Problematyka toksoplazmozy w pismiennictwie polskim do roku 1960

JAN GAŁUSZKA, MARIAN SKORCZYŃSKI, JERZY SZAFLARSKI

PROBLEMATYKA TOKSOPLAZMOZY W

PIŚMIENNICTWIE

POLSKIM DO ROKU 1960

Problematyka toksoplazmozy zdobywa sobie w Polsce coraz trwal- sze zainteresowanie w

różnych

dziedzinach wiedzy medycznej i w po- krewnych dyscyplinach naukowych,

stając się

przedmiotem wszechstl'On- nych

badań

i

dociekań

naukowych .

Pierwszą wzmiankę

o tok soplazmo- zie w

piśmiennictwie

polskim s tanowi

artykuł

Levine'a (61) opracowany wg

wykładu wygłoszonego

dnia 29 VII 1948 r. w Krakowie w ramach kursu zor ganizowan ego pr zez

Unitariański

Komitet Pomocy i

SwiatO\.vą Organizację

Zdrowia przy ONZ.

Później

ukazuje

się kilkadziesiąt

publi- kacji z

wyraźną przewagą doniesień

kazuistycznych (por. Literatura poz.

2, 3, 7, 9, 10, 15, 16, 20, 23, 25, 30, 39 , 53, 57, 60, 62 , 64, 69, 70, 86, 87, 95, 97, 99, 100, 103) oraz wyników

badań

epidemiologiczno- -lmmunobiologicznych (1, 24, 37, 42, 52, 54, 65, 67, 68, 71, 80-83, 90, 102),

Właściwa

historia

badań

nad

toksoplazmozą

w Polsce zaczyna

się

pod koniec r . 1950, kiedy to po sprowadzeniu szczepu

Toxoplasma gondii

RH z

Czechosłowacji

powstaje w

Gdańsku

pierwszy w kraju

ośrodek

tokso- plazmowy, kierowany przez Z . Koza ra, najbardziej

zasłużonego

badacza - polskiego na tym odcinku. Dalsze

ośrodki powstały

z

biegłem

czasu w Lublinie, Krakowie, Warszawie,

Wrocławiu,

ostatnio

zaś

w Katowicach.

Z publikacji o charakterze

poglądowym największe

znaczenie posiada

niewątpliwie

monografia o toksoplazmozie opracowana w r. 1954 przez Kozara (38) i opublikowana

częściowo również

w ZSRR (45). Dalsze prace

poglądowe stanowią artykuły

Kozara (33, 40), Kozara i Wysockiej (59),

Chajęckiej-Paszkiewi:czowej

(8) oraz Pytel (66).

Pierwszą pozycją kazuistyczną

jest przypadek toksoplazmozy wrodzo- nej opisany w r. 1949 przez

Kanabusową

(30) . Dalsze opisy

podają:

Wilk-

-Wilczyńska

(97) ,

Dembińska-Widy

i Kurowska-Tay]erowa (10), W ysoc- ka , Kozar i Sikorska (103). Kozar,

Dłużewski,

Hirschler owa i Jaroszewski (53)

przytaczają

przypadek toksoplazmozy

powikłany wągrzycą

mózgu u osoby

dorosłej,

potwierdzony mikroskopowo i

izolacją

szczepu. Trzy

.,Wiadomości Parazytologiczne", t. VI nr 2/3, 1960

174

JAN GAŁUSZKA, MARIAN SKORCZYŃSKI, JERZY SZAFLARSKI

przypadki toksoplazmozy wrodzonej , z których dwa

zbliżone były

objawo- wo do

zespołu

Laurence-Moon-Biedla z objawami hipotermii i dyshor- monozy

^podają

Brokman, Dziedziuszko i Kozar (5). Opisy dalszych przy- padków klinicznych toksoplazmozy

przedstawiają:

Dyszy i Majewska (20) u 6

miesięcznego

dziecka z objawami

matogłowia

i

małoocza,

Starkiewi- czowa (69) u

niemowlęcia

urodzonego

przedwcześnie

z objawami m alo- ocza,

wodogłowia

i

zwapnień śródczaszkowych,

Mahrburg, Wysocka, Tusz- kiewicz,

Dobrzańska

(62) u

niemowlęcia,

Kozar (39) u

niemowląt

i dzieci ,

Chajęcka-Paszkiewicwwa,

Pielowski i Bojowa (9) u 6 dzieci oraz

Cieślak

(7) u 6-letniej dziewczynki z niedorozwojem

umysłowym, małooczem

jednostronnym,

ocwpląsem, porażeniem mięśni gałek

ocznych, zabu- rzeniem mowy oraz zmianami na dnie oka.

Wysocka, Bartoszewski i

Umiński

(99) przebadali 114 kobiet po.iej- rzanych o

toksoplazmozę, stwierdzając

w 9 przypadkach

czynną postać

choroby. W r. 1955 Starzyk i

Bąkowa

(70) wyosobnili szczep GM Toxo- pLasma gondii z przypadku toksoplazmozy wrodzonej u

wcześniaka

8-mie-

sięcznego

z objawami

wodogłowia

na terenie Krakowa.

Podostrą postać

toksoplazmozy nabytej

opisują Doleżał,

Starzyk i Grabowski (16). Fili- powska i Starzyk (21)

omawiając

zagadnienie toksoplazmozy w

polożn;:::­

twie

przytaczają

15 przypadków

położnic,

które

urodziły płody

z

cięż­

kimi wadami rozwojowymi. Dwa przypadki toksoplazmozy nabytej ,

przebiegające

pod

postacią wysypkową

i

węzłową, podają Szczepańska,

Starzyk i Krajewska (86).

Doleżał,

Heczko oraz

Lutyński

(15) stwier- dzili

toksoplazmozę wrodzoną

o przebiegu

śmiertelnym

u

niemowlęcia

z objawami

wodogłowia,

zaniku nerwu wzrokowego i

zaburzeń

neuro- logicznych. Dalsze przypadki kazuistyczne

podają:

Ranicki, Kowalczyk, i Starzyk (25) (5 opisów toksoplazmozy w formie bezobjawowej i pod- ostrej),

Głowiński

i Tala:now (23) (u kobiety) , Szmigiel i

Doleżał

(87) (u 2 dzieci) oraz Wysocka, Bartoszewski,

Umiński

i Zbroja (100) (trzy przy- padki kliniczne u kobiet w Lublinie). O niezwykle rzadkim przypadku toksoplazmozy nabytej o przebiegu

śmiertelnym

u 70-letniego

mężczyzny donoszą

Walendowska,

Doleżał

i Starzyk (95). Pietrzykowa (64) rozpo-

znała

u IO-letniego

chłopca toksoplazmozę wrodzoną trzewiową,

przebie-

gającą

m. in. z

powiększeniem wątroby

i

śledziony,

nieznacznym wodo-

głowiem

i zmianami na dnie oka. Dalsze przypadki kazuistyczne tokso- plazmozy opisali: Bloch i Jaworska (3), Król i Starzyk (60) oraz Weiss i Kaniowski (96).

Szereg publikacji

ukazało się

w

związku

z przeprowadzonymi maso- wymi badaniami immunobiologicznymi i epidemiologicznymi

wśród róż­

nych grup klinicznych. Kozar,

Dłużewski, Dłużewska

i Jaroszewski (53 , 54) przebadali 38 oligofreników (debiLitas, imbeciLitas, idiotismus) , stwier-

dzając

w badaniach immunobiologicznych w kierunku toksoplazmozy 15

TOKSOPLAZMOZA W POLSKIM PIŚMIENNICTWIE

175

- - -·- - - · - - - --·------- - -- - - - - -- - -- -- --- - - -- - -

wyników dodatnich, które

poparły

dane kliniczne. Rzuca to nowe

światło

na

etiologię części

przypadków oligofrenii. W badaniach

zaś

przeprowa- dzonych na grupie 961 pacjentów jednego ze szpitali psychiatrycznych woj.

gdańskiego

w próbie

śródskórnej

Frenkela dodatnio

reagowało

495 osób, czyli 51,50/o (37).

Wysunięto

wówczas

sugestię, że

toksoplazma

może być częstą przyczyną

chorób psychiatrycznych. Wysocka,

Dobrzańska

i

Umiński

(102)

przedstawiają

wyniki

badań

serologicznych 140 dzieci podejrzanych klinicznie o

toksoplazmozę uzyskując

18 wyników dodat- nich, a Bartoszewski,

Toś-Luty, Umiński

i Sikorski (1) 103 kobiet bada- nych odczynem Frenkela, odczynem

wiązania dopełniacza

i Sabina - Feldmana. Kozar {42) omawia wyniki

badań

rozpoznawczych 387 wybra- nych przypadków podejrzanych o

toksoplazmozę

w latach 1952-1954, a

Hański

i Fermus (26) na 600 sekcji wykonanych w latach 1955-1956 stwierdzili w 14 przypadkach zmiany anatomo-patologiczne przemawia-

jące

za

toksoplazmozą,

z czego 12

dotyczyło wcześniaków. Interesujące

wyniki

badań

serologicznych w przypadkach wrodzonych chorób

gałek

ocznych oraz

zapaleń

o nieustalonej etiologii uzyskali Golias-Makowska i Starzyk (24). Na 108 zbadanych przypadków wynik dodatni stwierdzono w 34 czyli 31 °/o, co

świadczy

o

dużym

znaczeniu toksoplazmozy w okuli- styce.

Prawecka, Dymowska i

Kozłowska

(65) na 102 przebadanych kobiet z

obciążonym

wywiadem

położniczym otrzymały

19 zgodnie dodatnich sero1ogicznych i alergicznych rezultatów. Pytel, Dymowska i

Kozło­

wska (67)

przebadały

w kierunku toksoplazmozy 50 przypadków wad roz- wojowych u noworodków oraz

poronień

samoistnych,

stwierdzając

5 wy- ników dodatnich; Sikorski,

Stroczyńska

i

Toś-Luty

przebadali 396 kobiet na terenie Lublina (68), Tetmajer (90)

zaś zbadał

w sumie 119 kobiet o patologicznym przebiegu

ciąży, uzyskując wyraźną przewagę

wyników dodatnich w porównaniu z

grupą kontrolną.

W badaniach Zawirskiej (105),

obejmujących

80 przypadków

żółtaczki ośrodkowego układu

nerwowego noworodków, w niektórych przypadkach obraz histologiczny, szczególnie mózgu, pozwala

podejrzewać toksoplazmozę.

Szereg masowych

badań

epidemiologicznych w kierunku toksoplaz- mozy

przeprowadził ośrodek

krakowski (Starzyk i wsp.) W r. 1956 zorga- nizowano badania serologiczno-alergiczne

wśród

pracowników 9

rzeźni

woj. krakowskiego.

Największy

odsetek wyników dodatnich uzyskano w

rzeźni

tarnowskiej (odczynem Frenkela 640/o oraz Sabina-Feldmana 770/o) (Starzyk, Przybylkiewicz,

Doleżał, Lutyński,

Rudolf - 80, Starzyk,

Przybyłkiewicz, Doleżał, Lutyński,

Laskownicka - 81) .

Wśród

krwio-

dawców krakowskich na 478 przebadanych osób odczyn dodatni uzyska-

no w 0,80/o {Sta~zyk,

Doleżał,

Bleinert,

Mikoś

- 71), natomiast surowice

121 pracowników zatrudnionych przy hodowli

bydła

w 10,70/o reago-

176

JAN GAŁUSZKA, MARIAN SKORCZYŃSKI, JERZY SZAFLARSKI

wały

dodatnio w próbie barwnej Sabina-Feldmana (Starzyk,

Przybyłkie­

wicz,

Doleżał,

Laskownicki,

Lutyński

- 82). Stosunkowo wysoki procent wyników serologicznie dodatnich otrzymano w badaniach epidemiologicz- no-rozpoznawczych w

środowisku

wiejskim oraz

wśród myśliwych

z ob- szaru woj. krakowskiego. Na 483 osoby przebadane z rejonów wiejskicii stwierdzono wynik dodatni w 9,40/o, a

wśród myśliwych

i kontrolerów sanitarnych

Łowisk

na 65 przebadanych surowic 15,30/o dodatnich (Starzyk,

Przybyłkiewicz, Doleżał, Lutyński

- 83, Starzyk,

Doleżał, Lutyński,

Las- kownicka - 73) . Mimo wszystko, uzyskane w woj. krakowskim wyniki

różnych

grup zdrowej

ludności są

stosunkowo

niższe aniżeli

w innych re- jonach Polski.

Wśród dorosłej ludności

miejskiej z

Gdańska

w wieku 15-60 lat na 681 badanych stwieridzono 250/o dodatnio

reagujących

(Ko- zar, 1953). Natomiast w woj.

białostockim wśród

badanych

ogółem

1410 osób z 19 roroych

miejscowości reagowało

dodatnio

aż

w 390/o (Kozar, 1958).

Zwracają również uwagę duże róż.mice

uzyskiwanych wyników w poszczególnych

miejscowościach

oraz

między

np. robotnikami fabryk (240/o) a

ludnością wiejską

(450/o). Godna uwagi jest

^też

grupa 167 pie-

lęgniarek, położnych

i salowych

reagująca

dodatnio

aż

w 71 O/o (Kozar).

Zjawisko to Kozar

tłumaczy możliwością zakażania się

podczas pracy , a

więc

przechodzeniem inwazji w pewnych

wyjątkowych

przypadkach

również między człowiekiem

a

człowiekiem.

Badania epizoocjologiczne

wśród zwierząt

domowych i dzikich w kie- runku toksoplazmozy

były·

bardzo nieliczne.

Według

Starzyka i inn. (82) na 400 przebadanych surowic

bydła pochodzącego

z obór woj. krakow- skiego 24, 250/o

reagowało

dodatnio,

zaś

Dymowska, Woyciechowska, Ko-

złowska

i

Włodek

(18)

badając

surowice 164 klaczy nie

stwierdziły

w

żad­

nym przypadku

przeciwciał

toksoplazmowych. Nie

powiodły się,

jak dotychczas, próby izolacji szczepu ze

świń

bitych w

rzeźni

(Ko z ar, 1959).

Również

dzikie szczury z terenu miasta Wa rszawy nie

okazały się zakażone toksoplazmą

(Dymowska,

Kozłowska, Włodek,

19).

Pozostałe

prace, które

ukazały się

na przestrzeni omawianego okresu,

są

pod

względem

swojej tematyki

dość różnorodne. Dotyczą

one m. in.

morfologii i biologii

pasożyta, wpływu różnych

czynników

działających

in vivo i in vitro, zmian w ustroju

zwierząt doświadczalnie zakażonych,

epidemiologii,

swoistości

st?sowanych odczynów diagnostycznych, kliniki i innych.

Hirschlerowa i Kozar (28)

sumując

swoje

spostrzeżenia odnośnie

do morfologii i zachowania

się

Toxoplasma gondii,

wypowiadają

pewne ory- ginalne

poglądy

co do

obecności

wyrostków protoplazmatycznych, roz-

mnażania się pasożyta

itp. Próby adaptacji toksoplazmy szczepu ludzkie- go na

zwierzęta

zmiennocieplne przeprowadzone przez Kozara (34) nie

powiodły się.

Tetmajer (88) podaje opis szeregu pierwotniaków podob-

TOKSOPLAZMOZA W POLSKIM PISMIENNICTWIE

177

nych morfologicznie do toksoplazm, które

mogą stanowić źródło pomyłek

diagnostycznych (Sarcocystis, Leishmania, Encephalitozoon, zarazki A H A i inne). Starzyk, Laskownicka i Tetmajer (78)

zajmują się

zagad- nieniem

przeżywalności

Toxoplasma gondii w

środowisku płynnym.

W

doświadczeniach

Starzyka, Haslingera i

Doleżała

(76) tanacetyna po I-minutowym

działaniu

in vitro

niszczyła

toksoplazmy, natomiast nie

wykazała

leczniczego

działania

w

doświadczalnej

toksoplazmozie u bia-

łych

myszek. W innych

doświadczeniach

przeprowadzonych in vitro stosowanie preparatu DDT powcxiowalo zmiany morfologiczne u

pasożyta

(Starzyk, Dutkiewicz, 75). Podobne efekty obserwowano po

działaniu

lar- gactilu (Starzyk, Przybylkiewicz,

Doleżał,

79). Largactil (chlorpromazy- na) nie posiada

również żadnego

znaczenia leczniczego w przebiegu tokso- plazmozy

doświadczalnej

u

białych

myszy

(Doleżał, Przybyłkiewicz,

Sta- rzyk, 17). Tetmajer (89)

wykazał, że zakażenie

toksoplazmami powoduje patologiczny przebieg

ciąży

u sz• czurów. W ponad 500/o przypadków wy-

stępuje

miot przedwczesny lub miot

płodów

martwych. Badania Kozara (46)

ustaliły, że

hialuronidaza jest czynnikiem

przyśpieszającym

w pew- nym stopniu rozwój

zakażenia toksoplazmą.

Podobnie korzystny

wpływ

na rozwój Toxoplasma gondii

wywierały

odpowiednie dawki ACTH (Swatek, 85; Wysocka , Czarkowska, Swatek-Pucek, 101) oraz folikulina i gonadotropiny (Kozar, Soszka, 55, 56) . W ostatnim przypadku

chodziło

o wyjaśnienie patogenezy toksoplazmozy podczas ciąży. Folikulina jest,

być może,

czynnikiem

zwiększającym wrażliwość

kobiet na

zakażenie,

szczególnie w trzecim trymestrze

ciąży.

Hirschlerowa (27)

podkreśla ważną rolę gruczołu

tarczykowego w patogenezie toksoplazmozy. Wielo- krotnie obserwowano u ludzi z dodatnimi odczynami serologicznymi

,powiększenie gruczołu

tarczykowego, u szczurów

zaś zakażonych doświad­

czalnie

grucwł

ten

wykazywał wyraźne

zmiany w budowie histologicznej w porównaniu z

gruczołem prawidłowym.

Kilka prac podaje opis zmian hematologicznych przy toksoplazmozie

zwierząt doświadczalnych.

I tak Starzyk,

Doleżał

i Szmigiel (74) za- obserwowali u

świnek

morskich zdecydowany wzrost

ilości

form limfoi- dalnych w

obrębie

krwinek

białych.

W toku innego

doświadczenia spadła

nieznacznie ogólna

Hość

czerwonych

ciałek

krwi przy niezmienionym po- ziomie hemoglobiny

(Doleżał,

Starzyk, Szmigiel, 12). O zmianach che- micznych, biologicznych i morfologicznych krwi

zwierząt doświadczalnie zakażonych toksoplazmą piszą:

Byczkowski, Palewicz, Wysocka, Sikorska i Kozar (6).

W epidemiologii toksoplazmozy istnieje jeszcze szereg ogniw niedo- statecznie poznanych. Dotyczy to

głównie

dróg

zakażenia

(Kozar, 31).

W badaniach nad

możliwością zakażeń

doustnych

okazało się, że

sok

żo­

łądkowy zawierający

wolny HCl, aczkolwiek

działa

niekorzystnie na

178

JAN GAŁUSZKA, MARIAN SKORCZYNSKI, JERZY SZAFLARSKI

pasożyty

w sensie ich

osłabienia,

nie powoduje ich zniszczenia. Stwier- dzenie to nie wyklucza

więc możliwości zakażeń tą drogą

(Kozar, Wyso- cka, Sikorska, 58).

^Zakażenie

donosowe u

^białych

myszy nie

^ustępuje

w

skuteczności

innym znanym drogom

^zakażenia

(Kozar, Wysocka, 59).

Badano

również

u 1326 osób

odczynowość

na antygen toksoplazmowy i

włośnicowy

(Kozar, 1958). Uzyskane wyniki nie

^popierają

w

^pełni

tezy,

że mięso

wieprzowe jest

ważnym

wspólnym

źródłem

dla

zakażeń

tak

trychinelozą,

ja:k i

toksoplazmą.

Kozar (32)

omawiając całokształt

odczynów immunobiologicznych

podkreśla niezwykłą ważność

otrzymania jak najczystszych antygenów.

Przeprowadzone badania porównawcze antygenów stosowanych do od- czynu

wiązania dopełniac12a (Orłow,

Dymowska, 63)

wyka12ały dużą

czu-

łość

antygenu produkowanego

zmodyfikowaną metodą

Westphala przez PZH. Podobne badania

opisują Toś-Luty,

Bartoszewski i Sikorski (91).

Autorzy ci przeprowadzili badania porównawcze nad antygenami pro- dukcji praskiej i lubelskiej w próbie

śródskórnej

na materiale obejmu-

jącym

114 kobiet.

Zbliżone

tematycznie badania

przeprowadził Umiński

(93). Ten sam autor

zajmował się

sposobem otrzymywania toksoplazmo- wej surowicy

odpornościowej

na królikach (92). Najlepsza metoda pole-

gała

na wielokrotnym dootrzewnowym podawaniu królikom

wysięku

z jamy brzusznej myszy, inaktywowanego 60 minut w temp. 56°C.

(Umiń­

ski,

Toś-Luty,

94).

Stroczyńska, Umiński

i

Toś-Luty

(84) przeprowadzili

ocenę

metod

ciepłej

i zimnej odczynu

wiązania dopełniacza.

Lepsza oka-

zała się

metoda zimna.

Podstawowym warunkiem

przydatności

odczynu diagnostycznego jest jego

swoistość. Przeprowadzając

badania nad

swoistością

odczynu Sabina- -Feldmana przy

uwzględnieniu

odczynu Wassermanna i citocholowego w kile, Starzyk i inn. (77) przebadali 1711 surowic. Uzyskane wyniki

przemawiają

za

swoistością

próby Sabina-Feldmana. Podobne badania nad

swoistością opisują: Doleżał, Doleżał

,(14) oraz Starzyk,

Doleżał,

Lu-

tyński

i Sojka (72).

Wysocka i

Umiński

(104) przebadali odczynem

wiązania dopełniacza

surowice 573

świń,

krów i owiec w kierunku toksoplazmozy,

badając

wymienione

zwierzęta równocześnie

na

zakażenie sarkosporydiozą. Osiąg­

nięte

wyniki

przemawiają

na

korzyść swoistości

odczynu

wiązania

do-

pełniacza

z antygenem toksoplazmowym.

Na odczyn Sabina-Feldmana nie

miało również wpływu

zaburzenie równowagi

białek

surowicy krwi

(Doleżał,

Godlewski, Kowalczyk, Szar-

biński,

13). Elektroforeza

bibułowa

surowicy krwi ludzi i królików za-

każonych toksoplaiZmą wykazała

w proteinogramie ludzi spadek procento-

wej

zawartości

albumin i wzrost ogólnej

ilości

globulin - u królików na-

tomiast wzrost frakcji alfa i beta globulinowej

(Dobrzańska,

Mierzejewski,

TOKSOPLAZMOZA W POLSKIM PISMIENNICTWIE

179

Umiński,

11). Hirschlerowa i Kozar (29)

dokonując dokładnej

analizy odczynu Sabina-Feldmana,

podkreślają konieczność

przestrzegania kilku momentów

warunkujących prawidłowy

przebieg odczynu m. in. posia- danie odpowiedniego szczepu,

wysięku,

aktywatora i barwnika. W r. 1953

ukazały się

dwie prace Kozara (35, 36)

dotyczące

próby alergicznej przy toksoplazmozie i

zagadnień

alergometrii.

Posługując się

antygenem pro- dukcji

własnej,

opartej na metodzie Frenkela, przebadano w sumie 1652 osoby.

Podkreśla się swoistość

odczynu oraz

przydatność

jego w maso- wych badaniach epidemiologicznych. W grupie 179 , osób przebadanych

metodą alergiczną

w

połączeniu

z zasadami alergometrii stwierdzono 100 wyników dodatnich. Zgodnie z przeliczeniem alergometrycznym u 39 wykazano

pleoestezję,

u

28 homodynamię,

u 33

pleoergię. Przydatność

alergometrii nie

została

jeszcze

wyjaśniona.

Nieliczne

są

wzmianki

omawiające

lecznictwo.

Najwięcej

zwolenni- ków posiada leczenie angielskim preparatem Daraprim i niektórymi sul- fonamidami, jak sulfapirydyna, sulfametazyna czy sulfadiazyna (Fili- powska, Barbarowski, 22; Ranicki, Kowalczyk, Starzyk, 25).

Wspomnieć również należy

o

artykułach

Kozara (43, 44, 49, 50), sta-

nowiących

sprawozdania z

międzynarodowych

zjazdów i konferencji na- ukowych

poświęconych

toksoplazmozie, oraz o pracach autorów polskich, które

ukazały się

w prasie zagranicznej (Kozar, 41, 45, 47, 48; Wysoc- ka, 98).

Kończąc przegląd piśmiennictwa

polskiego

dotyczącego

problematyki toksoplazmozy,

wspomnieć należy

o konferencji problemowej

pośw~ęconej

toksoplazmozie zorganizowanej dnia 25 II 1959 r. przez Komitet Para- zytologiczny PAN i Pol. Tow. Parazytol. w Warszawie, która

dokonała

wyboru specjalnej komisji z Z. Kozarem na czele,

mającej się zająć

za- gadnieniem planowych

badań

nad

toksoplazmozą

na naszym terenie. Kon- ferencja ta

była

jeszcze jednym dowodem

wzrastającego

zainteresowania

toksoplazmozą

w Polsce.

Otrzymano 5 I 1960

Z Zakładu Mikrob. Lek. Sląsk. AM w Zabrzu-Rokitnicy oraz Woj. Przych. Immunopatologii

Ciąży i Noworodka

w

Katowicach

LITERATURA

1. Bartoszewski A., Toś-Luty S., Umiński J., Sikorski R.: To- ksoplazmoza w materiale Kliniki Ginekologiczno-Położniczej AM w Lubli- nie. Wiad. Parazyt., 5, 5-6: 423, 1958.

2. Bąk o w a S.. Starzyk J.: Nabyta toksoplazmoza u niemowlęcia. Przegl.

Lek., 11: 345-346, 1959.

180

^{JAN GAŁUSZKA,} MARIAN SKORCZY~SKI, JERZY SZAFLARSKI

3. B 1 och B., Ja w orska J.: Przypadek toksoplazmozy u dziecka 2 1/2-tygo- dniowego. Ped. Pol., 33, 1: 107-109, 1958.

4. Bogdan o w i cz J.: Toksoplazmoza. Rozdz. w książce: Diagnostyka szcze-

gółowa ostrych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. PZWL Warszawa 1954.

5. B rok ma n H., D z i e d z i us z ko A., Ko z ar Z.: Zaburzenia rozwojowe i hormonalne a embryopathia toxoplasmatica. Ped. Pol., 8: 765-770, 1953.

6. Byczkowski S., Pa 1 e w i cz F., Wy s o ck a F., Si kors ka S., Ko z ar Z.:

Zmiany chemiczne, biologiczne i morfologiczne we krwi zwierząt doświad­

czalnie zarażonych toksoplazmozą. Pamiętnik III Zjazdu Pol. Tow. Parazytol.,

Wrocław 1954.

8. Cha j ę ck a - Pas z kie w i cz M.: Klinika toksoplazmozy u dzieci. Pol. Tyg.

4: 399, 1955.

8. C h a j ę c k a - P a s z k i e w i c z M.: Klnika toksoplazmozy u dzieci. Pol. Tyg.

Lek., 9, 6: 183-186, 1954.

9. Chajęcka-Paszkiewicz M., Pielowski J., Bojowa E.: Przy- padki toksoplazmozy wrodzonej. Pol. Tyg. Lek., 9, 8: 241-244, 1954.

10. D em bi ń ska - W i d y L., K u ro w s ka - T a y 1 or o w a A.: Przyczynek do toksoplazmozy wrodzonej u dzieci. Ped. Pol., 26, 11/12: 1229-1237, 1951.

11. Do br z a ń ska A., Mierzejewski troforetyczne białek surowicy krwi w Parazytol., 5-6: 401, 1958.

T., U m i ń ski J.: Badania elek-

zakażeniu toksoplazmozą. Wiad.

12. Do 1 e ż a 1 M., St ar z y k J., S z mi gie 1 Z.: Obraz krwi obwodowej w to- ksoplazmozie doświadczalnej u świnek morskich. Wiad. Parazytol., 5: 55, 1956.

13. Doleżał M., Godlewski W., Kowalczyk M., Szarbiński T.:

Proteinogram a próba barwna Sabina-Feldmana. Wiad. Parazytol., 5-6: 405, 1958.

14. Do 1 e ż a 1 M., Do 1 e ż a 1 M.: Próba barwna Sabina-Feldmana a odczyn aglu- tynacyjny Widala. Wiad. Parazytol., 5-6: 409, 1958.

15. D o 1 e ż a 1

ivr.,

H e c z k o E., L u t y ń s k i R.: Toksoplazmoza u dziecka. Przegl.

Lek., 11: 346-347, 1957.

16. Do 1 e ż a 1 M., Starzyk J., Gr ab owski F.: Podostra postać toksoplazmo- zy nabytej. Przegl. Lek., 9: 264-265, 1956.

17. Doleżał M., Przybylkiewicz Z., Starzyk J.: Wpływ i działanie

chlorpromazyny na przebieg doświadczalnej toksoplazmozy u białych myszy.

Acta Parasitologica Polonica, vol. IV: 555-560, 1956.

18. Dymowska Z., Woyciechowska S., Kozłowska D., Włodek Z.:

Badania serologiczne w kierunku leptospiroz i toksoplazmozy w ronieniu klaczy. Przegl. Epidemiol., 8, 4: 287-289, 1954.

19. Dym o wska Z., Ko z ł o ws ka D., W l o dek Z.: Próby zakażenia tokso-

plazmą białych szczurów oraz poszukiwanie toksoplazmy u dzikich szczurów.

Med. Doświad. i Mikrob., 7, 1: 71-75, 1955.

20. Dyszy B., Majewska J.: Przypadek toksoplazmozy. Ped. Pol., 28, 6:

627-628, 1953.

21. Fi 1 i po wska I., Starzyk J.: Toksoplazmoza w położnictwie. Przegl. Lek., 9: 262-264, 1956.

22. Fi 1 i po wska I., B ar b ar o w ski H.: Spostrzeżenia w toku leczenia preparatem Daraprim i sulfonamidami toksoplazmozy utajonej u kobiet.

Wiad. Parazytol., 3: 193-196, 1958.

23. G low i ń ski M., Ta 1 a n o w W.: Przyczynek do zagadnienia toksoplaz- mozy podczas ciąży. Ginekol. Pol., 29, 5: 499-501, 1958.

roKSOPLAZMOZA

w

POLSKIM PISMIENNICTWIE _{- - --} - - - --~----···

181

24. Go 1 i as - M a k o ws ka J., St a r z y k J.: Toksoplazmoza w okulistyce.

Przegl. Lek., 11: 338-341, 1957.

25. Ha n i c ki Z., Ko w a l czy k M., Starzyk J.: Klinika toksoplazmozy w świetle własnego materiału. Przegl. Lek., 13, 11: 328-331, 1957.

26. Hańsk i W., Ferm us R.: Badania nad częstością występowania tokso- plazmozy na terenie Radomia i okolicy na podstawie materiału sekcyjnego.

Przegl. Epidemiol., 11, 2: 131-137, 1957.

27. Hi r s c h 1 er o w a Z.: Rola gruczołu tarczykowego przy toksoplazmozie.

Wiad. Parazytoz., 2, 5 suppl.: 63-64, 1956.

28. H i r s c h 1 er o w a Z., Ko z a r Z.: Obserwacje nad morfologią i zachowa- niem się Toxoplasma gondii. Biul. Inst. Med. Morsk. i Trop., 4: 255-278, 1952.

29. H i r s c h 1 er o w a Z., K o z a r Z.: Próba barwna· Sabina-Feldmana jako metoda badania mechanizmu odporności. Biul. Inst. Med. Morsk. i Trop., 7: 145-155, 1956.

·30, Ka n ab us o w a J.: O toksoplazmozie. Pol. Tyg, Lek., 4: 228-230, 1949.

31. K o z a r Z.: Epidemiologiczne zagadnienia toksoplazmozy. Przegl. Epidemiol., 6: 185-212, 1951.

32. K o z a r Z.: Odczyny immunobiologiczne stosowane przy toksoplazmozie.

Przegl. Epidemiol., 6: 213-228, 1951.

33. Ko z ar Z.: Toksoplazmoza - schorzenie inwazyjne człowieka i zwierząt.

Pol. Arch. Wet., 1 : 547-563, 1951.

·34_ K o z ar Z.: Próby adaptacji toksoplazmozy szczepu ludzkiego na zwierzęta

zmiennocieplne. Biul. Inst. Med. Morsk. i Trop., 4: 7-28, 1952.

35. Ko z ar Z.: ^Wartość i znaczenie próby śródskórnej dla rozpoznawania tokso- plazmozy. Acta Parasitol. Pol., 1, 8: 159-229, 1953 .

. 36. Ko z ar Z.: Wartość próby z toksoplazminą i alergometrii. Biul. Inst. Med.

Morsk. i Trop., 5: 110-133, 1953.

·37_ Ko z ar Z.: Badania nad toksoplazmozą wśród umysłowo chorych. Biul. Inst.

Med. Morsk. i Trop., 5: 134-145, 1953.

38. Ko z ar

z.:

Toksoplazmoza. PZWL, monografia, Warszawa 1954.

39. Ko z ar Z.: Występowanie toksoplazmozy w Polsce i jej znaczenie. Pa- miętnik III Zjazdu Pol. Tow. Parazytoz., Wrocław 1954, 127-129.

40. Ko z a r Z.: Rozważania nad patogenezą i kliniką toksoplazmozy. Post. Hig. i Med. Doświadcz., 8, 3: 337-367, 1954.

41. Ko z a r Z.: Obzor polskich issledowanij po toksoplazmozu. Zoolog. żurnal, 34, 5: 1000-1007, 1955.

42. Ko z ar Z.: Dalsze badania nad występowaniem toksoplazmozy w Polsce.

Biul. Inst. Med. Morsk. i Trop., 7: 156-164, 1956.

43. Ko z ar Z.: Problem toksoplazmozy w świetle X Zjazdu Mikrobiologów Cze-

chosłowackich. Wiad. Parazytol., 2, 5: 323-326, 1956.

•44. Ko z ar Z.: Konferencja na temat toksoplazmozy na VIII Międzynarodowym Zjeździe Pediatrów w Kopenhadze. Wiad. Parazytoz., 2, 6: 391-397, 1956.

45. Ko z ar Z.: Klinika i diagnostika toksoplazmoza. W monogr. ,,Toksoplazmoz"

pod red. D. N. Zasuchina, Miedgiz, Moskwa 1956, 21-95.

46. Ko z ar Z.: Wpływ hialuronidazy na zakażenie Toxoplasma gondii u myszy.

Wiad. Parazytol., 5-6: 427, 1958.

47. Ko z ar Z.: Vyzkum toksoplasmosy w Polsku. Antropozoonozy. Sbornik Sjezdu Csl. Mikrobiol. a Epidemio!. v Praze, 21-22 V 1956, 203-211, Praha 1958.

48. Ko z ar

z .:

Untersuchungen

u

ber die Epidemiologie der Toxoplasmose mittels des intradermalen Testes. Ceskosl. Parasitol., 5, 2: 115-117, 1958.

][l'.,l ,TAN GAŁUSZKA, MARIAN SKORCZYŃSKI, JERZY SZAFLARSKI

~---~"···•-"-~

49. Ko z a r Z.: Problem toksoplazmozy na Zjeździe Parazytologicznym w Pra- dze. Wiad. Parazytol., 4, 1: 39-49, 1958.

50. Ko z a r Z.: Międzynarodowa konferencja poświęcona diagnostyce laborato- ryjnej toksoplazmozy u ludzi i zwierząt w Kopenhadze. Wiad. Parazytol., 5, 6: 607-608, 1959.

51. Ko z ar Z.: Imrestigations on the epidemiology of toxoplasmosis by means of intradermal test. Acta Parasitol. Pol., 6, 8: 225-249, 1959.

52. Ko z a r Z., Dl u ź e w s k i L., D lu że ws k a A., J ar o szew s k i Z.: To- ksoplazmoza a oligofrenia. Biul. Inst. Med. Morsk~ i Trop., 5: 164-192, 1953.

53. K o z a r Z., D l u ż e w s k i L., H i r s c h 1 e r o w a Z., J a r o s z e w s k i Z.:

Przypadek toksoplazmozy powikłany wągrzycą mózgu u osoby dorosłej. Neuroz., Neurochir., Psychiatria Pol., 4, 1: 67-77, 1954 s.; Biul. Inst. Med. Morsk. i Trop., 5: 146-167, 1953.

54. Ko z ar Z., D ł u ż e w s k i L., Dl u ż ew ska A., J ar o s z ew s k i Z.: Tokso- plazmoza jako przyczyna niedorozwojów umysłowych. Neuroz., Neurochir., Psychiatria Pol., 4, 4: 383, 1954.

55. K o z a r Z., S o s z k a S.: Czynniki hormonalne w rozwoju zakażenia tokso-

plazmą. Biul. Inst. Med. Morsk. i Trop., 7: 165-168, 1956.

56. K o z a r Z., S o s z k a S.: Badania własne nad rolą czynników hormonalnych w rozwoju zakażenia toksoplazmą. Referaty XII Zj. Pol. Tow. Ginekol., Lublin 1956, 186-188.

57. Ko z ar Z., Wysocka F., Sik orska S.: Przypadki toksoplazmozy wro- dzonej. Znaczenie i wartość laboratoryjnych prób rozpoznawczych. Pol. Tyg. Lek., 7, 38: 1165-1170, 1952.

58. Ko z ar Z., Wysocka F., Sik orska S.: Badania nad doustnym zakaże­

niem toksoplazmą. Biul. Inst. Med. Morsk. i Trop., 4: 29-39, 1952; Med.

Doświadcz. i Mikrob., 4, 3: 403, 1952.

59. Ko z ar Z., Wysocka F.: Toksoplazmoza. Ostre choroby zakaźne, PZWL, t. IV, 1954, 833-850.

60. Kr ó 1 W., Starzyk J.: Toksoplazmoza serca i naczyń. Pol. Tyg. Lek., 13,.

1: 13-17, 1958.

61. Levi n e S. Z.: Toksoplazmoza. Przegl. Lek., 17: 545, 1948.

62. Mahr b u r g S., Wys o c k a F., T u szk i ew i c z M., D ob r z a ń s k a A.:

Przypadek wrodzonej toksoplazmozy u niemowlęcia. Ped. Pol., 29: 703, 1954.

63. Or low G. A., Dymowska Z.: Porównanie wartości antygenów toksoplaz- mowych stosowanych do reakcji wiązania dopełniacza. Wiad. Parazytoz., 5-6: 413, 1958.

64. Pietrzyk o w a B.: Przypadek toksoplazmozy trzewiowej. Ped. Pol., 32, 3:

283-286, 1957.

65. Prawecka M., Dymowska Z., Kozłowska W.: Toksoplazmoza w pa- tologii ciąży. Wiad. Parazytoz., 5-6: 417, 1958.

66. Pyt e 1 L.: Toksoplazmoza. Ginekol. Pol., 29, 2: 169-177, 1958.

67. Pytel L., Dymowska Z., Kozłowska D.: Wady rozwojowe płodów

i poronienia a toksoplazmoza. Wiad. Parazytoz., 5-6: 419, 1958.

68. S i k o r s k i R., S t r o c z y ń s k a M., T o ś - L u ty S.: Toksoplazmoza u kobiet

ciężarnych i próba oceny metod diagnostycznych. Wiad. Parazytoz., 6: 541-551, 1959.

69. Star k i ew i cz o w a J.: Przypadek wrodzonej toksoplazmozy. Ped. Pol., 29, 7: 708-711, 1954.

70. S t a r z y k J ., B ą k o w a S.: Wyosobnienie szczepu GM Toxoplasma gondii z przypadku klinicznego toksoplazmy wrodzonej. Przegl. Lek., 9: 260-262, 1956 ..

TOKSOPLAZMOZA W POLSKIM PIŚMIENNICTWIE

71. Starzyk J., D o I e ż a I M., B I ei n er t J., M i koś E.: Badania w kie- runku toksoplazmozy wśród krwiodawców. Wiad. Parazytol., 5-6: 399, 1958.

72. Starzyk J., Doleżał M., Lutyński R., Sojka W.: Wstępne badania nad swoistością odczynu Sabina-Feldmana przy uwzględnieniu przeciwciał kiłowych. Przegl. Lek., 14, 2: 285-286, 1958.

'73. Starzyk J., Do Ie ż a I M., Lutyński R., Lasko w n icka Z.: Bada- nia w kierunku toksoplazmozy wśród myśliwych. Przegl. Lek., 1: 24-25, 1959.

74. Starzyk J., Do Ie ż a I M., S z mig ie I Z.: Wpływ doświadczalnego zaka-

żenia szczepem GM Toxoplasma gondii na układ krwiotwórczy świnek mor- skich. Przegl. Lek., 1: 25-26, 1959.

'75. Starzyk J., Dutkiewicz J.: Wpływ DDT na ToxopZasma gondii. Wiad.

Parazytol., 5: 61, 1956.

76. Starzyk J., Haslinger R., Doleżał M.: Wpływ tanacetyny na Toxo- plasma gondii. Wiad. Parazyta!., 5: 51, 1956.

77. Starzyk J., Lach o w i cz F., Do 1 e ż a 1 M., Lasko wicka Z.: Bada- nia nad swoistością odczynu Sabina-Feldmana przy uwzględnieniu przeciwciał kiłowych. Wiad. Parazytoz., 5-6: 407, 1958.

78. Starzyk J., Lasko wicka

z.,

Tetmajer A.: Przetrwanie pierwotnia- ków ToxopZasma gondii w różnych środowiskach. Wiad. Parazytoz., 5: 57, 1956.

79. Starzyk J., Pr z y by l kie w i cz Z., Do Ie ż a I M.: Zmiany morfologicz- ne ToxopZasma gondii pod działaniem largactilu. Wiad. Parazytoz., 5: 59, 1956.

80. Starzyk J., Pr z y by l k i ew i cz Z., Do 1 e ż a 1 M., Luty ń s ki R., R u d o I f A.: Badania nad częstością występowania zakażenia ToxopZasma gondii wśród pracowników rzeźni woj. krakowskiego. Wiad. Parazytol., 5: 53, 1956.

81. Starzyk J., Przybylkiewicz Z., Doleżał M., Lutyński R.:

Badania nad czystością zakażenia ToxopZasma gondii wśród pracowników

rzeźni woj. krakowskiego. Przegl. Lek., 11: 335-336, 1957.

82. St a r z y k J., Pr z y by l ki e w i c z Z., D o 1 e ż a I M., Lasko w n i ck i, L u t y ń s k i R.: Badania nad częstością zakażeń ToxopZasma gondii u bydła

i pracowników oborowych. Wiad. Parazytoz., 5-6: 395, 1958.

83. Starzyk J., Przybylkiewicz Z., Doleżał M., Lutyński R.:

Badania ·nad toksoplazmą w środowisku wiejskim. Wiad. Parazyt., 5-6: 397, 1958.

84. Stroczyńska M., Umiński J., Toś-Luty S.: Ocena metod cieplej i zimnej odczynu wiązania dopełniacza. Wiad. Parazytoz., 6: 531-536, 1959.

85. Swatek M.: O wpływie A.C.T.H. na przebieg doświadczalnego zakażenia ToxopZasma gondii u białych myszek. Wiad. Parazytoz., 3: 153-159," 1952.

86. Szczepańska H., St ar z y k J., Kr aj e wska B.: Dwa przypadki to- ksoplazmozy nabytej. PrzegZ. Lek., 11: 341-343, 1957.

87. S z m i g i e I Z., D o I e ż a 1 M.: Epidemiologia toksoplazmozy w świetle obser- wowanych przypadków. PrzegZ. Lek., 11: 336-338, 1957.

88. Tetmajer A.: Niektóre pierwotniaki podobne do ToxopZasma gondii. PrzegZ.

Lek., 11: 331-334, 1957.

89. T et ma j er A.: Badania serologiczne nad rolą toksoplazmozy w patologii

ciąży. Post. Hig. i Med. Doświ(Ldcz., 12, 6: 577-580, 1958.

90. Tetmajer A.: Rola tokso{)lazmozy w patologii ciąży. Arch. Immunologii i Terapii Doświadcz., 7, 2: 303-346, 1959.

91. To ś - L u ty S., B a r to s z ew s k i A., Si k or s k i R.: Porównanie anty-

184

JAN GAŁUSZKA, MARIAN SKORCZYl\fSKI, JERZY SZAFLARSKI

genów produkcji praskiej i lubelskiej w próbie śródskórnej z toksoplazminą.

Wiad Parazytoz., 6: 537-539, 1959.

92. Umiński J.: Próby otrzymywania surowicy odpornościowej przeciwtokso- plazmowej na królikach. Wiad. Parazytol., 5: 45, 1956.

93. Umiński J.: Ocena różnych antygenów toksoplazmowych używanych do odczynu wiązania dopełniacza. Wiad. Parazytol., 5: 47, 1956.

94. Umiński J., Toś - Luty S.: Dalsze próby otrzymywania toksoplazmowej surowicy odpornościowej na królikach. Wiad. Parazytol., 5-6: 415, 1958.

95. W a 1 e n do wska J., Do 1 e ż a 1 M., S tar z y k J.: Toksoplazmoza nabyta o przebiegu ostrym. Przegl. Lek., 11: 343-346, 1957.

96. W eis s B., Ka n i owski T.: Przypadek nabytej toksoplazmozy u osoby

dorosłej. Neuroz., Neurochir., Psychiatria Pol., 8, 2: 209-215, 1958.

97. W i 1 k - W i 1 czyń ska M.: Toksoplazmoza. Pol. Tyg. Lek., 4: 364-367, 395- 396, 1949.

98. Wysocka F.: Certains aspects des recherches sur la toxoplasmose. La Presse Medicale, 66, 10: 200, 1958.

99. Wysocka F., Ba r to s ze ws k i A., U mi ń s ki J.: Toksoplazmoza w ma- teriale położniczym na Lubelszczyźnie. Wiad. Parazytoz., 5: 39, 1956.

100. Wysocka F., Bartoszewski A., Umiński J., Zbroja W.: To- ksoplazmoza w materiale Kliniki Ginekologiczno-Położniczej A.M. w Lublinie.

Ginekol. Pol., 2, 28: 231-237, 1957.

101. Wys o ck a F., C z a r ko ws ka D., Swa t e k - Pu cek M.: O wpływie

A.C.T.H. na doświadczalne zakażenie toksoplazmą u białych myszek. Wiad.

Parazytol., 5: 41, 1956.

102. Wysocka F., Dobrzańska A., Umiński J.: Toksoplazmoza u dzieci z wadami rozwojowymi na Lubelszczyźnie. Wiad. Parazytol., 5: 37, 1956.

103. Wysocka F., K o z a r Z., S i k or s ka S.: Cztery przypadki toksoplazmozy wrodzonej w Gdańsku. Biul. Inst. Med. Morsk. i Trop., 4: 191-207, 1952.

104. Wysocka F., Umiński J.: Z badań nad swoistością odczynu wiązania dopełniacza z antygenem toksoplazmowym. Toxoplasma a sarcosporidia. Med.

Doświadcz. i Mikrob., 7, 4: 393-397, 1955.

105. Z a wir ska B.: Żółtaczka ośrodkowego układu nerwowego z uwzględnieniem

konfliktu serologicznego, niedotlenienia, zakażeń wcześniactwa. Arch.

lmmunol. i Terapii Doświadcz., 5: 405-500, 1957.

J. GAŁUSZKA, M. SKORCZYŃSKI, J. SZAFLARSK!

PROBLEMS OF TOXOPLASMOSIS IN THE POLISH LITERA TURE TILL 1960 The authors discuss the whole of toxoplasmosis problems in Poland up to 1960. The investigations on toxoplasmosis in Poland were inaugurated by Kozar at the end of 1950 in Gdańsk. Hitherto about 100 casuistic cases of congenital and acquired toxoplasmosis in man were described in Poland, and epidemiological and immunobiological mass investigations carried out in some parts of Poland, in various environments of healthy people and clinical groups. A number of expe- rimental investigations were also carried out, viz. in the field of epidemiology, immunology, pathogenesis etc. At present 6 centres (Wrocław, Gdańsk, Warsaw, Cracow, Lublin and Katowice) are working on toxoplasmosis problems.

In the name of the Parasitological Committee of the Polish Academy of Scien- ces and the Polish Parasitological Society Kozar was elected as president of the Polish Commission for Toxoplasmosis Affairs.