Kapituła Katedralna i Rada Kapłańska

Jan Dyduch

Kapituła Katedralna i Rada

Kapłańska

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 25/3-4, 79-99

1982

Prawo Kanoniczne 25 '(119S2) n r 3—4

KS. JA N DYDUCH

K A P IT U Ł A K A TED R A LN A I RADA K A PŁA Ń SK A

T r e ś ć : W stęp. I. K a p itu ła K ate d ralto a — dotychczasow y o rgan do­ radczy b isk u p a diecezjalnego;. li. W edług K od ek su P ra w a K anoniczne­ go. 2. W świiejfcle praw ia s'oiboimweigo>. II. R a d a K a p ła ń sk a — now y o r­ gan donaidczy biskuipa diecezjalnego. 1. G eneza praw ina R ad y K a ­ p łań sk iej. 2. D arad czy i rep rezen tan ty w m y «charakter Raldy K a p ła ń ­ skiej. 3. K o leg iu m Koinsuiltoirów. III. W zajem n e r e la c je obydw u o rg a ­ nów. 1. W d o k u m e n tac h p ra w o d a w stw a posoborow ego. 2. W edług opi­ nii a u to ró w . Zakończenie.

W stęp

Praktycznym skutkiem odnowionej i pogłębionej przez Sobór W atykański II teologicznej nauki o prezbiterium , było pow ołanie now ego diecezjiaitnego organu — Rady Kapłańskiej. Rada Kapłań­ ska działa i w spółistnieje oibeanie z K apitułą Katedralną, która ma być gruntow nie zreform owana. O bydwa te organy m ają w iele zbieżnych celów , zadań i uprawnień. Dlatego wanto je porów nać i zastanow ić się n a d ułożeniem ioh wzajemmydh od n iesień i koor­ dynacją działania, tym bardziej, że aczkolw iek w licznych publi­ kacjach o Radzie Kapłańskiej, problem 'ten zostaje zauważony, to jednak jego om ów ienie jest n ie wystarczające. Rozważanie ni­ niejsze zositało- oparte na postanow ieniach K odeksu Praw a Kano­ nicznego i praw odaw stw a posoborowego-, z uw zględnieniem prac Papieskiej K om isji O dnowy K odeksu Prawa Kanonicznego. I. K a p itu ła K a te d r a ln a — dotychczasow y o rg an d oradczy b isk u p a d ie ­

cezjalnego.

1. W ed łu g K o d e k su P raw a K anonicznego

Zgodnie z K odeksem Prawa K anonicznego K apituła Katedralna stanow i senat i radę biskupa, wspierającą go- radam i w rządzeniu diecezją. Jej zadaniem jest tak że troska o uroczysty kult liturgi­ czny w koścM e k a ted ra ln y m 1. W razie jej braku biskup w in ien ustanow ić Zespół K onsultorów, m ający spełniać zasadnicze czyn­ ności K apituły K atedralnej, a zatem stan ow i on także senat i

dę b isk u p a 2. U stanaw ianie, zm iany, zniesienie K apituły Katedral­ nej zarezerw ow ane są Stolicy A p o sto lsk iej3. Kodeks szczegółow o w ylicza ■wypadki, k ie d y bilsikuip m a dbow iązek zasięgnąć rady K ap itu ły K atedralnej : ustanaw ianie egzam inatorów prosynodal- nych i proboszczów konsultorów (kam. 386); usuw anie egzam inato­ rów i proboszczów konsultorów (Ikan. 388); określanie prefbend w K apitule (ikan. 394 § 1 i 3); ustalanie term in ów działania kanoni­ ka teologa (kan. 400 § 1); rezerw ow anie grzechów poza synodem

(kam. 895); określanie taksy diecezjalnej (Ikan. 1234 § 1); organi­ zow an ie nadzw yczajnych procesji (kam. (1292); ustamalwiiamie „oo- etus depuitaitorum” dla sem inarium (kam. 1359 § 2); zm iany w be­ n eficjach {Ikan. 1428 § 2); m ianow anie diecezjalnej Rady A dm ini­ stracyjnej (Ikan. 1520 § 1); karne zniesienie lulb przeniesienie sie­ dzib y parafii (kan. 2292); nadaw anie b en eficjów w K apitule (kan. 403); zaraiana parafii fusuwialinych n a nieusuw alne (kan. 453 § 3). Przytoczone drwa ostatn ie w ypadki całkow icie straciły sw oją moc obow iązującą w sk u tek now ych przepisów ustawodaiwistwa posobo­ row ego.

K odeks przew iduje rów nież sytuacje, w których Ibiislkup potrze­ b u je zgody K apituły K atedralnej: na erygow anie bractw luib po­ bożnych stow arzyszeń w kościele katedralnym (kan. 712 § 2); na alienację m ajątku kościelnego (kan. >1532 § 3). Ten ostatni w y ­ padek został pow ażnie zm odyfikow any poprzez mormy zawarte w Motu proprio P astorale m u n u s n. 32 4.

Szczególne upraw nienia przyznaje Kodefcis Prawa K anoniczne­ go K apitule Katedralnej w ch w ili przeszkodzenia, a zwłaiszoza w czasie opróżnienia stolicy biskupiej. W czasie przeszkodzenia sto­ lic y biSkupieij, gdylby okazało się, że osoiby delegow ane przez bi­ sk u p a n ie molgą olbjąć rządów, lulb gdlyfoy ich w ogólle n ie byfta, w ów czas K apituła K atedralna w inna w ybrać w ikariusza k ap itu l­ nego 5. W czasie zaw akow ania sto licy bisikupiej, gd y n ie m a ad­ m inistratora apostolskiego, ani Stolica A postolska nie zarządziła inaczej, rządy w diecezji przejm uje K apituła Katedralna, która w ciągu ośm iu dni od ch w ili otrzym ania w iadom ości o w akansie, jest zobow iązana w ybrać w ikariusza k a p itu ln e g o 6. P rzepisy te u - leigły pew nej m odyfikacji przez ustaw odaw stw o posoborowe, ogra­ niczające w p ew n ym stopniu dotychczasow e upraw nienia Kapituły. M ianow icie norm y w ykonaw cze do dekretu soborowego P resb y-

te ro ru m ardinis papieża Paw ła VI w ydane 6 sierpnia 1966 r. zale­

cają K apitule, aby ma urząd w ikariusza kapitulnego w ybrała bi-2 Poir. K an. 4bi-23 i 4bi-27.

3 Kam. 392.

4 Boir. E. S zft a f iro: w e k i , W sp ó łp ra co w n icy b isk u p a w p a ste rsk im

po słu g iw a n iu , W ansmwia 1977, wyid. 2, s. 96—97.

5 К аи . 429, § 3.

[3] K apituła Katedralna i Rada K apłańska 81 skupa pom ocniczego, albo jednego z nich, g d y ich jest więcej. R ów nież dokum ent ten postanaw ia, że w ikariusz generalny i w i­ kariusz biskupi, będący biskupem pom ocniczym , n ie traci terj w ła­ dzy, którą przedtem posiadał na m ocy praw a 7.

2. W św ie tle p ra w a soborow ego

Sobór W atykański II powtarza stw ierdzenie K odeksu Praw a Ka­ nonicznego' o K apitule Katedralnej jako senacie i radzie biskupa, polecając jej reform ę: „Do w spółpracow ników biskupa w zarzą­ dzie diecezją zaliczają się rów nież ci kapłani, którzy tworzą jego senat i radę, jak K apituła K atedralna, Zespół K onsultorów luib inne rady, zależnie od w arunków różnych m iejsc lub ich charakte­ ru. Instytucje te zwłaszcza K apitułę K atedralną należy, w m iarę potrzeby, poddać reorganizacji przystosowanej do dzisiejszych w y ­ m agań” 8.

M otu proprio Ecclesiae S a n cta e postanaw ia, że K apituły K ate­ dralne nadal m ają spełniać dotychczasowe funkcje i zadania, aż do czasu w ydania now ych d y sp o zy cji9.

11 k w ietn ia 1970 r. zostaje opublikow an y okólnik dotyczący Rad Kapłańskich, który porusza także spraw ę K apituł Katedralnych. O kólnik potw ierdza zachow anie dotychczasow ych zadań i kom ­ petencji przeiz K apitułę Katedralną, aż do czasu jej reform y. Tak­ że potw ierdza jej upraw nienia w czasie opróżnienia stolicy bisku­ piej. R ów nocześnie okólnik zwraca się do K onferencji Biskupich o w n iosk i w spraw ie reform y K a p itu ł10.

U kazanie się w yżej om aw ianych dokum entów kościelnych w y ­ wołało law in ę publikacji na tem at Rady Kapłańskiej i K apitu­ ły K atedralnej. Nierzadko od zyw ały się głosy, że K apituły Ka­ tedralne n ależy znieść, p on iew aż, ich funkcje i zadania lepiej w y ­ pełniają R ady K apłańskie; co więcej w niektórych diecezjach fak­ tycznie je zniesiono i l .

Zresztą problem n ie b y ł now y, gd yż spraw a zniesienia K apituł 7 Moitu propmio Ecclesiae S a n cta e (j= Mp. Es.), I, n, 13, § 3: AAS 58 (1.966) 766 (Posoborow e P ra w o d a w stw o K ościelne, z e b ra ł i p rz e tłu ­ m aczył k,s. E. S z t a f r o w s k i = P P K , t. I, z. 1, n. 7i3).

8 D ek ret soborow y C h ristu s D om inus, n. 27.

9 Mp. Es., I, n. 1(7, § 2: AAS 58 (1966) 767 (P P K t. I, z. 1, n. 75). 10 S acra G ongregatio pro Oler.iicis, LiittSrae Cinouiłaires ad piraesides Cooferentiatnuim Episoqpaiiiuim de Comsffiiiis P resb y teralib u is iuxita p ła ­ ciła Congregatioiniis P lenairiae die 10 Ootoibris. 1969 h a b ita e ( = L.C. „D e Co>nsAl.iis PresbyteralStauB”), AAS 02 (11970) 465 (PP K , t. III, z. 1, min. 4587^-4596).

11 P or. J. B e y e r , De C a p itu lis C a th ed ra lib u s serva n d is v e l su p-

p rim e n d is, Peirdodiica de re moraili caniotndm lituirgica, 63 (197-4) 478,

por. tenże. De Consilio P resb y te rii a dnotationes, P eriodioa de r e m o- r a li cano/mea litu rg ie a, 60 (l®7il) 819.

była dyskutow ana w czasie olbrad Subaru W atykańskiego II, gdzie poddano je ostrej krytyce, a g łosy stw ierdzające, że u traciły one rację bytu, że są instytucjam i przestarzałym i, n ie były odosobnio­ ne 12.

W iększość jednalk auitorów, dostrzegając problem istn ien ia dw óch organów doradczych o podobnych' profilach, była m niej radykalna i stanęła na stanow isku, że K apituły K atedralne należy pozostaw ić dokonując ich gruntow nej reform y. (Przytaczano różne racje za zachow aniem Kapituł. K apituły są czcigodnym , historycznym dzie­ dzictw em Kościoła i w przeszłości odegrały szczególną rolę. W li­ cznych krajach K apituły, ma podstaw ie konkordatów , są chronio­ ne u staw odaw stw em państw ow ym , itóh członkow ie otrzym ują p en­ sje. W niektórych diecezjach K apituły K atedralne posiadają przy­ w ilej w yboru lub prezentacji bilskupa. Biorąc pod uw agę to, że członków K apituły Katedralnej sw obodnie m ianuje biskup, a w ię ­ kszość Rady K apłańskiej m a być w ybrana przez ogół kapłanów ,

nie 'trudno zauważyć, że w pierw szym wypadlkiu biskup zachowuje w iększą sw obodę działania. Jeśli chodzi o K apituły, których człon­ kow ie m ianow ani są zasadniczo dożywotnio:, zachodzi ustaibilizo- w anie, ciągłość i duże dośw iadczenie przydatne do spełniania fun­ kcji doradczej. Mniejisza liczba członków K apituły K atedralnej, jej w iększe zespolenie i zintegrow anie, zw iększa jej operatyw ność, u - łatw ia m ożliw ość częstszych spotkań i narad, sprzyja dochow aniu sekretu i ściślejszej współpracy. Poza tym K apituły stanow iły w okresach trudniejszych w ażn y czynnik rów now agi i stabilizacji w życiu diecezji. Nagła ich elim inacja i oparcie się w całości na n ie- uikształbowanej jeszcze w pełni instytucji Rad Kapłańskich sta­ n ow iłyb y ryzyko w ważnej dziedzinie życia kościelnego. T ym bar­ dziej, że w w ielu diecezjach K apituły aktualnie prowadzą ożyw io­ ną działalność, przynoszącą pożytek dieceżji 13.

■Opowiadając się za zachow aniem K apituł K atedralnych, autorzy dość często, pow ołując się na dokum enty Soboru W atykańskiego II i praw odaw stw a posoborow ego, przew idują, że K apituła K ate­ dralna utraci funkcję organu doradczego- biskupa, a rolę tę przej­ m ie Rada Kapłańska 14.

Opinię autorów, opow iadających się za zachow aniem K apituł odzw ierciedla instrukcja na tem at pasterskiej posługi biskupów w ydana przez K ongregację Biskupów, która zalicza K apitułę

Ka-12 A. D o r d e t t , D o m ka p itel — P riesterrat, ö ste rre ic h is c h e s A r ­

chiv füir Kircihenirechit, 27 (li976) z. 2—8, s. 94—'95:.

13 P or. J. B e y e r , De C a p itu lis C ath ed ra lib u s serva n d is ve l su p p ri-

m en d is, s. 479'—480, p ar. W. W ó j c i k , R o zw ó j in s ty tu c ji R ad K a p ła ń ­ skich , A ten e u m k ap łań sk ie, 75 (1970) 447.

14 P «r. J. B e y e r, De C onsilio P resb y te rii adnotationes, s. 92. por. H. M ü l l e r , Der P ie sterra t ais S e n a t des B ischofs, ö ste rre ic h is c h e s A rc h iv f ü r Kiiircbemrecht, 24 (1973) z. Ł, s. 13.

[5] Kapituła Katedralna i Rada K apłańska 83 tedrainą do bliższych współjpraoowników biskupa w kierowaniu, diecezją. Biskup p yta o zdanie K apituły w w ypadkach przew idzia­ nych praw em pow szechnym , zw łaszcza dotyczących spraw gospo­ darczych oraz zleca jej w yk on yw an ie w kościele katedralnym po­ sługi liturgicznej 15.

Warto jeszcze zobaczyć, jak problem K apituł K atedralnych u j­ m uje projekt now ego prawa. W edług niego K apituły K atedralne należy zachować taim, gdzie istnieją, co w ięcej m oże je biskup erygować, uw zględniając noirmy K rajowej K onferencji Biskupiej. Zarówno erekcja, jak i zniesienie K apituł zostaje pow ierzone bi­ sk u p ow i,d iecezjaln em u , który sw oją decyzję, w tej spraw ie, m a w ydać zgodnie z norm am i K onferencji E p isk op atu 16. Pow yższy projekt norm y o ustanaw ianiu i znoszeniu K apituł K atedralnych został istotnie zm ieniony w toku dalszych prac Papieskiej K om i­ sji O dnowy K odeksu Prawa Kanonicznego, gdyż w schem acie

O L u d zie B o ż y m nadal proponuje się zachow anie K apituł K ate­

dralnych oraz ich erekcję w tych diecezjach, w których są po­ trzebne, ale u stanaw ianie i znoszenie K apituł oraz innow acje ich dotyczące rezerw uje się Stolicy Apostolskiej 17. Propozycja ta jest pow tórzeniem norm y kodeksow ej, bow iem Kodeks Prawa Kano­ nicznego erekcję zm iany i znoszenie K apituł zastrzega w yłącznie S tolicy Apostolskiej 18. W ydaje się, ż e naw rót w projekcie now e­ go prawa do norm y kodeksow ej w skazuje na um ocnienie pozycji K apituł Katedralnych.

Chociaż projekt now ego prawa, m ów iący o K apitule Katedral­ nej, zarówno w cześn iejszy jaik i późniejszy jest przeciw ny ogól­ nem u zniesieniu K apituł to jednak nigdzie n ie nazyw a ich sena­ tem biskupa czy organem doradczym, tylko „sacerdotm m Colle­

giu m ” 19.

W oparciu o ustaw odaw stw o posoborow e, jak rów nież o opubli­ kow ane dokum enty Papieskiej K om isji O dnow y K odeksu Prawa Kanonicznego, można przypuszczać, że funkcje organu doradczego biskupa w zarządzie diecezją zostaną odebrane K apitule K atedral­ nej. Prawdopodobnie, o czym p ow iem y później, zostanie ona tak­ 15 Inslttnuikcja Ecclesiae im ago, n. 205 (iPPK, t, VI, z. 1, n. 10969— 10971).

16 „C apiitulum Caithedraile uibi e x te t se:rvamduim est, immio, in diioe- cesibus in ąudibus nom d a tu r, arigerndum e s t si de iiudliicio Epłseopoaram Comfereinitiae regiomis id expediait; C ap iłu li, t-uim Cathedirafliis tuim Col- legialis erectio, in n w a tio a u t suppresdo, ad episoopum dioecesanum p e rtin e t, atteirutiis noirmis aib Epiisooporuim Conferenitia regi.orais legiitime ■staitutis” . (Pomitiifioia Oammissdo Oodici Iu ris Canoinici Rsccgnasicendo

De C anonicorum C apitulis, Ccummuinicatiiones, 5 (1973) 23:2).

17 FouM ficła Camimiisiio Codiici lutris Camanici Recognoscando, S che- m a camoinum lib ri II De Populo Dei, kan . 3(1.9.

18 Kain. 3i92.

że pozbaw iana 'uprawnień zw iązanych z waikaniseim stolicy bisku­ piej. iBowistaije zatem pytanie: jakie funkcje pow ierzyć Kapitule K atedralnej, jakie zaldania m a spełniać w całokształcie życia d ie­ cezji. W ielu na to pytanie odpow iada, że K apitule Katedralnej n a ­ leży pow ierzyć troskę o k u lt lilturgitózny w katedrze i przywrócić jej pierw otną rolę w u św ietn ia n iu k u ltu Bożego w k ościele k ate­ dralnym. Tafcie zadanie, m iędzy innym i, postaw ił K ap itele K ate­ dralnej Kodeks Praw a K an on iczn ego20. Zadanie to w dużej m ie­ rze zostało zapoznane przez K apituły, kltóre w czynnościach litur­ gicznych i kultow ych często w yręczały się kim ś innym . W toku dyskusji na tem at K apituł Katedralnych, na tem at ich reform y i odnow y, p ojaw iły się głosy, alby zaangażować K apitułę w u św iet­ nian iu kultu Bożego, aby stała się ośrodkiem k u ltu liturgicznego, n ie tylk o w katedrze, ale dla całej diecezji, zw łaszcza zaś w tych okręgach, gdzie n ie m a zakonów m niszych, spraw ujących publicz­ n y k u lt Boży. Troiskę 0 1 kult liturgiczny w katedrze i diecezji w y­ m ienia się jako jedyne lulb głów ne zajęcie K apituły Katedralnej w p rzy szło ści21. Na ten tem at, bardzo n iew iele w skazań znajduje­ m y w opublikow anym u staw odaw stw ie posoborowym , jed yn ie w y­ raźnie w zm iankuje o tym w spom niane jiuiż zalecenie instrukcji na tem at pasterskiej p osługi b isk u p ó w 22.

Przytoczrana w yżej opinia, aby w przyszłości jedynym czy głów ­ nym zajęciem K apituły było spraw ow anie k u ltu liturgicznego, ma także przeciw ników . Tw ierdzą oni, że udział K apituły w kulcie li­ turgicznym , stw arzałby niepotrzebny splendor, przeszkadzający skupieniu w iernych, daleij w czasach k ied y brakuje kapłanów do pracy duszpasterskiej, zatrudnianie i angażow anie licznej ich gru­ py, celem dodania tyllko splendoru nabożeństwom , byłoby w ielce nieroztropne. R ów nież ta k ie p ostaw ien ie sp raw y nie byłoby zgod­ ne z duchem soborowej odnow y liturgicznej która pragnie w li­ turgię czyn n ie zaangażować nie liczne grupy kapłanów, ale gru­ p y św ieckich, wyznaczając dla nich specjalne fu n k c je 23.

C iekaw e propozycje odnośnie do przyszłych funkcji K apituł K a­ tedralnych planow ane są w Hiszpanii. ChodKi o to, aby ożyw ić

20 Kain. 39,1 § 1.

21 P or. J. B e y e r , De C apitulis C athedràlibus serva n d is v e l sup-

p rim e n d is, s. 480—485, por. I. F ü r e i , C a p itu lu m C athedrale aliaąue dioecesana consilia in H elvetia , P e rio d ic a de r e miotrald cainioinica 11-

tuirgica, 65 (19,76) 634.

P o r. T. P i e r o n e k , R ada K a p ła ń sk a w y r a z e m soborow ej o d n o w y p re­

zb ite riu m , P ra w o Kainiotmicizine, 12 p9©9) n r 3—4, s. 213}—$4.

22 „Canonicals C apitula lituirgiiauim m tóisteriium r ite ac pie im eccle- siia catihedraM. exeatoendium eo m m en d a t” (E cclesiae im ago, n. 205, P P K , t. VI, z. 1, n. 108711).

23 Poir. P. W e s e m a n n , De C apitulo C a thedrali in G erm ania, P e ­ rio d ic a de r e micmali cainiotniiica iitungica, 65 (11976) 723.

kościół katedralny, k tóry ima być n ie tyltoo zabytkow ą piękną św ią­ tynią, ale także ośrodkiem kullta Botżeigo i cemtruim duszpasterskim dla całej diecezji. K ościół katedralny w in ien stać się rzeczyw iś­ cie m atką i głow ą innych kościołów diecezji, zgadnie z konstytu­ cją soiborową o liturgii św iętej. W okół kościoła katedralnego ma koncentrow ać się duszpasterstwo' diecezjalne. W iększą uw agę n a le­ ż y zwrócić na głoszenie słow a Bożego, szafow an ie sakram entam i św iętym i i sakramenttaliami w kościele katedralnym . W Hiszpanii' opracow ano mawet D ire c to riu m liturgico -pastorale pro ecclesiis-

ca th ed ra lib u s H ispaniae 2 4.

Projekt now ego praw a jako głów ną funkcję zreform ow anej Ka­ pituły Katedralnej przew iduje spraw ow anie uroczystego kultu li­ turgicznego w katedrze, a dodatkow o w yp ełn ian ie zaldań kleconych przez p raw o lulb biskupa d iecezja ln eg o 25.

Rodzi się pytanie, 0 0 n a leży rozum ieć przez określenie „zadaaiąa zlecone przez praw o i biskupa diecezjalnego”. O publikowane m ate­ riały, pochodzące z prac tw órców projektu n ow ego k o d ek su ,/w m i­ nim alnym stopniu, oidpowiadają na pow yższe pytanie. M ówią tylk o

o upraw nieniach K apituły przy m ianow aniu kanoników honoro­ w ych 26, oraz przy w yborze tym czasow ego adm inistratora diecezji,, w w ypadku g d y K apituła posiada praw o wylboru lulb prezenty bi­ skupa 27.

W ydaje się, że rów nież n ow y kodeks n ie będzie dokładnie pre­ cyzow ał, ja k ie zadania n ależy zlecić K apitule K atedralnej, pozosta­ w iając dużą sw obodę ustaw odaw stw u partykularnem u, zwłaszcza. K rajow ym K onferencjom Biskupów. Toteż w w yrażeniu „Zadania zlecone przez praw o” chodzi, przede w szystkim , o- prawo partyku­ larne. Wśród zadań zleconych przez biskupa kanonikom K apitu­ ły możnaiby w ym ien ić: piastow anie różnych urzędów w K urii bi­ skupiej, zlecenie prow adzenia różnego rodzaju duszpastersitw spe­ cjalistycznych np. duszpasterstw a rodzin, jak rów nież p ielęgn ow a­ n ie różnych dyscyplin nauk kościelnych. W ydaje się również, że propozycję sugerującą likw idację K apituł K atedralnych, w ysu n ię­ tą przez niektórych auitorów, n ie m ożna uznać za słuszną, gd y ż nadal odgryw ają o n e w K ościele bardzo w ażną rolę. Z niesienie Ka­ pituł Katedralnych, w niektórych diecezjach, bez zgody Stolicy A postolskiej, trzeba uznać za nadużycie. Dostrzega się jednak pil­ ną konieczność przeprowadzenia gruntow nej reform y Kapituł, do­ stosow anej do w spółczesnych poitrzelb Kościoła. Ocena przydatno­ ści K apituł K atedralnych w spełnianiu m isji Zbawczej przez K oś­

[7] K apituła Katedralna i Rada K apłańska

85-24 P o r. J. N o v a l i n , De C apitulo C a th ed ra li in H ispania, P e rio d ic a de re moiralii cainooiica liltuirgiioa, 65 (11976) 670.

25 S ch em at De P opulo Dei, kara. 317. 2S Taimże, kam. 325.

ciół w e w spółczesnym ś w ie d e , czego zresztą n in iejszy artykuł n ie zam ierza uczynić, byłaby niezw ykle trudna, gdyż tu należałoby w ziąć pod uw agę sytuację K ościoła w poszczególnych krajach, a naw et w poszczególnych, diecezjach, gdyż dynam ika działalności K apituł K atedralnych zależy od m iejscow ych warunków .

II. Rada K apłańska — now y organ doradczy biskupa diecezjalnego.

1. G eneza p ra w n a R a d y K a p ła ń skie j

O pow ołaniu Rady K apłańskiej m ów i soiborowy dekreit o po­ słudze i życiu kapłanów w n. 7: „Niech ich (kapłanów) chętnie słuchają, owszem, niech zasięgają ich rady i rozm awiają z n im i o tym , oo dotyozy potrzeb pracy duszpasterskiej i dobra diecezji. B y zaś to doprowadzić do skutku, niech m ają radę, czyli senat kapłanów , reprezentujących ogół prezbiterów, który dostosow any do dzisiejszych okoliczności i potrzeib, w form ie i w edług norm praw nych do określenia, mogJby skutecznie w spierać biskupa sw y ­

m i radam i w rządzeniu diecezją” 28.

W ydaje się, że w arto prześledzić historię w yżej .przytoczonego tekstu, ab y lepiej zrozum ieć rolę i m iejsce Rady Kapłańskiej w życiu diecezji.

O Radzie K apłańskiej n ie m a jeszcze w zm ianki w schem acie:

De v ita e t m in iste rio sacerdotali, który został przedłożony Ojcom

Soboru na setnej K ongregacji Generalnej w dn iu 13 październi­ ka 1964 r . 29 Po raz p ierw szy w spom ina o Radzie Kapłańskiej schem at De m in iste rio e t v ita p re sb y te r orturn w ręczony Ojcom Soboru uczestniczącym w sto dw udziestej siódm ej K ongregacji Ge­ neralnej 20 listopada 1964 r. Schem at om aw iając zagadnienie w za­ jem nych relacji biskujpa i kapłanów stwierdza, że biskupi w inni traktow ać kapłanów, talk, jak Chrystus sw oich uczniów, który ich n ie nazyw ał sługam i, lecz przyjaciółm i. B iskupi n ie m ogą, bez ich pom ocy spełnić sw ojej m isji apostolskiej, dlatego- w in n i m ieć se­ nat, niosący im pomoc, w sposób lepszy niż dotychczas. W ty m ce­ lu n ależy ustanow ić zespół diecezjalny, składający się z kapłanów reprezentujących całe prezbiterium , których biskup ma pytać o ra­ dę w w ażnych sprawach, dotyczących zarządu diecezją 30. W czasie

28 D e k re t sobomowy P re sb y te ro ru m ordinis, n. 7.

28 A cta S yn o d a lia S a crosancti C oncilii O ecum enici V a tic a n i II, vol. I l l , pairs IV, s. 225—-233, T ypis Polyglottiis Vaticandis ( = TPV) 1974.

80 „ P ro p te r harte ergo in sacerdotiio C h risti p artio ip a tk m e m episcopi sacerdotes suos u t aimcois coinsiderent, sicut Christus disicipulos suos” iaim non servos sed amic-os vac-ait” (cf. I o. 15, 15), ip si eoim , iisdam in itia ti m y s te rfe , idem boniuim c a rta ra e n fdidei cert-antes (cf. 1-, Tim. 6— 12) pretAosam const iifctiunt spiriiitiuialam ootnanaim ap iscap aru m , ac b ab a n d i su n t v-eluiti conisiiliuim at cuiriia seu sa n a tu s Ecclesiiae, qu.ois

[9] Kapituła Katedralna i Rada Kapłańska 87

dyskusji nad zagadnieniem organu doradczego biskiupa, dwuidzie- iSitu Ojców zaproponowało utw orzenie w diecezji zespołu kapłanów , spełniających różne urzędy, który wspomagaliby biskupa w zarzą­ dzaniu lepiej i skuteczniej n iż to czyniła K apituła K atedralna czy Zespół K onsułtarów 3i.

P o dalszych zm ianach telkst dotyczący interesuj ącego nas za­ gadnienia przedstawiono Ojcom Solboru na sto czterdziestej ósmej K ongregacji G eneralnej, w dniu 13 października 1965 r. Zm ienio­ n y tekst różni się ad poprzedniego tym , że teologiczne uzasad­ n ien ie potrzeby pow ołania zespołu kapłanów podaje bardzo zw ię­ źle ograniczając się do> stw ierdzenia, że biskup i kapłani sp eł­ niają te sam e posługi. N ie ma rów nież w zm ianki o senacie bi­ sk u p a 32. W relacji om aw iającej zagadnienie organu, doradczego biskupa podkreślono', że n ie chodzi tu o utw orzenie now ej in sty­ tucji, lecz o zreform ow anie tej, kltóra .już istn ieje jako senat i rada biskupa 33.

W następnej w ersji przedstawionej sto pięćdziesiątej dziew iątej K ongregacji G eneralnej, dnia 12 listopada 1965 r. pom inięto u - zasadnienie teologiczne potrzeby u stanow ienia sen atu biskupa, gdyż znajduje się ono na in n ym m iejscu schemaitu, natom iast zwraca się u w agę n a to, że zajimie się on tym w szystkim , co do­ tyczy pottrzeib pracy duszpasterskiej i doibra diecezji. Także organ ten jest nazw any sen atem „coeitus seu san.atus sacerdoitum” 34, episoopi lib e n te r a u d iu n t et oomp. resb y te ro s ap p e lla n t, e t sine qu o ­ r u m adiutonio m issionem apostolis eo ru m q u e successoribus concredi- ta m nuillo m odo a d im p le re possunit. Ult hoc varo aptioire q u am n unc vigeit miodo ad praxiim reduicait.utr, fcustiituarduis est, foirma a iiuine defer - m in a n d a coetus diosecesanus, constans selectis p re sb y te ris to tu m P re s ­ b y te riu m re p ra e se n ta n tib u s , q u em episoopus sem p er a u d ia t in reb u s m aio ris m o m e n ti p ro reg im in e dioeceseos”. (A c ta Syn o d a lia Sacro-

sancti C oncilii O ecum enci V a tic a n i II vol. IV, pairs IV, s. 841, TPV

1977).

31 Tam ée, Relatione®, s. 866.

32 „Ip si (sacerdotss) eniim, eaidem miiinistoria caleitarantes, idem bornum certaimian fid ei ca rian te s, pretdiosam coinstiituuint sp iritu a le m coranaim epiisooiporuim. U t vero id ad effectuim deduicatucr, habeatuir aptioire q u a m n unc v ig e t modo, fo rm a ac normiis iu re d eterm in a n d is, coetus sacerd o tu m , prasibyteriuim repraesentantiiuim , q u i epiiscopuim im regiimi- n e dioecesos, e ffic a c ite r a d iu v a re po ssit”. (Schem a d eoreti De m in i-

sterio e t v ita p re sb yte ro ru m , A cta Synodalia..., vol. IV, p a rs IV, s. 347,

T P V 1977).

33 „Hie noin agi de nowo coodendo coetu dioecesaimo, sed de p erfi- aiiendo eo q u i vooaibuir „sematuis e t consiiliuim apisicopi” q u iq u e in iuire cor>dito iam exisistiit” . (Tam że, Relationes* s. 38il).

84 Eos libem ter aiudiiainit, iimmo conisuilaot eit cuim eis colloquaintur de iis quiae ad n ec essita tes oipenis paistoiraiMis et ad b o n u m dioecesis speotant. U t veiro id ad effec tu m dedueatuir, habeatuir, aptioxe qu am n u n c viget modo, fo rm a ac n o rm is iu r e d eterm in a n d is, coetus seu se- n&tus saicerdioitum, pires'biteriiuim repiraesanitantium , q u i episcopuim in. reg im in e dioeceseas, efficaciiter adiiuvaxe possirt (Schem a decrefci De

W prowadzenie określenia „senaifrus” do n. 7 schem atu De m i-

n iste rio et v ita p re sb y te ro ru m podkreślono w szczegółowej rela­

cji, zaznaczając, że w yrażenie to należy rozum ieć tak jak w kan. 391, § 1 K odeksu Praw a K anonicznego, gdzie m ów i się o Kapitule Katediraln-ej jlalkio senacie blilslkrupa. Relaiojia zaizimaiazai talklże, że K a­ pitułę należy zreform ow ać35. Przytoczona relacja sugeruje, że no­ w y organ doradczy n ie pokryw a się z K apitułą Katedralną.

Na sito sześćdziesiątej szóistej K ongregacji Generalnej w dniu 2 grudnia 1965 r. zaip.rezento.wano następujący tekst dotyczący senatu biskupa: „Eos lilbenter audiant, immo- consulant et cum eis coiloquantur de iiis quae ad necessitates oiperiis pastoralis et ad bonum dioecesiis spectant. U t vero id ad effectu m deducatur, ha- beatur, m odo h o d iem is adiumctis ae necessitatifous accomodato for­ m a ac niorrmis iiure d/eteirmiiniadliis, cfoetus seu semałtruls salcerdloltium, presbyterium rapraesentantkm i, qui qpiscopum in regiimitne dio- eeeseos suiis comsiliis e ffic a d te r adkivare poiseit” 36. Teilest ten róż­ n i się od poprzedniego tym , że pom inięto sform ułow anie ,,aptiore quam nunc v ig et” Wskazujące, że dotychczasow y organ doradczy i senat biskupa czyli K apituła Katedralna jest przestarzały. Na to m iejsce wprowadzono' stw ierdzenie, że organ doradczy m a być dostosow any do dzisiejiszyrih okoliczności i potrzeb „hodiernis adiunctis ac necessitatilbus accom odato’’. Dodano rów nież w yraże­ nie „suis consiR'iis”. Przytoczony tekst został przyjęłty przez Ojców Soboru i w niezm ienionym brzm ieniu został w łączony do* dekretu soborow ego P re sb y te ro ru m o rd in is n. 7. Tekst w ostatecznej w er­ sji n ie rozstrzyga k w estii: czy organ doradczy biskupa, będący re­ prezentacją prezbiterium m a być zupełnie now ą instytucją, czy też gnuinitowiniiie zne&mmrawatnym dotychczasow ym semaltam bisku­ pa.

P roblem zostaje rozstrzygnięty przez norm y w ykonaw cze do d e­ k retu P re sb y te ro ru m o rd in is zaw arte w m otu proprio Paw ła VI

Ecclesiae S anctae z dnia 6 sierpnia 1966 r. nakazujące powołać

R adę K apłańską w każdej diecezji i pozostaw iające K apitułę Ka­ tedralną 37. R ozstrzygnięcie to jest ty m cz a so w e38.

2. D oradczy i re p r e z e n ta n ty w n y ch a ra kte r R a d y K a p ła ń sk ie j

Rada K apłańska jest organem doradczym i reprezentatyw nym . D okum enty kościelne w yraźnie podkreślają doradczy charakter Ra­

m in isterio et v ita p re sb y te ro ru m , A c ta Synodalia..., vol. W , p a rs VI,

s. 357, T PV 1978).

35 Tam że, RedaitiŁones, s. 394.

36 S chem a d ec reti De p re sb y te ro ru m m in isterio e t vita , A c ta S y n o ­

dalia..., vol. IV, pairs IV, s. 132, T P V 197'8).

37 Mp. Es., m. 15 i 17: AAS 58 (1966) 766—767 (PP K , t. I, z. 1, n. 75 i 77).

[11] K apituła K atedralna i Rada Kapłańska 89

dy K apłańskiej, a w ięc jej postulaty, propozycje, inform acje nie m ają s iły w iążącej, są tylk o r a d a m i39.

Przyznanie Radzie K apłańskiej tylk o głosu doradczego n ie czyni jej w cale instytucją drugorzędną i małoanaczącą, bow iem odpo­ w iednio przygotow any i n ależycie sform ułow any głos doiradczo-in- form acyjny, m oże m ieć duży w p ły w na decyzję biskupa, a tym sam ym skutecznie w p ływ ać ma k ierow anie diecezją. Przyjęcie przez prawo kościelne in stytu cji głosu doradczego uw zględnia z jednej strony, podstaw ow ą zasady ustrojow ą Kościoła katolickiego' o ro­ li biskupa w łaściw ego, zwyczajnego i bezpośredniego pasterza die- ceaji, z drugiej zaś stromy uw zględnia fafcit, że w szyscy w iern i o- trzym ują od Ducha Św. dary potrzebne dla całej w spólnoty Ko­ ścioła. Głos doradczy żartem zachow uje jedność w ładzy i w yk o­ rzystuje aktyw ność w szystkich członków Kościoła, służąc w ten

sposób dobru w spólnem u społeczności k o śc ie ln e j40.

K om petencje Rady K apłańskiej, a w ięc także w ypadki, w k tó­ rych biskup ma zasięgnąć jej zdania, m oże ustalać prawodaw ca pow szechny, K rajowa K onferencja B iskupia oraz poszczególni b i­ skupi.

Prawo pow szechne w ym ien ia kilka w ypadków , w których bi­ skup w in ien zaisięgnąć zdania R ady Kapłańskiej. Biskup w in ien zasięgnąć zdlamiia Radiy Kapitańskiej prtzy refommiiie sylsitemiu b e- neficjalnego, przy podziale m ajątku k o śc ie ln e g o 41, przy tw orze­ n iu w spólnej k asy diecezjalnej 42, m oże zapytać o zdanie w redago­ w aniu listó w p a ste rsk ich 43, w pracach przygotow aw czych do Sy­ nodu D iecezjalnego 44, także w ów czas, g d y idzie o oddzielenie pa­ ra fii ód K apituły K oleg lacki ej 45.

Prawo przew iduje rów nież takie w ypadki, k ied y biskup ma zasięgnąć opinii zarówno K apituły Katedralnej jak i Rady Ka­ płańskiej, om ów im y je niżej.

Można w ięc zauważyć, że posoborowe praw odaw stw o w yraźnie zob ow iązuje biskupa do zasięgnięcia opinii R ady Kapłań­ skiej, w k ilk u w ypadkach. W ypadki te są jak na razie n ie­ liczne, chociaż zgodnie z w ytyczn ym i Soboru W atykańskiego II w achlarz zagadnień, m ogący b yć przedm iotem w yrażenia opinii Rady K apłańskiej, jest bardzo szeroki: „Niech ich (kapłanów) chęt­

39 „Coinsiiium Piresfoyteraie vocem tamtuim oonsulthreum h a b a t” (Mp Es. I, n. 15 § 3: AAS 58 (1966) 766 (PP K , t. I, z. 1, n. 75).

40 R. S o b a ń s k i , C h a r a k te r y s ty k a p ra w n a R a d y K a p ła ń sk ie j, W ia­ dom ości d iecezjalne, K atow ice, 37 (1969) n,r 1— 2, s. 7.

41 P or. Mp. E I, n. 8: AAS 58 (11966) 762 (PPK , t. I, z. 1, n . 68).

42

43 Taimże, n. 60 (PP K , n. 10736). 44 Tam że, n. 164 (PP K , n. 10826).

nie słuchają, ow szem niech zasięgają ich raidy i rozm aw iają z ni­ m i o tym , oo dotyczy potrzeb pracy duszpasterskiej i dobra die­ cezji 46. Można w ięc żyw ić nadzieję, że znacznie w zrośnie w no­ w ym kodeksie ilość w ypadków , w których biskup będzie zobow ią­

zany skorzystać z opinii R ady Kapłańskiej.

Zgodnie z dotychczasow ym ustaw o daw stw em Rada Kapłańska jest tylko organem doradczym, n ie posiada głosu decydującego, toteż jej decyzje n ie m ają dla biskupa m ocy wiążącej. Ilekroć prawo w yraźnie żąda, aby biskup skorzystał z głosu doradczego Rady Kapłalskiiiej, tylekiroć w nachiuibę wahtodlzli feain. 105 Koidleksu Prawa K anonicznego, z którego w ynika, że bilskup zapytaw szy o zdanie m oże je uw zględhić luib nie, jedynie w w ypadku, gdy za­ chodzi zgodność głoisów doradczych rów nież m oże rady nie w ziąć pod -uwagę, ale tylko wtedy-, jeśli zachodzi pow ażna racja. Oczy­ w iście o istnieniu tej raicji decyduje biskup. N asuw a się w niosek, że posoborow e nonmy przyznające Radzie K apłańskiej tylk o upraw ­ nienia doradcze są bardzo ostr-ożne n aw et w porów naniu z pra­ w em kodeksow ym , które w pew nych, w yżej w ym ienionych w y ­ padkach, w ym agało zgody K apituły Katedralnej. W tej spraw ie zabrali głos autorzy, dom agając się dla R ady Kapłańskiej głosu decydującego, przynajm niej w niektórych dziedzina'ch życia Ko­ ścioła partykularnego. U zasadniali to tym, że Rada Kapłańska, zgo­ dnie z dekretem soborow ym P resbyterorum , o.rdinis, n. 7, m a sku­ tecznie w spierać biskupa w rządzeniu diecezji. Alby pomoc ta była napraw dę skuteczna, potrzebny jest jej głos n ie tyliko doradczy, ale także d ecy d u ją cy 47. O przyznaniu Radzie K apłańskiej, w p ew ­ nych określonych wypadkach, głosu decydującego w spom ina Okól­ n ik De C onsiliis P r e s b y te r a lib u s 48. D otychczasow e praw odaw stw o pow szechne n ie w ym ien ia żadnego- w ypadku przyznania Radzie Kapłańskiej głosu decydującego-. Można oczekiwać, że uczyni to now y Kodeks. W ydaje się, że chociaż głos doradczy R ady Ka­ płańskiej m a duże znaczenie, co zresztą w yżej zaznaczyliśm y, to jednak przyznanie jej głosu decydującego w pew nych ściśle okre­ ślonych wypadkach, m ogłoby się przyczynić do skuteczniejszego w yp ełn ian ia jej zadań senatu biskupiego-, podnosząc jej rangę i znaczenie.

Z kolei zastanów m y się: jak w ygląda reprezentatyw ny charak­ ter Rady Kapłańskiej. D okum enty kościelne bardzo mocno pod­ kreślają reprezentatyw ny charakter R ady K apłańskiej: ,,niech mają Radę czyli Senat K apłanów, reprezentujący ogół

p.rezbite-46 Deikireł soborow y P resb y te ro ru m ordinis, n. 7, 1. 47 Po,r. H. M u l l e r , a rt. cyt., s. 10—ill,

por. A. D o r d e t t , a rt. cyt. s. 105. por. J. N o v a l i n , a rt. cyt., s. 679.

48 L. C. De C onsiliis P resb yte ra lib u s, n. 9: AAS 62 (1970) 463 (PPK, t. III, z. 1, n. 4582).

[13] K apituła Katedralna i Rada Kaipłańsfca 91

rów ...” is . Rada K apłańska w ów czas oisiąga charakter reprezenta­ tyw ny, jeśli w m iarę możiifwośd. są w niej reprezentow ane różne posługi, w szystk ie okręgii diecezjalne i poszczególne generacje k a ­ p ła n ó w 50. Dla uzyskania doskonalszej reprezentatyw ności R ady należy w iększość jej członków pow oływ ać poprzez w ybory doko­ n yw an e przez ogół k a p ła n ó w 51. Obowiązkiem Rady Kapłańskiej jest reprezentow ać prezbiterium , to znaczy m a przedstaw iać nie tylko w łasną opinię, ale także uw zględnić zdanie innych kapła­ nów. W zw iązku z tym konieczny jest częsty kontakt pom iędzy nimi. Reprezentacja prezbiterium daje Radzie Kapłańskiej szcze­ gólną pozycję w śród innych organów diecezjalnych, zwłaszcza da­ je jej przew agę na K apitułą Katedralną, która tylk o w jakim ś bardzo szerokim znaczeniu była reprezentantem kapłanów , t.zw. „reprezentacja niepotw ierdzona”. Toteż niektórzy odm aw iają jej w ogóle tytu łu reprezentanta d u ch o w ień stw a 52. Rada K apłańska reprezentuje prezbiterium w dw ojaki sposób, po pierw sze jej członkow ie infom m iją biskupa i pnaefloaiaujjąc poisitufaity m iejsko reipire zentują in teresy prezb iteriu m ; po drugie p on iew aż całe prezbite­ rium jest odpow iedzialne za życie diecezji, za jej losy, członkow ie Rady przez sw oją szczególną troskę o dobro w yrażają n ie tylko sw oje osobiste zaangażow anie w jej sprawy, ale okazują w łączenie się i troskę całego- p rezb iteriu m 53.

3. K o leg iu m K o n su lto ró w

Kodeks Praw a K anonicznego w kan. 423 nakazyw ał jak już w spom inaliśm y utw orzenie Zespołu K onsultorów w tych diece­ zjach, w których n ie było K apituły Katedralnej. Natom iast Kole­ gium K onsultorów, o którym chcem y tutaj m ów ić jest instytucją nową, co w ięcej istnieje jedynie w projektach now ego prawa i w sferze rozw ażań autorów . W czasie rozw ażań nad K apitułą K ate­ dralną i Radą Kapłańską, a zwłaszcza ich porów nyw anie zrodziło koncepcję pow ołania organu, kitóry by posiadał pozytyw ne cechy K apituły K atedralnej, uniknął jej m ankam entów i łączył w solbie ten bardzo p ozytyw n y elem ent, który w nosi Rada Kapłańska, u n i­

49 Dekirat soborow y P resb yte r or u m ordinis, n. 7, 1.

50 L. C. De C onsiliis P resb yte ra lib u s, n. 6: AAS 62 (li970) 462 (PPK, t. III, z. 1, n, 4574).

51 Poir. taimże, n.. 7, s. 462 (PP K , n. 457.8).

52 Pox. T. P a w 1 u ik, S tr u k tu r a R a d y K a p ła ń sk ie j w p a ste rsk im po­ słu g iw a n iu , S tu d ia w arm iń sk ie, 8 (1971/1972) 449^

Po,r. T. P i e r o n e k , R ada K a p ła ń sk a w y ra ze m soborow ej o d n o w y

p re zb ite riu m , s. 19, por. J. B e y e r , De Consilio P resb y te rii adnotatio- nes, s. 89.

kając pew nych jej n ied ogod n ości54. Piroponowano, alby istniejące już w diecezjach rady biskupie, nieusamkajonowane praw em p o w ­ szechnym przekształcić w now ą Radę, dołączając do niej Miku członków Rady K apłańskiej, ew entualnie skład now ej R ady przed­ sta w i aJby się następująco; częściowo z R ady Kapłańskiej a czę­

ściow o z rady biskupiej 55.

Projekt now ego prawa w ysu w a propozycję, alby ta now a Rada nazyw ała się K olegium K onsułtorów , a skład jej członków zra­ stałby w yznaczony w sposób sw obodny, przez biskupa spośród Rady Kapłańskiej 56. W ynika z tego, że na pow ołanie członków K olegium Koinsiulltarów oaiła Radia miie miilaäalby żaldtaegio w pływ u. Toteż sam biskup m iałby decydować o jej składzie i m ógłby w yznaczyć tylk o tych członków Rady K apłańskiej, których sam do niej m ianow ał. W ydaje się jednak, że w skazana byłaby norma zalecająca biskupow i w yznaczyć do K olegium K onsultorów także tych członków Rady Kapłańskiej,, którzy pochodzą z w yboru ogó­ łu kapłanów.

Wśród proponow anych zajęć dla K olegium K onsultorów na szczególną uw agę zasługują zadania związane z przeszkodzeniem 1 opróżnieniem stolicy biskupiej, aby je zrozum ieć trzeba prze­

śledzić sytuację R ady Kapłańskiej w czasie zaw akow ania stolicy biskupiej.

P raw odaw stw o posoborowe postanaw ia, że Rada K apłańska w y ­ gasa w chw ili zaw akow ania stolicy biskupiej, jed yn ie w yjątko­ wo m oże nadał istnieć 57. Porów nując pozycję Kapiltuły Katedral­ nej i Rady Katpłańsfciej n ie truidno zauważyć, że w czasie w akan- su K apituła Katedralna uzyskuje najw iększe sw oje upraw nienia, a Rada K apłańska przestaje istnieć. Takie p ostan ow ien ie Mcxtu pro­ prio Ecclesiae Sanctae w yw ołało w ie le uw ag i kom entarzy auto­ rów, którzy uznali, że n ie tjeisit ono słuszne i naleiży je zm ienić. Wysunięto- k ilk a argum entów za poizostawieniiem Rady Kapłańskiej. Rada Kapłańska reprezentuje prezbiterium , które w czasie opróż­ nienia stolicy biskupiej nadail istn ieje i działa, n ie m a w ięc po­ trzeby, aby Rada przestała istnieć. Jeślii biskup potrzebuje pom o­ c y Rady Kapłalskfoj tJo rówindeż poitrzebulje jej tymlozaisoiwy rządca diecezji, tym bairdizdlej, że tym czasow ość niiieraiz trw a dluiższy okres. Także n ow y biskup w początkach sw oich rządów, które z natury

54 P o r. J. B e y e i r , De C a p itu lis C athedralibus serva n d is v e l su p p ri-

m en d is, s. 485, por. tenże, De Consilio P resb y te rii adnotationes, &. 92,

por. E. S z t a f r O' w s k i , W sp ó łp ra co w n icy b isk u p a d ie ce zja ln e g o ..., s. 131.

65 P or. J. B e y e r , De C apitulis C ath ed ra lib u s servandis v e l suppri-

m en d is, s. 485.

55 P o r. De C onsilio P resb ytera li, Coimmusniiie a to n e s , 5 (1973 ) 230, schem at De populo Dei, kam. 316, § 1.

[15] K apituła Katedralna i Rada K apłańska 93

rzeczy są trudne, b yłby pozbaw iony pom ocy jaką niesie Rada K a­ płańska 58. Za “tym i sugestiam i poszli tw órcy projektu now ego pra­ w a, którzy uznali że n ależy Znieść norm ę m ów iącą o w ygaśnięciu Rady Kapłalsfciiielj seidie yacanifce. Niai to mlilejsice propolrmją, aby w czasie opróżnienia sto licy 'biskupiej Rada K apłańska nadal sp eł­ niała sw oje funkcje, a n ow y biisikup po sześciu m iesiącach od ob­ jęcia stolicy ustanow iłby n ow ą Radę, od tego m om entu doltychicza1- sow a przestałaby is t n ie ć 59. Propozycja taka spotkała się z uzna­ niem autorów, uważających, że Rada K apłańska m oże oddać duże u słu gi tym czasow em u irządicy d ie c e z ji60. T a pierw otna propozycja zostaje później /.m ieniona na następującą: w Czasie opróżnienia stolicy biskupiej ustaje "kadencja Rady K apłańskiej, a jej zada­ nia są wypełnianie przez KjoOiegfiiuim Komisiulitoirów. W cńągiu siześcilu m iesięcy od objęcia diecezji biskup zobow iązany jest ustanow ić now ą Radę K a p ła ń sk ą 61. Propozycja ta różni się zarówno od po­ stanow ienia moitiu proprio Ecclesiae S anctae, jak i pierw otnej

propozycji dortyozącej Rady K apłańskiej sede vaicanlte. Rada ta w ygasa, ale n ie całkow icie, bo przecież istnieje nadal K olegium K onsultorów, które jest jej częścią, oo w ięcej przejm uje ono jej zadania.

Do najw ażniejszych zadań proponow anych K olegium Konsulto*- rów, w czasie opróżnienia stolicy, jest w ybrać tym czasow ego ad­ m inistratora diecezji, w ciągu ośm iu dni od otrzym ania w iado­ m ości o jej zawalkowaniu. W tych diecezjach, w których K apitu­ ła K atedralna m a p raw o w yboru lulb prezenty biskupa, adm inistra­ tora w ybiera K apituła i K olegium Kotosulitorów zebrani razem pod) kiierowtniictwem przeWtoidlnilczącego K a p itu ły 62. Od mjoimetnfa opróżnienia stolicy do czasu w yboru adm inistratora, jeśli Stolica Apostolska nie zarządził dinaiczej, zarząd diecezją przechodzi na biskupa pom ocniczego, gdyby ich było w ięcej na najstarszego no­ m inacją, jeśli by zaś n ie było biskupa pom ocniczego, w ów czas za­ rząd przechodzi na kierow nika kurii. K to w tej sposób przejął zarząd diecezją, pow in ien bezzw łocznie zw ołać K olegium kom pe­ ten tn e do w yznaczenia tym czasow ego adm inistratora d ie c e z ji63. Tem uż K olegium jest oin zobow iązany przedstaw ić dokum ent zrze­ czenia w w yp ad k u rezygnacji 64.

Jeśli pow yższa propozycja uzyiska m oc wiążącą, w ów czas K a­ 58 P a r. H. M ü l l e r , a rt. cyt., s. 10, po,r. J. B e y e r , De C onsilio P res­

b y te r n a dnotationes, s. 48.

59 De Concilio P resb yte ra li, Ooxnimumlitaaitibnas. 5 (1973) 230.

60 P a r. M. F ą k a,, Rada K a p ła ń ska now ym , se n a tem b isk u p a diece­

zjalnego, P ra w o kianioiniicane, 211 (1978) n r 3i—4, s. 66.

61 Schemait De P opulo Dei, kam. 345 §, '1.

62 Taimże, kan. 338.

63 T am że, fcain. 337. 64 Tam że, kan. 348.

pituła K atedralna zostanie pozbawiona praw a w yboru w ikariu­ sza kapitulnego, a prawo to przejdzie na K olegium Konsultorów, które będzie upraw nione do w yboru tym czasow ego rządcy d ie­ cezji, nazyw anego przez schem at „adm inistratorem diecezji”. W w ypadkach w yżej w ym ienionych (prawo wyborni luib prezenty bi­ skupa) K apituła w eźm ie udział w w yborze tym czasow ego rządcy diecezji. K apituła K atedralna zostanie taikże pozbaw iona dotychczasow ego praw a zarządzania diecezją do ch w ili w yboru wikariusza kapitulnego.

W w ypadku przesizlkodzeniiia w spraw ow aniu urzędlu biskupie­ go,, w w yjątkow ych okolicznościach, K olegium K onsultorów, w e­ dług propozycji projektu now ego prawa, w ybierze tym czasow ego rządcę diecezji 65.

Projekt n ow ego k odeksu sugeruje inną form ę kanonicznego ob­ jęcia w posiadanie diecezji przez now ego biskupa, polegającą na p rzedstaw ieniu pism a apostolskiego K olegium K onsultorów, albo tam gdzie K apituła Katedralna posiada prawo w yboru luib pre­ zenty biskupa, K olegium K onsultorów i Kaipitule Katedralnej ze­ branym razem. W szystko to odbywa się w obecności kanclerza kurii, który m a sporządzić protokół. W diecezjach n ow o erygow a­ nych pfemo apostolskie ma być odczytane w obecności w iernych i duchow ieństw a zgrom adzonych w k a te d r z e 66.

Oprócz w yżej w ym ienionych zadań i upraw nień dla K olegium K onsultorów schem at O L u d z ie B o ż y m podaje jeszcze inne propo­ zycje:

a) w ysłu ch an ie zdania K olegium K onsultorów przy rozw iązyw aniu Rady Kapłańskiej, n ie w ypełniającej sw oich zadań luib nadużyw a­ jącej sw oich k o m p e te n c ji67;

b) w ysłuchanie opinii K olegium K onsultorów przy usuw aniu kan­ clerza czy notariuszy przez adm inistratora diecezjalnego'68; c) zasięgnięcie opinii K olegium K onsultorów przy mianowaniu, i usuw aniu ekonom a diecezjalnego 69.

Schem at proponuje także, aby liczba konsultorów w yn osiła od sześciu do dw unastu i aby byli m ianow ani na okres pięciu l a t 70.

Pow ołanie do życia Kolegiuim K onsultorów stw orzy szereg n o ­ w ych problem ów. Wśrd nich w ażne będzie ułożenie w zajem nej w spółpracy K olegium i Rady Kapłańskiej. K olegium n ie m oże bo­ w iem działać w izolacji od Rady, n ie m oże być także organem k ie­ rującym Radą, bow iem Radą m a kierow ać biskup, a w szyscy jej członkow ie są równi.

65 Tam że, kan . 331. 66 Tam że, kan . 234 § 3. 67 Tam że, kan,. 315 § 3. 63 Tam że, kam. 298.

69 T am że, kan. 308 § 1 i 2. 70 Tam że, kan. 316 § 1.

[17] K apituła Katedralna i Rada K apłańska 95

Rozważając strukturę i zadania n ow ego Kolegiami K onsulto- rów nasuw a się pytanie: czy rzeczyw iście istn ieje potrzeba jego ustanow ienia. W ydaje się, ż e proponow ane tem uż K olegium funkcje może spełniać zreform owana K apituła Katedralna, natom iast w diecezjach, w których ona nie istn ieje lufo jej refosrtma byłaby utrudniona, należałoby ustanow ić K olegium K onsultorów w edług w skazań praw odaw stw a pow szechnego, uzupełnionych dyspozycja­ m i w ydanym i przez K rajow e K onferencje Biskupie.

III. W zajemne relacje obydwu organów

1. W d o k u m e n ta c h p ra w o d a w stw a posoborow ego

Jak już w yżej zaznaczyliśm y K apituła Katedralna nadal pozo­ staje sen atem biskupa. N ow y odrębny od niej organ doradczy — Rada Kapłańska —■ także stanow i senat biskupa, w spierający go radam i w rządzeniu d ie c e z ją 71. Tyimlczasowo w ięc biskup posiada dw a senaty, niosące m u pomoc w rządzeniu diecezją daw ny — K apitułę Katedralną i n ow y — Radę Kapłańską. W tej sytuacji zaszła potrzeba rozstrzygnięcia, k tóry organ jest w łaściw ie sena­ tem biskupa. Próbę rozw iązania pow yższego problem u podejm uje okólnik K ongregacji D uchow ieństw a z dinia 11 m aja 1970 r .: „Stw ierdza isię wszakże, że jest to orgain doradczy (Rada Kapłań­ ska) o szczególnym charakterze, poniew aż z natury sw ojej i ze w aględu na procedurę przew yższa organy tego rodzaju. Mając na uw adze pow yższe stw ierdzenie ojraw ie Zebrania Plenarnego w y ­ rażają zdanie, że ty tu ł i funkcje senatu biskupiego w zarządzie diecezją przysługują jed yn ie Radzie K apłańskiej” 72.

O m aw iany ok óln ik n ie (ma m ocy ustaw y i brak w nim. w zm ian­ ki o zatw ierdzeniu przez papieża. Jest on raczej zarządzeniem adm inistracyjnym , zw iązanym z w ytycznym i Soiboru i ustaw ą pa­ pieską. Jednak jego postanow ienia potsiadają szczególne znaczenie, z tego powodu, że są ow ocem koosulitacji z K onferencjam i B isku­ pim i i rezultatem posiedzenia plenarnego K ongregacji dla Du­ chow ieństw a. Podane w okólniku norm y w in n y regulow ać prakty­ kę kościelną oraz inspirow ać projekty now ego p r a w a 7S. Za Radą Kapłańską, jako jedynym sen atem biskupa, opow iada się także instrukcja Kongregacji B iskupów na tem at pasterskiej posługi b isk u p ó w 74. W ym ienioną instrukcję poprzedza list pochw alny pa­

71 Mp. Es., I, n. 15, § 1: A A S 58 (1.966) 766 (PPK , t. I, z. 1, n. 75). 72 L. C. De C onsiliis P resb yte ra lib u s, AAS 62 (1970) 463—464 (PPK, t. I l l , z. 1, n. 4562—4586).

73 Poir. M, F q k a, a rt. cyt., s. 44—45, par. J. B e y e r , De Con-

silio P re sb yte rii adnotationes, s. 49.

pieża P aw ła VI, w którym podkreślano zgodność zaw artych tam noirm i w skazań z nauczaniem K ościoła, z tradycją kościelną, zro­ zum ienie i w yczucie w spółczesności, w ielk a m ądrość oiraz praktycz­ n e podejście do potrzeb Ludu B o ż e g o 75.

Projekt now ego prawa nie w spom ina już o K apitule K atedral­ nej jako senacie biskupa, funkcje i tytu ł senatu biskupa przyzna­ je Radzie K apłańskiej 76.

N a razie jednak działają d w a senaity biskupa. Stąd prawo- prze­ w id u je takie w ypadki, k ied y biskup m a zapytać o zdanie, w tej samej spraw ie, obydw u grem iów doradczych: Rady Kapłańskiej i K apituły K atedralnej, m ianow icie przy odłączeniu parafii od K apituły K a ted ra ln ej77. N orm y w y k o n a w c ę zaw arte w moitu pro- prio Ecclesiae S anctae zobow iązują biskupa do w ysłuchania zda­ nia R ady K apłańskiej przy erygow aniu i znoszeniu parafii oraz przy dokonyw aniu zm ian ich d oty czą cy ch 78. N orm y te nie w spo­ m inają o zw racaniu się do Kapiituły K atedralnej przy erekcji czy innow acjach dotyczących parafii. Niem niej jednak nadal obow ią­

zuje prawo kodeksow e, które w kan. 1428 § 1 przew iduje odniesie­ n ie się, w tej spraw ie, do K apituły Katedralnej. Norana ta w praw ­ dzie nde została zniesiona, ale napew no straciła na sw ej aktual­ ności i jest przestarzała. W yglądałoby zatem , że obecnie biskup dokonując innow acji dotyczących parafii, czy je erygując lub zn o ­ szą« m usiałby pytać o zdanie zarówno K apituły Katedralnej jak i Rady K apłańskiej. W ychodząc z ogólnych założeń praw odaw cy pow szechnego, który pow ołuje organy doradcze w tym celu, aby biskupow i pom óc w spraw ow aniu urzędu, m ożna zauważyć, że zobow iązyw anie biskupa do zasięgnięcia zdania, w tych w ypad­ kach, K apituły Katedralnej i Rady Kapłańskiej, byłoby dla niego dużym utrudnieniem w zarządzaniu diecezją. W ydaje się w ięc, że pow yższą norm ę kodeksow ą trzeba uznać za przeżytą na co w skazuje także w spółczesna praktyka. Co w ięcej trzeba zauważyć, że naw et zasięganie zdania, w om aw ianej spraw ie, tylko Rady K apłańskiej, w pew nych okolicznościach, m oże stać się trudne do praktycznego zrealizowania. Trudność tę w pew nym stopniu roz­ w iązuje projekt now ego prawa, który rezerw uje erygow anie i zno­ szenie parafii biskupow i diecezjalnem u, w ym agając w dokonaniu tego aktu prawnego, w ysłuchania op in ii R ady Kapłańskej. Po­ dobnie zdania Rady K apłańskiej ma w ysłuchać biskup przy po­ ważnych zmianach dotyczących parafii. Schem at używ a określe­

75 Tam że, Epdsfcula P a u li P P . VI.

76 De C onsilio P re s b y te ra li, C om m unicationes, 5 (1'973) 229, S chem at De P opulo Dei, kam. 309, § 1: „In u n a q u a q u e dioecesi c o e s titu a tu r Comsdlium Presbyiterale, coetus scilicet sace rd o tu m , q u i tam quam se- n a tu s sit episcopi...”.

77 Mp. Es., I, n. 21, § 2: AA S 58 (1966) 769 (PP K , t. I, z. 1, n . 81). 78 T am że, I, n . 21, § 3, s. 769 (PP K , n, 81).

[19] Kapituła Katedralna i Rada Kąpłaństea 97

nia „notabiliter in n o v et” 79. Jeśli proponow any kanon w ejdzie do< now ego kodeksu, to m ożna się spodziew ać, że autorzy dokładnie

określą na czym polega ta pow ażna innow acja dotycząca parafii..

2. W ed łu g o p in ii a u torów

Tym czasow e istn ien ie dw óch organów doradczych biskupa k o ­ m entow ali autorzy. W ielu z nich stanęło na stanowisku, że na­ le ż y zanieść K apituły K atedralne, w szystkie ich zadamiia i funkcje' pow ierzyć Radom K a p ła ń sk im 8(1. W iększość jednak autorów opo­ w iadających się za w spółistnieniem K apituły i Rady K apłańskiej proponuje różne m ożliw ości ich w spółdziałania. Przytoczm y n ie­ które. Proponow ano ulkseitatlltowiać organy domadtetze biskupa nia w zór dw uizbow ych parlam entów , m ian ow icie K apitule nadać ran­ gę rady w yższej, natom iast Radę K apłańską uczynić radą niższą. O bydw ie stan ow ią pom oc w zarządzie diecezją, Rada K apłańska jiako zgrom adzenie uistawodiawazie — coetiuis legfeilativum; KapŁ- tuła K atedralna j.ako' organ w ykonaw czy — coetus exse'outivujm 81. Inna propozycja sugerow ała, alby z K apitułą Katedralną połączyć Radę K apłańską składającą się iz kapłanów podchodzących, czy to z wyiboru dokonanego1 przez ogół kapłanów , czy z nom inacji bi­ skupa i stw orzyć jedną Radę. W ten sposólb K apituła Katedral­ n a stan ow iłab y część R ady Kapłańskiej i na sposób stały w spom a­ gała biskupa, zw łaszcza w zakresie aktów o charkterze adm inistra­ cyjnym 82. N iektórzy autorzy sugerow ali zaczerpnięcie w zorów z in stytu cji istniejących w K ościele Powszechnym , m ianow icie Ka­ pitułę K atedralną ukształtow ać na w zór K olegium K ardynalskie­ go, a Radę K apłańską na w zór Synodu Biskupów. W takim ukła­ dzie K apituła K atedralna będzie spełniać rolę senatu biskupa, tak jaik Kolegiuon K ardynalskie spełniać rolę sen atu papieża, a Rada K apłańska będzie reprezentantem całego kleru dieeezj.alnegO', tak jak Synod B iskupów jest reprezentantem biskupów całego św ia ­ ta 83. Pew na grupa autorów proponuje odrębność K apituły K ate­ dralnej i R ady Kapłańskiej. Z tym , że ich kom petencje m ożna b y rozdzielić w ten sposób, b y K apituła w ydaw ała opinie, o ty m co jej obecnie przyznaje K odeks Prawa Kanonicznego, Rada K

a-79 Por. Schem at De P opulo Dei, kan. 222, § 3.

80 Par. J. B e y e r, D e C a p itu lis C athedralibus..., s. 478, por. tenże

De Consilio P re sb y te rii a dnotationes, s. 89, par. A. D o r d e 11, art.

cyt., s. 94—95.

81 J. B e y e r, De C a p itu lis C a th ed ra lib u s serva n d is vel su p p rim e n -

dis, s. 481.

82 E. S z t a f r o w s f e d , W sp ó łp ra c o w n ic y b isk u p a diecezjalnego w p a ­

ste rsk im po słu g iw a n iu , s. 130.

88 Por. J. N o v a l i n , art. cyt., s. 680—681, por. P. W e s e m a n n , airt. cyt., s. 725.

płańdka zaś w tych sprawach, które sw ym zasięgiem obejm ują całą diecezję i stanow ią coś w rodzaju ogólnej z a sa d y 84. W reszcie część auitorów sugerow ała pow ołanie jednego diecezjalnego gre­ m ium doradczego, które m ogłdby się składać z trzech grup: a) ka­ non icy rezydenejalni spełniający funlkcje w k urii biskupiej, b) ka­ non icy niereizydencjalni spełniający różne funkcje w dieceziji, np. dziekanów, 3) kanonicy nadliczJbowi, reprezentujący duchow ieństw o pochodzący częściow o z w yboru dokonanego przez ogół duchow ień­ stwa., a częściow o z nom inacji biskupa 8S.

W ydaje się, że K apituła K atedralna i Rada Kapłańska m ogą sfeiniowiić organy dlomaidtaze bilskiupia, Współjpriaciująic ze solbą w opair- ciu o zasadę dialogu, pod kierow nictw em biskupa. Rolę senatu biskupiego należałoby pow ierzyć Radzie K apłańskiej, w szakże Ka­ pituła nie byłaby jej podporządkowana, bow iem olbydwie w in n y być podporządkowane biskupow i. Celem ułatw ienia w spółdziałania K apituły Katedralnej i Rady Kapłańskiej byłoby w skazane, aby K apituła m iała sw oich przedstaw icieli w Radlzie K apłańskiej, jak rów nież, by z n ią odbyw ała Wspólne sesje.

Zakończenie I

Biorąc pod uw agę obecny stan faktyczny i praw ny trzeba zau­ w ażyć, że w diecezji w spółistnieją i w spółdziałają dwa organy doradcze biskupa: Rada Kapłańska i Kalpituła Katedralna. Stan ten najprawdopodobniej zostanie [potwierdzony przez now y Ko­ deks. W tej sytuacji istn ieje bardzo pow ażny problem ułożenia w zajem nych relacji ofoydwu grem iów doradczych, ich Współpracy i koordynacji działania. Proiblem ten dostrzegł już prawodawca -w m om encie p ow oływ an ia -Rad K apłańskich, nakazując ibis.kup.om zatroszczyć się o to,

aby

Okres przejściow y, w którym Rady K apłańskie kształtują sw o­ ją pozycję, a K apituły Katedralnie podldawme są reform ie, jest niew ątpliw ie trudny. W diecezjalnych organach doradczych na- pew no tkw ią duże m ożliw ości ow ocnego działania dla dobra Ko­ ścioła partykularnego, duże m ożliw ości n iesien ia pom ocy biskupo­ w i w k ierow aniu diecezją, w dzisiejszych niełatwydh, przynoszą­ cych w iele zaw iłych prOlblemów, czasach. Równioicześlniie n ie mo­ żna jednak zapom nieć o różnych niebezpieczeństw ach zw iązanych z Radam i D iecezjalnym i, takich: jak przesycenie Radami, odry­

84 P or. E. S z t a f rfl w s k i , W sp ó łp ra co w n icy b isk u p a diecezjalnego...,

s. 1:30,

p ar. I. F i i r e r , airt. cylt.., s. 693.

85 P a r. P. W e s i e r m l a n n , ant. cyt., s. 736.