Kanadyjski system emerytalny
Bożena Kłos
Canadian pension system
The article reviews the pension system in Canada, its structure and the relevant regulations regarding social security benefits.
The main focus is placed on the three pillars of the Canadian pension system and how they evolved over time. The author also looks at the reforms planned in Canada to ensure the sustainability of the system. The article uses the data from OECD, MERCER and other international sources.
Wstęp
Starzenie się społeczeństw stanowi jedno z najpoważniej‑
szych wyzwań, przed którym stoją publiczne systemy emery‑
talne w państwach wysokorozwiniętych. Na forum organizacji międzynarodowych (Unia Europejska, OECD, Bank Światowy) oraz w poszczególnych państwach trwa debata nad moderni‑
zacją systemów emerytalnych. Poszukuje się takich rozwiązań, które zapewniłyby obywatelom emerytury na odpowiednim poziomie i jednocześnie pozwoliły zapewnić stabilność finan‑
sową systemów.
Zabezpieczenie emerytalne jest bardzo zróżnicowane na poziomie poszczególnych państw, wyrasta bowiem z różnych tradycji i uwarunkowań prawnych, społeczno‑ekonomicznych i kulturowych. W Polsce w 1999 r. dokonano radykalnej refor‑
my emerytalnej według zaleceń Banku Światowego. Funkcjo‑
nujący już czternasty rok nowy system emerytalny wzbudza liczne kontrowersje z powodu rozczarowania co do wysokości przyszłych świadczeń, wysokich kosztów okresu przejściowe‑
go finansowanych z budżetu państwa oraz ryzyka bessy na rynkach finansowych i związanych z tym strat ponoszonych przez ubezpieczonych.
Kanadyjski system emerytalny jest przedmiotem dużego zainteresowania w Polsce i często wskazywany jest jako wzo‑
rzec, który mógłby posłużyć naprawie czy wręcz radykalnej zmianie polskiego systemu emerytalnego.
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie kon‑
strukcji tego systemu emerytalnego i zasad przyznawania
świadczeń. Zebrane informacje pokazują aktualny stan praw‑
ny (wprowadzane i zaprojektowane reformy), a dostępne dane statystyczne obrazują sposób funkcjonowania zabezpie‑
czenia na starość w Kanadzie. Dla oceny kanadyjskiego syste‑
mu emerytalnego wykorzystano w artykule międzynarodowe analizy i badania porównawcze (OECD, MERCER).
Konstrukcja kanadyjskiego systemu zabezpieczenia
emerytalnego
Kanadyjski system zabezpieczenia emerytalnego opiera się na trzech filarach:
I FILAR to powszechna emerytura państwowa w ramach Programu Zabezpieczenia Osób Starszych (Old Age Security – OAS), finansowana z podatków oraz gwarantowany dodatek (Guaranteed Income Supplement – GIS) i zasiłki (Allowances) dla osób o niskich dochodach, do których prawo zależy od spełnienia kryteriów dochodowych;
II FILAR to system ubezpieczenia emerytalno‑rentowego tzw. Kanadyjski Plan Emerytalny (Canadian Pension Plan – CPP), a w prowincji Quebec – Quebec Pension Plan (QPP), finansowane ze składek na zasadach umowy pokoleniowej (pay‑as‑you‑go) i kapitałowej;
III FILAR to dobrowolne formy oszczędzania w formie za‑
kładowych planów emerytalnych (Registered Pension Plans – RPP), indywidualnych planów emerytalnych (Registered Retire‑), indywidualnych planów emerytalnych (Registered Retire‑Registered Retire‑
ment Savings Plans – RRSP) i zbiorczych planów emerytalnych (Pooled Registered Pension Plans – PRPP), wspierane przez państwo ulgami podatkowymi.
Dwa pierwsze filary mają charakter publiczny i obowiązko‑
wy, natomiast trzeci filar jest prywatny i dobrowolny.
Świadczenia z Programu Zabezpieczenia Osób Starszych (OAS) przyznaje i wypłaca kanadyjski odpowiednik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) – Service Canada, instytucja utworzona w 2005 r. i podległa Ministerstwu ds. Zasobów Ludzkich i Rozwoju (�uman Resources and Skill Develop‑�uman Resources and Skill Develop‑
ment Canada). Kanadyjski Plan Emerytalny jest administro‑Kanadyjski Plan Emerytalny jest administro‑
wany i nadzorowany wspólnie przez rząd federalny i władze poszczególnych prowincji. Składki zbiera Kanadyjska Agencja Podatkowa (Canada Revenue Agency), a inwestowaniem skła‑
dek zajmuje się Zarząd (CPP Investment Board) – niezależna od rządu instytucja utworzona w 1997 r. Wypłatą świadczeń z CPP administrują urzędy Service Canada.
System zabezpieczenia na starość w Kanadzie kształtował się przez ponad 100 lat. Pierwsze regulacje dotyczące zakłado‑
wych planów emerytalnych zostały przyjęte w 1887 r. (Pension Funds, Societas ACT), a rozwój państwowego systemu zabez‑
pieczenia emerytalnego zapoczątkowała regulacja prawna z 1927 r. (The Old Age Pensions Act). Zapewniała ona niskie świadczenia z pomocy społecznej uzależnione od dochodów emeryta. Rząd federalny był zobowiązany do ponoszenia czę‑
ści kosztów świadczeń przyznawanych i finansowanych przez władze prowincji.
Na obecny kształt systemu emerytalnego złożyły się nastę‑
pujące etapy jego rozwoju w ostatnich 60 latach:
• w 1952 r. zostały wprowadzone emerytury państwowe (Old Age Security – OAS) ze składką na poziomie 1,8%
wynagrodzenia pracownika, które zastąpiły obowiązu‑
jące od 1927 r. świadczenia z pomocy społecznej dla ludzi starych;
• w 1957 r. wprowadzono indywidualne plany oszczę‑
dzania na emeryturę (Registered Retirement Savings Plans – RRSP);
• w latach 1965–1969 obniżono wiek emerytalny dla emerytur państwowych (OAS) z 70 lat do 65 lat;
• w 1966 r. zostało wprowadzone ubezpieczenie eme‑
rytalno‑rentowe pod nazwą Canadian Pension Plan (CPP);
• w 1967 r. został wprowadzony gwarantowany dodatek emerytalny (GIS) w ramach OAS;
• w 1972 r. wprowadzono coroczną indeksację świadczeń wskaźnikiem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyj‑
nych;
• w 1973 r. wprowadzono indeksację kwartalną emery‑
tur państwowych wskaźnikiem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych;
• w 1975 r. wprowadzono zasiłek dla wdów i wdowców w ramach OAS;
• w 1985 r. wprowadzono zasiłek (Allowance) dla osób o niskich dochodach w ramach OAS;
• w latach 1966‑1986 wprowadzono w Kanadyjskim Pla‑
nie Emerytalnym m.in. możliwość łączenia pracy z po‑
bieraniem emerytury po ukończeniu 65 lat, wyłączenie z podstawy obliczania emerytury okresów bez zarob‑
ków lub z niskimi zarobkami, podział zgromadzonych składek w przypadku rozwodu;
• w 1987 r. w Kanadyjskim Planie Emerytalnym wprowa‑
dzono m.in. możliwość przechodzenia na emeryturę w wieku 60 lat;
• w 1997 r. wprowadzono częściową kapitalizację składek w Kanadyjskim Planie Emerytalnym (utworzenie CPP In‑
vestment Board), podjęto decyzję o podniesieniu skład‑
ki z 6% do 9,9% w latach 1997–2003 oraz wprowadzono przegląd finansów Kanadyjskiego Planu Emerytalnego co trzy lata;
• w 2000 r. prawo do emerytur państwowych (OAS) i eme‑
rytur składkowych (CPP) przyznano związkom partner‑
skim osób tej samej płci;
• w 2009 r. wprowadzono nowy plan oszczędności pry‑
watnych Tax Free Savings Account (TFSA);
• w 2012 r. w Kanadyjskim Planie Emerytalnym wprowa‑
dzono możliwość łączenia pracy z pobieraniem emery‑
tury bez żadnych ograniczeń dla osób przechodzących na emeryturę przed ukończeniem 65 roku życia oraz zwiększono wskaźniki obniżenia/podwyższenia eme‑
rytury w przypadku przejścia na emeryturę przed/po ukończeniu 65 lat;
• w 2012 r. wprowadzono nową formę prywatnych oszczędności – zbiorcze plany emerytalne (Pooled Re‑
gistered Pension Plans (PRPP);
• od 2013 r. będzie wypłacany dodatek do emerytury (Po‑
st‑Retirement Benefit) z Kanadyjskiego Planu Emerytal‑
nego emerytom kontynuujących zatrudnienie i odpro‑
wadzającym składki;
• od lipca 2013 r. będzie można odroczyć o 5 lat otrzymy‑
wanie emerytury bazowej (OAS) i następnie pobierać podwyższoną emeryturę.
Wskazane powyżej najważniejsze etapy formowania się systemu emerytalnego w Kanadzie pokazują na jego ewolucję wraz z pojawiającymi się nowymi problemami i wyzwaniami.
Widoczna jest tendencja do zwiększania zabezpieczenia osób starszych w ramach systemu publicznego (I i II filar), rozwija‑
nie różnych form prywatnych oszczędności na starość wspie‑
ranych przez państwo oraz podejmowanie działań w celu za‑
pewnienia stabilności finansowej Programu Zabezpieczenia Tab. 1. Konstrukcja kanadyjskiego systemu zabezpieczenia emerytalnego
System publiczny Obligatoryjny
I filar System nieskładkowy, zaopatrzeniowy (Old Age Security)
II filar System składkowy, ubezpieczeniowy (Canadian/Quebec Pension Plan)
System prywatny Dobrowolny
III filar Zakładowe programy emerytalne (Registered Pension Plan)
Indywidualne plany emerytalne (Registered Retirement Pension Plans) Zbiorcze plany emerytalne (Pooled Registered Pension Plans) Źródło: S. Pieńkowska, Kanadyjski system ubezpieczeń emerytalnych, „Polityka Społeczna” 2005, nr 10.
Osób Starszych (OAS) i Kanadyjskiego Planu Emerytalnego (CPP).
W ostatnich latach, w obliczu starzenia się społeczeństwa, zmiany mają na celu przede wszystkim zachęcenie do jak naj‑
późniejszego przechodzenia na emeryturę. Kanadyjski system emerytalny stoi wobec wyzwań demograficznych podobnie jak systemy wielu innych krajów. Przeciętny wiek przechodze‑
nia na emeryturę wzrósł w Kanadzie z 60,9 lat pod koniec XX w. do 62,3 lat w 2011 r., ale w ciągu 20 lat liczba osób w wieku 65 lat i więcej niemal podwoi się (z 4,8 mln w 2010 r. do 9,3 mln w 2030 r.) w związku z osiąganiem wieku emerytalnego przez pokolenie boomu demograficznego. Przeciętne trwanie życia w wieku 65 lat wydłużyło się z 81 lat w 1970 r. do obecnych 85 lat. Obecnie w Kanadzie na jednego emeryta przypadają 4 osoby pracujące, a w 2030 r. relacja ta wyniesie 2 do 1.
Program Zabezpieczenia Osób Starszych (Old Age Security – OAS)
Emerytura w ramach Old Age Security (OAS) ma charakter powszechny, prawo do niej nie zależy od zatrudnienia. Pod‑
stawowym warunkiem jej uzyskania jest zamieszkiwanie na terenie Kanady (rezydencja) oraz osiągnięcie wieku emerytal‑
nego. Wiek emerytalny jest jednakowy dla kobiet i mężczyzn i wynosi 65 lat. Z wymogiem rezydencji związane są następu‑
jące warunki: obywatelstwo kanadyjskie lub prawo pobytu w Kanadzie; zamieszkiwanie na terenie Kanady w momencie złożenia wniosku; co najmniej 10 lat pobytu na terenie Kanady po skończeniu 18. roku życia. Emerytura z OAS jest wypłacana także Kanadyjczykom mieszkających poza granicami kraju, ale pod warunkiem, że przynajmniej 20 lat mieszkali w Kanadzie.
Prawo do emerytury pełnej przysługuje jedynie tym oso‑
bom, które po ukończeniu 18. roku życia mieszkały co naj‑
mniej 40 lat w Kanadzie. Emerytura częściowa przysługuje natomiast osobom, które ukończyły 65 lat, lecz nie mają wy‑
maganego dla emerytury pełnej okresu zamieszkania na te‑
rytorium Kanady. Kwota emerytury częściowej jest równa 1⁄40 kwoty emerytury maksymalnej za każdy rok pobytu w Kana‑
dzie po osiągnięciu pełnoletności.
Emerytury z OAS są waloryzowane kwartalnie (w styczniu, kwietniu, lipcu i w październiku) o wskaźnik wzrostu cen to‑
warów i usług konsumpcyjnych. W III kwartale 2012 r. pełna emerytura wynosiła 544,98 CAD. Emerytury podlegają opo‑
datkowaniu podatkiem od osób fizycznych (podatek prowin‑
cjonalny i podatek federalny).
Osobom pobierającym emerytury z OAS i jednocześnie posiadającym roczne dochody przekraczające określony pu‑
łap, emerytury są obniżane ramach rozliczenia podatkowego o kwotę równą 15% różnicy pomiędzy osiągniętym docho‑
dem a obowiązującym pułapem dochodowym1. Zwrot należ‑
nej kwoty jest rozłożony na 12 miesięcy i następuje w formie dodatkowego potrącenia podatkowego (Recovery Tax) od wypłacanej emerytury państwowej.
1 Jeżeli dana osoba osiągnęła np. w 2009 r. dochód roczny równy 80 000 CAD, a pułap dochodów wynosił 66 335 CAD, to zobowiązana jest zwrócić: (80 000–66 335) × 0,15 = 13 665 × 0,15 = 2 049,75 CAD.
W przytoczonym przykładzie świadczenie każdego miesiąca zostanie obniżone o 170,81 CAD.
W 2012 r. pułap rocznych dochodów, od których następuje obniżenie emerytury, wynosi 69 562 CAD (jest to kwota, która szacunkowo stanowi około 150% rocznego przeciętnego wy‑
nagrodzenia). Przy rocznych dochodach w wysokości 112 772 CAD i wyższych nastąpi zaprzestanie wypłaty emerytury ba‑
zowej.
Emerytury państwowe finansowane z podatków mają za‑
pewnić dochód umożliwiający życie na bardzo niskim pozio‑
mie – na granicy ubóstwa. Kwota pełnej emerytury stanowi tylko około 1⁄3 kwoty minimalnego wynagrodzenia2. Osoby otrzymujące emerytury z OAS mogą korzystać również z in‑
nych form pomocy w postaci dodatków i zasiłków uzależnio‑
nych od spełnienia kryterium dochodowego. Świadczenia te adresowane są do emerytów znajdujących się w trudnej sytu‑
acji materialnej i również są finansowane z podatków.
Gwarantowany dodatek do emerytury (Guaranteed In- come Supplement – GIS) przysługuje osobom mieszkającym w Kanadzie co najmniej 10 lat i pobierającym emeryturę pań‑
stwową. Wysokość gwarantowanego dodatku emerytalnego zależy od stanu cywilnego, faktu pozostawania w tzw. wolnym związku (związki osób różnych płci i związki osób jednej płci), jak i pobieranych zasiłków (Allowances) dla osób o niskich do‑
chodach Dodatek emerytalny jest gwarantowany tylko tym świadczeniobiorcom, których roczny dochód nie przekroczył określonej kwoty. W III kwartale 2012 r. dla osoby samotnej kryterium dochodowe ustalono na poziomie 16 512 CAD, dla osób żyjących w związkach nie pobierających emerytury lub pobierających zasiłek – 39 600 CAD, a dla osób pobierających emeryturę – 21 840 CAD.
Maksymalna miesięczna wysokość dodatku ustalana jest kwotowo co kwartał. W przypadku osoby samotnej oraz oso‑
by pozostającej w związku i nie otrzymującej emerytury pań‑
stwowej maksymalny dodatek w III kwartale 2012 r. wynosił 738,96 CAD. Dla osoby pozostającej w związku i otrzymującej emeryturę z OAS lub otrzymującej zasiłek dla osób o niskich dochodach maksymalny dodatek był niższy – 489,98 CAD.
Wysokość gwarantowanego dodatku emerytalnego usta‑
lana jest indywidualnie dla każdego świadczeniobiorcy w na‑
stępujący sposób:
• dla osób samotnych (osoby nie pozostające w żadnym związku, rozwiedzione, owdowiałe) maksymalna kwota dodatku jest obniżana o 1 CAD za każde 2 CAD docho‑
dów;
• dla par (małżeństwa, związki partnerskie) otrzymują‑
cych emeryturę z OAS maksymalna kwota dodatku jest obniżana o 1 CAD za każde 4 CAD dochodów.
W przypadku, gdy osoba pobiera emeryturę częściową, maksymalna kwota dodatku może być podwyższona o różni‑
cę pomiędzy kwotą emerytury pełnej i emerytury częściowej.
Kolejnym świadczeniem wchodzącym w skład państwo‑
wego zabezpieczenia emerytalnego jest zasiłek (OAS Allo- wance) dla osób w wieku 60–64 lata o niskich dochodach i których małżonek (partner) jest emerytem pobierającym emeryturę państwową, jak również jest uprawnionym lub po‑
biera gwarantowany dodatek emerytalny (GIS). Wymaganym
2 W Kanadzie nie ma jednej ustawowej płacy minimalnej obowią‑
zującej na terenie całego kraju. Płaca minimalna jest ustalana na po‑
ziomie prowincji. W 2012 r. w poszczególnych prowincjach wynosi od 9,40 CAD do 11,00 CAD za godzinę.
warunkiem jest również konieczność zamieszkania w Kana‑
dzie przez co najmniej 10 lat po ukończeniu 18. roku życia.
Maksymalna wysokość zasiłku jest kalkulowana jako suma pełnej emerytury państwowej i maksymalnego dodatku gwa‑
rantowanego dla osoby żyjącej w związku. Wysokość wypła‑
canego zasiłku określana jest w następujący sposób: maksy‑
malny zasiłek jest obniżany o 3 CAD za każde 4 CAD dochodu świadczeniobiorców, aż do wyczerpania (wyzerowania) części zasiłku równej kwocie emerytury bazowej, a następnie o 1 CAD za każde 4 CAD dochodu w relacji do części zasiłku stanowią‑
cego ekwiwalent dodatku gwarantowanego.
W III kwartale 2012 r. maksymalny zasiłek wynosił 1034,96 CAD miesięcznie i przysługuje, jeżeli roczny dochód nie prze‑
kracza 30 576 CAD. Po osiągnięciu wieku 65 lat wypłata za‑
siłku jest wstrzymana i wypłacana jest emerytura bazowa oraz – w zależności od dochodu – gwarantowany dodatek do emerytury.
Wdowom i wdowcom w wieku 60–64 lata, posiadającym niskie dochody, wypłacany jest zasiłek wdowi (OAS Allowan- ce for the Survivor). W III kwartale 2012 r. maksymalny zasiłek wynosił 1158,69CAD miesięcznie. Wypłacany jest, gdy roczny dochód nie przekracza kwoty 22 248 CAD. Wysokość zasiłku jest kalkulowana podobnie jak przy zasiłku dla par, ale kwo‑
ta odpowiadająca części stanowiącej ekwiwalent dodatku gwarantowanego ulega obniżeniu o 1 CAD za każde 2 CAD dochodu. Po ukończeniu 65 lat osoby te otrzymują emeryturę państwową. Prawo do zasiłku wygasa, jeżeli wdowa/wdowiec zawrze związek małżeński lub żyje w innym związku dłużej niż 12 miesięcy.
Przy ustalaniu prawa do gwarantowanego dodatku i zasił‑
ku wyłączane są dochody z pracy w kwocie do 3500 CAD oraz wypłacane emerytury państwowe, natomiast pod uwagę brane są: pozostałe dochody z pracy, emerytury składkowe z Kanadyjskiego Planu Emerytalnego, emerytury zagranicz‑
ne, emerytury prywatne, wypłaty z indywidualnych planów oszczędzania, świadczenia z tytułu bezrobocia, dywidendy, dochody z odsetek od oszczędności i z wynajmu nierucho‑
mości.
Gwarantowany dodatek i zasiłki wypłacane są na wniosek zainteresowanej osoby i przyznawane na okres 12 miesięcy (od lipca danego roku do czerwca następnego roku kalen‑
darzowego). Prawo do nich oraz ich wysokość są corocznie weryfikowane w oparciu o zeznanie podatkowe. Odmiennie niż w przypadku emerytury bazowej, kwoty gwarantowanego
dodatku emerytalnego i zasiłków nie podlegają opodatkowa‑
niu podatkiem od osób fizycznych. Gwarantowany dodatek i zasiłki są wypłacane osobom opuszczającym Kanadę tylko przez 6 miesięcy.
Emeryci znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej, nie‑
zależnie od wskazanych wyżej świadczeń o charakterze po‑
mocy społecznej (dodatek gwarantowany, zasiłek), zorganizo‑
wanych na poziomie federalnym, mogą otrzymywać pomoc także od władz lokalnych (gminnych, prowincjonalnych).
W roku fiskalnym3 2010–2011 wypłacono z OAS ponad 4,7 mln emerytur, ponad 1,6 mln gwarantowanych dodat‑
ków i ponad 91 tys. zasiłków, na które ogółem wydatkowano 35,655 mld CAD (po uwzględnieniu zwrotów wynikających z przekroczenia limitu dochodów).
Jak wynika z danych zawartych w tab. 2 emerytury z OAS w marcu 2012 r. otrzymywało ponad 5 mln osób. Przeciętna wysokość wypłacanej emerytury stanowiła około 94,5% kwo‑
ty maksymalnej emerytury obowiązującej w I kwartale 2012 r.
W zabezpieczeniu dochodów na starość bardzo dużą rolę pełni gwarantowany dodatek, który w marcu 2012 r. pobie‑
rało 34,28% emerytów. Jak wynika z danych za rok fiskalny 2010–2011 dodatek przyznawany jest przede wszystkim oso‑
bom pobierającym emeryturę częściową (90% wszystkich dodatków). Odsetek uprawnionych do dodatku od wielu lat kształtuje się na poziomie 1⁄3 ogółu świadczeniobiorców, ale jest bardzo zróżnicowany na poziomie prowincji. W niektó‑
rych prowincjach odsetek ten jest znacznie wyższy np. Nowa Fundlandia i Labrador – 56,49%; Północne Terytoria – 46,44%;
Nowy Brunszwik – 45,88%. Z kolei wartości poniżej średniej występowały w Ontario Chatham (26,18%), Ontario Timmins (26,77%) i Jukon (27,79%).
Reforma OAS
Rząd Kanady przedstawił plan reformy OAS w budżecie na rok fiskalny 2012–2013. Zmiany mają być odpowiedzią na pro‑
ces starzenia się społeczeństwa kanadyjskiego i wzrost wydat‑
ków publicznych na zabezpieczenie osób starszych. Przewidu‑
je się, że wydatki na świadczenia z OAS wzrosną do 108 mld
3 Rok fiskalny w Kanadzie zaczyna się 1 kwietnia i kończy 31 mar‑
ca następnego roku kalendarzowego. Dla jednostek rok fiskalny obej‑
muje okres roku kalendarzowego (1 stycznia–31 grudnia).
Tab. 2. Świadczenia z Programu Zabezpieczenia Osób Starszych (Old Age Security) w marcu 2012 r.
Rodzaj świadczenia Liczba wypłaconych
świadczeń
Przeciętna wysokość świadczenia
(w CAD)
Wydatki na świadczenia (w mln CAD)
Maksymalna wysokość świadczenia w I kw. 2012 r.
(w CAD)
Kryterium dochodowe w I kw. 2012 r.
(w CAD)
Emerytura 5 011 977 510,17 2 556,9 540,12 bez kryterium
Gwarantowany dodatek gółem, w tym dla:
1. osoby samotnej 2. żyjącej w związku:
– nie pobierającej emerytury – pobierającej emeryturę – pobierającej zasiłek
1 718 063 1 023 088 88 418 543 477 63 080
492,23 466,79 309,53 400,37
738,4 503,6 41,3 168,2 25,3
732,36 732,36 485,61 485,61
16 368 39 264 21 648 39 264
Zasiłek 63 076 416,98 26,3 1 025,73 30 336
Zasiłek wdowi 29 684 643,31 19,1 1 148,35 22 000
Źródło: Service Canada, http://www.servicecanada.gc.ca.
w 2030 r., co oznacza wzrost ich udziału w PKB z 2,3% w 2010 r.
do 3,1% w 2030 r. 4
Reforma wprowadza trzy ważne zmiany:
• od lipca 2013 r. po ukończeniu 65 lat będzie można do‑
browolnie odroczyć pobieranie emerytury państwowej maksymalnie o 5 lat. Za każdy miesiąc późniejszego pobierania emerytury świadczenie ulegnie podwyższe‑
niu o 0,6%, tj. 7,2% rocznie. Przykładowo w warunkach 2012 r. odroczenie emerytury o 5 lat powoduje wzrost kwoty rocznej emerytury z 6481 CAD do 8814 CAD.
• w latach 2023–2029 ma być stopniowo podnoszony wiek emerytalny dla nabycia prawa do emerytury i pra‑
wa do gwarantowanego dodatku (GIS) z 65 lat do 67 lat.
Od kwietnia 2023 r. wiek emerytalny będzie wzrastał o 1 miesiąc co 3 miesiące. Z reformy wyłączone mają być osoby urodzone w 1957 r. i wcześniej, a osoby urodzone w 1963 r. i później będzie obowiązywać wiek emerytal‑
ny 67 lat. Od 2029 r. będzie można odroczyć pobieranie emerytury do ukończenia 72 lat.
• w latach 2023–2029 będzie stopniowo podnoszony z 60 lat do 62 lat wiek uprawniający do zasiłku i zasiłku wdowiego. Z reformy wyłączone mają być osoby, które urodziły się przed 1 kwietnia 1963 r. Osoby urodzone po dniu 31 stycznia 1967 r. będą mogły otrzymać zasiłek lub zasiłek wdowi po ukończeniu 62 lat.
Kanadyjski Plan Emerytalny (Canadian Pension Plan – CPP)
Kanadyjski Plan Emerytalny (CPP) funkcjonuje od 1966 r.
i administrowany jest na poziomie federalnym. Prowincje mogą wyłączyć się z uczestnictwa w tym planie pod warun‑
kiem prowadzenia porównywalnego systemu emerytalnego.
Z tego prawa skorzystała prowincja Quebec, która posiada od‑
rębny Quebec Pension Plan (QPP), skonstruowany na podob‑
nych zasadach co CPP5. Do Kanadyjskiego Planu Emerytalne‑
go obowiązkowo należą wszystkie osoby zatrudnione między 18 a 70 rokiem życia oraz osoby samozatrudnione. W planie uczestniczy ponad 17 mln Kanadyjczyków – ponad 12,6 mln ubezpieczonych i 4,7 mln świadczeniobiorców.
Aktualna wysokość składki – 9,9% – obowiązuje od 2003 r.
Składka jest opłacona przez pracownika (4,95%) i pracodawcę (4,95%). Osoby samozatrudnione płacą całą składkę (9,9%).
W 2012 r. obowiązek wnoszenia składki obejmuje zatrud‑
nionych z rocznymi zarobkami wynoszącymi co najmniej 3500 CAD (minimalna podstawa wymiaru składki) i nie prze‑
kraczającymi 50 100,00 CAD (maksymalna podstawa wymia‑
ru składki – YEAR’s Maximum Pensionable Earnings YMPE).
Wysokość YMPE niewiele przekracza przeciętne roczne wy‑
nagrodzenie6. Składki po osiągnięciu maksymalnej podstawy
4 http://www.servicecanada.gc.ca/eng/isp/oas/chnges/moreinfo.
shtml.
5 W QPP wyższa jest składka (10,5%), niższe dodatki na dzieci osób niepełnosprawnych i inne zasady nabywania prawa oraz stawki rent wdowich dla osób w wieku poniżej 65 lat.
6 Według danych OECD w 2008 r. górny pułap 46 300 CAD odpo‑
wiadał 104% przeciętnego wynagrodzenia. Pensions at a Glance 2011:
Retirement-income systems in OECD and G20 countries, OECD 2011, s. 205–206.
wymiaru nie są już pobierane. W 2012 r. maksymalna roczna składka płacona łącznie przez pracodawcę i pracownika wy‑
niesie 4613,40 CAD.
Minimalna podstawa wymiaru składki pozostaje na po‑
ziomie niezmienionym od 1996 r. Maksymalna podstawa jest waloryzowana corocznie w styczniu o wskaźnik wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Ewi‑
dencjonowane na koncie ubezpieczonych składki są również waloryzowane wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagro‑
dzenia w gospodarce narodowej. W przypadku rozwodu lub rozpadu związku zgromadzone składki są równo dzielone po‑
między partnerów.
Wypłata emerytury rozpoczyna się na wniosek ubezpie‑
czonego i przed złożeniem wniosku można zwrócić się do CPP o przeprowadzenie symulacji wysokości emerytury. Prawo do emerytury nabywają osoby posiadające co najmniej 1 rok opłaconych składek. Nie ma kwoty minimalnej emerytury, natomiast obwiązuje maksymalna miesięczna wysokość eme‑
rytury dla świadczenia wypłacanego w wieku 65 lat. Ustala‑
na jest ona w następujący sposób: 25% od 1/12 przeciętnej maksymalnej podstawy wymiaru składki (YMPE) obliczonej z ostatnich 5 lat. Wysokość maksymalnej emerytury dla świad‑
czeń przyznawanych w 2012 r. równa jest kwocie 986,67 CAD.
Maksymalną wysokość emerytury może osiągnąć emeryt, który odprowadzał składki przynajmniej przez 40 lat pomię‑
dzy 18 a 70 rokiem życia od maksymalnej podstawy wymiaru składki.
Wysokość świadczenia dla emeryta kalkulowana jest na podstawie przeciętnego wynagrodzenia obliczonego z całe‑
go okresu składkowego i zależy także od długości tego okre‑
su. Osoba przechodząca na emeryturę w wieku 65 lat i więcej otrzymuje świadczenie w wysokości około 25% tak obliczo‑
nego przeciętnego wynagrodzenia. Okresy niskich zarobków oraz pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy są auto‑
matycznie wyłączane z podstawy obliczania emerytury. Przy obliczaniu emerytury mogą być nieuwzględniane także okre‑
sy przerwy w pracy spowodowanej opieką na dzieckiem do lat 7. Do 2011 r. okresy niskich zarobków nie mogły przekraczać 15% całego okresu składkowego danego ubezpieczonego (maksymalnie 7 lat).
W Kanadyjskim Planie Emerytalnym de facto obowiązuje elastyczny wiek emerytalny. Możliwe jest rozpoczęcie pobie‑
rania emerytury w wieku 60 lat oraz powyżej 65 lat, jednak nie później, niż do ukończenia 70 lat. Do końca 2011 r. warunkiem otrzymania emerytury wcześniejszej z Kanadyjskiego Planu Emerytalnego było albo zaprzestanie wykonywania pracy, albo kontynuowanie zarobkowania, z tym że miesięczne wy‑
nagrodzenie nie mogło przekroczyć kwoty stanowiącej wyso‑
kość maksymalnej emerytury z CPP. W przypadku emerytury wcześniejszej generalną regułą było, że jej wysokość była ob‑
niżana o 0,5% za każdy miesiąc poprzedzający ten, w którym beneficjent ukończy 65 lat. W przypadku emerytury później‑
szej wysokość świadczenia ulegała podwyższeniu o 0,5% za każdy miesiąc przewyższający 65. rok życia emeryta. Osoba przechodząca na emeryturę w wieku 60 lat otrzymywała eme‑
ryturę zredukowaną o 30% w stosunku do emerytury w wieku 65 lat, natomiast jeśli emeryt rozpoczął pobieranie emerytury w wieku 70 lat, świadczenie było zwiększone o 30% w relacji do emerytury w wieku 65 lat.
Emerytury są indeksowane wskaźnikiem wzrostu cen towa‑
rów i usług konsumpcyjnych w styczniu każdego roku. Świad‑
czenia emerytalne podlegają opodatkowaniu. Emeryt może pobierać emeryturę z CPP i jednoczenie pracować, ale do koń‑
ca 2011 r. od wynagrodzenia nie były pobierane składki.
Kanadyjski Plan Emerytalny jest ubezpieczeniem emerytalno-rentowym, co oznacza że za wnoszone składki oprócz emerytur, wypłacane są również świadczenia z tytułu śmierci ubezpieczonego, które obejmują zasiłek pogrzebowy, rentę wdowią oraz dodatek dla dzieci z tytułu śmierci ubez‑
pieczonego rodzica. Z programu CPP finansowane są ponadto renty z tytułu poważnej i trwałej niezdolności do pracy ubez‑
pieczonego.
Prawo do renty z tytułu poważnej i trwałej niezdolno- ści do pracy mają osoby, które opłacały składki przez okres 4 lat w ciągu ostatnich 6 lat. Maksymalna renta z tytułu nie‑
zdolności do pracy kalkulowana jest w następujący sposób:
zryczałtowana kwota + 75% kwoty maksymalnej emerytury.
W 2012 r. kwota ryczałtowa wynosi 445,50 CAD, a maksymalna renta 1185,50 CAD (445,50+740,00). W podobny sposób jest obliczana renta dla poszczególnych ubezpieczonych (zryczał‑
towana kwota + 75% kwoty emerytury obliczonej na podsta‑
wie wynagrodzeń, od których były opłacane składki).
Dla rent wdowich dla osób w wieku poniżej 65 lat obo‑
wiązuje niższa kwota zryczałtowana (173,82 CAD) i niższy przelicznik emerytury (37,5%). Dla świadczeń przyznawanych w 2012 r. maksymalna renta została ustalona na poziomie 543,82 CAD.
Osoby owdowiałe w wieku 65 lat i więcej otrzymują rentę w wysokości 60% emerytury. Maksymalna wysokość świad‑
czenia to 592,00 CAD. Wymagany minimalny okres opłacania składek przez zmarłego ubezpieczonego wynosi 3 lata. Jeżeli potencjalny okres składkowy zmarłego ubezpieczonego był dłuższy niż 9 lat, to warunkiem prawa do renty wdowiej jest odprowadzenie składek co najmniej przez 1⁄3 tego okresu (peł‑
ne lata kalendarzowe).
Osoby pobierające renty z tytułu niezdolności do pracy mają prawo do dodatków na każde dziecko pozostające na utrzymaniu (w wieku do 18 lat lub do 25 lat, jeżeli studiują) w wysokości 224,62 CAD miesięcznie. W podobnej wysokości wypłacane są dodatki dla sierot w wieku do 18 lat lub 25 lat.
Zasiłek pogrzebowy wynosi 2500 CAD i od wielu lat pozo‑
staje na nie zmienionym poziomie.
Świadczenia rentowe i dodatki są waloryzowane wskaźni‑
kiem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych podobnie jak emerytury z CPP w styczniu każdego roku.
W ramach Kanadyjskiego Planu Emerytalnego możliwe jest również otrzymywanie świadczeń łączonych (combined benefits). Osoby otrzymujące emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy mogą pobierać też renty wdowie. Wy‑
płacane jest wówczas jedno świadczenie łączone. Maksymal‑
na wysokość świadczeń w 2012 r. kształtuje się następująco:
986,67 CAD dla osoby, która przeszła na emeryturę w wieku 65 lat i owdowiała oraz 1185,50 CAD dla osoby uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy i renty wdowiej.
W okresie roku fiskalnego 2010–2011 wypłacono z Ka‑
nadyjskiego Planu Emerytalnego ponad 5,3 mln świadczeń, w tym 3,9 mln emerytur na kwotę 23,2 mld CAD. Wydatki ogółem wyniosły 31,6 mld CAD. W tabeli nr 3 przedstawiono szczegółowe dane dotyczące świadczeń z Kanadyjskiego Pla‑
nu Emerytalnego.
W marcu 2012 r. wypłacono z CPP ogółem ponad 5,681 mln świadczeń (bez świadczeń łączonych) na kwotę 2850,2 mln CAD. Największy udział miały emerytury (około 4,129 mln), a następnie renty wdowie (1,049 mln). Stosunkowo niewielka była liczba rent z tytułu niezdolności do pracy. W tym samym okresie z Quebec Pension Plan wypłacono około 1,939 mln świadczeń (w tym 1,486 mln emerytur) na kwotę 914,5 mln CAD. W Kanadzie emerytury z ubezpieczenia emerytalno‑ren‑
towego CPP i QPP pobierało w marcu 2012 r. ogółem ponad 5,6 mln osób.
Przeciętna wysokość emerytur z CPP (528,92 CAD) jest znacznie niższa od maksymalnej kwoty emerytury i niewiele przewyższała przeciętną emeryturę z OAS (510,17 CAD). Łącz‑
nie przeciętna emerytura wypłacana w marcu 2012 r. z I i II filara wyniosła 1039,09 CAD tj. około 2⁄3 minimalnego wyna‑
grodzenia.
Kanadyjski Plan Emerytalny został zaprojektowany jako program finansowany na zasadzie umowy pokoleniowej (pay‑as‑you‑go) z niewielką rezerwą finansową. Ze składek Tab. 3. Świadczenia z Kanadyjskiego Planu Emerytalnego (Canadian Pension Plan) w marcu 2012 r.
Rodzaj świadczenia Liczba
wypłaconych świadczeń
Wydatki na świadczenia (w mln CAD)
Przeciętna wysokość świadczenia
(w CAD)
Maksymalna wysokość świadczenia
w 2012 r.
(w CAD)
Emerytura w wieku 65 lat 4 128 847 2 166,6 528,92 986,67
Renta z tytuł niezdolności do pracy 329 315 277,3 842,98 1 185,50
Renty wdowie ogółem w tym dla:
– osoby w wieku do 65 lat – osoby w wieku 65 lat i więcej
1 049 165 237 475 81 690
338,8
249,489,4 378,38
308,80 543,82
592,00 Dodatki dla dzieci osób pobierających renty z tytułu
niezdolności do pracy 87 491 19,7 224,62 224,62
Dodatki sieroce 73 220 16,4 224,62 224,62
Zasiłek pogrzebowy 13 831 31,4 2 273,66 2 500,00
Świadczenia łączone ogółem w tym:
– renta wdowia/emerytura
– renta wdowia /renta z tytułu niezdolności do pracy
744 785 730 089
14 696
560,2 545,9
14,3 723,83
973,67 986,67
1 185,50 Źródło: Service Canada, http://www.servicecanada.gc.ca.
finansowane są bieżące emerytury, ale od 1997 r. część skła‑
dek jest inwestowana, tworząc fundusz rezerwowy zarządzany przez CPP Investment Board. System ma obecnie charakter hy‑
brydowy. W 2010 r. ponad 85% wpływów ze składek finansowa‑
ło bieżącą wypłatę rent i emerytur, a pozostałe 15% stanowiły oszczędności na wypłatę świadczeń w przyszłości w związku ze starzeniem się społeczeństwa. Pieniądze ze składek są in‑
westowane najczęściej w obligacje skarbowe, poza granica‑
mi Kanady CPP może zainwestować 45% zebranych składek.
Średnia stopa zwrotu z inwestycji funduszu CCP w ostatnich 10 latach wyniosła 6,2% i po uwzględnieniu inflacji znajdowa‑
ła się powyżej założonej stopy zwrotu tj. 4% powyżej inflacji7. Co trzy lata odbywa się przegląd stabilności finansowej Kanadyjskiego Planu Emerytalnego w perspektywie 75 lat.
W przypadku stwierdzenia braku równowagi finansowej zgodnie z regulacjami prawnymi może nastąpić zamrożenie wysokości świadczeń i podwyżka składki na okres trzyletni.
Koszty przywrócenia równowagi ponoszą wówczas zarówno osoby pobierające świadczenia jak i osoby opłacające składki.
W latach 2006–2012 wpływy ze składek przewyższały wy‑
datki na świadczenia i – z wyjątkiem 2009 r. – w analizowa‑
nym okresie fundusz rezerwowy CCP osiągał zyski z inwesto‑
wanych składek (zob. tab. 4). Na koniec marca 2012 r. aktywa netto wyniosły 161,6 mld CAD, co czyni fundusz Kanadyjskie‑
go Planu Emerytalnego siódmym co do wielkości funduszem emerytalnym na świecie8.
Reforma Kanadyjskiego Planu Emerytalnego
Obecnie Kanadyjski Plan Emerytalny jest reformowany.
W 2009 r. w ramach planu stymulacji gospodarki9 przyjęto regulacje prawne w istotny sposób modyfikujące w latach 2011–2016 zasady obniżania i podwyższania emerytur, łącze‑
nia pobierania emerytury z pracą oraz wprowadzono do pla‑
nu nowy rodzaj świadczenia.
W latach 2012–1016 stopniowo zwiększana będzie obniż‑
ka emerytury za każdy miesiąc brakujący do 65 lat. Przyjęto następujące wskaźniki: 0,52% w 2012r.; 0,54% w 2013 r.; 0,56%
w 2014 r.; 0,58% w 2015 r. i 0,60% w 2016 r. W wyniku tych zmian w 2016 r. emerytura zostanie obniżona o 36% dla osoby w wieku 60 lat w stosunku do emerytury, jaką pobierałaby ta osoba w wieku 65 lat. Jednocześnie w latach 2011–2013 stop‑
niowo zwiększana jest gratyfikacja za późniejsze przejście na
7 Annual Report 2012, CPP Investment Board, http://www.cppib.
ca/publications/annual_report.htlm.
8 Ibidem.
9 Bill C‑51, The Economic Recovery Act (stimulus).
emeryturę: 0,57% za każdy miesiąc w 2011 r.; 0,64% w 2012 r.
i 0,70% w 2013 r. Emerytura wypłacana w wieku 70 lat zosta‑
nie od 2013 r. zwiększona o 42% w porównaniu do emerytury w wieku 65 lat.
W ramach reformy zwiększono w 2012 r. z 15% do 16%
okresy wyłączane z obliczania przeciętnego wynagrodzenia z całego okresu składkowego dla ustalania wysokości świad‑
czenia emerytalnego (maksymalnie 7,5 lat). W 2014 r. okres ten będzie mógł być równy 17% okresu składkowego (maksy‑
malnie 8 lat).
Od dnia 1 stycznia 2012 r. został zniesiony wymóg zaprze‑
stania aktywności zawodowej (Work Cessation Test) po złoże‑
niu wniosku o emeryturę w wieku poniżej 65 lat. Jednocześnie osoby w wieku 60–64 lat pobierające emeryturę z CPP i nadal pracujące zostały objęte od 2012 r. obowiązkiem opłacania składek (4,95% pracownik i 4,95% pracodawca), natomiast osoby kontynuujące zatrudnienie w wieku 65–70 lat mogą składki opłacać dobrowolnie. Opłacane składki nie podwyższą emerytury, ale będą stanowić podstawę do wypłaty nowego świadczenia z Kanadyjskiego Planu Emerytalnego: dodatku do emerytury – Post-Retirement Benefit (PRB). Dodatek będzie naliczany co roku i wypłacany także w przypadku osią‑
gnięcia maksymalnej wysokości emerytury. Nowe świadcze‑
nie ma być waloryzowane indeksem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych podobnie jak pozostałe świadczenia z Kanadyjskiego Planu Emerytalnego.
Według raportu aktuarialnego z 2009 r. po wprowadzeniu zaprojektowanych zmian w latach 2011–2016, Kanadyjski Plan Emerytalny będzie stabilny finansowo przez okres 75 lat przy obecnie obowiązującej stawce składki (9,9%). W 2020 r.
aktywa CPP wzrosną do kwoty 275 mld CAD i będą 4,7‑krot‑
nie przewyższać roczne wydatki na świadczenia. Do 2021 r.
wpływy ze składek będą wyższe niż wydatki na świadczenia.
Środki pochodzące z inwestowanych składek zostaną więc użyte nie wcześniej niż na początku trzeciej dekady XXI wie‑
ku, ale wypłacalność systemu coraz bardziej będzie zależeć od oszczędności gromadzonych poprzez inwestowanie części składek. W 2050 r. 29% dochodów z inwestycji będzie musiało być przeznaczonych na wypłatę bieżących świadczeń10.
Prywatne, dobrowolne oszczędności emerytalne
Dobrowolne formy oszczędzania na starość obejmują za‑
kładowe programy emerytalne (Registered Pension Plan – RPP), sponsorowane przez pracodawców, prywatne indywidu‑
10 25th Actuarial Report on the Canada Pension Plan as at 31 Decem- ber 2009, http://www.osfi‑bsif.gc.ca
Tab. 4. Aktywa Kanadyjskiego Planu Emerytalnego (Canadian Pension Plan) w latach 2006–2012 (stan na dzień 31 marca)
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Aktywa netto (mld CAD) 98,0 116,6 122,8 105,6 127,7 148,2 161,6
Dochody (mld CAD) – dochody z inwestycji – koszty operacyjne – dochody ze składek
16,7 13,1‑ 3,6
18,6 13,10,1 5,6
6,1
‑0,30,1 6,5
‑17,2
‑23,6 0,2 6,6
22,1 16,20,2 6,1
20,6 15,50,3 5,4
13,4 9,90,4 5,0
Wzrost aktywów (%) 15,5 12,9 0,3 ‑18,6 14,9 11,9 6,6
Źródło: Annual Report 2011, CPP Investment Board; Annual Report 2012, CPP Investment Board, http://www.cppib.ca/publications/annual_re‑
port.htlm.
alne plany oszczędnościowe (Registered Retirement Savings Plans – RRSPs) oraz Zbiorcze Rejestrowane Plany Emerytalne (Pooled Registered Pension Plan – PRPP). Zasady prowadzenia zakładowych programów reguluje ustawa federalna Pension Benefits Standards Act z 1985 r., a indywidualne oszczędności ustawa podatkowa (Federal Income Tax Act). Wskazane plany oszczędności na starość są rejestrowane przez Canada Reve‑
nue Agency (Kanadyjska Agencja Podatkowa).
Zakładowe programy emerytalne (Registered Pension Plan – RPP) mogą być finansowane wyłącznie przez praco‑
dawcę (non-contributory) lub wspólnie przez pracodawcę i pracownika (contributory). Przeciętny poziom składki wyno‑
si 8,5% wynagrodzenia brutto. Po uzyskaniu prawa do przy‑
szłych świadczeń, pracownik może pozostawić pieniądze w zarządzaniu w dotychczasowym funduszu lub przekazać pieniądze na specjalny rachunek indywidualny.
Według danych statystycznych na dzień 1 stycznia 2011 r.
było zarejestrowanych 19 463 pracowniczych planów emery‑
talnych obejmujących 6 065 751 pracowników, co stanowiło około 38,8% zatrudnionych. Większość pracowników (5 mln)
była uczestnikami planów w postaci emerytalnych funduszy powierniczych (trusteed pension funds), a pozostały 1 mln pracowników należał do planów zarządzanych na podstawie umowy przez firmy ubezpieczeniowe11.
W ostatnich latach wzrost liczby planów wynikał przede wszystkim z rejestracji planów tylko z jednym uczestnikiem12. W okresie 2007–2011 spadała liczba uczestników planów w sektorze prywatnym, a wzrastała liczba w sektorze publicz‑
nym (tab. 5). Wśród uczestników planów od 2010 r. więcej jest pracowników sektora publicznego niż sektora prywatnego, a jeszcze na początku lat 80. XX w. około 60% uczestników planów było zatrudnionych w sektorze prywatnym. Najwięcej uczestników planów przybywało w takich sektorach gospo‑
darki jak: administracja publiczna, edukacja, ochrona zdrowia, finanse, ubezpieczenia i nieruchomości.
11 Employer pension plans (trusteed pension funds), fourth quar‑
ter 2011, http://www.statcan.gc.ca
12 Pension plans in Canada, as of January1, 2011, http://www.stat‑
can.gc.ca
Tab. 5. Pracownicze programy emerytalne (Registered Pension Plans) w latach 2007–2011
Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011
Ogółem
Liczba planów (stan na dzień 1 stycznia) 18 594 19 185 19 179 19 128 19 463
Liczba uczestników (stan na dzień 31 grudnia poprzedniego roku
kalendarzowego) 5 768 280 5 908 633 6 009 721 6 023 741 6 065 751
Sektor publiczny
Liczba planów 1 281 1 249 1 245 1 248 1 304
Liczba uczestników 2 730 676 2 827 225 2 948 907 3 084 211 3 140 965
Sektor prywatny
Liczba planów 17 313 17 936 17 934 17 880 18 159
Liczba uczestników 3 037 604 3 081 408 3 060 814 2 939 530 2 924 786
Plany zdefiniowanego świadczenia (ogółem)
Liczba planów 11 056 11 539 11 709 11 744 11 975
Liczba uczestników 4 590 805 4 538 192 4 505 211 4 529 059 4 484 011
Plany zdefiniowanej składki (ogółem)
Liczba planów 7 160 7 165 6 882 6 784 6 826
Liczba uczestników 899 540 935 236 939 157 961 845 969 207
Plany hybrydowe* (ogółem)
Liczba planów 15 14 21 21 19
Liczba uczestników 11 337 16 881 28 142 29 670 27 925
Plany kombinowane** (ogółem)
Liczba planów 144 140 136 127 137
Liczba uczestników 140 862 151 150 104 027 93 881 107 413
Plany zdefiniowanego świadczenia i zdefiniowanej składki***
(ogółem)
Liczba planów 145 249 390 423 506
Liczba uczestników 79 760 201 895 395 053 392 076 477 195
Inne
Liczba planów 67 74 78 41 29
Liczba uczestników 52 923 45 976 65 279 38 131 17 210
* Plany hybrydowe zapewniają wybór korzystniejszej emerytury na podstawie planu zdefiniowanego świadczenia lub planu zdefiniowanej składki.
** Plany kombinowane to plany, w których emerytura pochodzi zarówno z planu zdefiniowanego świadczenia jak i z planu zdefiniowanej składki.
*** Plany zdefiniowanego świadczenia i zdefiniowanej składki oferują świadczenia emerytalne z różnych planów różnym kategoriom pracow‑
ników albo są to plany, w których starzy pracownicy objęci są planem zdefiniowanego świadczenia a nowo zatrudniani pracownicy planem zdefiniowanej składki.
Źródło: http://www.statcan.gc.ca.
Wyraźnie dominują plany zdefiniowanego świadczenia13, które występują też znacznie częściej w sektorze publicznym niż w sektorze prywatnym. W 2011 r. w sektorze publicznym plany zdefiniowanego świadczenia obejmowały 94% uczest‑
ników, a dla sektora prywatnego wskaźnik ten wyniósł 52,3%.
Aż 85% uczestników wszystkich planów zdefiniowanej skład‑
ki14 to pracownicy sektora prywatnego.
W ostatnich latach widoczna jest, szczególnie w sekto‑
rze prywatnym, tendencja do przechodzenia z planów zde‑
finiowanego świadczenia do planów zdefiniowanej składki wyrażająca się wzrostem liczby planów ze zdefiniowanym świadczeniem ograniczanych tylko dla dotychczasowych pra‑
cowników i otwieraniem planów ze zdefiniowaną składką dla nowych pracowników.
Na koniec IV kwartału 2011 r. wartość rynkowa aktywów zakładowych planów emerytalnych (trusteed pension funds) wyniosła 1,1 biliona CAD15.
Rejestrowane plany oszczędności emerytalnych – Regi- stered Retirement Savings Plans (RRSP), funkcjonujące od 1957 r., mogą prowadzić banki, kasy oszczędnościowe, fundusze inwestycyjne i firmy ubezpieczeniowe. Indywidualne oszczę‑
dzanie w ramach RRSP umożliwia odliczenie kwoty składek od kwoty dochodu podlegającego opodatkowaniu, co obniża wysokość należnej daniny. Wypłaty z RRSP są opodatkowane.
Pracodawcy mogą także prowadzić „grupowe” plany oszczęd‑
nościowe dla swoich pracowników w ramach RRSP i pokrywać część składki.
W ciągu roku do planu oszczędnościowego można od‑
prowadzić nie więcej niż 18% dochodu osiągniętego w po‑
przednim roku. Limit ten obejmuje także wpłaty w ramach zakładowych programów emerytalnych. Jeżeli pracownik posiada indywidualne konto oszczędnościowe i jest jedno‑
cześnie uczestnikiem planu prowadzonego przez pracodaw‑
cę, to kwota składek odprowadzonych na ten plan obniża kwotę wpłaty do indywidualnego planu oszczędnościowe‑
go. W 2012 r. maksymalna kwota przeznaczona na oszczęd‑
13 Wysokość emerytury nie jest ściśle powiązana z wysokością wpłaconych składek. Świadczenie jest ustalane na podstawie uzyski‑
wanych wynagrodzeń i okresu ubezpieczenia.
14 Wysokość emerytury uzależniona jest od wysokości wnoszonej do systemu składki.
15 Employer pension plans (trusted pension funds), fourth quarter 2011, http://www.statcan.gc.ca.
ności emerytalne, które można odliczyć od dochodu, wynosi 22 970 CAD.
Regulacje prawne dopuszczają nie tylko regularne wpłaty w trakcie roku – można wpłacić cały limit do końca lutego roku następującego po roku podatkowym. Co więcej, niewykorzy‑
stany limit przysługujący w dany roku nie przepada, ale prze‑
chodzi na rok następny (maksymalnie można skumulować limity za 10 lat). Informacje o przysługującym limicie (limitach niewykorzystanych i limicie bieżącym) i są corocznie przesyła‑
ne podatnikom przez Kanadyjską Agencję Podatkową.
W ramach rejestrowanych planów oszczędności emerytal‑
nych możliwe są różnego typu plany:
• indywidualne dla jednej osoby, która wnosi składki do swojego planu,
• odkładanie środków na przyszłą emeryturę dla mał‑
żonka,
• grupowe plany polegające na systematycznym potrąca‑
niu składek przez pracodawcę z wynagrodzeń pracow‑
ników, co pozwala na bieżące korzystanie z ulgi podat‑
kowej bez czekania na roczne rozliczenie podatkowe.
Zachętą do odkładania składek na RRSP jest możliwość wybrania środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym w każdym czasie. Istnieje także opcja pożycze‑
nia środków z konta na pewien czas. Operacja ta jest oprocen‑
towana, za wyjątkiem wypłat dokonywanych w celu sfinan‑
sowania zakupu domu mieszkalnego (Homebuyers Plan) lub finansowania potrzeb edukacyjnych uczestnika programu lub jego współmałżonka (Lifelong Learning Plan).
Odkładanie pieniędzy na własne lub współmałżonka konto RRSP możliwe jest do końca roku kalendarzowego, w którym przyszły świadczeniobiorca skończy 71 lat. Wówczas musi on albo rozpocząć pobieranie wpłaconych wcześniej środków w postaci emerytury dożywotniej lub jednorazowej sumy pieniędzy, albo może przetransferować zgromadzone środki na tzw. Zarejestrowany Fundusz Dochodów Emerytalnych (Registered Retirement Income Fund – RRIF). Każdego roku na‑
leży wybrać z tego funduszu emeryturę minimalną, natomiast pozostałe środki są indeksowane, powiększając zgromadzony kapitał. W przypadku śmierci uczestnika programu wszystkie zgromadzone środki otrzymują w postaci jednorazowej wy‑
płaty wskazani spadkobiercy.
Jak pokazują dane zawarte w tab. 6, w latach 2008–2010 spadała liczba podatników, którzy dokonują wpłat do zareje‑
Tab. 6. Rejestrowane plany oszczędności emerytalnych – Registered Retirement Savings Plans (RRSP) w latach 2006–2010
Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009 2010
Liczba podatników 23 338 370 23 725 970 24 035 930 24 320 760 24 494 940
Liczba podatników uprawnionych do ulgi
podatkowej na RRSP* 20 857 420 21 398 310 21 785 450 22 098 370 22 350 450
Kwota potencjalnych odliczeń** (w mld CAD) 526,304 573,468 622,563 671,045 717,401
Liczba podatników, którzy odliczyli ulgę 6 196 050 6 292 480 6 178 900 5 967 7210 5 956 010
Kwota odliczonych ulg (mld CAD) 32,351 34,058 33,314 32,999 33,861
Mediana dochodu podatnika (CAD) 28 800 27 870 28 810 28 420 29 200
Kwota przeciętnej ulgi możliwej do odliczenia
w ramach ulga za dany rok przez podatnika (CAD) 4 392 4 560 4 710 4 650 4 780
* Liczba ta obejmuje osoby z niewykorzystanym limitem w poprzednich latach oraz osoby mające prawo do odliczenia ulgi w danym roku lub osoby podpadające pod obie kategorie.
** Kwoty te obejmują niewykorzystane przez podatników limity ulg w poprzednich latach oraz kwotę limitów na dany rok.
Źródło: http://www.statcan.gc.ca.
strowanych planów oszczędności emerytalnych. Kwota od‑
liczonych ulg w 2010 r. stanowiła nie więcej niż 5,1% poten‑
cjalnie możliwej kwoty odliczeń z tytułu niewykorzystanych w poprzednich latach limitów odliczeń i limitu przypadające‑
go za dany rok. Przeciętna składka odliczona w 2010 r. wynio‑
sła około 5600 CAD, a mediana – 2790 CAD.
Trend wzrostu liczby uczestników planów sponsorowa‑
nych przez pracodawcę i spadek liczby osób dokonujących wpłat do zarejestrowanych planów oszczędności emery‑
talnych występował także w latach poprzednich. W okresie 1997–2008 udział pracowników dodatkowo oszczędzających na emeryturę (objętych zakładowymi planami emerytalnymi lub oszczędzającymi w ramach rejestrowanych indywidu‑
alnych planów albo uczestniczących w obu formach) spadł z 54% do 50%16.
Od 2009 r. każda osoba zamieszkująca na terenie Kanady po ukończeniu 18 lat może założyć konto oszczędnościowe Tax Free Savings Account (TFSA). W odróżnieniu od RRPP oszczędzanie w ramach TFSA nie jest ograniczona tylko do gromadzenia środków na starość. Wpłaty na te konta nie dają prawa do odliczenia podatkowego, ale zyski z zainwe‑
stowanych pieniędzy oraz wypłaty są zwolnione z podatku.
W 2012 r. obowiązuje limit inwestycji w wysokości 5000 CAD.
Datą graniczną wpłaty całej dostępnej kwoty za dany rok jest także koniec lutego następnego roku. Jeśli w danym roku nie wykorzysta się limitu inwestycji, to w następnym roku moż‑
na odłożyć na koncie sumę oszczędności powiększoną o nie‑
wykorzystane środki. Istnieje możliwość wybrania środków w każdym czasie bez ponoszenia jakichkolwiek konsekwencji finansowych i nie ma obowiązku wycofania środków po ukoń‑
czeniu 71 lat jak w RSPP.
W czerwcu 2012 r. zostały przyjęte regulacje prawne, które wprowadzają nową formę oszczędzania na emeryturę w ra‑
mach rejestrowanych planów – Zbiorcze Rejestrowane Pla- ny Emerytalne (Pooled Registered Pension Plans – PRPP).
Adresowana jest ona do pracowników małych przedsię‑
biorstw oraz samozatrudnionych, którzy nie są objęci zakła‑
dowymi planami emerytalnymi. W sektorze prywatnym tylko 25% pracowników uczestniczy w planach sponsorowanych przez pracodawców i celem PRPP jest zwiększenie liczby pra‑
cowników oszczędzających na emeryturę. Założenie jest ta‑
kie, że docelowo ta forma oszczędności może objąć 3,5 mln pracowników. PRPP ma być planem zdefiniowanej składki prowadzonym przez wynajęte przez pracodawców instytucje finansowe (banki, firmy ubezpieczeniowe), które przejmą obo‑
wiązki administracyjne i powiernicze. Uczestnictwo w progra‑
mie jest dobrowolne tak dla pracownika jak i dla pracodawcy.
W przypadku, gdy pracodawca nie zaoferuje PRPP, pracowni‑
cy mogą do niego przystąpić samodzielnie, z tym, że składki wnoszą tylko pracownicy. Dla pracodawcy zachętą mają być niższe koszty, a dla pracownika możliwość odliczania składki od dochodu podlegającego opodatkowaniu w ramach limitu na RRSP17.
16 K. Moussaly Participation in Private Retirement Savings Plans, 1997 to 2008, Statisics Canada, March 2010.
17 Understanding the Pooled Registered Pension Plan, http://brigh‑
terlife.ca/2012/07/04/; Harper government introduces the Pooled Regi- stered Pension Plans Act, http://www.fin.gc.ca
Kanadyjski system emerytalny na tle systemów innych
krajów
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) prowadzi systematyczny monitoring systemów emerytalnych.
Systemy te są wszechstronnie analizowane, zebrane dane do‑
starczają interesujących informacji porównawczych. Dla celów niniejszego opracowania zwrócimy uwagę na dwa aspekty systemów emerytalnych: adekwatność świadczeń, czyli zdol‑
ność systemu do zabezpieczania wystarczających środków do życia na starość i generowane koszty finansowe.
Jak pokazują dane OECD za 2009 r. (zob. tab. 7) teoretyczna stopa zastąpienia18 brutto dla świadczeń emerytalnych z ka‑
nadyjskiego systemu publicznego (38,9%) kształtowała się poniżej średniej dla wszystkich krajów OECD (42,2%), a stopa zastąpienia netto nieco powyżej średniej (odpowiednio 50,4%
i 50,1%), co oznacza, że w Kanadzie dochody emerytalne są relatywnie nisko opodatkowane – istotny wpływ ma tutaj wy‑
płata zwolnionych z podatku dodatku gwarantowanego i za‑
siłku przy emeryturach z OAS.
W przypadku stóp zastąpienia dla świadczeń emerytalnych pochodzących zarówno z sytemu publicznego jak i prywatne‑
go Kanada osiąga wskaźniki znacznie powyżej średniej dla OECD i należy do krajów o wysokim stopniu zabezpieczenia na starość.
Potwierdza to wskaźnik ubóstwa dla osób w wieku 65 lat i więcej, który wynosił w 2009 r. 5,9%, co sytuuje Kanadę wśród krajów o najniższym ubóstwie osób starych (Nowa Zelandia – 1,5%; Czechy – 2,3%; �olandia – 2,5%; Luksemburg – 3,1%;
Węgry – 4,6%; Polska – 4,8%; Islandia – 5,0%; Słowacja – 5,9%;
Szwecja – 6,2%). Średni wskaźnik ubóstwa osób w wieku 65 lat i więcej dla wszystkich krajów OECD wynosił 13,5%, natomiast dla całej populacji 10,6%. Z kolei wskaźnik ubóstwa w Kana‑
dzie dla całej populacji kształtował się na poziomie 12,0%, był więc wyższy od średniej OECD.
Przytoczne dane z monitoringu systemów emerytalnych prowadzonego systematycznie przez OEDC wyraźnie pokazu‑
ją, że publiczny system emerytalny w Kanadzie zabezpiecza dochody, które w porównaniu z innymi krajami, skutecznie chronią osoby starsze przed ubóstwem. Osoby o niskich wyna‑
grodzeniach uzyskują wyższe stopy zastąpienia dla otrzymy‑
wanych świadczeń. Emerytura netto z systemu publicznego (z OAS i CCP) dla osoby otrzymującej 50% przeciętnego wyna‑
grodzenia w ciągu swojej kariery zawodowej stanowi 70,9%
tego wynagrodzenia, dla osoby z wynagrodzeniem równym 100% przeciętnego wynagrodzenia stopa zastąpienia netto wynosi 50,4%, a dla wynagrodzeń na poziomie 150% przecięt‑
nego wynagrodzenia – 35,0%. Średnie stopa zastąpienia net‑
to dla wszystkich krajów OECD wynosiły odpowiednio: 65,3%;
50,0% i 44,1%. Kanadyjski publiczny system emerytalny jest więc silniej redystrybucyjny niż przeciętnie w krajach OECD, a świadczenia mało zróżnicowane (współczynnik Giniego wy‑
nosi 3,5%, a średnia dla OECD – 18,2%)19.
18 Stopa zastąpienia pokazuje relację wysokości emerytury do ostatniego wynagrodzenia. Teoretyczne stopy zastąpienia obliczane przez OECD według własnego modelu pokazują potencjalne możli‑
wości danego systemu emerytalnego w zabezpieczeniu dochodów na starość.
19 Pensions at a Glance 2011, op. cit., s. 119 i 125.
Biorąc pod uwagę także emerytury z prywatnych form oszczędzania na starość, (przy założeniu, że każdy oszczędza dodatkowo) teoretyczna stopa zastąpienia netto może kształ‑
tować się na poziomie: 106,6% dla osoby zarabiającej 50%
przeciętnego wynagrodzenia; 90,3% dla osoby zarabiającej 100% przeciętnego wynagrodzenia i 76,5% dla osoby zara‑
biającej 150% przeciętnego wynagrodzenia (przeciętne dla OECD odpowiednio 96,9%; 77,0% i 68,7%)20.
Analiza danych OECD wskazuje, że o godziwych docho‑
dach na starość w Kanadzie decydują prywatne dodatkowe
20 Pensions at a Glance 2011, op. cit. s. 127.
oszczędności. Publiczny system emerytalny (emerytura ba‑
zowa i emerytura składkowa) dostarcza około 40% całego dochodu ze świadczeń emerytalnych, a średnia dla państw członkowskich OECD to 60%. Według raportu ośrodka badaw‑
czego C.D. �owe Institute z 2008 r. Kanadyjczycy oszczędzają jednak za mało, by po przejściu na emeryturę mieć dochody w wysokości przynajmniej 60–70 proc. dochodów uzyskiwa‑
nych podczas pracy. Aby mieć takie dochody, Kanadyjczyk powinien co roku odkładać na emeryturę od 10% do 21% za‑
robków brutto21.
21 Kanadyjski system będzie reformowany, http://www.zus.gov.pl.
Tab. 7. Systemy emerytalne krajów OECD według wybranych wskaźników (2009 r.) Kraj
Stopa zastąpienia*
Wskaźnik Giniego***
Stopa ubóstwa**** Wydatki publiczne
w % PKB (2007 r.) System publiczny System publiczny
i prywatny** Ogółem Osób
w wieku 65 lat i więcej
Brutto Netto Brutto Netto
Australia 11,8 14,8 47,3 58,9 10,9 12,4 26,9 3,4
Austria 76,6 89,9 76,6 89,9 21,5 6,6 7,5 12,3
Belgia 42,0 52,1 57,6 71,4 11,4 8,8 12,8 8,9
Chile 3,2 4,6 44,9 64,3 21,0 b.d. b.d. 5,2
Czechy 50,2 62,2 51,5 76,1 9,1 5,8 2,3 7,4
Dania 28,9 32,6 79,7 89,8 12,6 5,3 10,0 5,6
Estonia 25,5 31,0 48,0 58,3 21,0 b.d. b.d. 5,2
Finlandia 57,8 65,2 57,8 65,2 26,5 7,3 12,7 8,3
Francja 49,1 60,4 49,1 60,4 20,4 7,1 8,8 12,5
Grecja 95,7 111,2 95,7 111,2 27,8 12,6 22,7 11,9
�iszpania 81,2 84,9 81,2 84,9 23,2 14,1 22,8 8,0
�olandia 29,2 33,1 88,1 99,8 27,2 7,7 2,1 4,7
Irlandia 29,0 31,3 66,5 72,0 0,0 14,8 30,6 3,6
Islandia 15,0 15,0 96,9 101,1 15,8 7,1 5,0 1,9
Izrael 19,4 21,9 69,6 78,2 7,3 b.d. b.d. 4,8
Japonia 34,5 39,7 34,5 39,7 15,3 14,9 22,0 8,8
Kanada 38,9 50,4 69,7 90,3 3,5 12,0 5,9 4,2
Korea 42,1 47,5 42,1 47,5 8,9 14,6 45,1 1,7
Luksemburg 87,4 94,0 87,4 94,0 23,5 8,1 3,1 6,5
Meksyk 4,0 4,2 30,9 32,2 14,1 18,4 28,0 1,4
Niemcy 42,0 58,0 59,0 78,6 21,8 11,0 8,4 10,7
Nowa Zelandia 38,7 41,1 53,4 56,6 0,0 10,8 1,5 4,3
Norwegia 46,1 52,4 65,0 74,0 15,5 6,8 9,1 4,7
Polska 28,7 33,2 59,0 68,2 27,9 14,6 4,8 10,6
Portugalia 53,9 69,2 53,9 69,2 26,7 12,9 16,6 10,8
Słowacja 26,0 33,5 57,5 74,5 28,6 8,1 5,9 5,8
Słowenia 62,4 85,4 62,4 85,4 21,7 b.d. b.d. 9,6
Szwajcaria 34,5 38,2 57,9 64,1 13,5 8,7 17,6 6,4
Szwecja 35,8 35,4 58,4 57,7 30,9 5,3 6,2 7,2
Turcja 64,5 93,1 64,5 93,1 25,6 17,5 15,1 6,1
USA 39,4 47,3 78,2 93,9 17,1 17,1 22,4 6,0
Węgry 44,4 62,1 75,8 106,0 28,8 4,1 4,6 9,1
Wielka Brytania 31,9 37,4 68,6 80,5 5,0 8,3 10,3 5,4
Włochy 64,5 71,7 64,5 71,7 28,5 11,4 12,8 14,1
OECD-34 42,2 50,1 64,4 77,0 18,0 10,6 13,5 7,0
* Dla osoby z wynagrodzeniem równym 100% przeciętnego wynagrodzenia
** Systemy prywatne obowiązkowe i dobrowolne.
*** Wskaźnik Giniego jest miarą nierówności dochodów. Im większe nierówności tym wyższa jest wartość wskaźnika.
**** Jako próg ubóstwa przyjęto 50% mediany dochodu do dyspozycji gospodarstwa domowego.
Źródło: Pensions at a Glance 2011: Retirement-income systems in OECD and G20 countries, OECD 2011.
Publiczny system emerytalny w Kanadzie charakteryzują też niskie koszty jego finansowania – w 2009 r. wydatki stano‑
wiły tylko 4,2% PKB, podczas gdy średnia dla OECD wynosiła 7,0%. Na tle innych krajów niskie są też składki (średnia dla krajów OECD to 19,6%).
Oprócz OECD badania systemów emerytalnych przepro- wadza międzynarodowa firma konsultingowa MERCER, która ustala ranking najlepszych systemów emerytalnych.
Ostanie wyniki zostały opublikowane w listopadzie 2011 r.
Badaniami objęto 16 krajowych systemów emerytalnych w:
Australii, Brazylii, Kanadzie, Chile, Chinach, Francji, Niemczech, Indiach, Japonii, �olandii, Polsce, Singapurze, Szwecji, Szwaj‑
carii, Wielkiej Brytanii i USA.
W badaniu zwrócono przede wszystkim uwagę na:
• adekwatność systemów, czyli ich zdolność do zapew‑
nienia dochodów na starość;
• stabilność systemu emerytalnego;
• integralność systemów prywatnych.
W ramach oceny adekwatności systemów pod uwagę brano takie elementy jak: wysokość świadczeń w kontekście zabez‑
pieczenia przed ubóstwem, stopę zastąpienia netto, zachęty podatkowe do dodatkowego oszczędzania przez osoby o śred‑
nich zarobkach, oszczędności gospodarstw domowych; mini‑
malny wiek emerytalny w systemach prywatnych, możliwość przenoszenia środków pomiędzy planami emerytalnymi, formy wypłat z systemów prywatnych, możliwość podziału zgroma‑
dzonych środków w przypadku rozwodu, własność mieszkania, znaczenia długoterminowego oszczędzania w przypadku nie‑
których inwestycji na rynku kapitałowym.
W zakresie stabilności systemów oceniano: odsetek osób objętych prywatnymi systemami; wysokość aktywów fundu‑
szy rezerwowych (w % GDP) systemów publicznych; czynniki demograficzne (różnica pomiędzy ustawowym wiekiem eme‑
rytalnym a dalszym trwaniem życia obecnie i w 2030 r., wskaź‑
nik zależności demograficznej w 2030 r., wskaźnik dzietności w ciągu ostatnich 5 lat); poziom składki inwestowanej; wskaź‑
nik aktywności zawodowej osób w wieku 55–64 lata; poziom
zobowiązań systemu tzw. dług ukryty (w % GDP); możliwość łączenia pobierania emerytury z pracą.
Przy badaniu integralności systemów prywatnych pod uwagę brano: regulacje prawne dotyczące prowadzenia pla‑
nów emerytalnych oraz nadzór nad tymi planami oraz ochro‑
nę praw członków i ich informowanie.
W rankingu systemów emerytalnych stworzonym na pod‑
stawie tych trzech głównych subindeksów (adekwatności, stabilności i integralności) Kanada zajęła 5 miejsce z indeksem 69,1 pkt za: �olandią (77,9); Australią (75,0); Szwecją (73,4) i Szwajcarią (72,7). W porównaniu do badań z 2010 r. Kanada nie zmieniła swojej pozycji, jak również czołowa piątka po‑
została bez zmian (tylko Australia zamieniła się miejscem ze Szwajcarią). W przypadku Kanady najwyżej oceniono system emerytalny pod względem integralności prywatnego sys‑
temu emerytalnego (wartość subindeksu – 79,7), następnie adekwatności (74,1), a najniżej jego stabilność (55,8).
Żaden z systemów emerytalnych nie osiągnął indeksu po‑
wyżej 80 tj. żaden nie został oceniony jako w pełni adekwat‑
ny, stabilny i zintegrowany. Indeks pomiędzy 80 pkt a 65 pkt oznacza, że systemy te posiadają dobrą konstrukcję, dobre rozwiązania, ale potrzebne są pewne udoskonalenia.
Dla Kanady sformułowano następujące zalecenia:
• zwiększenie odsetka pracowników objętych zakłado‑
wymi programami emerytalnymi;
• wprowadzenie mechanizmu uzależniającego ustawowy wiek emerytalny od wzrostu oczekiwanego dalszego trwania życia;
• wzrost poziomu oszczędności gospodarstw domowych;
• utrzymanie realnej wartości oszczędności emerytalnych pomiędzy rezygnacją z uczestniczenia w planie oszczęd‑
ności emerytalnych a przejściem na emeryturę.
Najwyższe oceny uzyskały następujące elementy kanadyj‑
skiego systemu emerytalnego: poziom świadczenia z systemu publicznego w kontekście ochrony przed ubóstwem, ulgi po‑
datkowe dla dobrowolnych oszczędności; podział środków ze zgromadzonych składek po rozwodzie; poziom inwestowanej Tab. 8. Ranking systemów emerytalnych według MERCER
Kraj Wartość indeksu ogółem Wartość subindeksów
adekwatność stabilność integralność
�olandia 77,9 75,9 70,8 91,4
Australia 75,0 73,6 71,4 82,4
Szwecja 73,4 67,7 75,4 79,9
Szwajcaria 72,7 70,4 67,7 83,5
Kanada 69,1 74,1 55,8 79,7
Wielka Brytania 66,0 67,8 50,8 84,5
Chile 64,9 53,1 67,8 79,8
Polska 58,6 64,3 40,7 74,5
Brazylia 58,4 71,0 27,3 81,7
USA 58,1 58,7 54,4 62,5
Singapur 56,7 41,9 60,9 74,5
Francja 54,4 73,6 30,7 56,8
Niemcy 54,2 63,5 36,4 64,4
Japonia 43,9 44,1 28,4 65,2
Indie 43,4 37,3 39,4 58,8
Chiny 42,5 48,1 30,6 50,1
Źródło: Melbourne MERCER Global Pension Index, Australian Centre for Financial Studies, MERCER, November 2011.
