STANISŁAW MOSKAL
OZNACZANIE ŁATWO ROZPUSZCZALNYCH FOSFORANÓW W GLEBIE ZA POMOCĄ ANIONITU
K ated ra C h em ii R oln iczej SGGW . K iero w n ik — prof. dr J. G óralski
W 1954 r. A m e r i inni [1] zastosowali organiczny wym ieniacz jono w y D ow ex 2 do oznaczania łatwo rozpuszczalnych fosforanów w glebie. Zachowanie się anionitu w glebie podobne jest do działania korzeni roślin. Analogicznie bowiem następuje wymiana anionów z anionitu na aniony fosforanów z gleby.
Oznaczenia rozpuszczalnych fosforanów za pomocą anionitu wykazały ścisłą korelację z wynikam i uzyskanymi za pomocą doświadczeń w egeta cyjnych, w których używano izotopów 32P.
Istniały więc uzasadnione przypuszczenia, że metoda ta m ogłaby częś ciowo zastąpić doświadczenia w egetacyjne przy ocenie chemicznych m etod oznaczania łatwo dostępnych dla roślin fosforanów.
W celu oceny przydatności m etody amonitowej do ewentualnego za stąpienia doświadczeń w egetacyjnych przeprowadziliśmy odpowiednie badania. Wyniki uzyskane metodą ekstrakcji fosforanów za pomocą anio nitu porównywano z pobieraniem fosforu przez rośliny z gleby nie na wożonej fosforem, jak również z pobieraniem fosforu glebowego z gleby nawożonej fosforem oraz z wartością A, czyli dostępnymi dla roślin fos foranami wyliczonym i za pomocą doświadczenia w egetacyjnego i izotopu fosforu 32P. Jednocześnie w yniki te porównywano z oznaczeniami łatwo dostępnych dla roślin fosforanów za pomocą m etody Egnera i Egnera- Riehma.
Badania przeprowadzono na 20 glebach. B yły to gleby bielicowe i czarne ziemie.
W spółczynnik korelacji m iędzy ilością fosforanów oznaczonych za pomocą anionitu a:
— fosforem pobranym przez ow ies z gleby nie nawożonej fosforem w ynosił 0,758,
— pobranym fosforem glebowym z gleby nawożonej fosforem — 0,820, — wartością A — 0,920.
2 1 2
Odnośne współczynniki dla metody Egnera w ynosiły 0,681, 0,758 i 0,836, a dla m etody Egnera-Riehma — 0,696, 0,756 i 0,362. Jak widać, współczynniki korelacji dla obu metod chemicznych są wyraźnie niższe niż dla m etody anionitowej.
Wyniki uzyskane za pomocą metody anionitowej porównywano rów nież z wynikam i uzyskanymi metodą Egnera i Egnera-Riehma. W spół czynniki korelacji w ynosiły 0.989 i 0,993.
Ponadto porównywano metodą amonitową z metodą Egnera na 16 innych glebach. B yły to gleby bielicowe i brunatne, czarne ziemie, czarnoziemy, rędziny i mady.
W spółczynnik korelacji między oznaczeniami fosforu metodą amoni tową a metodą Egnera w tych 16 glebach w ynosił 0,949.
W spółczynniki korelacji między metodami chemicznymi a metodą amonitową są wyraźne lepsze niż m iędzy pobieraniem fosforu przez rośliny a oznaczeniami dokonanymi metodami chemicznymi. Metoda amonitowa, jeśli miałaby zastępować metodę w egetacyjną, dawałaby wartości wyraźnie wyższe dla metod chemicznych oznaczania przyswajal nego fosforu dla roślin.
Do oznaczeń fosforanów zasorbowanych na anionicie używano anionitu D ow ex 2. Jest to anionit silnie zasadowy, w ysycony jonami C1“ lub OH- . Forma Cl- w przeliczeniu na suchą masę posiada pojemność wym ienną 3,5 m g-równ. na 1 g, a w stanie wilgotnym 1,33 mg-równ. na 1 g. Zdol ność wym iany posiada w granicach pH 0— 14. Ma słabe zdolności bufo rowe [3].
Postępowanie analityczne było następujące: do 1 g gleby przesianej przez sito o 0 oczek 0,16 mm dodajemy 1 g anionitu o 0 ziarna 0,5— 1,0 mm i 100 ml wody destylowanej. Po 2-godzinnym wytrząsaniu anionit oddzielam y od gleby za pomocą sita. Z kolei wypieram y za- adsorbowany na anionicie fosfor 10% roztworem NaCl w następujący sposób: do anionitu dodajemy 25 ml roztworu NaCl i pozostawiamy na łaźni parowej 45 minut, po czym roztwór odlewam y, a anionit przemy wam y kilkakrotnie gorącym NaCl aż do uzyskania 100 ml roztworu. Fosfor w tym roztworze oznaczamy metodą D i c k m a n a i B r a y ’a [2].
L IT E R A T U R A
[1] A m e r F., В o u l d i n D. R.. B l a c k C. A. , D u k e F. R.: C h a ra cte rization of s e il phosp h oru s by anion e x c h a n g e resin s ad sorp tion and P 32 eq u ilib ra tio n . P la n t and S oil. 4 (1955), 391— 408.
[2] D i c k m a n S. R., B r a y R. H.: C olorim etric d eterm in a tio n of p h o sp h a te. Ind. Eng. Chem. A nal. Ed. 12 (1940), 665— 668.
[3] D o w e x : Ion E xch an ge. The D ow C h em ical Co. M idland, M ich igan , 1959, s. 77.
Oznaczanie fosforanów w glebie za pomocą anionitów 213 с. М О С К А Л Ь ОП РЕДЕЛЕН И Е П О Д В И Ж Н Ы Х Ф О С Ф А Т О В В ПО ЧВЕ С ПОМ ОЩ ЬЮ А Н И О Н И Т А К а ф е д р а А г р о х и м и и В а р ш а в с к о й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й А к а д е м и и Р е з ю м е Р езул ьтат ы оп р едел ен и й пол уч ен н ы е с помощ ью анионита (метод с Д овекс 2 по А м еру и другим) сравнивали с результатам и полученн ы м и по м етоду Э гнера и Э гн ер а-Р и м а и с усвоен ием ф о с ф о р а растениям и овса на 20 п оч в ах (п одзо листы е и тем ноцветны е почвы). К о э ф ф и ц и ен т корреляции м е ж д у усвоен ием ф о с ф о р а растениям и и ф о сф а т а м и адсорбированны м и на анионите был гораздо вы ш е от к оэф ф и ц и ен т а к орреляции с резул ьтатам и полученн ы м и по х и м и чески м методам. Р езул ьтат ы пол уч ен н ы е по хим ическим м етодам к оррелировали знач ительно л уч ш е с адсорбцией ф о сф а т о в на анионите, чем с усвоен и ем ф о с ф о р а р аст е ниями. S . M O S K A L D E T E R M IN A T IO N OF E A SIL Y SO L U BL E P H O SPH A T E S IN SO IL S B Y A N A N IO N -E X C H A N G E R E SIN C h a i r o f A g r o c h e m i s t r y , W a r s a w A g r i c u l t u r a l U n i v e r s i t i S u m m a r y
D ata ob tain ed by a n io n -e x c h a n g e resin m ethod (m ethod w ith D o w e x 2 — d escrib ed by A m e r et al.) w e r e com pared w ith resu lts obtained by E gner m ethod, E g n er-R ieh m m ethod and u ptake of p h osphorus by oats on 20 podzolic and b lack earth s soils. The correlation c o e ffic ie n t b etw een u p tak e of phosphorus by p lan ts and p h o sp h a tes adsorbed by an anion ex c h a n g e resin is m uch h igh er than th ose w ith resu lts receiv ed by ch em ica l m eth od s. T he resu lts of ch em ical m eth od s are m u ch b e tte r correlated w ith p h o sp h a tes adsorbed by resin th an w ith up tak e o f p h osphorus by plants.
