Stowarzyszenie Wyższej Użyłeczności
RADA NAUKOWA STOWARZYSZENIA KSIĘGOWYCH W POLSCE ZA R ZA D O D D ZIA ŁU W O JEW Ó D ZK IEG O W S Z C Z E C IN IE
INFORMATYKA
W R A C H U N K O W O Ś C I
(Materiały na kursokonferencję) Tom I
S Z C Z E C IN - W RZESIEŃ 1978
S tc t ta r z y a z e a ie W yżazaj U ż y te c z n o ś c i EA2A BAUEOSA STOIARCCSSEEIA KSI?GOKCH V POLSCE
2&R.7ĄD ODDZIAŁU WOJEWÓDZKIEGO * 3ZCZECIBIB
ISJOffilŁTEKA 3 SACHUBEOiiOŚCI M a t e r i a ł y a a ’s u r a o f c o n ie r e n c it
S tr . 1 . W łodzim ierz G rudziński
- HOBAB JAKO NARZ?DZI£ DO BUDOWY SIR-u . . 1 2 . Ignacy D zie d z ic ze k
- SPOSÓB BADANIA STRUKTUR DANYCH KSEJGOWYCE
W PROJEKTOWANIU BAZI DANYCH...19 3 . A n to n i Nowakowski
- SIR A PROBLHiY EWIDENCJI P0NAD0BIEKT0S3J...38 ' 4 . Adam Jarzenbowaki
- RACHUNEK KOSZTÓW I WYNIKÓW BUDÓW W PRZEDSIĘ
BIORSTWACH BUDOWLANO-MONTAŻOWYCH . . . 62 K O M U N I K A T Y
5 . Jan Majewski
- KONCEPCJA BASKU ISPOHŁ1ACJI 0 SAMO CHODOWY CS
CZĘŚCIACH ZAMIENNYCH W REGIOSIB...92 6 . Henryk Oganowskl
- DOŚWIADCZENIA Z WDRAŻANIA I EKSPLOATACJI SYSTEMU
PINANSGWO-KSI?GOWEGO - K ... 102 7» Wacław Oatrowakl
- ASPEKTY INFORMACYJNE PODSYSTEMU FAKTUROWANIA USŁUG TRANSPORTOWYCH, SPRZęGOWYCH 1 PRZEŁADUNKÓW W BUDOWNICTWIE ROLNICZYM PRZY WYKORZYSTANIU
MINIK OKPUTBRA MERA 305 ... 118
hozju; Jako narządzie i>j budowy s ir u
Celem a r ty k u ł u j e s t p r z e d s ta w ie n ie now oczesnego n a r z ę d z i a do tw o r z e n ia i o p e ro .ta n ia na b a z a c h danych j a k i ś j e s t USCBD RODAN, o ra z w sk azan ie m o żliw o ści je g o u ż y c ia d l a s tw o rz e n ia System u J n io r n a ty c z n e g o R acnunnow ości.
t . System y D a rz e a z a n ia Bazą Danyco.
r r z y w ie lu z a sto so w a n ia c h komputerów w ta k i c h d z i e d z in a c h ., j a k k o n t r o l a i p la n o w a n ie p r o d u k c ji , system y a d s i n i s t r a c y j a e i t p . p rz e tw a rz a n e w n ic h zestaw y danych n a j ą f u n s c jo n a ln e p o - w ią c e n ia z innym i z a stc e o w sn ie j-.i, B ardzo c z ę s to p row adzi to dc s y t u a c j i , gdy t e same ear.e są p o w ta rz a n e , reo rg a n iz o w a n e i p o w tó rn ie p rz e tw a rz a n e w k ilk u c a sto a c w .a n ia c h , czy iż z y w ić u - a ln y e h p r o g r e s a c h . r r c c e e y w yszukiw ania i n i z r r . a c j i ;*>• o b s łu g i k l i e n t a w ykorzystuj?» rć z n e s t r u k t u r y danych i metody d o stę p u p rz e tw a rz a jE C i u trz y m u j? c p ie rw o tn e i n f o r m a c j i .
J e ś l i r e a l i z u j e s i ? nowe z a s to s o w a n ie k o r z y s ta ją c « ta k z r.« B / z d e fin io w a n y c h , ja k i z « tty c h c z a s o n y c h d an y c h , n a le ż y zm ienić i ro zw in ą ć i s t n i e j ą c e zestaw y danych i program y lu b stw o rzy ć i utrzym ywać n s e a ie r o * « k o p ie p o p rz e d n io z a p n a lf ta n y c h i n f o r m a c ji . *' obu p rz y p a d k a c h j e s t t e b a rd z o k o a z to -n e i p ra c o c h ło n n e . Nie c t r s y a u j e s i ę t e ż g w a r a n c ji, i e j e s t t c o s t a t n i a p r z e ró b k a s y s te r .u . Dąży a i ę w ięc do t e g c , aby um o żliw ić e r g a n is o - wenift i utrzym yw anie danych w sposób b a r z z i e j p rz y d a tn y d l a i n t e g r a c j i * i e i u zw iązany ch ze so b ą a l e o d d z ie ln y c h prote> 5w i
Krokiem w tym k ie ru n k u są System y Z a rz ą d z a n ia Bazą Danych.
Z d efin iu jm y s o b ie b az ę danych ja k o o g ó ln ą , w sp ó ln ą, z i n t e g r o waną k o le k c ję danych /n p . p r z e d s i ę b i o r s t w a / , k t ó r a j e s t zgodna z wymogami w s z y s tk ic h z a sto so w a ń k o r z y s ta ją c y c h z ty c h danych, o ra z k t ó r e j s t r u k t u r a odwzorowuje n a t u r a l n e , i s t n i e j ą c e w r z e c z y w is to ś c i z w ią z k i m iędzy ty m i danym i.
Aby s p r o s ta ć staw ianym wymaganiom ta k z d e fin io w a n a b a z a danych o ra z ayotem r .ią z a r z ą d z a ją c y , muszą s p e łn ia ć w ie le ró ż n o ro d nych p o s tu la tó w . P o s ta ć danych w b a z ie pow inna być m o żliw ie n a t u r a l n a , tz n . n ie o g ra n ic z o n a wymogami maszyny c y f ro w e j, a co za tym i d z i e , w c ° l u u e l a s t y c z n i e n i a system u i u ł a t w i e n i a ew e n tu a ln y c h zm ian , z a g a d n ie n ie przechow yw ania danych
» p a m ię c i n a p oziom ie fizy czn y m powinno być o d d z ie lo n e od l o g i k i z a sto so w a ń .
System z a r z ą d z a n i a p o w in ie n p ozw alać n a :
- o p is i k o n s tr u k c j ę ró żn o ro d n y ch s t r u k t u r lo g ic z n y c h / p r o s ty c h , d r z e w ia s ty c h , s ie c io w y c h / optym alnych z p u n k tu w id z ę -, n i a ró ż n y c h celów i z m n ie js z a ją c y c h do minimum re n d u n d a n r.ję d-mych / t z n . k o n tro lo w a n e u trzym yw anie d u p lik a tó w danych - z g o d n ie z p o trz e b o u ż y tk o w n ik a /;
- d e f in io w a n ie ró ż n y c h sposobów d o s tę p u do danych, w c e lu ła tw eg o odw zorow ania r e l a c j i m iędzy danym i, a ta k ż e e fe k ty w nego z a p a m ię ta n ia , m o d y f ik a c ji, r e o r g a n i z a c j i i o d sz u k a n ia danych w sposób n ic o g r a n ic z a ją c y u ż y tk o w n ik a;
- d e f in io w a n ie ró ż n o ro d n y c h s t r a t e g i i w yszukiw ania dan y ch . S c e n tra liz o w a n y mechanizm s t e r u j ą c y fizy c zn y m ro z m ie sz c z a n ie m danych o ra z k o n t r o l u j ą c y 1 u trz y m u ją c y l o g ic z n ą s t r u k t u r ę bazy
1 zastosow ań .
danych m usi dopu szczać m ożliw ość ró w n o leg łe g o d o stę p u do d a
nych d l a w ie lu użytkow ników .' P o c ią g a to z a sobą p o tr z e b ę i s t n i e n i a :
- k o n t r o l i praw a d o s tę p u n a poziom ie d a n e j, ty p u d a n e j, c z ę ś c . bazy danych i c a ł e j bazy dany chi
- k o n t r o l i s p ó jn o ś c i bazy z a p o b ie g e ją c e j niew łaściw em u u ż y c iu danych;
- mechanizmów p o z w a la ją c y c h na c a łk o w ite o d tw o rze n ie bazy da
nych w p rzy p ad k u u s z k o d z e n ia h a rd w a re ’u lu b s o f tw a r e ’u .
2 . U n iw ersaln y System Z a rz ą d z a n ia Bazą Danych - P.ORŁS.
W szy stk ie w yżej wymienione p o s t u l a t y o ra z w ie le In n y c h ,, n iew y m len icn y ch , s p e ł n i a USZBD RODAN, będący im p le m e n ta c ją p r o p o z y c ji k o m ite tu CODASYL z a w arty ch w ra p o rta c h , o p u b lik o wanych w 1971 i 1973 r .
P o n iż e j p o sta ra m y s i ę p o k ró tc e opiB ać i s c h a ra k te ry z o w a ć s y s tem RODAK,
Na w s tę p ie n a le ż y zapoznać s i ę z używanymi w o p i s i e p o ję c ia m i i zw iązan ą z n im i te r m in o lo g ią .
2 . 1 . Pozlo"cy d e f in io w a n ia danych w b a z ie danych.
W .b a z ie danych ro zró żn ia m y k i l k a poziomów d anych:
1. dana e le m e n ta rn a - n a jm n ie js z a J e d n o s tk a nazw anych danych;
2 . dana z ło ż o n a - nazwana g ru p a danych e le m e n ta rn y c h ; 3 . r e k o r d - podstawowa je d n o s tk a danych.
Rekord s k ła d a s i ę z danych elem en
ta r n y c h i danych z ło ż o n y c h . Rekord sta n o w i lo g ic z n ą je d n o s tk ę w e j ś c i a /
w y jś c ia w b a z ie danych;
4. z b i ó r lo g ic z n y - s t r u k t u r a z ło ż o n a z rek o rd ó w , r e p r e z e n t u j ą c a z w ią z k i lo g ic z n e z a chodzące m iędzy danym i;
5. o b u z a r - fra g m en t p a m ię c i z e w n ę trz n e j p r z y d z i e lo n e j b a z ie danych.
N a jc z ę s ts z e n ie p o ro z u m ie n ia te r m in o lo g ic z n e w y stę p u ją p rzy s to s o w a n iu p o ję ć ; ty p i w y s tą p ie n ie .
Typ - d a n e j, r e k o r d u , z b io ru j e s t t o o p is pew nej k la s y / k a t e g o r i i / o b ie k tó w n ie d o ty c z ą c y żadnego kon
k r e tn e g o o b ie k tu , P rz y k ła d ; ty p r e t o r d u o nazw ie PRACOWNIK p o s ia d a ją c y dwa a tr y b u t y / d a n e / IK ię
* 1 Ii^jVISKO,
W y s tą p ie n ie - d a r.e j, r e k o rd u , z b io r u o d n o s i s i ę do kon
k r e t n e j w a r to ś c i danego ty p u , a w ięc r e k ord typu PRACOWNIK, k tó r e g o s t r y n u t y Il£I i NAZWISKO m ają odpow iednio w a r to ś c i JAN, KOWALSKI J e s t wy s tą p ie n ie m re k o rd u typu.
PRACOWNIK.
R e a l i z a c j a o p ia u 1 u ż y tk o w a n ia bazy danych.
C plou s t r u k t u r y l o g i c z n e j bs.zy d anych dok o n u je e i ę za poir.ocn Ję zy k u O pisu DANYCH /JO D /, k tó r y s łu ż y do:
- z d e f ' s ie w a n ia lo g ic z n e j s t r u k t u r y danych.
- z d e f in io w a n ia u n ik a ln y c h nazw elem entów s t r u k t u r y l o g ic z n e j ;
- z d e f in io w a n ia pow iązań m iędzy e lem e n ta m i bazy dan y ch . R e la c je te nogą być d w o jak ieg o r o d z a ju ;
pionow e: o b s z a r - re k o rd - dana
poziom e: m iędzy rów norzędnym i elem entam i bazy danych, n p . p o w iązan ie ró żn y c n typów rekordów w z b io ry lo g ic z n e .
- z d e f in io w a n ie s t r a t e g i i w yezukiw ania w y n ik ający ch z p o tr z e b p o sz c z e g ó ln y c h z a sto so w a ń .
Tek stw orzony p rz y u ż y c iu JOD o p i s bazy danych nazywa c i ę s c h e m a t e m bazy d sn y c n .
'A schem acie można ró w n ie ż zaw rzeć o p is pewnych m echani
zmów d z i a ł a n i a n a b a z ie danych tz w . p ro c e d u ry bazy da
n y ch , k t ó r e d z i a ł a j ą w sposób au to m aty cz n y , bez wiedzy i i n g e r e n c j i użytkowników /program ów u ży tk o w y c h /.
Schem at o p is u j e c a ł ą z in te g ro w a n ą bazę d an y c h . Wiadomo j e s t je d n a k , że ró ż n o ro d n e z a s to s o w a n ia n ie p o tr z e b u ją k o r z y s ta ć z c a ł e j bazy danych, a ty lk o z j e j podzbiorów o r a z że w ie le z n ic h k o r z y s ta cz ęścio w o z ty c h samych fragm entów bazy danych. J ę z y k O pisu Tanych d a je m o ż li
wość o p is u subschem atów bazy danych.
3ubschem at j e s t t o o p is fra g m e n tu b az y d an y ch , k tó r y w w ie lu m ie js c a c h n o ż e s i ę w sposób - i s t o t n y , r ó ż n ić od o p is u ra z y z a w arteg o w sc h e m a c ie . K ożns p r z y j ą ć , że subschem at o p i s u j e nnn p o d z b ió r bazy danych zw iązany z konkretnym zasto so w an iem i r o b i t e ’’oczyma* te g o z a s to s o w a n ia .
K o n cep cja p o d z i a łu o p is u b sz y danych na schem at i s u b - scuem aty u m o ż liw ia o d d z i e le n ie o p is u c a ł o ś c i od o p is u j e j fragm entów , k t ó r e s ą znane konkretnym użytkownikom /z a s to s o w a n io m /. P ozw ala to ns. w z ro s t u ż y te c z n o ś c i bazy
- 6 -
danych gdyż:
- użytkow nik n ie m uni zn ać p e ł n e j s t r u k t u r y lo g ic z n e j bazy danych;
- program y użytkowe o g r a n ic z a ją s i ę do c z ę ś c i bazy d a
n y ch , co p ozw ala n a u z y s k a n ie pew nej n i e z a l e ż n o ś c i programów użytkow ych od danych;
- program y użytkowe są ró w n ież n i e z a l e ż n e od z a sa d f i zycznego odw zorow ania s t r u k t u r danych w p a m ię c i.
K ależy ró w n ie ż zauw ażyć, ż e :
- n a p o d sta w ie schem atu może być z a d e k la ro w a n a dow olna l i c z b a subschem atów ;
- d e k l a r a c j a subschem atów n ie n a żadnego wpływu n a d e k l a r a c j ę J a k ie g o k o lw ie k in n e g o sub sch em atu ;
- subschem aty mogą s i ę ze sobą pokryw ać, t z n . o p ia /w a ć . te n san p o d z b ió r bazy d an y ch , choć w in n y spoeób;
- program użytkowy d z i a ł a zaw sze n a su b e c h e m a c ie , n ig d y na sch em a cie ;
- n a tym samym su b sch em acle może d z i a ł a ć dow olna l i c z b a programów;
- t y lk o o b s z a r y , r e k o r d y , dane e le m e n ta rn e i z b i o r y o p i
sa n e w su b sc h e m a c le , na którym d z i a ł a program moge. być w tym p ro g ra m ie w ykorzystyw ane.
Kożna p o w ie d z ie ć , że d l a SZBD opisem bazy danych J e s t sc h em a t, d l a u ży tk o w n ik a /p ro g ra m u u ży tk o w e g o / s u b s c h e - m a t/y /.
Do o p isu sposobu f iz y c z n e g o odwzorowania ta r y danych w p am ięci słu ż y Język Opisu P am ięci /J O P /. Kle będziemy s i ę nim t u t a j zajmować.
S s z e lk ie d z i a ł a n i a na b a z ie danych r e a l i z u j e s i ę za po
śred n ictw em Ję z y k a M a n ip u la c ji Danymi, k tó r y o p e ru je n a : danych - z a p am ięty w a n ie, w yszukiw anie, m o d y fik a c je , s k r e
ś l a n i e z bazy danych;
r e l a c j a c h między danymi - tw o r z e n ie , m o d y fik a c ja i s k r e ś l a n i e .
2 . 3 . K oncepcyjny Schem at d z i a ł a n i a System u Z a rz ą d z a n ia Bazą Danych R0RŁ5.
Wprowadzimy je s z c z e dwa dodatkow e p o j ę c i a .
O b sza r Roboczy U żytkow nika /ORD/ - j e s t to fra g m en t p a
m ię c i o p e r a c y jn e j, d efir.icv .an y p rz e z przyw ołany su b sc h e - m a t, Każdy program ma swój ORU i w s z y s tk ie d an e , k tó r e m ają tyc um ieszczone w DS2ie danych lu b p r z e s y ła n e z n i e j użytkow ników : ?s um ieszczone w ORU. i'ak w ięc programy n ie d z i a ł a j e b e z p o ś r e d n io n a b a z ie danych le c z n a swoim ORU.
O b sza r K om u n ik acji System u - J e s t t o o b s z a r w p am ięc i ope
r a c y j n e j s łu ż ą c y dc k o m u n ik a c ji SZ3D z programem użytkowym.
Sposób d z i a ł a n i a ZZED p rz e d s ta w io n y z o s t a ł sc h em a ty cz n ie n a r y s . 1.
/ I / Erogram użytkowy /JUD/ ż ą d a od SZBD d o s ta r c z e n ia d a nych z bazy danych,
/ 2 / SZBD a n a l i z u j e ż ą d a n ie i u z u p e łn ia in fo rm a c je w nim z a w a rte in fo rm a c ja m i ze schem atu i subschem atu, / 3 / SZBD z g ła s z a system ow i o p eracyjnem u ż ą d a n ie p r z e p r o
w adzenia o dpow iednich o p e r a c j i w e jś c ia /w y jś c ia , /A J System o p e ra c y jn y r e a l i z u j e o p e r a c je w e j ś c i a A y j ś c i a / 5 / 1 p r z e k a z u je dane z aazy danych do buforów system owych, / ć / Dar.e przekazyw ane s ą , zg o d n ie z życzeniem u ży tk o w n ik a.
2
» Nt ilOoPAMIĘĆ f ä m i W M PAMIĘĆ OPé'PACYJNA
/yvfi. ■i
z buforów systemowych, do Obszaru Roboczego Użytkowni
ka,
I ’l l SZBD p rzekazuje inform acje o wyniku o p e r a c ji do Obsza
ru Komunikacji Systemu,
/ 8 / Użytkownik /program użytkow y/ p rzetw arza otrzymane dane zgod n ie ze swoimi potrzebam i,
/ 9 / SZBD s t e r u j e przekazywaniem danych do 1 z buforów systemowych, k tó r e są wspólne d la w szy stk ich użytkow
ników.
2 . 4 . A d m in istra to r Bazy Danych.
W s y t u a c j i , gdy mamy do c z y n ie n ia ze zintegrow aną bazą danych konieczny j e s t scen tr a liz o w a n y sposób tw o r ze n ia , k o n se rw a cji i sterow an ia e k s p lo a ta c ją bazy danych, k tóry może zapewnić kompromis m iędzy różnorodnym i, c z ę s to
sprzeczn ym i, wymaganiami p o szczeg ó ln y ch użytkowników.
Osobą lu b grupą osób od pow iedzialn ą za k o n tr o lę 1 koordy
n a cję o r g a n iz a c j i i w yk orzystan ia bazy danych' nazywać b ę
dziemy A dm inistratorem Bazy Danych /ABD/.
Do zadań ABD należy«
- o r g a n iz a c ja bazy danych, t z n , zap rojektow an ie i o p is a n ie schematu i subschematów bazy danych;
- k o n tr o la b ie ż ą c e j e k s p lo a t e c j i bazy danych;
- r e o r g a n iz a c ja i zmiana stru k tu ry bazy danych prowadząca do j e j le p s z e g o w yk orzystan ia;
- z a b e z p ie c z e n ie j a k o ś c i bazy danych i j e j r e k o n stru k c je w wypadku uszkodzeń hardware’ owych 1 so ftw a r e ’ owych.
Hie będziemy s i ę d łu ż e j zajmować problem atyką zw iązaną z adm inistrowaniem bazą danych, a le n a le ż y zw rócić uwagę
- 10 -
a s b a rd z o i s t o t n ą r o l ę , ja k ą ABD odgrywa w k8żdya sta d iu m tw o r z e n ia , e k s p l o a t a c j i i ro zw o ju bazy d an y c h , System R0- HVJi' zap ew n ia A.BD odpow iednie n a r z ę d z i a do r e a l i z a c j i zd e
fin io w a n y c h powyżej z a d a ń . 3 . P rz y k ła d o p is u bazy danych.
O pisany powyżej a p a r a t US2BD RCDAiJ p ozw ala n a r e a l i z a c j ę b ard z o skom plikow anych i rozbudow anych problem ów , W t e j c z ę ś c i a r ty k u ł u sk o n c e n tru je m y s i ę n a sp o so b a ch 1 m o ż liw o śc ia c h p p i s u ró ż n o ro d n y c h s t r u k t u r d an y ch .
Spróbujem y t o z r o b ić n a p r z y k ła d z ie zah aczający m c z a g a d n ie n ie zw iązane z ra c h u n k o w o śc ią , a w ięc w chodzące w z a k r e s z a i n t e r e sowań System u In fo rm a ty c z n e g o R achunkow ości.
O iz y w iś c ie n ie będziem y p o słu g iw a ć a i ę w yspecjalizow anym J ę z y kiem O pisu Danych. Wprowadzimy g r a f i c z n ą r e p r e z e n t a c j ę z a l e ż n o ś c i m iędzy elem e n ta m i s t r u k t u r lo g ic z n y c h - diagram y Bachmana.
' ! 1 .. ..
i 1
( K f i W - J w ) * ) U-b \ -■ (*WDt#>£ŚJ>OH<S3}
' i' N - " n
lO H Ó h O B R O T U
I
."¡AT£RtAŁCHE&Ó i--- j
| /r - j { M r e e iA t - 2tOM12) i
i '
1---!
fiA T e& a ć
r y s- 2
iffyobraiay s o b ie , że r y s . 2 r e p r e z e n t u j e c z ę ś ć schem atu / l u b s u b s c h e n a tu / bazy danych zw iązaną z e w id e n c ją m a te ria ło w ą . P ro e to k ą ty r e p r e z e n t u j ą t u t a j re k o rd y bazy danych - o cz y w iśc ie typy rekordów a n ie k o n k re tn e w y s tą p ie n ia .
Z b io ry lo g ic z n e / c z y l i r e l a c j e między typam i re k o rd ó w / r e p r e zentow ane są p r z e z s t r z a ł k i .
Typ r e k o r d u , z k tó r e g o w ychodzi s t r z a ł k a nazywany w ła ś c ic ie le m , a ty p re k o rd u , do k tó r e g o p ro w a d zi s t r z a ł k a - cz ło n k ie m z b i o r u . /W d a l s z e j C z ę śc i a r ty k u ł u p i s z ą c r e k o r d lu b z b i ó r będziem y c i e
l i na m y ś li ty p r e k o rd u lu b z b i o r u . Gdy b ę d z ie c h o d z iło o k o n -, k r e tn y re k o r d lu b z b i ó r będziem y u ż y w a li te rm in u w y s tą p ie n ia r e k o rd u lu b z b i o r u / .
li.ATEklAŁ
I•___________ l ' f f - i
r*---1--- 1 I J U M S £ o ib O T u : i KertpifltMiGC I
i___ -f
r y s . 3
Tak w ięc re k o r d IŁŁTERIAL / r y s . 2 1 r y s . 3 / j e s t w ła ś c ic ie le m z b i o r u M-B, a r e k o rd DOTO3 OBROTU UATBRIAńOWSGO J # 3 t jego c z ło n k ie m .
W z b i o r z e noże być z d e fin io w a n y ty lk o je d e n w ł a ś c i c i e l , n a t o m ia s t członków może ty ć dow olnie du żo .
Gdybyśmy w n a s z e j p rzy k ła d o w ej b a z ie s tw o r z y li dodatkowy typ r e k o rd u w y d z io la ją e f a k tu r y z r e s z t y dowodów c t r c t u m a t e r i a ł o wego, to z b i ó r o nazw ie M-D mógłby w yglądać n a s tę p u j ą c e j
- 12 -
n a r e m t
T 30NĆ3 08Ć07U
FAETUĆA rtATEĆMiONĆGO
r y s . 4
W ła śc ic iele m J e s t w dalszym c ią g u rekord KAT3RIAŁ, a członkam i rekordy DOWODY OBROTU łiATERIAŁOWEGO I FAKTURA.
W każdym w y stą p ie n iu zb io r u J e s t jedno w y stą p ie n ie rekordu w ł a ś c i c i e l a i dowolna l i c z b a w ystąp ień każdego typu rekordów członkow ekich /w s z c z e g ó ln o ś c i może ic h n ie być w o g ó le - wówczas t a k ie w y s tą p ie n ie zb ioru j e s t p u s t e / .
Jak w id ać, możemy w te n sp o só b -z r e a liz o w a ć różnorodne str u k tu ry danych.!
sekw encyjne - r y s . 3» d rz e w ia ste - r y s . 4, czy dużo b a rd zie j skomplikowane - s ie c io w e , jak na r y s . 2.
S tru k tu ra sie c io w a d aje nam m ożliw ość konstruow ania bardzo r ó ż norodnych powiązań m iędzy rekordam i.
/ N -3
jDONCJ O&eoru EtATEćMlONEGO
r y s . 5
Międsy rekordami Z le c e n ie i W ydział n ie ma b ezp o śr ed n ie j r e l a c j i , a le poprzez rekord DCWOD OBROTU MATERIAŁOWEGO oraz zb io r y W-D i Z-D, możemy p o łą cz y ć każde w y stą p ie n ie rekordu ZŁECEKIS 2 wielom a w ystąpieniam i rekordu WYDZIAŁ 1 /p is z ą c sk rótow o/ każdy WYDZIAŁ można p o łą cz y ć z wieloma ZLECEEIAlil.
E alezy zw rócić uwagę na f a k t , że każde w y stą p ie n ie rekordu BGWiD OBROTU MATERIAŁOWEGO / r y s , 2 / może u c z e s tn ic z y ć w odpo
w ied n ich w y stą p ie n ia c h zbiorów U-D, W-D i Z-D, a w ię c , gdy ma swoich w ł a ś c i c i e l i MATERIAŁ, WYDZIAŁ I ZLECENIE to J e s t c z ło n kiem w ystąp ień każdego typu z b io r u . D z ie je s i ę to bez p otrzeb y • duplikow ania w ystąp ień rekordów w b a zie danych. W każdym z wy
s t ą p ie ń zbiorów u c z e s t n ic z y to samo w y stą p ie n ie rekordu DOWÓD OBROTU MATERIAŁOWEGO.
W ystąp ien ie rekordu członkow skiego n ie musi k o n ie c z n ie u c z e s t n i
czyć w w y stą p ie n ia ch 2biorów , w k tórych dany rekord J e s t zd e
fin iow an y Jako c z ło n e k . Z ależy to od c p is u teg o zb io ru w sch e
m acie bazy danych. Przykładowo: W ystąpien ie rekordu DOWÓD OBRO
TU MATERIAŁOWEGO / r y s . 2 / re p r e z e n tu ją c e w b a z ie danych kon
k retn ą fa k tu r ę n ie b ęd zie członkiem żadnego w y stą p ie n ia z b io rów W-D i Z-D.
y każdymi z tr z e c h zbiorów K-D, W-D 1 Z-D rekordy członkow skie mogą być posortow ane zgodnie z życzeniem u żytkow nika, ponadto w każdym z n ic h uporządkowanie może być in n e . Warunek J e s t t y lk o t a k i , aby w sz y s tk ie k lu c ze sortow an ia b y ły atrybutam i / c z y l i ćsnym i elem en tarnym i/ rekerd u czło n k o w sk ieg o . Tak w ię c , w racając do naszego przyk ład u, możemy aob ie w yob razić, że rekord DOW^D OBROTU MATERIAŁOWEGO j e 3 t sortowany w każdym ze eb lcrów , w k tórych J e s t człon k iem .
I
- 14 -
W z b i o r z e M-D porządkowany j e s t w edług numeru m agazynu, k t ó r e go d o ty c z y , w z b i o r z e W-D w edług numeru z l e c e n i a , a w z b io rz e S-D c h r o n o lo g ic z n ie w edług d a ty z a k s ię g o w a n ia . O cz y w iście k lu c z e s o r to w a n ia mogą być z ło ż o n e , n p . w z b i o r z e K-D można so rto w a ć wg numeru m agazynu, s n a s tę p n i e c h r o n o lo g i c z n i e .
U c z e s tn ic tw o w odp o w ied n ich w y s tą p ie n ia c h zb io ró w i p o r z ą dek w n ic h utrzymywany, j e s t a u to m a ty c z n ie p r z e z system ROHM?, z g o d n ie z opisem zawartym w sch em a cie i su b sc h e m a c ie , użytkow n ik n ie m usi s i ę o t o t r o s z c z y ć .
S aez p rzykładow y schem at r e p r e z e n t u j e c z ę ś ć a n a l i t y c z n ą za g ad n i e n i a e w id e n c ji m a te r ia ło w e j. Uożna r o z s z e r z y ć go wprowadza
j ą c nowy r e k o r d r e p r e z e n t u j ą c y s y n te ty c z n e k o n to k się g o w e , p o łą c z o n e o d p o w ied n ią r e l a c j ą z rekordem DOWÓD OBROTU ŁiŁTERIA- ŁOWEGC / r y s . 6 / .
ft-2)
I *
/lA T em -t
i ______________
r y s . 6
S p e cja ln y rekord RELACJA p ozw oli aa stw o rzen ie odpowiednich powiązań typu WLuISS i l i i c lę a z y rekordami DOWÓD OBROTU NA- TERIAŁOWEOO i KONTO.
S tan sposób o p isa n a r e la c j a między kontem ayntetycznym , a do
wodem p ozw oli nam na z r e a liz o w a n ie w b a z ie danych p o łą cz eń n ię c z y każdym kontem księgowym a w szystk im i dowodami z niw
związanymi oraz p o łą c z e n ie każdego dowodu ze w szystk im i k onta
m i, k tó ry ch d o ty c z y . R ela c ja J e s t op isan a zgodnie z rz ec zy w i
s t o ś c i ą Jako podwójny z a p is po s t r o n ie Winien 1 po s t r o n ie Na.
Gdybyśmy z k o l e i c h c i e l i zh ierarch izow ać samo p o j ę c ie KONTA można wprowadzić k o le jn e r o z sz e r z e n ie »
< - *¿2 -i
¿ a v -j 1 ■ ^ _ pr() | Si&juPjSA
r y e . 7
g d z ie rekord STRUKTURA pozwala na p ow iązanie kont nadrzędnych z podrzędnymi / a w ięc odpowiednich w ystąp ień rekordów KCSIO/
k o r z y s ta j ą c z dwóch nowych zbiorów K-NAD /k o n ta n ad rzęd n e/
i K-POD /k o n ta p o d rzęd n e/.
Odpowiednie atryb u ty w rek ord zie STRUKTURA /n p . symbol konta nadrzędnego i symbol k on ta podrzęd n ego/ p ozw alają na p raw id ło
we" " ro zw ija n ie" i " z w ija n ie “ h i e r a r c h i i , a tak że n a odpowiedni przepływ in fo r m a c ji w g ó rę i w d ó ł h i e r a r c h i i .
4 . P o d e jś c ie do budo*? SX£'u.
. Do z a p ro jek to w an ia bazy danych d la SIR’ u aożaa p o d ejść na dwa różne sposoby.
- 1Ć -
Jed o ń z o s t a ł w opooób u p r o s z c z o n y , zadem onstrow any w naszym p r z y k ł a d z i e , b a l o ty m ia n o w icie zbudować o g ó ln ą b azę danych z a s p o k a ja ją c ą p o tr z e b y w ie lu za sto so w ań d zied z in o w y c h i m iędzy innym i c z ę ś ć r e a l i z u j ą c ą z a d a n ia SXR'u. Budowa t a k i e j bazy mo
g ła b y i ś ć w k ie ru n k u n akreślonym w p r z y k ł a d z i e , t z n . s tw o rz e n ie k o n t s y n te ty c z n y c h , p o w ią z a n ie ic h z odpow iednim i typam i rek o rd ó w , ew en tu aln o z h i e r a r c h iz o w a n ie k o n t i t d .
T ak ie p o d e j ś c i e p o z w o li na s tw o rz e n ie c a ło ś c io w e j bazy danych d l a p r z e d s i ę b i o r s t w a , k t ó r e j i n t e g r a l n ą c z ę ś ć e ta n o w i SIE /n p . o p isa n y Jak o Je d en z oubuchenatów b a z y /.
Drugo k o n c e p c ja p ro p o n u ją rn-Jść od " g ó ry " c z y l i od SIR*u, P rz e w id u je ona s tw o r z o n le pewnego r o d z a ju s ta n d a rd u bazy danych d l a S lR *u, k t ó r o m ogłaby funkcjonow ać s a m o d z ie ln ie i obow iązy
w ałab y , w s w o je j o g ó ln o ś c i, we w s z e lk ie g o r o d z a ju o r g a n iz a c ja c h . Zapewniono by ró w n ie ż odpow iednie m echanizm y, p o z w a la ją c e kon
k retn e m u użytkow nikow i / n p . p r z e d s i ę b i o r s t w u / na r o z w in ię c ie , b w ięc u s z c z e g ó ło v ,le n ie lu b rozbudow ę te g o s ta n d a r d u , Mecha
nizm to n z u p e w n iłb y , że ża aa e z ro z w in ię ć n i e mogłoby n a ru s z y ć z a w a rty c h w s t a n d a r d z i e s t r u k t u r lo g ic z n y c h i z a sa d m a n ip u lo w ania n a n ic h . To p o d e j ś c i e p o zw a lało b y n a w a ria n to w a n ie s t a n d ard u S lR ’ u w z a le ż n o ś c i od p o tr z e b 1 s p e c y f i k i k o n k re tn e g o u ż y tk o w n ik a , n ie n a r u a z u ją c Jeg o k o n s t r u k c j i i podstaw owych f u n k c j i . W s z c z e g ó ln o ś c i można rozbudow ać go o o dpow iednie frag m en ty d zied zin o w o i w to n sposób z r e a liz o w a ć J e s z c z e in n e o p ró c z U IK 'u z a s to s o w a n ia .
R óżnico m iędzy tym i p o d c jś o ia m i p o le g a na odmiennym sp o s o b ie r e a l i z a c j i ta k ie g o sy stem u . P ro p o z y c ja p ie rw s z a wymaga tw o rz e n i a z in te g r o w a n e j bazy danych d la k ażd eg o u ży tk o w n ik a o d d z i e l
n i e . Można te g o dokonać poprzez z d e fin io w a n ie c a ło śc io w e j bazy danych / d l a konkretnego p r z e d s ię b io r s tw a / u w zg lęd n ia ją c e j maksymalny sto p ie ń sz c z e g ó ło w o śc i in fo r m a c ji wymaganych ws w sz y stk ic h a n a lity c z n y c h i sy n tety czn y ch u ję c ia c h ewiden
cyjn ych oyktowanych p rzez p la n kont i sprawozdawczość fin a n sową, z .ewentualnym rozszerzen iem zak resu in fo r m a c ji o p o tr z e by różnych podsystemów d ziedzinow ych, lub za pomocą sukcesyw
nego d e fin io w a n ia k o lejn y c h fragmentów bazy danych, s p e łn ia jących powyższe wymagania, odpowiadających poszczególnym od
cinkom a n a lit y c z n e j e w id e n c ji k się g o w e j. Wadą te g o p o d e jś c ia j e s t n iew ątp liw a tru d n ość w u n i f i k a c j i metod 1 sposobów rozw ią
z a n ia zagadnień związanych z SIR’ e a , co wydaje s i ę byó wskaza
n e . I s t n i e j ą c e w rachunkow ości jednorodne w swej i s t o c i e pro
cedury ew idencyjne m usiałyby być oprogremowywane w ie lo k r o tn ie . P rop ozycja druga sprowadza e i ę do jednorazowego skonstruow a
n ia J e d n o lite g o stand ard u, w ynikającego z planu k o n t, obowiązu
ją ce g o w sz y s tk ic h użytkowników i zd oln ego do z a sp o k o je n ia ty ch p o tr z e b , k tó r e w ystęp u ją n iezm ien n ie we w sz y stk ic h p r z e d s ię b io r
stwach oraz d o s ta r c z e n ie im n a rzę d z i do ew entualnego r o z w ija n ia go w z a le ż n o ś c i od p o tr z e b . R o zw in ięc ie może i ś ć rów nież w k i e runku rozbudowy stru k tu r y SIR'u o elem enty n ie w ystęp u jące w n i e j a n iezbędn e d la Jednego lub w ie lu podsystemów d z ie d z in o wych. *> s z c z e g ó ln o ś c i można w t e n sposób z r e e liz o w a ć , tak Jak Frzy poprzednim p o d e jś c iu , ca ło ścio w ą b azę danych d la p r z e d s ię b io r s tw a . R óżn ica p o le g a ła b y je d y n ie / z punktu w id zen ia k on k ret
nego u żytk ow n ik a/ na I n te g r u ją c e j r o l i SIR’ u . Mechanizmy US23D .RORAS zapew niają niezm ien ność r o z w in ię c ia ze względu na wspólne
Jądro zaw arte w sta n d a r d z ie .
- 18 -
L i t e r a t u r a :
C.W. Bachman "D a ta S t r u c t u r e D iag ra m s", D ata Base 1,2 k w a r ta l
n ik ACJi-SIGBD?
CGDASYL D ata Ba3e T ask Group A p r i l 1971 H ap o rt /O p raco w an ie p o l s k i e OBRI warszawa 1 9 7 7 /.
CODASYL D ata D e s c r i p tio n Language - J o u r n a l o f D evelopm ent Ju n e 1973 /o p ra c o w a n ie p o l s k i e OBRI W arszawa
1 9 7 7 /.
USZBD RODAK - D okum entacja u ży tk o w a , c z ę ś ć I i I I , OBRI Warszawa 1977.
Ignacy D zie d z ic ze k
SPOSÓB BAD AKIA STRUKTUR HAKYCH KSIĘGOWYCH W PROJEKTOWAK;-j RAZY DAKYCH
W s t ę p
Sposób badania str u k tu r danych księgow ych w p rojektow aniu bazy danych n a le ż y do głównych d z ia ła ń r e k o n s tr u k c ji d o ty ch cza sowego systemu rachunkow ości. M ożliw ości t a k ie j r e k o n s tr u k c ji stw arza nowoczesne n a r z ę d z ie Jakim J e s t system oprogramowania bazy danych.W opracowaniu p rzed sta w ia s i ę tok badania stru k tu r danych księgow ych poprzedzony wprowadzeniem w problem atykę bazy danych.
1. P o ję c ie bazy danych
Bazą danych nazywa s i ę u n iw e r sa ln ie oprogramowane, m ożliw ie nienadm iarowe, m odelujące r z e c z y w is to ś ć i zab ezp ieczon e zasoby danych p ołączon ych r e la c ja m i porządkującym i Je n ie z a le ż n i e od sp r z ę tu 1 programów użytkowych, d la s p e łn ie n ia różnorodnych p o trzeb in form acyjn ych .
Baza danych n a le ż y do nowoczesnej o r g a n iz a c j i zbiorów da
nych, utrzymywanych na nowoczesnym s p r z ę c ie informatycznym a u d o stęp n ia n y ch według życzeń p o szc ze g ó ln y c h użytkowników.
Każdy bowiem użytkownik może /p o p r ze z d e k la r a c je str u k tu r l o g ic z n y c h / u k sz ta łto w a ć f iz y c z n e zasoby danych na swój sp osób . - Oznacza to n iesp o ty k a n ą d o ty ch cza s u n iw e rsa ln o ść system u i n form atyczn ego, k tó rą Jednak tr z e b a okupić b a r d z ie j precyzyjnym
- 20 -
n iż bywało przygotowaniem te g o system u.
2. P rz y g o to w an ie bazy danych
P rzygotow an ie, zap rojek tow an ie bazy danych d z i e l i s i c na t r z y główne p r z e d s ię w z ię c ia !
1/ i d e n t y f i k a c j ę o b ie k tu p oprzez Btudium wstępne i z a ło ż e n ia bazy danych,
2 / k o n s t r u k c j ę bazy danych w p o s t a c i modelu b a z y , p r o j e k t u , schematu bazy i r o z m ie sz c z e n ia danych w s t r u k t u r z e p a m ięci,
3 / t e c h n o l o g i ę bazy danych, w p o s t a c i p ro jek tu z a s to s o w a n ia bazy obejm ującego z a ło ż e n ia do programów użytkow ych i subschematy oraz programów z odpowiednimi i n s t r u k c j a m i .
Bananie s tr u k tu r danych księgow ych obejm uje problem atykę t r e ś c i oazy danych w e t a p ie i d e n t y f i k a c j i o b ie k tu .
3 . S tru k tu r:-- danych
Z b iór, w którym n ie w ystęp u ją dwie dane o id en ty c z n y c h nazwach i różnych w a r to śc ia c h nazywa s i ę str u k tu r ą danych.
J e ż e l i daną j e s t para elem entów ze zb io r u nazw i w a r to ś c i, to str u k tu r ę tworzy z b ió r danych,któiych nazwom n adaje s i ę odpo
w ied n ie r a n g i.
Ea p rzyk ład stru k tu r a :
j e s t d r u g ie j r a n g i, gdyż nazwy w ystęp u ją na dwóch poziomach
ó
/o
• *
SAZYh WAHTOSĆ
s z c z e g ó ło w o ś c i. W s t r u k t u r z e , ja k w idać w yżej, w a rto ś ć Ł a ją dane n a j n i ż s z e j r a n g i . S tr u k t u r a o d z w ie r c ie d la i r f o r a a c j ę i sa n a j e s t źródłem in ic r tD a o ji. I d e n t y f i k a c j a 1 k o n s tr u k c ja s t r u k t u r ósmy cii j e s t podstawowym p rz e d się w z ię c ie m w p r o je k t o waniu bazy danych.
Podstawowym k r y t e r i u n p o d z ia łu B tru k tu r danych, z punktu w id z e n ia oazy danych, są n a z w y d an y ch . Sszwy mogą być«
1 / s y s te m a ty c z n e , l o k a l i z u j ą c e k o n k re tn y elem en t s t r u k t u ry n i e z a l e ż n i e od in n y c h e le n e n tó w ,
2 / n ie s y s te m a ty c z n e , o z n a c z a ją c e n a s tę p s tw o danych * kon
t e k ś c i e c a łe g o ic h z b io ru .
S t r u k t u r y d z i e l i s i ę n i e z a l e ż n i e i 2 3 le ż n ie cd o śro d k a p rz e chowywania danych. E i e z a i e i n i e od o śro d k a przechow yw ania da
nych s t r u k t u r y d z i e l i u y w edług r e g u l a r n o ś c i i według z ło ż o n o ś c i . D z ie lą c wg r e g u l a r n o ś c i w yodrębnia s i ę a t r J c t u r y re g u l a r n e , p ó łr e g u l a r n e i n ie r e g u l a r n e . D z ie lą c wg z ło ż o n o ś c i w yodrębnić s c ż n e '.s tru k tu ry e l e a e n t a r n e , l i s t o w e , dendrytow e i s ie c io w e .
E aj*ięn.3ze z n a c z e n ie w p r z e tw a r z a n iu danych księgow ych Ł a j ą tymczasem s t r u k t u r y p o łr e g u l a r n e a b ę d ą B ia ły głó w n ie -
ćen ary to w e i s ie c io w e .
3 t r u k t u r y p ć ł r e g u l a r n e m ają nerwy sy stem a
ty c z n e o c h a r a k te r z e ew identnym , w p o s t a c i k l u c z a . Je.-.t to argusie n t s e l e k c j i i p rzy sto so w y w an ia danych dc p r o c e su te c h n o lo g ic z n e ę c . K s t r u k t u r a c h p ó łr e g u la r n y c h n ie s ą s p e ł n ia n e warunki o b o w ią z u ją c e d is s t r u k t u r r e g u la r n y c h . 5az*y da
nych / k lu c z e , ¡suszą być zapisyw ane rasem z w art ca c i e n i . P rz y - k k a c s s i c n tra k te ry s ty c z c y iz C B tr u k tu r p h ir e g u l a r c y c k są wykazy
- 22 -
/n a t e j z a s a d z ie są budowane t r a d y c y jn e k a r t o t e k i / , k a t a l o g i , k o le k c je . S tr u k t u r y t e m ają z a s to s o w a n ie do p r z e tw a r z a n ia d a
nych masowych a w iec p r z e tw a r z a n i a danych g o s p o d a rc z y c h . W s t r u k t u r a c h d e n d r y t o w y e h p o ło ż e n ie k a ż d e go ele m e n tu J e s t o k r e ś lo n e względem p o c z ą tk u s t r u k t u r y . Są to s t r u k t u r y n ie l i n i o w e , do ujm ow ania związków h ie r a r c h ic z n y c h .
W s t r u k t u r a c h s i e c i o w y c h p o ło ż e n ie d ru g ie g o elem e n tu J e s t o k r e ś lo n e względem p ie rw sz e g o a p o ło ż e n ie p ie rw szego względem d r u g ie g o l t d . W ty c h s t r u k t u r a c h można p r z e d s ta w ia ć w sposób n a jm n ie j re d u n d a n tn y n a j b a r d z i e j z ło ż o n e z w ią z k i m iędzy danym i. T ru d n o ś c i n a s t r ę c z a ic n p r z e tw a r z a n i e . S tr u k t u r y sie c io w e można Jednak ro z w in ą ć w b a r d z i e j r e d u n d a n t- ne a t r u k t u r y d en d ry to w e .
W szy stk ie z ło ż o n e / l i s t o w e , d en drytow e i s ie c i o w e / s t r u k t u ry mogą być n i e r e g u l a r n e , p ó ł r e g u l a r n e i r e g u l a r n e . Z łożone s t r u k t u r y n i e r e g u l a r n e można sp ro w a d z ić do r e g u la r n y c h , n p . d e n d ry t n ie r e g u la r n y p r z e m ie n ić w d e n d ry t uporządkow any.
W szy stk ie s t r u k t u r y z ło ż o n e w k o m p u terze są im plem entow ane za pomocą o d a y ła c z y .
4. T e rm in o lo g ic z n e podataw y b a d a n ia s t r u k t u r danych Z b ió r , w którym n ie w y s tę p u ją dwie dane o id e n ty c z n y c h nazwach i ró ż n y c h w a r to ś c ia c h nazywa s i ę s t r u k t u r ą d an y ch .
* s t r u k t u r z e w a r to ś c i m ają dane n a j n i ż s z e j r a n g i .
B adanie s t r u k t u r danycn w naszym o b s z a r z e z a in te re s o w a ń to d o cn o d z em e a d e k w a tn o ś c i danych g o sp o d a rc z y c h względem k a t e g o r i i ekonom icznych. B adanie s t r u k t u r danych g o sp o d a rc z y c h n a le ż y do n a jw a ż n ie js z y c h p r z e d s ię w z ię ć l d e n t y f i k a o j i o b ie k tu
w p ro je k to w a n iu baz;.- d a a y c c . » danych g o sp o d a rc z y c h z n a jd u ją o d sw ie r e i e d i e c i e s ta n ? i z d a r z e n ia g o sp o d a rc z e , o p e r a c jt g o sp o d a rc z e , s p o s t r z e ż e n ia g o e p o d a rc z e , z ja w is k a g o sp o d a rc z e , a g r e g a t? z ja w is k g o o podarczych i r e l a c j e ekonom iczne.
Stanem g o sp o d a rijzy s j e s t w ie lk o ść m a ją tk u je d n o s tk i g o sp o - d a r u j ą c e j . r rz y c ia d e B e ta n u n e j ą t k u j e s t w ie lk o ść zapasów ma
t e r i a ł ó w w m ag azy n ie. Ł o żn ice p o te n c ja łó w w a to o a c h g o sp o d a r
czych wywołują z d a r z e n ia g o s p o d a rc z e .Z m n ie js z e n ie s ta n u z a p a sów nagazyąow ycn m a te r ia łó w wywołuje w k o n se k w e n c ji z d a r z e n ia zakupu m a te ria łó w .
S d e r s e n ie g o sp o d a rc z e , f a k t g o sp o d a rc z y , j e 3 t w rac h u n k o w ości i n t e r ? r e t o weny j&ko m ia n a m a ją tk u u dwócn przedm iotów g o sp o d a ru ją c y c h ró w n o c z e śn ie . i z i a ł a l n o ś ć g o sp o d a rc z a s k ła d a
s i ę ze z d a rz e ń g o sp o d a rc z y c u .
O p e ra c ja g -a p o d a rc z a k sięg o w a i n t e r p r e t a c j a z d a r z e n ia g o sp o d a rc z e g o , k tó r e wpływa na ś r o d k i g o sp o d a rc ze bądó ic h i r i d i z p o c h o d z e n ia , j e s t wyrażona w p ie n ią d z u i u j ę t e n a kon
ta c h rac r.u n k o w c śc i, wie każde z d a r z e n ie z o s t a j e o p e r a c ją g o sp o d a rc z ą a l e ty lk o t a k i e , k tó r e p o d le g a rygorom księgowym.
- wyniku o p e r a c j i g o sp o d a rc z e j p o w s ta ją s p o s t r z e ż e n ia gospo
d a r c z a .
S p o s tr z e ż e c ie g o sp o d a rc ze to js ć n a z k się g o w ej i n t e r p r e t a c j i f a k tu g o sp o d a rc z e g o , każde o d n ie s ie n ie f a n t u g o spodarczego n s k aż d e k o n to stw a rz a s p o s t r z e ż e n ie g o sp o d a rc z e .
z ja w isk o g o sp o d a rc z e cc- w;-s t ą p i e n i a /p o w ta r z a ln e / ty cc s a - nyoh s p o s tr z e ż e ń g o sp o d a rc z y c h , i a k t y w y ra ż a ją c e pew ien z a k re s
stosunków sp o łe c z n y c h z d s ie z z in y g o sp o d a ro w an ie nazywa s i ę w e s c n o r i i cjaw iszcaal g o sp o d a rc zy m i.
24 -
A gregatem gospodarczym nazywany s k u p i e n i e , k u m u la c ję z j a w isk Jed n o ro d n y ch z j a k i e g o ś p u n k tu w id z e n ia . Ea p r z y k ła d suma w s z y s tk ic h przychodów m a te r ia łó w do m agazynu p r z e d s i ę b i o r s t w a za o k r e ś lo n y m ie s ią c j e s t a g re g ate m gospodarczym .
R e la c ja ekonom iczna t o s to s u n e k zachodzący- m iędzy z ja w is k a mi g o sp o d a rc z y m i, z ja w isk a m i a a g re g a ta m i g o sp o d a rc zy m i m iędzy a g re g a ta m i g o sp o d a rc z y m i. R e l a c j a ekonom iczna w i s t o c i e J e s t w ła ś c iw o ś c ią p a r y w i e l k o ś c i , lioże ona m ieć ta k ie- o p e r a to ry łą c z ą c e , J a k p o d z i e l i ć , pomnożyć, o d ją ć , s k o ja rz y ć lu b podpo
rządkow ać.
Przypom nijm y, że k a t e g o r i a ekonom iczna J e s t w ynikiem u o g ó l
n i a j ą c e j a b s t r a k c j i z ja w is k g o s p o d a rc z y c n . P rzykładem c z ę s to w y s tę p u ją c y c h k a t e g o r i i ekonom icznych J e s t : p r a c a , to w a r , w ar
t o ś ć , p i e n i ą d z , p r o c e n t , p ł a c a . S t a ł e r e l a c j e m iędzy k a t e g o r i a mi ekonom icznym i s k ł a d a j ą s i ę na praw a ekonom iczne / n p . p o p y tu 1 p o d a ż y /. T e o r ie ekonom iczne są system am i praw ekonom icznych.
5 . U o g ó ln ie n ie ro z p a try w a n y c h ro .lę ć k sięg o w y ch w p o j ę c i u w iadom ości g o s p o d a rc z e j
w s z y s tk ie w ym ienione p o j ę c i a są w iadom ościam i o a t r y b u t a c h in f o rm a c y jn y c h . B adanie ty c h w iadom ości ma wykryć i s t n i e j ą c e s t r u k t u r y aby o c e n ić ic n n i e r e g u l a r n o ś ć i d o p ro w a d zić do z o r g a n iz o w a n ia f iz y c z n y c h zasobów danych n a n o ś n ik a c h p a m ię c i o ra z z o rg a n iz o w a n ia lo g ic z n y c h związków m iędzy w iadom ościam i.
Wiadomość g o s p o a a rc z a j e s t w i s t o c i e s t r u k t u r ą d an y c h . B adanie s t r u k t u r w iadom ości to b a d a n ie s t r u k t u r d a n y c h . D la p o tr z e b b a d a n ie s t r u k t u r danych k aż d ą wiadomość r o z p a tru je m y z p u n k tu w id z e n ia :
1 / nazwy, k t ó r a j ą w y ró ż n ia w z b i o r z e ,
2 / w łaśclw /o śc i, c e c h p rz y p is a n y c h do nazwy,
3 / w a r to ś c i, w k t ó r e j z a w ie r a s i ę wynik p om iaru o k r e ś lo n e j w ła ś c iw o ś c i.
KAZBA, w iadom ości i d e n t y f i k u j e s k ła d n ik z b i o r u . K lasy fik o w a
n ie i sy stem a ty zo w a n ie nazw p ro w a d zi do i n t e g r a c j i pro g resy w n e j s t r u k t u r danych. Hazwa w yraża t o , co n ie m ie rz a ln e w s k ła d n ik u z b i o r u , s tą d można J ą o d ró ż n ić od w ła ś c iw o ś c i. P r z e d s ta w ia ona sygm etyczny a s p e k t w iadom ości, a l e ma o k r e ś lo n e zna
c z e n ie s y n ta k ty c z n e i se m an ty czn e. Powinna z a ś m ieć z n a c z e n ie p ra g m a ty c z n e . Hazwa może być n ie p e łn a i wówczas J e s t u z u p e łn ia - ' n a algorytm em , k tó r y rekom pensuje n i e d o s t a t k i formy g ram a ty cz
n e j nazw y. W s z c z e g ó ln o ś c i nazwą może być h a s ło p o p a r te a lg o rytmem. Hazwa j e s t kluczem /argum entem s e l e k c j i / w p rz e tw a r z a n i u . Hazwa w iadom ości r e p r e z e n t u j e ty p z ja w is k a , r o d z a j 'o p e r a c j i , ty p r e k o r d u w s t r u k t u r a c h r e g u la r n y c h i p ó łr e g u la r n y c h , k t ó r e w y s tę p u ją n a j c z ę ś c i e j n a w e jś c iu i w z b io ra c h systemów p r z e tw a r z a n i a d an y c h . Hazwa w iadom ości p o w sta je z k o m b in a c ji w ie r s z a i kolumny sp raw o z d a n ia obejm ującego s ta n y w y jś c ia ma
ją c e n a o g ó ł c h a r a k te r s t r u k t u r n ie r e g u la r n y c h . Powinno s i ę dążyć do te g o aby. nazwa w iadom ości b y ł a n le re d u n d a n tn a .
WŁAŚCIWOŚĆ to c e c h a w iadom ości, lioże ona d o ty c zy ć d e s y g n a tu /p r z e d m io tu / w iadom ości i wtedy j e s t a try b u te m . J e ś l i z a ś do
ty c z y p re d y k a tu /p r z e k a z u / j e s t akcydensem . Przedm iotem w iado
m ości z a w a rte j w z d a r z e n iu gospodarczym o ro z c h o d z ie n a t e r l a - łów z magazynu do p r o d u k c ji j e s t f iz y c z n y z b i ó r p a r t i i m a t e r i a łów o r a z je g o u m ie js c o w ie n ie * p r z e s t r z e n i i c z a s i e . A trybutem t e j w iadom ości J e s t l i c z b a s z tu k m a t e r i a ł u , k o lo r m a t e r i a ł u lu b m ie js c e i c z a s je g o sk ła d o w a n ia a lb o w y d z ia ł czy wyrób n a
- 26 -
k tó r y m a te r ia ł rozchodowano. Akoydenaem n a to m ia st Joat s z c z e gółow ość in fo r m a c j i o tym z d a r z e n iu , a k tu a ln o ś ć t e j in fo r m a c ji ozy forma j e j p rze k a z u , ho nadzwyczaj ważnych w b adaniu s t r u k tu r danych akcydensów w iadom ości za licz a m y p o w ią z a n ia m iędzy wiadom ościam i a m ia n o w ic ie :
1 / arytm etyczne /a g r e g u j ą c e , d e z a g r e g u ją c e , r e la t y w iz u j ą o e /, p r z e k s z t a łc a j ą c e ,
2 / sk o ja r z e n io w e , tw orzące w iadom ości w ielo a sp e k to w e , 3 / h ie r a r c h ic z n e , do organ izow an ia s tr u k tu r s ie c io w y c h . Według z a s ię g u w ła ś c iw o ś c i d z i e l i e i ę n a :
1 / g e n e r a ln e , o z n a c z a ją c e w s z y s tk ie w iad o m o ści, w z b i o r z e j a k n a p r z y k ła d “w a r to ś ć " w o p e r a c j i g o s p o d a r c z e j, 2 / l o k a l n e , d o ty c z ą c e p o d z b io ru w iad o m o ści, n p . m ie js c e
p o w sta w a n ia k o sz tó w w z b i o r z e o p e r a c j i g o s p o d a rc z y c h , 3 / u n i k a l n e , o d n o sz ą c e s i ę do p o s z c z e g ó ln y c h w iad o m o ści.
6 . Z a ry s to k u b a d a n ia s t r u k t u r d anych k sięg o w y ch
P rzedm iotem b a d a n ia j e s t z b i ó r w ia d o m o śc i. W in te r e s u ją c y m n a s o b s z a r z e badawczym w y s tę p u ją t r z y z a s a d n ic z e u k ła d y w y s tę pow ania w iad o m o ści, a m ia n o w ic ie :
1 / danych w prow adzanych /s ta n ó w w e j ś c i a / , w y s tę p u ją c y c h w dokum entach źró d ło w y c h ,
2 / danych przechow yw anych, w u r z ą d z e n i a c h e w id e n c y jn y c h , 3 / danych w yprow adzanych /s ta n ó w w y j ś c i a / , , w y s tę p u ją c y c h
w sz e ro k o ro zu m ian y ch sp ra w o z d a n ia c h
¡lamy w ięc t r z y z a s a d n ic z e ź r ó d ł a w iad o m o ści dc b a d a n ia s t r u k t u r d an y ch : dokumenty ź r ó d ło w e , u r z ą d z e n i a e w id e n c y jn e / k a r t o t e k i , z e s t a w i e n i a , r e j e s t r y / i s p ra w o z d a n ia . Z a w a rto ś ć u r z ą d z e ź
ew idencyjny en powinna być w z a s a d z ie wynikiem a n ie przedm io
tem b a d a n ia . S t r a t e g i ą z a b e z p ie c z a ją c ą n a j l e p i e j p o trz e b y i n form acyjne wydaje a i s pcstępow anie w b a d a n ia s t r u k t u r danych od stanów w y jśc ia i n s t e j pod staw ie w yznaczanie stanów w ej
ś c i a . Hoże Jednak w y stą p ić p o trz e b a z a sto so w a n ia odmiennej s t r a t e g i i , b a d a c ie s t r u k t u r dany ca od stenów w e jś c ia i b ad a n ia rów nież o sry cn przechowywanych w s y s te m ie . k o trz e b a ta k a wy
s tę p u je s z c z e g ó ln ie w b ad a n iu s t r u k t u r danych księgow ycn.
okładaj*, s i ę na tc tr z y z a sa d n ic z e p rzy czyny i
1/ wypracowane przez w ieki różnorodność układów ew ićencyj-_
nycn p rz e ja w ia ją c a 3ię w b o g a te j k l a s y f i k a c ji zjaw isk gospodarczycc n s Kontach księgowych,
2 / d u se j ró ż n o ro d n o śc i rodzajów o p e r a c ji gospodarczych, 3 / m a łe j s t a b i l n o ś c i przek ro jó w sprawozdawczych, zm iennej
nom enklatury spraw czaań.
¿ tre su jm y p r z e ś le d z ić to k b a d a n ia s t r u k t u r danych na p r z y k ła d zie danych księgow ych.
uanyni księgow ym i są t e r denyęh gospo d arczy ch , k tó r e od
z w ie r c ie d la j ą zmiany » m ajątk u je d n o s tk i g o sp o d a ru ją c e j na k o n ta ch księgow ych t r z y w y k o rz y sta n iu m ie rn ik a p ie n ię ż n e g o .
Tok b a d a n ia e t r u k t u r danych d z ie lim y na t r z y e ta p y : 1 / w yznaczanie z b io ru ,
£ / k la s y fik o w a n ie elementów z b io r u , 3 / system atyzow anie elementów z b io r u .
7 . t r z n a e z a n ie z b io ru ć a z y c r ksiercw ych
I b i ó r j e s t w y z n a c z c n y j e ś l i wiadomo, ja k ie o b ie k ty /p rz e d m io ty / do n ie r c n a l e ż ą . Wyróżnikami z b io ru i a - nyoh g ospodarczych aą z w łs sż c c a :
- 28 -
- wspólny d e s y g n a t, - wspólny n o ś n ik , - podobne p r z e z n a c z e n ie .
W e t a p ie w yznaczania z b io ru dokonujemy s p ia u elem entów aby wy
kazać ic h n ie r e g u la r n o ś ć , p o w ta rz a ln o ś ć , lic z e b n o ś ć . Równoleg
l e z tym d z ia ła n ie m można z a ją ć s i ę ró w n ież u je d n o lic a n ie m formy g ram a ty cz n ej nazw w iadom ości.
D la do k o n an ia s p is u w iadom ości k o n stru u je m y t a b l i c ę :
r ‘ ■> ,---.
iL p . i Hazwa w iadom ości , Itic zb a je d n o s te k ,
i i . J ,
JJoina ew. w yodrębnić osobne r u b r y k i n a nazwę dotychczasow ą i u je d n o lic o n ą , sy ste m a ty c z n ą . P rz ec h o d ząc do w yznaczenia z b io r u danych księgow ych, b a d a n iu poddajemy p rz e d e w szystkim :
1 / o p e r a c je g o sp o d a rc z e , z ja w is k a g o sp o d a rc z e , a g r e g a ty g o sp o d a rc z e ,
k tó r e w sumie o d z w ie r c ie d la ją " s t r u m i e n i e z a s ile n io w e /m a te ria ło w e , e n e rg e ty c z n e , p i e n i ę ż n e / , 2 / a g r e g a ty g o sp o d a rc z e ,
o d z w ie r c ie d la ją c e w y n i k i finansow e /n a k ła d y , do
chody, m ie r n ik i s y n te ty c z n e / , 3 / a g re g a ty g o sp o d a rc z e ,
o d z w ie r c ie d la ją c e s t a n y m a ją tk u w aktyw ach / ś r o d k i t r w a łe , ś r o d k i o b ro to w e / i pasyw ach /fu n d u s z e w łasne i fu n d u sze o b c e /.
Wyznaczamy zatem n a s tę p u ją c e z b io ry danych księgow ych:
1 / rod zajó w o p e r a o j i g o sp o d a rc zy c h / z b i ó r A /,
k tó r y c h d esygnatem są s tr u m ie n ia m a ją tk u , n o śn ik ie m do
kum enty ź ró d ło w e , a p rz e z n a c z e n ie m j e s t o d z w ie r c ie d la n ie zm ian w m a ją tk u . Wzór s p is u o p e r a c j i g o sp o d a rc z y c h p rz e d s ta w ia t a b l i c a 1,
2 / ro d z a jó w z j a w i s k g o sp o d a rc z y c h / £ / , k tó r y c h d e - sygnatem b ez p o śred n im są o p e r a c je g o sp o d a rc z e /z ja w is k o g o s p o d a rc z e t o m e t a i n f o r a a c j a / a p o ś r e d n io - p o w ta rz a ln e a s p e k ty s tr u m ie n i z a s ile n io w y c h ; n o śn ik ie m z ja w is k g o s p o d a rc z y c h s ą k o n ta księgow e a p rz e z n a c z e n ie m - k l a s y f i k ow anie zm ian w m a ją tk u . Wzór s p is u z ja w is k g o sp o d a rc z y c h p r z e d s t a w i a t a b l i c a 2 .
3 / ro d z a jó w a g r e g a t ó w g o sp o d a rc z y c h / C / f k tó r y c h d esy g n stem s ą z ja w is k a g o sp o d a rc z e / d a l s z e s p i ę t r z e n i a in f o r m a c y jn e / , n o śn ik iem - p r z e k r o j e k o n t, a p r z e z n a c z e niem - u o g ó ln ia n ie z ja w is k g o s p o d a rc z y c h ; w zór s p is u a g re g a tó w g o s p o d a rc z y c h p r z e d s ta w ia t a b l i c a 3 .
W ymienione wzory sp is ó w w iadom ości s ą p rzy k ła d o w e i mogą byó rozbudow yw ane. W o b j a ś n i e n i u t a b l i c y 1 dodajm y, i ż r u b r y k i , w k tó r y c h w sk a z u je s i ę k o r e s p o n d e n c ję k a r t k sięgow ych n a le ż y tra k to w a ó ja k o u ś c i ś l e n i e nazw o p e r a c j i g o sp o d a rc z y c h . Każda o p e r a c j a g o s p o d a rc z a c h a r a k te r y z u je s i ę o so b liw ą kom pozycją k o r e s p o n d e n c ji k o n t s y n te ty c z n y c h . W t a b l i c y 1 t e same k o n ta mogą s i ę p o w ta rz a ć t a k w k a ż d e j o p e r a c j i osobne /w w ie r s z u /, ja k w k o le jn y c h o p e r a c ja c h /w k o lu m n a c h /. S p is k o n t / z b i ó r B/
n a w zorze z t a b l i c y 2 ma być n a to m ia s t n ie re d u n d a n tn y . i s t r u k t u r z e t a b l i c y 3 sp isy w a n e in d e k s y sy m b o li / z b i ó r C / r e p r e z e n t u j ą p r z e k r o j e k o n t z w ła s z c z a a n a lit y c z n y c h . L ic z b a p o z y c j i s p i sowych o k r e ś l a l i c z e b n o ś ć bad an y ch z b io ró w . * p rz e c ię tn y m
- 30 -
SI nb one AAENA OPEBACJ! G05P0DAPCZE3 KOBESPONDENCJA KONT
DOK. H DOK. \Hn Ma Mn Mą Mn Ma Mn Mą
99 999 A (¿9) 9(5) 9(5) 9(5) 9(5) 9(5) 9(5) 9(5) 9(5)
TA&LICA 4 . HZÓP SPISU PCDZAJÓA' (TiPÓNi OPERACJI GOSPODARCZYCH
SYMBOL
KONTA NAZMA KONTA
9 (5 )
TABLICA 2 HZÓR SPISU P0D2A3ÓH ZJAU /SK GOSPODARCZYCH
5 YMBOl
PU'OBO NAZhA Z&IOGU /M3£f£0MAH£G0
TABLICA i HZÓP SPISU PODSTAHOHYCH ACPEGATÓH GOSPODARCZYCH
p r z e d s ię b i o r s t w i e l i c z b a rodzajów o p e r a c j i j e s t r z ę d u t y s i ą c a rod zajó w z ja w is k gospodarczych. - k i l k u s e t , a indeksów - k i l k u d z i e s i ę c i u .
6 . K la sy fik o w a n ie z b io ru danych keięgoTiych
K l a s y f i k o w a n i e p o le g a na metodycznym wg k r y te r ió w ro zczło ck o w y n an iu z b io ru a a podzbiory/-. K ryterium j e s t wskazówką wg ja k ic h c e c h . d z i e l i ć z b i ó r . K ry te ria m i aą w ła ś c i
w ości z b i o r u . K lasy fik o w a n ie ro zpoczyna s i ę zatem od z e s ta w ie n ia w ła ś c iw o ś c i, Pożądaną j e s t n a s tę p n i e s ta n d a r y z a c ja ze sp o łów w ła ś c iw o ś c i, k e te n p r z y p is u j e s i ę w ła ś c iw o ś c i p o s z c z e g ó l
nym nazwom. O s t a t n i ą czynność można e w e n tu a ln ie zautom atyzo
wać. J e a t to s z c z e g ó ln ie wskazane p rz y k la s y fik o w a n iu o p e r a c j i g o sp o d a rc zy c h , k t ó r e j e s t p ra c o c h ło n n e , P rz y s tę p u ją c w ięc do k l a s y f i k a c j i z b io ru sp e c y fik u ? e ry n a jp ie r w w ła ś c iw o ś c i, o p ie r a j ą c s i ę na:
1 / re k w iz y ta c h dokumentów, o k re ślo n y c h p r z e p is a m i praw a, 2 / w y stę p u jąc y ch p r z e k r o ja c h k o n t,
3 / p o tr z e b a c h k o o p e r a c ji in f o rm a c y jn e j, 4 / te o re ty c z n y m modelu o p e r a c ji g o s p o d a rc z e j.
Ka p o d sta w ie wymienionych ¿ ró fie ł opracow uje s i ę s ta n d a r d da
nych e le m e n ta rn y c h o p is u ją c y c h o p e r a c ję g o sp o d a rc z ą . P rz y k ła d te k ie g o s ta n d a r d u za m ie szc za s i ę w t a b l i c y 4 . ho k l a s y f i k a c j i z b i o r u B z e s ta w ia s i ę w ła ś c iw o ś c i:
a / g e n e r a ln e - n r dokumentu - fiata k sięgow ania - p o z y c ja dokumentu - kw ota z ł o ty c h ,
ù fiN t f i (MfirtlAitłiE
5**£. j i- I . - l i t
■■ '*■ »«P/fco«» y —I t-- il .--t » -4 w . H A l I A fih ttt, I
fi*r *A Vj
J ùÀt :*n' n r ~
b'
A f.
b n * \U Í-L ‘ » u n i . * T t j b ? i r .
■ w ; *
1
: : : : ’ :A H it* i t / Ö S : K 1 ti ¿
i ( J t ' t t t A t i t \ t : i r , •
\
„ • ¿ i d f ł t f ] » ‘ . i • • .
/>. í \ ft*.' \orá. g**t.j/\
...____ ? ;í ' : : : : AN A nr, X J . . . , i í , f j ' ( i ’t ‘J.
.-/!)}
1
t >/ñt h í,-
fíC
A 4 P O W I io ru rtfA /ru 91
A ¿ UfC-f.W PAPtU! 9 1
A i n e A O fiH L H h t m A h J in i/I P O O bifum
A S jy n A r r jf.M u n w A m
A(. t / m u ía 31*}
A } A N A U Iy /A À
( f*‘ tl Of’ U , 9 (ti
A K l r t / r . t i s ao/jAm .(■ 9 ( \
A l (X.<ti(H X 9 a
nr.co.u <’ rn)(-<nm!,/.
( i, , o ru t.. n r r r.ntr ; ‘W
f)A N n-.m / r i'- ..'iO ,r
li* r OOAtM//. y,y,fí,yUj 9 t í
. ..i. -, -1- .i,,... .... .
:U» /•/v »-
w i .
» i . • . * .
• * . * -- H-.
‘ • . 1 -i: -
CO U M DU, fnti*rut£ / *Jt- C-i W i c j a n n n m tw v C Ź OPfP/UJA C 5 A ha i turn fi
( rrstirhtJiuHA ) C V Lie/on .•nrtoAu
mjt‘ t/o ,ïî/V'.// C
9 li- âiï
9lt
25
h f ' V í f f ;
■■*. h « . . .
f f V r V / U f Ą j A N A i i t i ' n '
f t T r-:± j . i ;_ .,L C.5 f e f i e O C t e n f J ! 0
. V r r : / /
j . . . . . - i. .
j ł . 1 . » . . - . i . 1 t . * _
a , i h t c i A H . ' / n t Ÿ C H 9¡ c
• J --- . .... C f Z t / o f A K A C M i A C H 9 1«
i ' - n z " . J
■■■-- :
...
L . t , . .
,
tKSAe-, i
, y/*-«/i a J
i -? pon/, ¿os,/o um /bw en 25 _5,’ /V>ss( in * » 91
3.i - * W‘
0 ‘J n n if iv n iñ n y t u t t t n e N tA O N itH .
b / lo k a ln e
- d ru g a d a t a , w a lu ta , kwota
- a n a lit y k a podmiotowa /k o n tr a h e n t, p ra c o w n ik / - a n a l i t y k a w p r z e k r o ju organizacyjnym
- a n a l i t y k a p r z e k ro ju kosztów - a n a l i t y k a przedm iotow a - w y s tą p ie n ie t r e ś c i
- w ią z a n ie o p e r a c j i /p o tr z e b a au to m aty czn ej k o o p e r a c ji i n f ormacy jn e j / .
K o n stru u je s i ę t a b l i c ę k l a s y f i k a c j i / t a b l i c a 5 / z b io ru B p rz e z - r o z w in ię c ie wzoru z t a b l i c y 2 o kolumny n a o zn a c z e n ie wymienio
nych w ła ś c iw o śc i lo k a ln y c h aby oznaczyó nazwy / k o n t a / w k tó ry c h t e Y iłsściw ości w y stę p u ją . Każda z kolumn o z n a cz ający c h w ła ś c iw o śc i nazw w z b io rz e 3 j e s t k r y te riu m p o d z ia łu te g o z b io ru , wed łu g k tó re g o z b i ó r może byó rozczłonkowany* Elem enty z b io ru C oznaczamy n a to m ia s t:
1 / rodzajem kodu - czy j e s t porządkowy, s e iy jn y , sy stem a
ty c z n y , evf. num eryczny, alfan u m ery czn y , a lfa b e ty c z n y ? 2 / r o z p i ę t o ś c i ą znakową symbolu w in d e k s ie .
P o w staje z te g o o z n a c z e n ia t a b l i c a 6 . Z k o l e i można w róció do k la s y fik o w a n ia i od r a z u sy stem aty zo w an ia z b io ru A.
9. S ystem atyzow anie z b io r u danych księgow ych
S y s t e m a t y z o w a n i e t o porządkow anie członów k l a s y f i k a c j i p rz e z w iąz an ie w yodrębnionych podzbiorów w c a ło ź ó d l a j e j i n t e g r a c j i p ro g re sy w n e j. System atyzow anie z b io r u A - można z a lg o ry tm iz o w a ć . Se s t r u k t u r zbiorów :
- A z t a b l i c y 1 - B z t a b li c y 5
