Sa’eed Bawa1,2, Dorota Godzina2
OCENA SPOŻYCIA WYBRANYCH MAKROSKŁADNIKÓW POKARMOWYCH PRZEZ ZAWODNIKÓW KADRY NARODOWEJ
KICKBOXINGU
1 Section of Human Nutrition and Dietetics, Department of Agricultural Economics and Extension, Faculty of Food and Agriculture, The University of the West Indies, St Augustine Campus, The Republic of Trinidad and Tobago, West Indies, Caribbean
Kierownik: Assoc. Prof. W. Ganpat
2 Katedra Dietetyki, Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego – SGGW
Kierownik: prof. dr hab. D. Rosolowska-Huszcz
Celem pracy było oszacowanie spożycia wybranych makroskładników pokar-mowych przez zawodników Kadry Narodowej Kickboxingu. Podczas letniego zgrupowania dzienne spożycie białka wśród badanych mężczyzn wynosiło śred-nio 1,3 ± 0,2 g/kg m.c. natomiast u kobiet 1,2 ± 0,1 g/kg m.c. W tym samym okresie badani zawodnicy spożywali wraz z dietą średnio 435, 2 ± 107,9 g, a zawodniczki 327,1 ± 52,7 g węglowodanów ogółem. Badani zawodnicy spożywali w ciągu doby średnio 95,7 ± 43,7 g tłuszczu ogółem na osobę, a zawodniczki 72,7 ± 28 g co stanowiło odpowiednio 29,7% oraz 30,1% energii dostarczanej z codzienną dietą. Spośród makroskładników żywności, procentowy udział węglowodanów i białka w dostarczaniu całodziennej energii był za niski w stosunku do reko-mendacji dla sportowców siłowo-szybkościowych.
Słowa kluczowe: kickboxing, białko, węglowodany, tłuszcze. Key words: kickboxing, protein, carbohydrates, fat.
Kickboxing jest sportem walki, powstałym na bazie dalekowschodnich sztuk walki takich jak Taekwondo, Karate, Muay Thai oraz klasycznego pięściarstwa. Kickboxing to skomplikowany koordynacyjnie sport, gdzie w ramach określonego regulaminu dwóch zawodników toczy bezpośredni pojedynek. Dozwolone są ciosy pięścią i kopnięcia. Warunki walki sportowej zmieniają się dynamicznie, dlatego zawodnik musi wykazywać szereg cech motorycznych, takich jak wytrzymałość szybkościowa, siła dynamiczna, szybkość specjalna, koordynacja ruchowa, gibkość dynamiczna, a proces wytrenowania jest długi i bardzo złożony.
Żywienie w sporcie jest od lat obszarem badań dla wielu specjalistów zaintere-sowanych zwiększaniem zdolności wysiłkowych wyczynowych sportowców (1–4). Zawodnicy różnych dyscyplin sportowych są badani pod kątem zwyczajowego
spo-sobu żywienia i stanu odżywienia w celu dobrania optymalnego planu żywieniowe-go/suplementacji generującego maksymalne przygotowanie organizmu do podejmo-wania ciężkiego treningu i rywalizacji. Niestety nie wszystkie dyscypliny cieszą się jednakową popularnością wśród badaczy. W literaturze bardzo mało można znaleźć publikacji dotyczących zaleceń żywieniowych konkretnie dla zawodników trenują-cych kickboxing. Współcześni specjaliści zajmujący się żywieniem w sporcie nie mają wątpliwości, że prawidłowo dobrana dieta oraz mądrze zaplanowana suple-mentacja zwiększa możliwości wysiłkowe zawodnika tym samym przyczyniając się do poprawy wyników sportowych (1–4).
W pracy podjęto próbę oszacowania spożycia makroskładników pokarmowych przez zawodników Kadry Narodowej Kickboxingu i porównania z zaleceniami.
MATERIAŁ I METODY
W badaniu wzięło udział łącznie 15 zawodników (w tym 7 zawodniczek) klu-bów sportowych Piaseczno oraz Nadstal, będących ówczesnymi członkami Kadry Narodowej Kickboxingu. Przedział wiekowy uczestników badania wynosił 19–30 lat. Średnia wartość BMI dla zawodników wynosiła 22,1 ± 1,8 kg/m2 natomiast
dla kobiet wartość ta była nieco mniejsza i wynosiła 21,2 ± 1,7 kg/m2. Badani
reprezentowali w większości Kadrę Narodową semi contact, choć nie zabrakło za-wodników i zawodniczek z innych formuł takich jak light contact, full contact czy K1 rules. Wszyscy badani zawodnicy (członkowie Kadry Narodowej) w chwili rozpoczęcia badań zajmowali się uprawianiem kickboxingu przynajmniej od 3 lat. Większość z nich podejmowała specjalistyczny trening kickboxingowy co najmniej 4 razy w tygodniu, wplatając w to również treningi wytrzymałościowe, siłowe czy ogólnorozwojowe.
Badanie prowadzone było w dwóch okresach treningowych: 1 – podczas letniego zgrupowania Kadry Narodowej semi contact – okres bez startów (sierpień 2008), oraz 2 – w sezonie startowym (wrzesień 2008 – czerwiec 2009).
Letnie zgrupowanie Kadry Narodowej semi contact odbywało się w górskiej miejscowości Murzasichle k/ Zakopanego i trwało 12 dni. Na obozie główny nacisk kładziono na trening wydolności i ćwiczenia ogólnorozwojowe.
Podczas letniego zgrupowania kadry uczestnicy badania mieli za zadanie wy-pełnić dzienniczki trzydniowego bieżącego notowania, bo nie mieli jednakowych posiłków. W okresie startowym powtórzono badania (trzydniowe bieżące notowa-nie) oraz dodatkowo zawodnicy zostali poproszeni o wypełnienie kwestionariusza ankiety dotyczącego zwyczajowego żywienia i zwyczajowej aktywności fi zycznej.
Badani uzupełniając dzienniczki trzydniowego bieżącego notowania wg załą-czonej instrukcji mieli za zadanie podać rodzaj posiłku, produkty/potrawy skła-dające się na posiłek, ilość oraz godzinę spożywania danych produktów/posiłków. Dodatkowo zawodnicy zostali poproszeni o podanie przyjmowanych suplementów w ciągu dnia. Do tego celu zostały w dzienniczku wydzielone trzy tabele (każda do jednego z trzech dni), gdzie należało wpisać rodzaj suplementu uwzględniając jego formę (tabletki, kropelki itp.), godzinę przyjęcia, ilość oraz producenta da-nego preparatu. Następnie wypełnione dzienniczki zostały przeanalizowane pod
kątem wartości energetycznej i odżywczej w programie Dieta 2 opracowanym przez Instytut Żywności i Żywienia. Wartości poszczególnych składników odżywczych i energii w przypadku dzienniczków wypełnianych na letnim zgrupowaniu zostały uśrednione z trzech dni (wszystkie dni treningowe), natomiast dla tych wypełnia-nych w okresie sezonu startowego dokonano uśrednienia wartości z dwóch dni powszednich (treningowych), a dzień świąteczny (wolny od treningu) rozpatrywano oddzielnie.
Wybrane wyniki zostały poddane ocenie statystycznej w programie STATGRA-PHICS Centurion XVI.I. Analiz dokonano za pomocą testu t-Studenta porównują-cego średnie przy poziomie istotności p < 0,05.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Podczas letniego zgrupowania zawodnicy spożywali średnio 13,8 ± 2,6% energii z białka, tłuszcz dostarczał 28,4 ± 6,1% energii, a węglowodany 57,7 ± 4,7% ener-gii. U kobiet wartości te były bardzo zbliżone: białko – 13,1 ± 1,8%; tłuszcz – 29,0 ± 5,9%; węglowodany – 57,9 ± 4,5%.
Podczas sezonu startowego w dni treningowe procentowy udział energii z białka w diecie zawodników wynosił średnio 18,9 ± 6,9%, tłuszczu 33 ± 9,9% a węglo-wodanów 47,4 ± 6,8%. W przypadku zawodniczek białko dostarczało średnio 14,5 ± 2,8%, tłuszcz 34,9 ± 4,0%, węglowodany 50,6 ± 2,9% całkowitej energii dostar-czonej w ciągu doby.
W okresie startowym w dni wolne od treningów zawodnikom białko dostarczało średnio 16,5 ± 6,2%, tłuszcz 30,9 ± 13,5% a węglowodany 52,6 ± 13,1% całkowitej energii spożytej w ciągu doby. W diecie zawodniczek udział energii z białka średnio wynosił 14,7 ± 3,7%, tłuszczu 38,9 ± 15,7 a węglowodanów jedynie 46,8 ± 15,1%.
Podczas letniego zgrupowania dzienne spożycie białka wśród badanych męż-czyzn wynosiło średnio 1,3 ± 0,2 g/kg m.c. natomiast u kobiet 1,2 ± 0,1 g/kg m.c. Zarówno u zawodników jak i zawodniczek średnia ilość białka pochodzenia zwierzęcego wynosiła 0,8 ± 0,1g/kg m.c., co dla mężczyzn stanowiło ponad 61%, a dla kobiet 67% białka ogółem. W czasie sezonu startowego w dni treningowe średnie spożycie białka ogółem u zawodników wynosiło średnio 1,3 ± 0,3g/kg m.c., a u zawodniczek 1,1 ± 0,4 g/kg m.c. W dni wolne od treningów średnia ilość białka ogółem w diecie zawodników wynosiła 1,1 ± 0,4 g/kg m.c., natomiast u za-wodniczek 1,3 ± 0,4 g/kg m.c. U wszystkich badanych zawodników porównano średnie spożycie białka ogółem podczas sezonu startowego w dni treningowe i wol-ne od treningu, nie stwierdzono istotnych różnic w spożyciu tego makroskładnika (p = 0,05). Badani kickboxerzy nie stosowali żadnych odżywek białkowych okresie przeprowadzonych badań.
Zapotrzebowanie na białko dla sportowców nadal pozostaje tematem sporów dla wielu badaczy. Metabolizm i podaż tego makroskładnika uzależniona jest od wielu czynników m.in. od wieku, płci, rodzaju wykonywanego wysiłku, dostępności wę-glowodanów. Badania w ostatnich latach wykazały, że większość osób wyczynowo zaangażowanych w uprawianie sportu ma zwiększone zapotrzebowanie na białko w stosunku do ogólnej populacji (5). Według American College of Sports Medicine,
American Dietetic Association oraz Dietitians of Canada (6) zapotrzebowanie na białko dla sportowców w zależności od charakteru dyscypliny waha się w granicach 1,2–1,4 g/kg m.c./dobę dla sportów wytrzymałościowych i 1,2–1,7 g/kg m.c./dobę dla dyscyplin siłowo-szybkościowych.
W tym badaniu, spożywane ilości białka pokrywają zapotrzebowanie kickboxe-rów na ten makroskładnik uwzględniając charakter tej dyscypliny, jednak należy mieć na uwadze, że w ciągu sezonu zapotrzebowanie na białko może ulec zwięk-szeniu wraz ze zwiększeniem obciążeń treningowych (7).
Na letnim zgrupowaniu badani zawodnicy spożywali wraz z dietą średnio 435,2 ± 107,9 g, a zawodniczki 327,1 ± 52,7 g węglowodanów ogółem. W przeliczeniu na kg masy ciała, badani mężczyźni i kobiety spożywali odpowiednio 6,0 ± 0,7 i 5,7 ± 0,3 g/kg m.c./dobę węglowodanów ogółem. W sezonie startowym w dni treningowe średnia ilość węglowodanów ogółem spożywana przez zawodników wynosiła 257,8 ± 100,5 g, zawodniczki spożywały średnio 245,2 ± 66,0 g tego makroskładnika. W przeliczeniu na kg masy ciała ilość ta wynosiła dla mężczyzn 3,6 ± 1,4 g, a dla kobiet 4,1 ± 1,1 g/kg m.c./dobę. W dni wolne od treningu mężczyźni spożywali średnio 277,9 ± 91,4 g, a kobiety 262,6 ± 120,4 g węglowodanów ogółem, co w odniesieniu do masy ciała dało odpowiednio 3,9 ± 1,4 g/kg m.c. dla zawodników i 4,3 ± 1,7 g/kg m.c./dobę dla zawodniczek.
Osoby biorące udział w obydwu okresach badawczych spożywały istotnie więcej węglowodanów w przeliczeniu na kg m.c. podczas letniego zgrupowania niż w dni treningowe sezonu startowego (p = 0,05).
Ryc. 1. Porównanie średniej ilości spożywanych węglowodanów ogółem z codzienną dietą w różnych okresach treningowych wśród osób biorących udział w obydwu okresach badawczych (p = 0,05). Fig. 1. Dietary carbohydrate intakes by participants during various training periods (p = 0.05).
Odpowiednia podaż węglowodanów z dietą uważana jest za jeden z najważ-niejszych obok wartości energetycznej diety czynnik warunkujący adekwatność diety sportowca ponieważ ten makroskładnik pokarmowy jest głównym paliwem metabolicznym. Uważa się, że dwoma głównymi powodami zmęczenia podczas wysiłku fi zycznego są utrata wody oraz wyczerpanie zapasu glikogenu w organi-zmie. Zapotrzebowanie sportowców wyczynowych na ten makroskładnik diety jest uzależniony przede wszystkim od całkowitego wydatku energetycznego,
intensyw-ności, czasu i specyfi ki podejmowanego wysiłku fi zycznego (8). Kreider (5) podaje, że sportowiec trenujący intensywnie średnio 2–3 godziny dziennie, 5–6 razy w ty-godniu potrzebuje przeciętnie 5–8 g węglowodanów/kg m.c./dzień, natomiast przy wzroście obciążenia do 3–6 godzin/dobę intensywnego wysiłku, ilość potrzebnych węglowodanów może wynosić nawet 8–10 g/kg m.c. Badani zawodnicy podczas letniego zgrupowania spożywali średnio 6 g, a zawodniczki 5,7 g węglowodanów g/kg m.c. Biorąc pod uwagę fakt, że na letnim zgrupowaniu kickboxerzy mieli minimum 2 treningi dziennie o dosyć wysokiej intensywności można przypusz-czać, że taka ilość węglowodanów nie była wystarczająca dla optymalnej odbudo-wy zapasów glikogenu w organizmie. W czasie sezonu startowego przyjmowanie węglowodanów wśród badanych było istotnie niższe niż na letnim zgrupowaniu i w przypadku mężczyzn nie przekraczało nawet 4 g/kg m.c., a u kobiet oscylowało wokół tej wartości. Zgodnie z większością zaleceń dla sportowców dolna granica ilości węglowodanów w diecie sportowca to 5 g/kg m.c./dobę. Mniejsze ilości mogą negatywnie wpływać na zdolność wysiłkową przyczyniając się m.in. do szybszego wystąpienia hipoglikemii, a tym samym do pojawienia się zmęczenia (9).
Podczas letniego zgrupowania badani zawodnicy spożywali w ciągu doby średnio 95,7 ± 43,7 g tłuszczu ogółem na osobę, a zawodniczki 72,7 ± 28 g, co stanowi-ło odpowiednio 29,7% oraz 30,1% energii dostarczanej z codzienną dietą. Nasy-cone kwasy tłuszczowe dostarczały średnio 11,5% dobowej energii mężczyznom oraz 10,0% kobietom. Jednonienasycone kwasy tłuszczowe stanowiły u mężczyzn 11,9%, a u kobiet 12,6% dobowej energii z pożywienia. Wielonienasycone kwa-sy tłuszczowe dostarczały zawodnikom 4,1%, a zawodniczkom 4,4% całodziennej energii.
Podczas sezonu startowego udział energii z tłuszczu u blisko 40% mężczyzn i 60% kobiet był zbyt wysoki w stosunku do obowiązujących norm (20–35%), na-tomiast podczas letniego zgrupowania procent dostarczanej energii z tłuszczu był prawidłowy u wszystkich badanych. Czasami w zależności od specyfi ki danej dys-cypliny sportowej i obciążeń treningowych niektórzy autorzy sugerują zwiększenie udziału tłuszczu w diecie maksymalnie do 50% całodziennej energii (5). Zwiększo-ny udział tłuszczu w diecie ma uzasadnienie tylko dla sportowców podejmujących długotrwałe wysiłki (np. biegi długodystansowe, kolarstwo) oraz tych trenujących kilka razy dziennie (10–12).
Badani zawodnicy w każdym z okresów badawczych mieli zbyt wysoki pro-centowy udział nasyconych kwasów tłuszczowych w dostarczaniu całodziennej energii w odniesieniu do obowiązujących norm. U zawodniczek jedynie podczas letniego zgrupowania procentowy udział nasyconych kwasów tłuszczowych mieścił się w normie (10% całkowitej energii), a w pozostałych okresach badawczych był zbyt wysoki.
WNIOSKI
1. Spośród makroskładników żywności, procentowy udział węglowodanów i białka w dostarczaniu całodziennej energii był za niski w stosunku do rekomen-dacji dla sportowców siłowo-szybkościowych.
2. Udział kwasów tłuszczowych w dostarczeniu energii przekroczył rekomendo-waną wartość, jaką jest ≤10% całkowitej energii diety.
S. B a w a, D. G o d z i n a
THE ASSESSMENT OF THE INTAKES OF SELECTED MACRONUTRIENTS BY KICKBOXERS FROM POLISH NATIONAL KICKBOXING TEAM
S u m m a r y
Introduction. Exercise and sports nutrition have been the area of research for many specialists
interested in increasing physical performance in athletes. Athletes from various sports disciplines have been examined in terms of their eating patterns and nutritional status in order to determine the optimal nutrition plan/supplementation that generates the maximum preparation of the body to undertake hard training and competition. Unfortunately, not all disciplines, including kickboxing, enjoy the same popularity among researchers.
Aim. The aim of the research was to assess the intakes of selected macronutrients, including the use
of diet supplements by Kickboxers from the Polish National Kickboxing Team.
Material and methods. The study was conducted in 2008-2009 during 2 consecutive training periods
(summer camp and competition season). 8 men and 7 women competitors aged 19–30 years old were examined. Dietary questionnaires and 3-day dietary records were used to analyze nutritional habits and the consumption of selected macronutrients.
Results. During summer camp, mean daily intake of protein among men was 1.3 ± 0.2 g/kg body
weight, while women consumed 1.2 ± 0.1 g/kg body weight. The intake of animal protein by all par-ticipants was found to be 0.8 ± 0.1g/kg body weight, which was over 61% and 67% of total protein intake by men and women, respectively. In the starting season during training days, the mean protein intake was 1.3 ± 0.3 g/kg body weight for men and 1.1 ± 0.4 g/kg body weight for women. The con-sumption of protein during off-training days was 1.1 ± 0.4 g/kg body weight for men and 1.3 ± 0.4 g/ kg body weight for women. During summer camp, men consumed 435. 2 ± 107.9 g of carbohydrates, while women ingested 327.1 ± 52.7 g. The mean consumption of fat was found to be 95.7 ± 43.7 g and 72.7 ± 28 g, which supplied 29.7% and 30.1% dietary energy for men and women, respectively. Energy from saturated fat amounted to 11.5% and 10.0% for men and women, respectively. Energy derived from monounsaturated fat was 11.9% and 12.6% for men and women, respectively. Polyunsaturated fat supplied 4.1% dietary energy for men and 4.4% for women.
Conclusions. Dietary energy derived from protein was low in comparison to recommendations for
power and strength sports disciplines. The consumption of saturated fat exceeded recommended values, which are regarded as healthy.
PIŚMIENNICTWO
1. Burke L.M.: Practical Sports Nutrition. Champaign, IL: Human Kinetics Publishers, 2006. – 2. Maughan R.J., Burke L.M., Coyle E.F (eds.).: Foods, Nutrition and Sports Performance II. London: Routledge, 2004. – 3. American Dietetic Association. Position of the American Dietetic Association, Dietitians of Canada, and the American College of Sports Medicine: Nutrition and athletic performance. J. Am. Diet. Assoc. 2009; 109: 509-527. – 4. Slater G., Stuart M.P.: Nutrition guidelines for strength sports: Sprinting, weightlifting, throwing events, and bodybuilding. J. Sports Sci. 2011; 29(S1): S67-S77. – 5. Kreider R.B. (red.) (2010): ISSN exercise & sport nutrition review: research & recommendations. J. Int. Soc. Sports Nutr. 2010; 7:7. – 6. American Dietetic Association. Position of the American Die-tetic Association, Dietitians of Canada, and the American College of Sports Medicine: Nutrition and athletic performance. J. Am. Diet. Assoc. 2009; 109: 509-527. – 7. Wolinsky I. Nutrition In Exercise and Sport, Third Edition. Wyd. CRC press; 1998. – 8. Gilbert N.: Symposium on ‘Performance, exer-cise and health’ Practical aspects of nutrition in performance. Proc. Nutr. Soc. 2009; 68, 23-28. – 9. Pendergast D. R., Meksawan K., Limprasertkul A., Fisher N. M.: Infl uence of exercise on nutritional
requirements. Eur. J. Appl. Physiol. 2001; 111: 379-390. – 10. Husswirth C., Le Meur Y.: Physiological and Nutritional Aspects of Post-Exercise Recovery: Specifi c Recommendations for Female Athletes. Sports Med. 2011; 41 (10): 861-882.
11. Nishime R.S.: Martial arts sports medicine: current issues and competition event coverage. Curr. Sports Med. Rep. 2007; 6(3): 162-9. – 12. Slimani M., Chaabene H., Miarka B., Franchini E., Chamari K., Cheour F.: Kickboxing review: anthropometric, psychophysiological and activity profi les and injury epidemiology. Biol. Sport 2017; 34: 185-196.
