Ekologiczna charakterystyka kompleksów glebowo-rolniczych Pomorza Zachodniego

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X V III, N R 1, W A R S Z A W A 1977

S A T U R N IN BOROW IEC, IG N A C Y K U T Y N A , J A N IN A SK R Z Y C Z Y Ń SK A

EK OLO GICZN A CH A RAK TERY STY KA K O M PLEK SÓ W GLEBOW O-

-RO LN ICZY CH PO M O RZA ZACHODNIEGO 1

In sty tu t E k ologii i O chrony Ś rod ow isk a

A k a d em ii R olniczej w S zczecin ie

W STĘP

K om pleksy glebow o-rolnicze stanow iące ty p y siedlisk rolniczej p rze­

strz e n i p ro d u k cy jn ej [5, 6] różnią się w łaściw ościam i agroekologicznym i

n ie tylko m iędzy sobą, ale rów nież różnicują się w ew nętrznie. W ynika

to z różnorodności typów , rodzajów i gatu nków gleb w chodzących w

sk ład danego kom pleksu oraz w aru nk ó w m akro-, m ezo- i m ik ro k lim a-

tycznych, w k tó ry c h się zn ajd ują.

N ajlepszym m iernikiem zróżnicow ania w arunków ekologicznych u jm o ­

w anych całościowo są zbiorow iska ro ślinn e [3]. Na ich składzie odbija się

nie tylko różnorodność n a tu ra ln y c h w aru n k ó w przyrodniczych, ale (rów­

nież oddziaływ ania człow ieka na środow isko glebow e przez naw ożenie,

m eliorację itp., nad ające m u szereg now ych właściwości. W n iek tó ry ch

przypad k ach działalność gospodarcza człow ieka prow adzi do praw ie cał­

kow itego w yniszczenia zbiorow nisk roślinnych, np. chw astów segetal-

nych, uniem ożliw iając ty m sam ym stosow anie m etod bioindykacyjnych,

niem niej jed nak są to przypad k i raczej sk ra jn e i rzadkie, a doświadczo­

n y ekolog wie, z k tó ry c h pow ierzchni należy zrezygnow ać w tego rod za­

ju badaniach [1, 2].

P odanie nazw zbiorow isk chw astów segetaln ych i ujęcie opisowe w a­

run k ó w siedliskow ych na ich podstaw ie ogranicza w znacznym stopniu

w ym ierność i porów nyw alność w ażnych z p u n k tu w idzenia ekologiczne­

go elem entów . Zastosow anie m etody bioind y kacy jnej E l l e n b e r g a [4]

usuw a tę niedogodność i pozw ala na w yliczenie na podstaw ie zdjęć fi-

tosocjologicznych średnich w artości stosunków term icznych, w ilgotnościo­

wych, odczynu, zasobności w azot i aktyw ności biologicznej dla kon­

k retn y c h pow ierzchni.

126

S. B orow iec, I. K utyna, J. S k rzy czy ń sk a

M ETO DY P R A C Y

P odstaw ow ym m ateriałem służącym do ekologicznej c h a ra k te ry sty k i

kom pleksów glebow o-rolniczych Pom orza Zachodniego było 3336 zdjęć

fitosocjologicznych (tab. 1) w ykonanych w zbożach w lata ch 1970— 1975

głów nie przez pracow ników Z ak ład u Ekologii i O chrony Środow iska A ka­

dem ii Rolniczej w Szczecinie oraz częściowo przez botaników w sp ółp ra­

cujących w ram ach tzw. rejo n izacji chw astów , koordynow anej przez

IUNG.

W arun ki glebow e zdjęcia b y ły zawsze podaw ane w postaci tzw.

jedn ostk i glebow ej, zaw ierającej określenie kom pleksu g lebow o-rolni-

czego, ty p u gleby i sk ładu m echanicznego (np. 2 Bw gl), n a podstaw ie

m ap glebow o-rolniczych w skali 1 : 5000, zam aw ianych uprzednio w od­

nośnych b iu rach geodezji i k arto g rafii.

Liczba zdjęć fitosocjologicznych w y konanych n a poszczególnej je ­

dnostce glebow ej w każdym regionie fizjograficznym w ynosiła co n a j­

m niej 13. Z eb ran y w ten sposób m ate ria ł posegregow ano następ n ie w e­

dług regionów fizjograficznych (rys. 1) i jednostek glebow ych (tab. 4),

T a b e l a

1

Z e s t a w ie n ie i l o ś c i z d j ę ć f i t o s o c j o l o g i c z n y c h , na p o d s ta w ie k t ó r y c h w y lic z o n o w a r t o ś c i TtfRîïG w o b r ę b ie kom plek sów g le b o w o - r o l n i c z y c h i r e g io n ó w f i z j o g r a f i c z n y c h S p e c i f i c a t i o n o f p h y t o s o c i o l o g i c a l r e c o r d s , on t h e b a s i s o f w h ich th e TWRNG v a lu e r w i t h i n s o i l - a g r i c u l t u r a l c o m p le x e s and p h y s i o g r a p h i c r e g io n s w ere c a l c u l a t e d Numer i r.azwa r e g io n u * f i z j o g r a f i c z n e g o N o , and name o f th e p h y 3 io g r a p h ic r e g i o n K om pleksy g l e b c w o - r o l n i c z e - S o i l - a g r i c u l t u r a l c o m p le x e s 7 6 5 4 2 1 8 9 3

s :

I N iz i n a P y r z y c k a P y r z y c e Low land - -26 52 77 231 13 - 26 430 I I P o j e z i e r z e M y ś lib o r s k ie M y ś lib ó r z Lake D i s t r i c t 13 41 41 50 39 - 14 - 18 216 I I I P o łu d n io w o -z a c h o d n ia c z ę ś ć N i­ z i n y S z c z e c i ń s k i e j S o u t h - w e 3 t e r n p a r t o f t h e S z c z e c i n L ow land 6 3 1 0 4 85 59 1 07 19 1 1 7 32 33 619 IV Środkow a c z ę ś ć N iz i n y S z c z e c i ń ­ s k i e j C e n t r a l p a r t o f t h e S z c z e c i n Low land 19 39 77 19 19 - 14 - 19 206 V II P ó łn o c n a c z ę ś ć N iz i n y S ą c z e c i ń - s k i e j N o r th e r n p a r t o f th e S z c z e c i n L ow land 36 94 98 57 13 - 21 45 - 364 VI W ybrzeże S z c z e c i ń s k i e S z c z o c in c o a s t a l zo n e 27 S3 92 8 1 59 - 1 0 1 26 - 4 6 9 V II Z a c h o d n ia c z ę ś ć P o o r z e ż a S ł o ­ w iń s k ie g o

W este rn p a r t o f t h e S ło w iń ­ s k i e c o a s t a l zo n e 26 52 71 67 34 - 52 26 - 323 V I I I W sch odn ia c z ę ś ć P o b r z e ż a S ł o ­ w iń s k i e g o E a s t e r n p a r t o f th s S ło w iń ­ s k i e c o a s t a l son« 1 4 76 76 8 1 66 - 18 21 - 352 IX P o j e z ie r n o D raw sk ie Drsv.vf.r.ie Lake П и t r i e ? 18 A3 55 52 19 - 1 3 “ 26 226 л. P o j e z i e r z e K a sz u b sk ie K a s z u b sk ie Lako D i s t r i c t “ 1 7 59 31 19 ~ 126

5

216 5 49 680 54 9 4 3 3 2 50 38 7 1 50 1 2 2 3336

K om p lek sy g le b o w o -r o ln ic z e P om orza Z achodniego

127

T a b e l a

2

S k r a jn e i ś r e d n ie w a r t o ś c i o to su n k ó w t e r m ic z n y c h T, w ilg o t n o ś c io w y c h W, o d czy n u R, z a s o b n o ś c i w a z o t ÎT i a k t y w n o ś c i b i o l o g i c z n e j G, s t w ie r d z o n e na j e d n o s t k a c h g l e b o ­

wych w o b r ę b ie kom plek sów g le b o w o - r o l n i c z y c h Pom orza Z a c h o d n ie g o

E xtrem e and n e a n v a l u e s o f th e r m ic / Т / and w a te r /V1/ c o n d i t i o n s a s w e l l a s o f ra - a c t i o n / R / , n i t r o g e n c o n t e n t / N / and b i o l o g i c a l a c t i v i t y / G / , fo u n d on s o i l s u n i e s w i t h i n s o i l - a g r i c u l t u r a l c o m p le x e s o f th e W estern P om era n ia K om pleksy g l e b o w o - r o l n i c z e S o i l - a g r i c u l t u r a l c o m p le x e s L ic z b a j e d n o s t e k g le b o w y c h Humber o f s o i l u n i t s

ś r e d n i e ś r e d n ic h l i c z b - A v era g e o f moan num bers

a? w В !J G 7 10 1 , 9 - 2 , 1 3 , 0 - 3 , A 2 , 0 - 2 , 8 2 , 8 - 3 , 3 1 . 6 - 2 , 5 2 ,0 0 3 ,1 7 2 ,4 1 3 ,0 7 2 ,0 9 6 23 1 , 8 - 2 , 1 2 , 5 - 3 , 4 2 , 4 - 3 , 1 2 , 9 - 3 , 6 1 , 8 - 2 , 9 1 , 9 2 3 ,0 0 2 ,7 4 3 ,3 0 2 , 4 2 5 28 1 , 7 - 2 , 1 2 , 6 - 3 , 2 2 , 5 - 3 , 2 3 , 2 - 3 , 6 2 , 3 - 3 , 0 1 , 9 2 2 ,8 5 2 ,9 4 3 ,4 1 2 ,6 8 4 21 1 , 8 - 2 , 0 2 , 5 - 3 , 0 2 , 9 - 3 , 4 3 , 2 - 3 , 8 2 , 2 - 3 , 1 1 ,8 8 2 , 7 4 3 ,1 7 3 ,5 8 2 ,3 6 2 19 1 , 8 - 2 , 1 2 . 5 - 3 , 0 3 , 0 - 3 , 7 3 , 5 - 3 , 7 2 , 9 - 3 , 3 1 , 8 9 2 ,6 4 3 , 4 4 3 ,6 0 3 , 0 7 8 20 l , 7 - 2 r0 2 , 2 - 2 , 6 2 , 5 - 3 , 8 3 , 1 - 3 , 9 2 , 1 - 3 , 2 1 ,8 1 2 ,3 5 3 ,3 8 3 ,6 0 2 ,9 0 1 10 1 , 9 - 2 , 1 2 , 7 - 3 , 0 3 , 7 - 4 , 1 3 , 5 - 3 , 3 3 , 1 - 3 , 8 1 , 9 7 2 ,9 0 3 ,8 9 3 , 6 9 3 ,4 6 3 6 1 , 9 - 2 , 3 2 , 9 - 3 , 5 3 , 3 - 4 , 1 3 , 4 - 3 , 6 3 , 1 - 3 , 3 2 ,0 5 3 , 0 7 3 , 7 3 3 ,4 7 3 , 2 3 9 6 1 , 7 - 1 , 9 2 , 2 - 2 , 6 3 , 0 - 3 , 3 3 , 4 - 3 , 6 2 , 4 - 2 , 8 1 , 8 3 2 ,3 8 3 , 1 3 3 ,5 0 2 , 6 7 A m p litu d y i r o e p i ^ t o ś ć w a r t o ś c i d la P o n o rz a ja k o c a ł o ś c i 1 , 7 - 2 . 3 2 , 2 - 3 , 5 2 , 0 - 4 , 1 2 , 8 - 3 , 9 1 , 6 - 3 , 8 A m p litu d e s and ra n g e o f v a l u e s f o r t h e W estern P om era n ia a s a w h o le 0 , 6 1 , 3 2 , 1 1 , 1 2 , 2

a posługując się m etodą E llenberga, wyliczono dla każdego zdjęcia w a r­

tości stosunków term icznych T, w ilgotnościow ych W , odczynu R, zasob­

ności w azot N i aktyw ności biologicznej G. W artości te m ieszczą się w

przedziale 1— 5, p rzy czym Tj odnosi się do siedlisk najchłodniejszych,

T5 — najcieplejszych, (w środkow ej E uropie w obrębie g ru n tó w ornych),

W i — najw ilgotniejszych, W 5 — najsuchszych, R t — bardzo kw aśnych,

Rs — silnie zasadow ych, N t — bardzo ubogich w azot, N 5 — bardzo za­

sobnych w azot, G i — o bardzo niskiej aktyw ności biologicznej, G5 —

o bardzo w ysokiej aktyw ności biologicznej (szczegóły m etodyczne u

E l l e n b e r g a [4] i B o r o w c a [1]).

Dla każdej spośród 143 jednostek glebow ych w y stęp u jący ch w poszcze­

gólnych regionach fizjograficznych w yliczono potem śirednie w artości

TW RNG, a na ich podstaw ie ustalono sk ra jn e i średnie w artości dla

T a b e l a

3

S k r a jn e 1 ś r e d n ie w a r t o ś c i sto su n k ó w t e r m ic z n y c h T, w ilg o t n o ś c io w y c h W, o d czy n u R , z a s o b n o ś c i w a z o t N i a k t y w n o ś c i b i o l o g i c z n e j G s t w ie r d z o n e n a j e d n o s t k a c h g le b o w y c h w o b r ę b ie k om pleksów g le b o w o - r o l n i c z y c h p o s z c z e g ó l n y c h r e g io n ó w

f i z j o g r a f i c z n y c h Pom orza Z a c h o d n ie g o

Extrem e and mean v a l u e s o f th e r m ic / Т / and w a t e r /И / c o n d i t i o n s a s w a l l a s r e a c t i o n / R / , n i t r o g a n c o n t e n t /11/ and b i o l o g i c a l a c t i v i t y /G / fo u n d on 60i l u n i t s w it h i n s o i l - a g r i c u l t u r a l c o m p le x e s o f p a r t i c u l a r p h y sio g r a p h ic ; r e g io n s

o f th e W estern P o n o r a n ia

Numer i п б еи з r e g io n u f i z ;J o g r a f :l с z ne go No* and name o f th e p h y s i o ­

g r a p h ic r e g io n Ś r e d n ia Kom pleksy ^ le b o w o- r o l n i c z e - S o i l - a g r i c u l t u r a l c o m p le x e s l i c z b A verage o f metui num- Ь егз i 6 5 4 2 1 8 S 3 ... 1 " Г ' - 3 4

___

■ ■ rt 11 ■ ■ b . 7._____ 8 Ś 1 0 ’ 1 l i I N iz in a P y r zy c k a T - 2 , 0 1 , 8 - 1 , 9 1 ,8 5 1 . 9 1 , 9 - 2 , 0 1 ,9 6 1 ; 8 - 2 , 3 P y r z y c e Low land W - - 3 , 0 2 , 7 - 2 , 8 2 ,7 5 2 ?5 - 2 t 8 2 ,b 0 2 , 7 - 3 , 0 2 ,9 2 2 , 3 - 3 ,5 R - - 3 , 2 ■ С \1 Л •г Н C~\ О 1 r~ t О ГЛ _{3 , 4 - 3 , 6} 3 ,5 0 3 , 7 - 4 , 1 3 ,9 0 3 , 6 - 4 , 1 N - - 3 ,6 3 ,6 3 , 6 - 3 , 7 3 ,0 3 3 , 6 - 3 , 8 3 ,Y 1 3 , 7 - 3 , 4 G - - 3 , 0 2 , 8 - 2 , 9 2 ,8 5 3 , 0 - 3 , 3 3 ,1 3 3 , 3 - 3 , 8 3 ,5 0 3 , 1 “ 3 , 3 I I P o j e i.ie i- z e M y ś lib o r - s k i e T 1 .9 1 , 9 - 2 , 0 1 ,9 5 2 , 0 1 , 9 - 2 , 0 1 ,9 5 1 , 9 - 2 , 0 - 2 , 0 M y ś lib ó r z Lake D i s t r i c t _{V/ 3 ,0 3 . 1 - 3 . 2} 3 , 1 5 3 , 1 2 i 9 - 3 , 0 2 ,9 5 2 , 7 - 2 , 9 2 ,3 0 - 2 , 5 -3 , 0 R 2 ,8 3 , 0 - 3 , 1 3 ,0 5 2 . 9 - 3 , 2 3 ,0 5 3 , 3 - 3 , 4 3 ,3 5 3 , 5 - 3 . 7 3,60 - 3 , 7 - 3 , 7 N 3 ,3 3 , 4 - 3 , 5 3 , 4 5 3 , 4 - 3 , 5 3 ,4 5 3 ,6 3 , 6 - 3 , 9 - 3 , 4 С 2 ,5 2 , 4 - 2 . 9 2 ,6 5 2 , 7 - 2 , 9 2 ,8 0 2 , 8 2 , 9 - 3 , 1 3 ,0 0 3 , 2 3 , 3

B

o

r

o

w

ie

c

,

I.

K

u

ty

n

a

,

J.

S

k

r

z

y

c

z

y

ń

s

k

a

K

o

m

p

le

k

sy

g

le

b

o

w

o

-r

o

ln

ic

z

e

Po

m

o

rz

a

Z

a

c

h

o

d

n

ie

g

o

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10________ И I I I P0>udni0V70-2Qch0dnia c z § ś ć E iz in y m 2 , 0 - 2 , 1 1 , 9 - 2 , 0 -, q 1 , 8 - 1 , 9 1 , 9 - 2 . 0 2 1 1 , 8 Г1 А? 1*8 2 , °Ô2Ac S z c z e c iń s k ie о £ 2 , 0 5 1 , 9 3 1 , 6 5 1 , 9 3 <:,A 1 , 0 3 2 ,0 5 S o u th -w o c te r n p a r t o f th e S z c z e c in W 3 , 3 - 3 , 4 3 , 0 - 3 , 4 2 , 9 - 3 , 0 2 , 7 - 2 , 8 2 , 5 - 2 , 7 0 7 * 2 , 2 - 2 , 4 2 ? 2 î 9 î 3A i Low land 3 ,3 5 3 ,1 5 2 ,9 5 * 2',75 2 ,5 5 " ’ 7 2 , 3 2 . ^ 3 ,0 0 R 2 , 2 - 2 , 3 2 , 6 - 2 . 8 2 , 8 - 3 , 2 3 , 1 0 , 3 3 , 3 - 3 . 7 3 о 3 . 4 - 3 . 8 3 x 2 , 2 5 2 ,6 5 3 ,0 0 3 ,2 0 3 , è 3 3 , 8 3 ,9 0 N 3 , 0 - 3 , 2 3 , 2 - 3 , 4 3 , 5 - 3 , 6 3 , 6 - 3 , 7 3 , 5 - 3 . 7 3 5 3 ’ 6 ; M 3 , 5 3 , 5 3 . 1 0 3 ,2 8 3 ,5 5 3 ,6 5 3,60 3 ,b 2 G 1 , 9 - 2 , 2 2 , 1 - 2 , 7 2 , 6 - 3 , 1 2 , 9 - 3 , 0 3 , 1 - 3 , 3 3 x 2 »9 - 3 , 2 2 - 4 3 , 3 2 , 0 5 2 ,4 3 2 ,8 5 2 , 9 5 3 ,1 8 -**1 3 ,0 5 IV środ kow a c z ę ś ć H iz in y S z c z e c i ń s k i e j T 2 f l 2 , 1 2 , 0 2 , 1 - 1 , 8 - 2 , 0 C e n t r a l p a r t c f t b . S z c z e c in I * » - , 3|3 З . М . З 2 , 9 - 3 . 2 2f8 2, 9 . 2. 4 - 3 , 0

B

2-3

2,("гЛ

Z,1t,Û

з«1

3>4

-

3(5

‘

3,5

Я 2,8 3 , 1 Э Д 5 3 , 2 3^25 3 ,4 3 ,5 “ 3,8 ” 3 ,4

0

2,0

г,32%

2,42^52

2*7

3>1

*

3' 2

*

3,1

V P ó łn o c n a c z ę ś ć N iz in y S z c z e c i ń s k i e j ф o n э i i q o n i q-p n . « , «

2,0-2,1

lł9^

1^98

lł9

1>8

~

1,8

1,9

N o it lie n p a r t c f th e S z c z e c in Low- W 3 , 0 - 3 , 3 2 , 9 - 3 , 1 2 , 9 - 3 t 0 2 , 6 - 2 . 7 ? с _ 2 3 2 , 3 - 2 , 6 la n d 3 , 1 5 2 ,9 8 2 , 9 3 2 , 6 5 2 , 5 2,45 В 2 , 0 - 2 , 2 2 , 7 - 3 , 0 2 , 9 - 3 , 1 , 2 3 , . 3,3 3 -0: 3«3 2 .10 2 , 8 0 3,00 ’ 3 ,1 5 H , , 3 , 1 - 3 , 3 3 , 3 - 3 , 5 3 5 3 , _ 3 ,5 3 >4- 3 *5 3 t 23 3 ,4 3 * 3 ,4 5 G . g 2 ,2 - 2,6 2 ,7 - 2 ,9 3 0 3i0 . 2 ,9 2>7:2t? 1 , b 2 , 4 5 2 , 8 0 ■> ,u -, , u , y 2 ,7 5 c d . t a b e l i 3 9 — R o c z n ik i g le b o z n a w c z e nr 1

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 VI P o b rz eż e S z c z e c i ń s k i e T p , 1 , 8 - 1 , 9 1 , 7 - 2 , 1 1 , 8 - 1 , 9 л Q 1 » 7 - 1 . 9 n Q 1,86 1 ,9 3 1 , 8 5 " 1 ,7 6 S z c z e c in c o a e t a l zo n e W ^ 9 2 , 5 - 2 , 9 2 , 6 - 2 , 8 2 , 5 - 2 , 6 2 , 6 - 2 . 7 2 . 2 - 2 , 6 0 , 2 .7 0 2 , 7 0 2 ,5 5 2 , 6 5 " 2 ,3 6 В 2 g 2 , 6 - 2 , 8 2 , 8 - 3 , 2 3 , 1 - 3 , 2 3 , 5 - 3 , 6 _ 3 , 1 - 3 , 5 -, , 2 .7 0 3 , 0 3 3 ,1 5 3 ,5 5 3 ,3 0 Я 2 q 3 , 2 - 3 , 3 3 , 2 - 3 , 5 3 , 6 - 3 . 8 3 , 6 - 3 . 7 3 , 4 - 3 , 7 - Л 3 ,2 3 3 ,3 8 3 ,6 5 3 ,6 5 “ 3 ,5 6 3»4 G 2 0 2 , 1 - 2 , 4 2 , 6 - 2 , 8 2 , 8 - 2 , 9 2 , 9 - 3 , 1 _ 2 , 7 - 3 , 1 ? 7 2 ,5 6 2 , 7 0 2 , 8 5 3 ,0 0 2 ,8 4 2 ,7 V II Z a ch o d n ia c z ę ś ć P o b r z e ż a S ło w iń s k i e - . _ . _ go T 1 , 9 1 ,8 1 , 8 1 , 8 1 , 8 - 1 ,7 5 1 »^

W estern p a r t o f t h e S ło w iń s k ie - , л 2 , 9 - 3 , 0 2 , 6 - 2 Ł8 2 , 7 - 2,8 0 c 2 , 4 - 2 , 5 o o

c o a s t a l zo n e " 2,95 2,67 2,73 • ” 2,45 * R 2.6 2 8 2 , 9 - 3 , 1 3 , 0 - 3 , 4 3 , 1 - 3 , 4 _ 3 , 1 - 3 , 4 3 2 • * 2 , 9 7 3 , 2 0 3 ,2 5 3 ,2 5 3,2 N 3 , 3 3 , 4 3 , 5 3’ 53?53 3 , 7 - 3 ,6 3 ,6 G 2 . 4 2 , 3 - 2 , 5 2 , 4 - 2 . 7 2 , 7 - 3 . 0 3 , 0 - 3 , 2 _ 2 , 8 - 2 . 9 P c U ^»4 2 ,4 0 2 , 6 0 2 , 8 3 3 ,1 0 2 ,8 5 2,6

V II I W schodnia c z e ś ć P o b r z e ż a S ło w iń - л о т о t o t o

s k i e g o T 1 , 9 1 ,8 8 1 »8 1 ,S ? 1 »Q “ 1 »7 1 »8 E a s t e r n p a r t o f th e S ło w iń s k ie э я ч т o n o я o n o o o s o é c o a s t a l zo n e W 3,0 2 »8 ^ 2 . M j f 2 , 7 - 2 ^ 2, 5- 2^ _ ^ 2 ,5 В 2 . 6 2 , 6 - 3 , 0 2 q 3 , 1 - 3 , 2 3 , 2 - 3 , 4 -i о ^ ^ Л 2 ,7 8 J t U 3 ,1 3 3 , 3 0 3 »3 3 , 1 N 3 2 3 , 3 - 3 , 6 3 , 5 - 3 , 6 3 , 5 - 3 , 7 3 , 5 - 3 , 6 _ - ß й 3 ,4 3 3 , 5 5 3 , 6 0 3 , 5 7 3 »7 3 »6 G 2 4 2 , 3 - 2 , 8 2 , 8 - 2 , 9 2 , 8 - 3 . 0 2 , 9 - 3 , 1 _ 2 Q о о ^ ’ 4 2 ,5 3 2 ,8 5 2 , 9 0 2 , 9 7 2 ’ 8 2 »8

od. tabeli 3

13

0

S

.

B

o

r

o

w

ie

c

,

I.

K

u

ty

n

a

,

J.

S

k

r

z

y

c

z

y

ń

s

k

a

1 2 3 4 5 6 7 в___________ 9_________10_________ 11 IX P o j e z ie r z e D raw sk ie т x * 2 , 0 г « 1 , 9 - 2 , 0 ' _ 1>9 _ 1>9 1 ,9 3 D ra w sk ie Lake D i s t r i c t ^ ^ 2 3 , 0 - 3 , 3 2 , 8 - 3 , 0 2 , 7 - 2 , 8 3 q _ 2,3 - 2 , 9 3 , 1 5 2 ,8 7 2 , 7 7 R 2 , 5 2 , 5 - 2 , 8 2 , 9 - 3 , 1 3 , 1 - 3 , 2 3 j 0 _ 3>0 _ 3 f 3 2 ,6 5 2 , 9 7 3 ,1 7 N 3 , 2 3 ’ 4 - 3 , 5 3 , 4 - 3 , 5 3 , 7 - 3 , 8 3>5 . 3>6 . 3 f 6 3 ,4 5 3 ,4 3 3 , 7 3 G 2 , 3 2 ’ 3 ' 2 ’ 9 2 ’ 6 " 2 ' 9 З»0 " 3 *1 3 , 0 - 2 , 5 - 3 , 1 2 . 6 0 2 ,7 0 3 , 0 7 X P o j e z i e r z e K a sz u b sk ie T 9 1 , 8 - 2 , 0 2 o - - - 1 , 9 1 ,9 0 K s z u b sk ie Lake D i s t r i c t W 2 , 7 2 , 6 - 2 , 9 2,6 - - - 2 , 3 2 ,7 5 К 2 , 4 2 , 5 - 2 , 8 2,9 - - - 2 , 5 2 ,7 0 H 2 , 9 3 , 3 - 3 , 4 3 g - - 3 , 1 3 ,3 3 G 1 , 8 2 , 3 - 2 , 5 2,2 - - 2 , 1 2 , 4 0

cd. tabeli 3

K

o

m

p

le

k

sy

g

le

b

o

w

o

-r

o

ln

ic

z

e

Po

m

o

rz

a

Z

a

c

h

o

d

n

ie

g

o

Wykaz badan ych j e d n o s t e k g le b o w y ch w ed łu g r e g io n ó w f i z j o g r a f i c z n y c h S p e c i f i c a t i o n o f ti^e s o i l u n i t e i n v e s t i g a t e d a c c o r d in g t o th e p h y s io g r a p h ic r e g io n s

T a b e l a 4

Humer i nazwa r s g io n u Sym bole Numer i nazw a r e g i o ­ Sym bole Numer i nazv;a r e g i o ­ Sym bole

f i z j o g r a f i c z n a g o s t o s o w a ­ nu f i z j o g r a f i c z n e g o s t o s o w a ­ nu f i z j o g r a f i c z n e g o

atüoc-.va-J e d n o s t k i ne im J e d n o s t k i ne na «J? (’no s t k i ne na

N o. and name o f th e glob ow e ry e » 2 N o . and name o f th e g le b o w e r y s . 2 N o. and пошэ o f ';hw g le b o w e r y a . 2

p h y s io g r a p h ic i 3 p h y s io g r a p h ic i 3 p h y s io g r a p h ic

S o i l u n i t a

i 3

r e g io n S o i l u n i t s 3 v n b o lS r e g io n S o i l u n i t s S ym bols r e g io n Sym bols

а я a p p l ie d in P i g s 2 and 3 a s a p p l ie d i n F i g s 2 and 3 a я a p p l ie d i n F i g s 2 and 3 1 г .i 4 _____ 5 6 ■J 8

_..

I N iz in a P y r zy c k a 5 Bw p g l s g l ** 1 IV Środkowa c z ę ś ć 7 r.\v p s . p l h S V II Z a ch o d n ia c z ę ś ć 7 Bw p s . p l _{? !} 4 Bw pgrnjgl J _{N iz in y S z c z e c i ń -} e îiie g o 6 Bw p a t p i F o b rz^ źa S ło - w iń s k ió g o b Bw p e i p l É1 P y r z y c e Lowland 4 A p g n i.g i *2 C e n t r a l p a r t o f 6 Bw p g l . p s 6 2 We s t o r n p a r t o f 6 Bw p g l . p a 6 2 2 Bw g l 2 1 2 2 th e S z c z e c in 5 Bw p g l t p e 5 l 5 Z th e S ło w iń s k ie 5 В у/ p g ltß l^ 5 1 5 2 2 A g lp Lowland 5 Bw p g l c o a s t a l zone 5 A p g l i g l 2 В g l _{2 3} 5 Bw pglxpgm _{5 3} 5 В p £ i i g l 5 3 1 В p ł z t i 5 Bw p g l j g l _{5 4} 4 Bw p g m jg l 4 1 1 A p ł z s p ł i _*2 4 Bw p g m ig l 4 1 4 A p e n . g l 4 2 1 В p ł z s p ł i _b 2 Bw g l _{2 1} 4 Б p g ra ig l <3 1 D p ł z t i p 14 3 Bw g l 3 l 2 Bw g l 2 1 1 В p ł i ₁₅ ü Fc g e p tp a 8 1 2 B g l x g e / î g s / 2 2 1 D p ł i t i p 8 A g l j g s / î g c / _{8 ,} 4 1 D p ł z i p ł i U V P ó łn o c n a c z ę ś ć 7 Bw p i _{7 ,} 8 D p g m sg l _{8 2} 1 D ip 1 18 N iz ir .y S z c z e c i ń ­ s k i e j 7 Bw p s . p l 4 9 D p g l i p s 9 1 1 D i p i l 19 6 Bw p s x p l С N o r th en p a r t o f b 1 3 В p ł i 3 , th e S z c z e c i n •j Bw p g lt p e _*9 V I I I W schodnia c z ę ś ć 7 Bw p s . p l Тл 6 i 8 Dz g l i 8 i Lowland _{6 ?! p a . p l} 6 3 F o b r z e ż a S ło - w iń s k ie go 6 Bw p s j p l 5 Bw p g l: p a Ь By/ p g l 6 Bw p o . p l 6 A p g l . p e Ï I P o j e z i e r z e M y ó li- 7 Ew p s i p l 7 i 6 i 6 2 -"1 5 2 J5a s t e r n p a r t o f th e S ło w iń s k ie 2 6 3 b o r s k io 6 Bw p e : p l 5 Bw p g lîp g m 5 ., c o a s t a l zone 6 B p o t p l 6 4 M y ś lib ó r z Lako D i s t r i c t 6 Bw p g l . p s 5 Bw p g l s g l < 5 Bw p g l j g l 5 l 5 Bw p g l t y s 5 1 5 2 4 Bw p g m jg l _{4 i} 5 A p g l i g l _{5 1} 5 Bw p g l : g l 4 A p g a . g l _{4 2} 4 Bw p g m jg l 4 1 4 Bw p g m jg l 2 Bw p g m .g i 2 . 4 A p g l i g l _{4 2} 4 A p g m îg l _{4 2} 8 Bw p g m jg l 8,' 4 A p g m jg l 4 3 2 Bw g l _{2 1} 9 К p s i p l » i 2 bw g l 2 1 2 В g l 2 2 9 Dz p g l p i g l *2 2 A p g m .g l 2г

13

2

S

.

B

o

r

o

w

ie

c

,

I.

K

u

ty

n

a

,

J.

S

k

r

zy

cz

y

ń

sk

a

cd. t a b e l i

4

I I P o j e z i e r z e W y ś li- b o r s k ie M y ś lib ó r z Lake D i s t r i c t I I I P o łu d n io w o -z a c h o d ­ n i a c z ę ś ć N iz in y S z c z e c i ń s k i e j S o u t h - w e s t e r n p a r t o f th-3 S z c z e c i n Lowland 3 В g l 8 Г i p i p l 7 Bw p i 7 Bw p o .p l By/ р з:р 1 B >7 pS B\7 p g l^ p s 3'.7 p S î g l B\7 p g l Bw p g l î g l 4 B\7 pgm sgl 4 A p g m .g l 2 Bw g l 2 A g l 2 B g l 2 Dz g l . g s 1 B p ł z . p ł l 3 Bw g l 3 B g l 8 B g l 0 Bw g l p . i p 8 B g l p . i p 8 Dz g l 8 D g l

e

Dz

gip:gi

9 M p s r p l VI P o b r z e ż e S z c z e c i ń ­ s k i e S z c z e c in c o a s t a l zo n e 7 Bw p a . p l _h 6 Bw p s s p l _{6 i} 6 Bw p g l . p s 6 2 6 M p s . p l S ' 5 Bw p g lx p s ’ l 5 Bw p g ltp g m _{5 2} 5 Bw p g l : g l 5 3 5 A p ł z : g s p : g l p 5 4 4 Bw pgm »gl _«1 4 A p g m .g l ₊₂ 2 Bw g l 2 1 2 A pgm pogl _{2 2} 8 Bw p g m ,g l _{8 1} 8 A p ł z s g l p _{S 2} 8 Dz p g m .g l S 3 8 P pgm pit 8 4 8 ? pgmp 8 5 9 M p s i p l 9 l 1 - k om pleks p sz en n y b a rd zo dobry - v e r y g o o d w h e ct co m p le x 2 - kom pleks p sz en n y dobry - good w heat co m p le x

3 - k om pleks p sz en n y w a d liw y - d e f e c t i v e w h ea t com p lex 4 - к от р 1 ек з ż y t n i b a rd zo dobry - v e r y g o o d ry e co m p lex

/ p 3 z e n n o - ż y t n i / - / w h e a t - r y e / 5 - k om pleks ż y t n i dobry - gocd г у э co m p le x

O b j a ś n ie n ia - E x p la n a t io n K om pleksy g le b o w o - r o l n i c z e S o i l a g r i c u l t u r a l co m p le x e s 6 - kom plekc 7 - k om pleks 8 - kom pleks V I I I W schodnia c z ę ś ć P o b r z e ż a S ło w iń ­ s k i e g o E a s t e r n p a r t o f th e S ło w iń s k i e c o a s t a l zo n e IX P o j e z i e r z e Draw­ s k i e D ra w sk ie La les D i s t r i c t X P o j e z i e r z e Ka­ s z u b s k ie K a s z u b sk ie Laka D i s t r i c t 8 2 B g l p . g s p / . i / 8 D g l . g s p / . l / 9 M p s . p l 7 Bw р з ,р 1 6 13w р з : p l в Bw D £ lîp 3 5 Bw p g l 5 Bw p ^ lîp ^ a 5 Bw p g l i g l 4 Bw p g lig T 4 Bw p y n i g l 4 A p g m .e l 2 A g l p . g e p 8 A p rpi.G l 0 / 3 / Bw g l 5 A p g l t g l 5 A psl:p£joat . g l 5 / 3 / Bw g l 4 / 3 / 3-v g l 3 Л

V

5 3

4i

J3

4 1

8

A

ż y t n i s ła b y - weak г у з com p lex

ż y t n i b a rd zo s ła b y - v e r y weak ry e c c r .p le x

z b o ż o w o -p a ste w n y mocny - c e r e a l ~ f od d er s t r o n g co m p le x /m a in ly f o r w h e a t /

k om plek s z b o żo w o -p a ste w n y s ła b y - c e r e a l - f o d d e r weak co m p le x /m a in ly f o r r y o /

K

o

m

p

le

k

sy

g

le

b

o

w

o

-r

o

ln

ic

z

e

Po

m

or

z

a

Z

a

c

h

o

d

n

ie

g

o

1

33

Typy i p o d ty p y g le b - T y p es and s u b - t y p e s o f s o l l e

Л - g le b y b i e l i c o w e i p s e u d o b ie lio o w e - p o d z o l i c and p s e u d o p o d z o lic s o l l e

В - g le b y b r u n a tn e w ła ś c iw e - p ro p e r brown e o i l s

Bw - g le b y b ru n a tn e w yługow ane i kwaśne - le a c h e d and a c i d brown s o l l e D - c z a r n e z ie m ie w ła ś c iw e - p ro p e r meadow b la c k e a r t h s Dz - c z a r n e z ie m ie zd eg ra d o w a n e i s z a r e z ie m ie - d eg r a d e d meadow b la c k e a r t h s P - mady - a l l u v i a l s o i l s Pc - mady c z a r n o zie m n e - a l l u v i a l b la c k e a r t h s M - g le b y m u rszow o-m in er a in e - m u o k -m in e ra l s o i l s G a tu n k i g le b - T e x t u r a l s o i l s g ro u p s p i - p i a s k i lu ź n e - l o o s e s a n d s рв - p i a s k i s ł a b o g l i n i a s t e - s l i g h t l y loamy s a n d s p i - p i a s k i g l i n i a s t e l e k k i e - l i g h t loam y s a n d s pgm g l ga g c p łz p ł i i t P GO p i a s k i g l i n i a s t e mocne - h e a v y loam y s a n d s g l i n y l e k k i e - l i g h t loam s g l i n y ś r e d n ie - medium lo a m s g l i n y c i ę ż k i e - h ea v y loam s p y ły z w y k łe - common s i l t s p y ły i l a s t e - c l a y e y s i l t s i ł y - c l a y s t o r f - p e a t p y l a s t o ś ć g le b n p . ł p g lp - p i a s k i g l i n i a s t e , le k k ie p y l a s t e - s i l t y s o i l s /25-40% p a r t i c l e s Çf 0 , 1 - 0 , 0 2 mm i n s o i l / e . g . : p g lp - s i l t y l i g h t loam y s a n d s p o d ło ż e z a l e g a p ły t k o /d o 50 cm / - s u b s o i l l i e s s h a l lo w / 2 5 - - 5 0 cm / p o d ło ż e z a l e g a ś r e d n io / 5 0 - 1 0 0 cm / - s u b s o i l l i e s medium d e e p ly / 5 0 - 1 0 0 cm / p o d ło ż e z a l e g a g łę b o k o /1 0 0 - 1 5 0 cm - s u b s o i l l i e s d e e p ly / 1 0 0 - - 1 5 0 cm / I.

B

o

r

o

w

ie

c

,

I.

K

u

ty

n

a

,

J.

S

k

r

z

y

c

z

y

ń

s

k

a

K o m p lek sy g leb o w o -ro ln icze P om orza Z achodniego

135

R ys. 1. R egion y fizjo g ra ficzn e P om orza Z achodniego u w zg lęd n io n e w badaniach

I — N iz in a P y r z y c k a , II — P o j e z ie r z e M y ś lib o r s k ie , I I I — p o łu d n io w o - z a c h o d n ia c z ę ś ć N iz in y

S z c z e c iń s k ie j , I V — ś r o d k o w a c z ę ś ć N iz in y S z c z e c iń s k ie j,

v

— P ó ł n o c n a c z ę ś ć N iz in y S z c z e c iń ­ s k ie j , V I — P o b r z e ż e S z c z e c iń s k ie , V I I — z a c h o d n ia c z ę ś ć P o b r z e ż a S ło w iń s k ie g o , V I I I — w s c h o d n ia c z ę ś ć P o b r z e ż a S ło w iń s k ie g o , IX — P o j e z ie r z e D r a w s k ie , X — P o j e z ie r z e K a ­ s z u b s k ie ; l — g r a n ic e p a ń s t w a , 2 — g r a n ic e w o j e w ó d z t w d o 1975 r., 3 — g r a n ic e p o w ia t ó w

d o 1975 r., 4 — g r a n ic e r e g i o n ó w fiz j o g r a f i c z n y c h

P h y sio g ra p h ic reg io n s o f th e W estern P om eran ia as con sid ered in th e in v e s ti­

g ation s

I — P y r z y c e L o w la n d , II — M y ślib ó r z L a k e D is tr ic t , III — s o u t h - w e s t e r n p a r t o f th e S z c z e c in L o w la n d , I V — c e n tr a l p a r t o f t h e S z c z e c in L o w la n d , V — n o r th e r n p a r t o f th e S z c z e c in L o w la n d , V I — S z c z e c in c o a s t a l z o n e , V I I — w e s t e r n p a r t o f th e S ło w iń s k ie c o a s t a l z o n e , V I I I — e a s t e r n p a r t o f t h e S ło w iń s k ie c o a s t a l z o n e , I X — D r a w s k ie L a k e D is tr ic k t, X — K a ­ s z u b s k ie L a k e D is tr ic t ; 1 — b o u n d a r ie s o f th e s t a t e , 2 — v o iv o d s h ip ’s b o u n d a r ie s u n t il 1975, 3 — b o u n d a r ie s o f th e s a m a lle r a d m in is tr a t iv e u n its ( e q u iv a le n t o f th e c o u n t ie s ) u n t il 1975, 4 — b o u n d a r ie s o f t h e p h y s io g r a p h ic r e g io n s

kom pleksów glebow o-rolniczych Pom orza Zachodniego jako całości (tab. 2)

i dla poszczególnych regionów fizjograficznych (tab. 3).

OM ÓW IENIE W YNIK Ó W

T abela 2 um ożliw ia c h a ra k te ry sty k ę poszczególnych kom pleksów za

pom ocą w artości TW RNG (poziomo) oraz analizę ty ch w artości na tle

kom pleksów glebow o-rolniczych (pionowo).

eko-136

S. B orow iec, I. K utyna, J. S k rzy czy ń sk a

logiczny odznaczający się u k ieru n k o w an ą ciągłością zm ian w artości

TW RNG od kom pleksu żytno-łubinow ego począwszy, przez kom pleks

ż y tn i słaby, ży tn i dobry, pszenno-żytni, pszenny dobry do zbożow o-pa-

stew nego mocnego. W k ieru n k u ty m n a stę p u je stopniow e pogarszanie

stosunków term icznych, w zrost w ilgotności, zm niejszenie zakw aszenia,

w zrost zasobności w azot oraz aktyw ności biologicznej gleb. W szeregu

ty m nie m ieszczą się kom pleksy: pszenny bardzo dobry, pszenny w adli­

w y i zbożow o-pastew ny słaby.

K om pleks pszenny bardzo d obry o b ejm u je n ajlep sze siedliska i od­

znacza się w zw iązku z tym k orzy stn ym i stosunkam i term iczny m i i o p ty ­

m alną w ilgotnością oraz najw yższym i w skaźnikam i odczynu, zasobności

w azot i aktyw ności biologicznej.

K om pleks pszenny w adliw y c h a ra k te ry z u ją najk o rzy stn iejsze sto ­

su n k i term iczne, dobre w skaźniki odczynu, zasobności w azot i a k ty w ­

ności biologicznej oraz wysokie w artości W św iadczące o suchości ty ch

siedlisk.

K om pleks zbożow o-pastew ny słaby zbliżony jest pod w zględem sto­

sunków term icznych i w ilgotnościow ych do kom pleksu zbożow o-pastew -

nego mocnego, n atom iast pod w zględem odczynu, zasobności w azot

i aktyw ności biologicznej za jm u je m iejsce pośrednie m iędzy kom pleksem

żytnim bardzo dobrym i żytnim dobrym .

T ak przed staw ia się ogólna c h a ra k te ry sty k a kom pleksów glebow o-rol-

niczych na P om orzu Z achodnim nie odbiegająca praw dopodobnie od r e ­

lacji spoty kan ych m iędzy n im i na in n y ch obszarach Polski.

W ty m ogólnym obrazie istn ieją jed n ak regionalne różnice, o czym

m ożem y dowiedzieć się z tab. 3. S postrzeżenia w ynikające z niej u jąć

m ożna w n astęp u jący ch p unktach:

— kom pleksy glebow o-rolnicze' Pojezierza M yśliborskiego, Niziny

P y rzy ck iej i środkow ej części N iziny Szczecińskiej w yróżn iają się w po­

ró w n an iu z tak im i sam ym i kom pleksam i innych regionów fizjograficz­

n ych k o rzystniejszym i na ogół stosunkam i term icznym i (wyższe w a r­

tości T) oraz w iększą suchością (wyższe w artości W);

— szczególnie chłodne i w ilgotne są siedliska kom pleksów glebow o-

-rolniczych Pobrzeża Słow ińskiego i Pojezierza K aszubskiego;

— P o jezierze M yśliborskie i N izina P y rzycka to obszary, na któ ry ch

gleby takich sam ych kom pleksów m ają wyższe w artości odczynu R niż

w innych regio nach fizjograficznych. D ołączają do nich gleby kom plek­

sów: czw artego, drugiego, pierwszego, trzeciego i ósmego południow o-za­

chodniej części Niziny Szczecińskiej w ytw orzone z glin m arglistych;

— szczególnie kw aśne są kom pleksy glebow o-rolnicze P ojezierza K a­

szubskiego. Niższym i od przeciętnej w artości R odznaczają się rów nież

gleby kom pleksów : czw artego, drugiego i ósmego Pobrzeża Słow ińskie­

go i Pojezierza D raw skiego oraz kom pleksu trzeciego na ty m ostatnim .

J e st to sk u tek b rak u w ęglanu w apnia w glinach zw ałow ych tego

obsza-K o m p lek sy g le b o w o -r o ln ic z e P om orza Z achodniego

137

ru . N iskie w artości R c h a ra k te ry sty c z n e są rów nież dla środkow ej części

N iziny Szczecińskiej;

— w pły w zaw artości w ęglanu w ap n ia w skałach m acierzystych posz­

czególnych regionów fizjograficznych n a jw y ra ź n ie j u zew nętrznia się w

średnich w artościach R kom pleksu zbożow o-pastew nego mocnego. Na

P o jezierzu M yśliborskim , w obrębie N iziny P y rzy ck iej i południow o-za­

chodniej części N iziny Szczecińskiej, w artości R są najw yższe (3,6— 3,7),

w środkow ej części N iziny Szczecińskiej obniżają się do 3,5, w północnej

(*zęści N iziny Szczecińskiej, na Pobrzeżu Szczecińskim i Słow ińskim ,

średnie w artości R k sz ta łtu ją się około 3,3, n a P ojezierzu D raw skim R —

= 3,0, a b y n a P ojezierzu K aszubskim spaść do 2,5;

— pod w zględem zasobności w azot w y ró żn iają się w ysokim i w a rto ­

ściam i N gleby kom pleksów glebow o-rolniczych N iziny P yrzy ck iej, P o ­

jezierza M yśliborskiego, południow o-zachodniej części

N iziny Szcze­

cińskiej oraz Pobrzeża Słow ińskiego. Szczególnie słabo zasobne w

h

Ö1 Ъ b U З1

4; 5 i U? 2-2 A 2 j U ’<1 h U T

ft ■

■

■

-a— — 0—e—

—

e—©—■ö—©—8—® ]_

81

3;

Ъ 5; 6i 62 52 h 4; 2;< 2^

..

„ф ^ 4 j> д ■

a,

■

&

>

j!

6, 83 32 62 52 9 i Se 8/. 2? 85 7) 72 6‘; 63 47 5; 1*2 4? ?2 ^4 Ь 3] ^

9—Ф---®--- e ■ - ---&—

e—?—©—o—3--- $

;

g <

5, 8, 7; 6j 62 5/. *-7 2/ j / -r-_ Cl ^

“ -

-o ■

■

....—

■o

я: o

4? 6;

7/.

£ 6 2 6; 5/ 6 3 9; 5? 4? 2? 92 „ -\] • --- * --- o---- ®---- ®---- ft---9---- с ---- ® у £

8i

О.

6 2 5^ 4^9; 1*2 83 ^ 7/. б; 63 5; 5?Ô2 ^4 б* 85 2^ 2/ _--- О CL 0 ---- »---- Ö---«---- » - —в--- О в • • V I О u

в;

вг

—

62 52 2, 9 , 2г 7, 6, 5, h 5 j 4, ft UJ

ш

s i

5? 9 i § §

б;

57 42 2? б?

^

7; б2 б , б4 4; 43 2, 2з ____

е—о—аз

»■■■■» ®—а—»

]/Щ

б,

5, 2, 4, 4,

7 б? 5 : 81 53 4, 3/

» ...

о—е—®—«—в—в

IX

81 Ьз б? 52 5; 4; _ _

О О

« •

X

П ---1---1--- 1--- 1---1 I I I I I I I I I I I I I I I--- 1 i " 19 р п ? 1 2.2 2.3 2 4 2.5 2.6 2.7 2.8

2.9

3.0 3.1 3.2 3 3 3À 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 4.0 47 Н

R ys.

2

. Ś red n ia liczb a od czyn u R p o szczególn ych jed n o stek g leb o w y ch w obrębie

bad an ych reg io n ó w fizjo g ra ficzn y ch

n u m e r a c j a j e d n o s t e k g le b o w y c h w e d łu g ta b . 4

M ean num b ers o f rea ctio n (R ) o f p articu lar soil u n its w ith in th e p h ysiograp h ic

reg io n s in v e stig a te d

138

S. B orow iec, I. K u tyn a, J. S k rzy czy ń sk a

azot są bad ane gleby Pojezierza K aszubskiego, środkow ej części N iziny

Szczecińskiej oraz gleby kom pleksów żytnich: siódmego, szóstego i p ią ­

tego północnej części N iziny Szczecińskiej i Pobrzeża Szczecińskiego;

— w ysoką aktyw nością biologiczną odznaczają się gleby kom pleksów

N iziny P yrzyck iej, południow o-zachodniej części N iziny Szczecińskiej w

p orów naniu z takim i sam ym i P ojezierza K aszubskiego, środkow ej czę­

ści N iziny Szczecińskiej oraz zachodniej części P obrzeża Słow ińskiego.

Jeszcze w iększy stopień szczegółowości info rm acji o zróżnicow aniu

w arunków ekologicznych w obrębie kom pleksów d aje posługiw anie się

jedn ostk am i glebow ym i. J a k już jed n ak w spom niano, liczba u ję ty c h w

ten sposób jednostek w poszczególnych regionach fizjograficznych w yno­

si 143 i szczegółowa analiza tego m a te ria łu w y m agałaby specjalnego,

bardzo obszernego opracow ania.

W pew nej m ierze zastąpić je m ogą graficzne ujęcia; z uw agi na

oszczędność m iejsca p rez e n tu je m y tylko w y k resy odnoszące się do w a r­

tości R (rys. 2) i ak tyw ności biologicznej (rys. 3) w edług jednostek

gle-3i

h

2 1 8j 16 17 13 4/ 42 5;

2?

2j

/4 Ы в b 1g _

•—•—•—•--- •—•—•—©---• /

2

, ± h 52 61 7; 5; 4; 62 22 81 3j —

• •--- » • • в

//

8б 8522b З2 9i 82

2

;

8u 2t. З1 Ъ б с 72 67 62 52 63 4j 1*2 5i 83 81 2з _ _

•

•

•---- ---•---•— •— •— •---- •

I

0(0

5; Ь

3 ,

5

,

62

5; 4,

2;

81

^

•

---

— •

■

I

8

,

2

,

* *

%

P

7

2

5с

5з ł

*2

^ О

7r

6

,

62 63

5,

9

2

5

2

4;

гг S ï

*—-...

•---•—©—t - e - o - -t

7

9i 5<,8

3

4, 2,

85

Й 5

7,

61

.

63 62

5

2

5182 5281 U

28

u

2

2

__ £ §

•—•--- •—«---»-■

• •--- •

Ш s g

h

^ с

5

2

5j

81

2r

61

7i

62

9j

5i

4

7

82

4

3

2

2

T7TJ g U.

• • • ® * ?

5 *--- *

^ 2

e?

5

,

9

, h

6

, 7,

63

6,8,5223 i

2

2,

„__ 5 1

—

---• --- •

ш

Ц

81

52

5з

2

i

4

3

Ъ

8

i 5

1 62

i

*2

4;

» ■

^ » ■

• • •

IX

81 47 52 5з 5)

X

~1

— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I— I—

~ —

1.6

1.7

1.8

1.9

2.0 2.1 2.2

2.3 24 25

2.6

2.7

2.8

29 3.0 3.1 3.2 3.3 24 ' 35 3.S 3.7 3.8

G

Rys. 3. Ś red n ie liczb y a k ty w n o ści b iologiczn ej G p oszczególn ych jed n ostek g le b o ­

w y ch w ob ręb ie bad an ych reg io n ó w fizjo g ra ficzn y ch

n u m e r a c ja j e d n o s t e k g le b o w y c h w e d łu g ta b . 4

M ean n u m b ers of b io lo g ica l a c tiv ity (G) of p articu lar soil u nits w ith in th e p h y sio ­

graphic region s in v e stig a te d

K o m p lek sy g le b o w o -r o ln ic z e Pom orza Z achodniego

139

* 22 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 2.1 V7 2.2 2.3 fV7 1117 2.4 Х6 2.5 XB DC7 2.6 VT7 VIII7 VT7 2.7 VI6 X5 ÖI6JK6 IV6 2.8 II7.VI6 V6.V » IV5 2.9 3.0 IX8 V15 V*5 Ю5 V5 1X5 1115 1X2

3.1 III9 V19 WI9 IV4

V« L

VS Л6 3.2 VII9 V9 VU. Vt_Ш \L.\XU_OK 15 I 3.3 V8 . vie VI8 1₁ VI2 1X3 3.4 IV2 lit 3.5 ive 12 IV3 3.6 _neI6 1112 V12 И2 3.7 II8 113 3.8 Nil 3.9 11_ШЗ 4.0 4.1 13

R ys. 4. R ozm ieszczen ie w sia tce ek ologiczn ej o d czy n o w o -w ilg o tn o ścio w ej k o m p lek ­

só w g leb o w o -ro ln iczy ch w y stę p u ją c y c h w obrębie r eg io n ó w fizjo g ra ficzn y ch P o m o ­

rza Z achodniego

lic z b a r z y m s k a — n u m e r r e g i o n u fiz j o g r a f i c z n e g o , lic z b a a r a b s k a — n u m e r k o m p le k s u

D istrib u tio n w ith in th e r e a c tio n -a n d -m o istu r e ecologic n etw ork o f so il-a g r ic u ltu r a l

c o m p le x e s occu rring in p a rticu la r p h ysiograp h ic region s o f th e W estern P o m e ­

ra n ia

R o m a n f ig u r e s — N o . o f t h e p h y s io g r a p h ic r e g io n , A r a b ic f ig u r e s — N o . o f t h e c o m p le x

bow ych w obrębie poszczególnych regionów fizjograficznych (tab. 4).

W idoczne jest stopniow e obniżanie się ty ch w artości w m iarę przesu w a­

nia się od południow o-zachodnich ku północno-w schodnim k rań co m P o ­

m orza Zachodniego.

S iatk a ekologiczna odczynow o-w ilgotnościow a (rys. 4) o b razu je roz­

m ieszczenie kom pleksów glebow ych n a tle dwóch w ażnych czynników ,

jak im i są odczyn i sto su nki w ilgotnościow e; rów nocześnie dzięki rzy m ­

skiej n u m era cji regionów fizjograficznych, w y k azu je regionaln e różnice

w tym względzie, w skazujące na w iększą suchość i zasadowość Pojezie­

rza M yśliborskiego oraz południow o-zachodniej części N iziny Szczeciń­

skiej z N iziną P yrzy ck ą w łącznie oraz w iększą w ilgotność i zakw aszenie

północno-w schodnich iregionów fizjograficznych Pom orza Zachodniego,

szczególnie P o jezierza K aszubskiego.

140

S. B orow iec, I. K u tyn a, J. S k rzy czy ń sk a

W N IO SK I

1. Zastosow anie b io in dyk acy jnej m etody E llen berga do ekologicznej

c h a ra k te ry sty k i kom pleksów glebow o-rolniczych Pom orza Zachodniego

um ożliw iło ilościową ocenę zróżnicow ania ich n a ty m obszarze pod

w zględem stosunków term icznych, w ilgotnościow ych, odczynu, zasobno­

ści w azot i aktyw ności biologicznej:

— w obrębie ty ch sam ych kom pleksów ,

— m iędzy kom pleksam i,

— w zależności od regionów fizjograficznych.

2. Z przeprow adzonych b ad ań w ynika, że n a w e t n a ta k w zględnie sła­

bo zróżnicow anym pod w zględem utw oró w geologicznych obszarze, ja ­

kim jest Pomcirze Zachodnie, te sam e kom pleksy glebow o-rolnicze w

różnych regionach fizjograficznych m ogą różnić się znacznie pod w zglę­

dem n iek tóry ch b adanych cech ekologicznych.

3. Poznanie tego zróżnicow ania stanow ić m oże dobrą podstaw ę do p rac

gleboznaw czo-regionalizacyjnych.

L IT E R A T U R A

[1] B o r o w i e c

S.: P rzy d a tn o ść i m ożliw ość sto so w a n ia dla potrzeb roln ictw a

ek ologiczn ej oceny czy n n ik ó w sied lisk o w y ch m etod ą

E llen b erga.

B iu lety n

K PZK P A N z. 71, 1970 a, 65—94.

[

2

] B o r o w i e c S.: O cena ek ologiczn ej treści k o m p lek só w p rzy d a tn o ści u p ra w ­

nej gleb przy p om ocy roślin. B iu le ty n K P Z K P A N z. 71, 1970b, 95— 130.

[3] B o r o w i e c S., K u t y n a I.: M etody o b iek ty w n ej o cen y ek ologiczn ego p o ­

d ob ień stw a gleb. P rzeg lą d geogr. 46, 1974, 4, 703— 717.

[4] E l l e n b e r g H.:

L a n d w irtsch a ftlich e P fla n zen so zio lo g ie. I. D ie U n k ra u t­

g em ein sch a ften a ls Z eiger fü r K lim a und B oden. L u d w igsb u rg 1950.

[5] S t r z e m s k i M.: R a cjo n a ln e u ży tk o w a n ie ziem i w p olsk iej k a rto g ra fii g le ­

b ozn aw czej. P raca zbiór. PW R iL, W arszaw a 1966.

[

6

] W i t e k

T.: M apy g le b o w o -ro ln icze oraz k ieru n k i ich w y k o rzy sta n ia . IU N G

P u ła w y , Ser. P (18), 1973.

С. Боровец, И. К уты на, Я. С кж ы чы ньска

ЭКО Л О ГИ Ч ЕС К А Я Х А Р А К Т Е Р И С Т И К А А ГРО П О Ч ВЕН Н Ы Х К О М П Л ЕКСО В

ЗА П А ДН О ГО ПО М ОРЬЯ

И н ститут экологии и охраны среды , С ельск охозяй ствен н ая академ ия в Щ ецине

Р е з ю м е

Н а основании 3336 ф и тосоц и ол оги ч еск и х съ ем ок п ров еден н ы х в к у л ь тур ах

зерн ов ы х на оп р едел ен н ы х почвенны х еди н и ц ах Зап адного П ом орья вы числено

по методу Э л л е

ii

б е р г а [4] средние и предельны е зн ач ен и я терм ических со­

отнош ений (Т), у в л аж н ен и я (W), почвенной реакци и (R), обогащ енности азотом

K o m p lek sy g le b o w o -r o ln ic z e P om orza Z achodniego

141

(N) и биологической активности (G) дл я почвенны х едини ц

и

агропочвенны х

ком плексов в отдельн ы х ф и зи о г р а ф и ч еск и х р ай он ах (рис.

1

, табл.

1

— 3).

У становлено наличие зн ач и тельн ой ди ф ф ер ен ц и р о в а н н о сти испы туем ы х ф а к ­

торов, а в частности биологической активности почвы (рис. 3), ее реакци и (рис.

2

), а т а к ж е реак ц и и и у в л аж н ен и я так в п р ед ел а х и сследован н ы х ком плексов

как и м е ж д у ними (рис. 4), что связано п р е ж д е всего с м естной (локальной)

д и ф ф ер ен ц и а ц и е й условий геогр аф и ч еск ой среды .

S . B O R O W IE C , I. K U T Y N A , J . S K R Z E C Z Y ttS K A

ECO LO G ICA L C H A R A C T E R IST IC S OF SO IL -A G R IC U L T U R A L C O M PLEX ES

OF THE W ESTER N P O M E R A N IA

D ep artm en t of E cology and E n viron m en t P ro tectio n

A g ricu ltu ra l U n iv e r sity of S zczecin

S u m m a r y

On th e basis of 3336 p h y to so cio lo g ica l records, e x e c u te d in cereals on d efin ite

so il u nits of th e W estern P om eran ia, m ean and ex tr e m e v a lu e s of th erm ic (T ),

w a ter (W) con d ition s and reaction (R), n itrogen co n ten t (N) and b iological a c tiv ity

(G) w ere ca lcu la ted by th e m eth od of E 11 e n b e r g [4] for soil u n its and s o il-

a g ricu ltu ra l co m p lex es in p articu lar p h ysiograp h ic region s (Fig.

1

, T ables 1— 3).

A con sid erab le d ifferen tia tio n of th e fa cto rs in v estig a ted , p a rticu la rly of the

b io lo g ica l a c tiv ity of so il (Fig. 3), reaction (Fig. 2) as w e ll as reaction and m oistu re

both w ith in th e co m p lex es in v e stig a te d and b etw een th em (Fig. 4), has b een found,

w h a t is con n ected , fir st of a ll, th e reg io n a l d ifferen tia tio n of th e geographic

en viron m en t.

P rof. d r hab. S a tu r n in B o r o w ie c

I n s t y t u t Ekolo gii i O c h r o n y Ś r o d o w i s k a A R

S zc z e c in , ul. S ł o w a c k i e g o 17