ych nad hum in ow ym i. W m iarę w zro stu przew agi kw asów fu lw o ­

w ych nad hum in o w ym i w z ra sta rozpuszczalność n iklu .

— W glebach bielicoziem nych i w apniow cow ych istn ie je k o relacja

pom iędzy zaw artością p ró ch n icy a rozpuszczalnością ołowiu; w p ie rw ­

szych k o relacja u jem n a, w rędzin ach dodatnia.

— W glebach b ru n atn o ziem n y ch nie stw ierdzono k o relacji pom iędzy

zaw arto ścią p ró ch n icy a rozpuszczalnością ołowiu.

36 0 A. Wójcik erw ska-K apusta, R. Turski LITERATURA

[1] A n d e r s s o n A.: H eavy m etals in Swedish soil: on their retention, distribu­ tions and amounts. Swedish J. Agric. Rec. t. 7, 1977.

[2] A n d e r s s o n Ai.: The distribution of heavy m etals in soils and soil m ate­ rials as influenced by the jonic radius. Swedish J. Agric. Rec. t. 7, 1977. [3] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k E., Z i ę t e c k a M.: Przegląd badań przeprowa­

dzonych w Polsce nad m ikroelem entam i. Cz. II. Cynk, m olibden, kobalt, tytan, nikiel, chrom i inne pierwiastki. Rocz. glebozn. 33, 1972, 1.

[4] F a b e r A.: Wstępna ocena oddziaływania pyłow ych zanieczyszczeń zaw iera­ jących Pb, Cd i Zn na przyrodnicze warunki produkcji roślinnej. Wiad. ekol. 23, 1977, 1.

[5] G l i ń s k i J., B a r a n S., W a r d a Z.: Wzbudzanie m ateriałów rolniczych w spektralnej analizie em isyjnej. Probl. Agrofizyki 1974, 12.

[6] G o r b a n o w S. P..: Sadierżanie i razpredelenie na m ikroelem enta nikel w gław nije poczweni tipow e na Bałgarija. Poczwoznanie i Agrochimija 1977, 4. [7] H a r t e r R. P.: Adsorption of copper and lead by Ap and B2 horizons of se ­ veral Northeastern United States soils. Soil Sc. Society of America. Jour. 43, 1979, 4.

[8] H e r m s V.: Untersuchungen zur Schwerm etallöslichkeit in kontam inierten Böden und kompostierten Siedlungsabfälien in Abhängigkeit von Bodenreak­ tion, Redoxbedingungen und Stoff bestand. Maszynopis pracy doktorskiej. K iel 1982.

[9] H i 1 b e b r a n d E. E., В 1 u m W. E.: Lead fixation by soil humic acids. N atur- w isserschaften 61, 1974, 3.

[10] H i l d e b r a n d E. E., B l u m W. E.: Lead fixatino by clay minerals. N atur- swissenschaften A-4, 61, 1974. .

[11] K a b a t a - P e n d i a s A. i in.: Oznaczenie zawartości pierwiastków śladowych oraz siarki w glebach i roślinach. IUNG, Puław y 1978.

[12] M a l i c k i L.: Tablice krytyczne wartości współczynnika korelacji. Rocz. Na­ uk roi. A-2-93, 1967.

[13] P i o t r o w s k a M.: Rozmieszczenie pierwiastków śladowych w niektórych pro­ filach gleb wytworzonych z lessów W yżyny Sandomiersko-Opatowskiej. Pam. puł. 1967, 30.

[14] P i o t r o w s k a M.: W pływ składu m echanicznegp i m ineralnego na rozm iesz­ czenie Cu, Co i Ni w glebach w ytworzonych z lessów W yżyny Sandomiersko- Opatowskiej. Pam. puł. 1968, 38.

[15] R o s z y kr E., R o s z y k o w a S.: W pływ hutnictwa miedzi na niektóre w łaści­ wości gleb i skład chem iczny roślin uprawnych. Cz. X. Pierw szy rok em isji. Rocz. glebozn. 26, 1975, 3.

[16] S a p e k A., S k ł o d o w s k i P.: Zawartość Mn, Zn, Cu, Pb, Ni i Co w rędzi­ nach Polski. Rocz. glebozn. 27, 1975, 2.

[17] S k ł o d o w s k i P., S a p e k A.: Rozm ieszczenie Fe, Zn, Mn, Cu, Co, Ni, Pb i Cd w profilach czarnoziemów leśno-stepow ych. Rocz. glebozn. 28, 1977, 1. [18] S z e r s z e ń L., L a s k o w s k i St., R o s z y k E.: Profilow e rozm ieszczenie

siarki i m ikroelem entów w różnych typach gleb płowych ^występujących na obszarze wzgórz Dałkowskich. Zesz. probl. Post. Nauk roi. 1976, 179.

Zawartość związków próchnicznych a rozpuszczalność Ni i Pb ₃₆₁ А. ВУЙЦИКОВСКА-КАПУСТА, Р. ТУРСКИ СОДЕРЖАНИЕ ГУМУСОВЫХ СОЕДИНЕНИЙ И РАСТВОРИМОСТЬ НИКЕЛЯ И СВИНЦА Институт почвоведения, агрохимии к микробиологии Сельскохозяйственной академии в Люблине Р езю м е В образцах отобранных из 42 гумусовых горизонтов подзолистых, бурых и известковых (рендзиновых) почв определяли содержание гумусовых соединений по методу Тюрина в мо­ дификации Симакова. Образцы представительные для указанных типов почв подвергали фракцированному анализу гумуса по методу Коновой и Бельчиковой. По методу атомной абсорбции определяли содержание растворимых форм никеля и свинца. Экстракционным раствором был 2,5% CH СООН; оба элемента определяли после приведения к органической фазе. Для отдельных почв исчисляли корреляцию между содержанием гумусовых соединений и содержанием растворимых форм никеля и свинца. Для никеля самый высокий коэффи­ циент корреляции (/*„=0,527) установлен в подзолистых почвах образованных из супесей. Для остальных почв этот коэффициент показывал очень низкие величины, что свижетель- ствовало об отсутствии корреляции между концентрацией растворимого никеля и содер­ жанием гумусовых соединений. Самый высокий коэффициент корреляции для Pb (гху=0,925) был получен в подзолистых почвах образованных из супесей. Обратно представлялась ко рреляция этих элементов в меловых рендзияах. В ренлзинах по мере повышения содержания гумусовых соединений повышалась растворимость свинца (гху—0,698), противоположно под­ золистым почвам. В бурых почвах не обнаружено существенных корреляций. A. WÔJCIKOWSKA-KAPUSTA, R. TURSKI

CONTENT OF HUMUS COMPOUNDS VERSUS SOLUBILITY OF NICKEL

AND LEAD '

Department of Soil Science, Agricultural Chemistry and Microbiology, Agricultural U niversity of Lublin

S u m m a r y ;

In the samples taken from 42 humus horizons of podzolic, brown and rendzina soils the content of humus compounds was determined by the method oi Tyurn in modification of Simakov. Samples representative for these soils w ere subjected to the fractional analysis of humus using the method of Kononova and Belchikova. Soluble forms of nickel and lead were determined by the atomic absorption m et­ hod. The extractive solution constituted 2.5°/o CH3COOH, both elem ents being de­ termined after their reduction to the organic phase.

Correlation bettw een the content of humus compounds and the content of so­ luble forms of nick el and lead was calculated for particular soils. For nickel the highest correlation coefficient (rxy = 0.527) has been found in poidzolic soils deve­ loped from loam y sands. In the rem aining soils this coefficient was very^ low, what indicated a lack of correlation betw een the concentration o f soluble nickel and the

3 6 2 A. W ójcikowska-K apusta, R. Turski

content of humus compounds. The highest correlation coefficient for Pb (nxy = = 0.925) was obtained in podzolic soils developed from loam y sands. D ifferently looks the correlation of these elem ents in cretacqous rendzinas. In these rendzinas th e lead solubility increased (rxy = 0.698) along w ith an increase of the content of humus compounds, contrary to podzolic soils. In brown soils there w ere no. signi­ ficant correlations.

Dr Anna W ójcikow ska-K apu sta In stytu t G lebozn aw stw a, Chem ii R olnej i M ikrobiologii AR L ublin, ul. L eszczyń skiego 7