Informatyka w rachunkowości : materiały na kursokonferencję. Tom 2

S T O W A R Z Y S Z E N I E K S I Ę G O W Y C H W P O L S C E Stowarzyszenie Wyższej Użyteczności

RADA NAUKOWA S T OWA R Z Y S Z E NI A KS I ĘGOWYCH W POLSCE Z A R Z A D O D D Z IA Ł U W O J E W Ó D Z K IE G O W S Z C Z E C I N I E

I N F O R M A T Y K A

W R A C H U N K O W O Ś C I

(Materiały na kursokonferencję)

Tom II

w

S Z C Z E C IN - WRZESIEŃ 1978

STOWAEZÏSZ2HIE LSIÇGOWÏCK 3 POLSCE S to w a rz y a re a lê W yiazaj U żyteczności- HALA HAUKOTSfA ST0'#ARZÏS3EKIÀ KSI? GO TV CK W POLSCE

IARŁJD CLDZIAŁU łCJ2'*dDLKIEG0 W 3ZCZECIHIE

I5POHHATÏKA 9 KACSOSXOWOáci M a t e r ia ł y a * k u ra a fc o a X a r a o cj«

SZCZECIE, w a Z B S lr f - 19 7 8 r .

--y.- *" /■ .

. K : : ' ■ V 53 •• • ■'•:■■ - ' s>*¿

S P I S T R E Ś C I

S t r . 1 . A n d r z e j Z e l e Y e k l

- SYSTEM INFORMATYCZNY RACBUHEOYoŚci - PRÓBA ZDEFINIOW ANIA ' ... ..

2 . J ó z e f Uryffe L e s z e k S t e c h e l

- AUTOMATYZACJA RO ZLICZA N IA Ł O SZ lów ^y o ś r o d k a c h BADAWCZO ROZWOJOWYCH BRANŻY KOPALNICTWA

SUROWCÓW CHEMICZNYCH 23

A n d rz e j Z a l e s k i

SYSTEM IEPORidATY CZSY RACHUNKOWOŚCI - PRÓHi ZDEPISIOWAHU

T e n a in "SIR" n a r o d z i ł s i ę p rz e d m n ie j w ię c e j trz e m a l a t y z i n i c j a t y w y ś ro d o w is k a rachunkowców , d a j ą c tym m .I n . w yraz t r a d y c y j n e j J u ż d ą ż n o ś c i te g o ś ro d o w is k a do s t a ł e g o i s y s t e ­ m a ty cz n eg o d o s k o n a le n ia o r a z u n o w o c z e ś n ia n ia w m ia r ę r o s n ą ­

cych p o t r z e h sw ojego w a r s z t a t u p r a c y . T o te ż h a s ł o S IR -u z y s k a ło s o b ie b a rd z o szybko p o p u la r n o ś ć i s z e r o k i r o z g ło s ..

W zb u d ziło r ó w n o c z e ś n ie duże z a in te r e s o w a n i e w k rę g a c h p ra c o w n i­

ków fin a n so w o -k się g o w y c h o r a z pewne n a d z i e j e "n a l e p s z e " . Czy n a d z i e j e t e s p e ł n i ą s i ę - p o k aż e d o p ie r o p r z y s z ł o ś ć . D z iś można J e d y n ie i t r z e b a u c z y n ić w s z y s tk o , by o b ra ć t a k ą d ro g ę r e a l i ­ z a c j i p r z e d s i ę w z i ę c i a , j a k a może d o p ro w a d zić d o - w m ia rę m o ż n o śc i - n a j le p s z e g o z a s p o k o je n ia t y c h o c z e k iw a ń . Temu w ła ś ­ n i e c e lo w i s łu ż y m .l n . sz e ro k o z a k r o jo n a d y s k u s j a nad k s z t a ł t e m p r z y s z ł e g o S IR -u , w k t ó r e j t o d y s k u s j i k o n f e r e n c je k o ło b r z e s k ie m a ją sw oje z n a c z ą c e m i e j s c e .

R e f e r a t n i n i e j s z y p r z e d s t a w i a o g ó la? z a r y s p r o b le m a ty k i' z w ią z a n e j z SIR-em - t a k , J a k w id z i a n a J e s t ona d z i ś , t j . u p r o g u d o p ie r o co r o z p o c z y n a ją c y c h s i ę p r a c .

P rz e d p r z y s tą p ie n ie m do z a s a d n ic z e g o te m a tu n ie z b ę d n e J e s t je d n a k p o c z y n ie n ie pewnego w stę p n eg o z a s t r z e ż e n i a . D oty­

czy ono samego o k r e ś l e n i a "s y ste m in f o rm a ty c z n y ra c h u n k o w o ś c i" . T erm inu te g o używa s i ę m ia n o w ic ie n i e j e d n o k r o t n i e w z n a c z e n iu d o ść ogólnym d l a o k r e ś l e n i a sy stem u r a c h u n k o w o ś c i,r e a liz o w a n e j p r z y u ż y c iu r ó ż n e j k l a s y środków te c h n ic z n y c h in f o r m a ty k i -

w p r z e c iw s ta w ie n i u do t e j ż e ra c h u n k o w o śc i p ro w a d z o n e j z a p o ­ mocą t e c h n i k i r ę c z n e j bądź m e c h a n ic z n e j. O bejm uje on zatem w t e j i n t e r p r e t a c j i Ja k o śc io w o r ó ż n e "sy ste m y in f o r m a ty c z n e " , a n g a ż u ją o e s z e r o k ą gamę te c h n ic z n y c h środków in f o r m a ty k i - od e l e k t r o n i c z n y c h m aszyn do k s ię g o w a n ia , p o p rz e z m inikom pu­

t e r y , p rz y s to s o w a n e swą k o n f i g u r a c j ą do p r a c b iu ro w y c h / t z w . kom putery b iu r o w e /, aż do kom puterów ś r e d n i c h lu b d u ży c h z d ostępem lo k a ln y m a naw et zd a ln y m . U ie p o d e jm u ją c t a k s z e r o ­ k i e j p r o b le m a ty k i w r e f e r a c i e mowa j e s t je d y n ie o ty c h r o z w ią ­ z a n ia c h , o d p o w ia d a ją c y c h p o j ę c i u "s y ste m u in fo rm a ty c z n e g o r a ­ c h u n k o w o śc i", j a k i e d o ty c z y ć mogą z a s to s o w a n ia do te g o c e lu kom puterów ś r e d n i c h lu b d u ż y c h , d o s tę p n y c h l o k a l n i e w wyod­

rę b n io n y c h o ś r o d k a c h o b lic z e n io w y c h - t e z w zg lę d u n a ic h s t a t u s o rg a n iz a c y jn o - p ra w n y / r e s o r t o w e , b ra n ż o w e , zakładow e czy o g ó ln o d o s t ę p n e / . O g r a n ic z e n ie t a k i e o d pow iada z r e s z t ą o g ó ln e j k o n c e p c j i p r a c nad S IR -em , J a k i e podejm ow ane s ą w o b e c n e j i c h f a z i e .

W m yśl z a ło ż e ń program u p r a c nad System em In fo rm a ty c z n y m R achunkow ości za c e l głów ny r e a l i z a c j i te g o p r z e d s i ę w z i ę c i a u z n a je s i ę m o d e r n iz a c ję sy etem u ra c h u n k o w o śc i j e d n o s t e k g o s p o ­ d a r k i u s p o ł e c z n i o n e j , k t ó r a z m ie r z a ła b y w k ie r u n k a c h :

- z w ię k s z e n ia p o t e n c j a l n e j " i n f o r m a c y jn o ś c i" te g o sy stem u w s k a l i zarówno m ik r o - Ja k i m a k ro e k o n o m ic z n e j,

- s tw o r z e n ia n ie z b ę d n y c h i r a c j o n a l n y c h p o d sta w t e c h n o l o g i c z ­ nych d l a u m o ż liw ie n ia Je g o e k s p l o a t a c j i w p r a k ty c e p rz y u t y c i u środków sp rzę to w o -p ro g rem o w y ch i n f o r m a t y k i , - z a p e w n ie n ia o p ty m aln eg o s ta n d a r d u ro z w ią z a ń system ow ych,

w a ru n k u ją c e g o wymaganą J e d n o l i t o ś ć sy stem u i masowość

s to s o w a n ia w p r a k ty c e o r a z

- z m n ie j s z e n ia p r a c o c h ło n n o ś c i c z y n n o ś c i wykonywanych w je d n o ­ s tk a c h g o s p o d a rc z y c h w zw ią zk u z prawnym obow iązkiem prow a­

d z e n i a r a c h u n k o w o ś c i.

W yniki p r a c , z m ie r z a ją c y c h w ty c h k ie r u n k a c h , pow inny d o p ro ­ w ad z ić p rz y tym do s tw o r z e n ia t a k i c h warunków, w k tó r y c h k a ż d e J e d n o s tk a g o s p o d a r k i u s p o ł e c z n i o n e j , lu b i c h w ład z e n a d r z ę d n a , m ogłyby p o d ją ć d e c y z j e p ro w a d z e n ia rac h u n k o w o śc i u j ę t e j w s y ste m in f o rm a ty c z n y , je d n o c z e ś n ie

- n i e b ę d ą c zmuszonymi do in d y w id u a ln e g o ro z w ią z y w a n ia / p r o ­ je k to w a n ia , o p ro g ra m o n y w an ia / we własnym z a k r e s i e z ł o ż o n e j p r o b le m a ty k i t a k i e g o sy ste m u ,

- m a ją c p e ł n ą św iadom ość, że z a sto so w a n e w tym s y s te m ie r o z ­ w ią z a n i a - g łó w n ie t e c h n o lo g i c z n e - z a p e w n ia ją r e s p e k to w a ­ n i e podstaw ow ych wymagań s ta w ia n y c h p r z e d ra c h u n k o w o śc ią zarów no pod względem form alno-praw nym J a k i f u n k c jo n a ln y m , J a k i

- d y s p o n u ją c n ie z b ę d n y m i m o ż liw o śc ia m i w z g lę d n ie ła tw e g o do­

s to s o w a n ia d z i a ł a n i a sy stem u do w ła s n y c h , in d y w id u a ln y c h lu b bran żo w y ch warunków i p o t r z e b , n i e n a r u s z a j ą c p r z y tym wymaganej je g o J e d n o l i t o ś c i .

W z w ią zk u z ty m i z a d a n ia m i wysuwany j e s t t a k ż e 'p o s t u l a t z a s t o ­ so w an ia pew nej form y a t e s t o w a n ia r o z w ią z a ń system ow ych, o c z y ­ w iś c ie po sta ra n n y m i w ie lo s tro n n y m s p ra w d z e n iu i c h d z i a ł a n i a w p r a k t y c e . Z godnie z tym p o s tu la te m a te 8 te m ta k im m u s ia ło b y s i ę le g ity m o w a ć n i e p r z e d s i ę b i o r s t w o , d e c y d u ją c e s i ę u ży tk o w a ć s y s te m , l e c z k ażdy o śro d e k in fo rm a ty c z n y , p o d e jm u ją c y s i ę p r o ­ w a d z e n ia je g o e k s p l o a t a o j i .

Są t o je d y n ie c e l e i z a d a n i a o g ó ln e . J u ż n a tym je d n a k p o z io m ie o g ó ln o ś c i a w iz u je s i ę dw ie i s t o t n e sp raw y , a m ia n o ­ w ic i e :

a / k o n ie c z n o ś ć z a g w a ra n to w a n ia pewnego s t o p n i a j e d n o l i t o ś c i r o z w ią z a ń system ow ych, d y k to w an e j w zględam i m e ry to ry c z n y ­ m i, fo rm a ln o -p ra w n y m i o r a z s to s u n k o w e j ł a t w o ś c i k o r z y s t a ­ n i a p r z e z a p a r a t sam ych p r z e d s i ę b i o r s t w , ja k i organów w ład z y , a t a k i e

b / n ie z b ę d n o ś ć i s t n i e n i a pewnego z a k r e s u i m etod w z g lę d n ie sw obodnego o k r e ś l a n i a n i e k t ó r y c h w ła s n o ś c i sy stem u i sp o ­ sobów je g o d z i a ł a n i a , co dyktow ane J e s t w zględam i r e s p e k t o ­ w an ia in d y w id u a ln y c h i bran żo w y ch p o tr z e b o r a z c e c h c h a ­ r a k t e r y s t y c z n y c h d z i a ł a l n o ś c i p o s z c z e g ó ln y c h p r z e d s i ę b i o r s t w 1 o r g a n i z a c j i p ro w a d z e n ia t e j d z i a ł a l n o ś c i .

Te dwa - z p o z o r u s p r z e c z n e - z a g a d n i e n ia s ta n o w ią pewnego r o ­ d z a ju m yśl p rz e w o d n ią k o n c e p c j i p r a c .

¿ak - n a t l e ty c h o g ó ln y c h ce ló w i z a d a ń - można by k r ó tk o z d e f in io w a ć S ystem I n fo rm a ty c z n y R a ch u n k o w o śc i. O p i e r a j ą c s i ę n a o p ra c o w a n ia c h K o m is ji System ów In fo rm a ty c z n y c h Rady Nauko­

wej SKwP, l i c z n y c h g ło s a c h i p o s t u l a t a c h d o ty c h c z a s o w e j d y s k u s j i nad u k s z ta łto w a n ie m S IR -u , w tym w s z c z e g ó l n o ś c i w n io sk a c h wy­

p ły w a ją c y c h z I /K ra jk o w o , 7 . 7 7 / o r a z I I /K raków V .7 8 / Sem i­

n a riu m S IR , a ta k ż e w stę p n y c h p r a c a c h p o d ję ty c h w O środku Ba­

dawczo-Rozwojowym I n f o r m a ty k i - w ydaje s i ę , że można z a p ro p o ­ nować n a s t ę p u j ą c ą s y n te ty c z n ą d e f i n i c j e S IR -u :

System In fo r m a ty c z n y R achunkow ości / S I R / J e s t t o t a k i sy ste m e l e k t r o n i c z n e g o p r z e t w a r z a n i a d an y c h p o d l e g a j ą -

cyeh prawnemu obow iązkow i r e j e s t r a c j i w k o le g a c h r a ­ chunkow ych, k tó r y

1 / j e s t p rz e z n a c z o n y do u ż y tk o w a n ia p r z e z w yo d ręb n io n e m ajątkow o j e d n o s t k i g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j o r a z 2 / p o s ia d a .je d n o c z e śn ie t r z y n a s t ę p u j ą c e cechy s z c z e ­

g ó ln e , t a k i e m ia n o w ic ie , że j e s t on a / f o r m a ln ie k o m p le tn y ,

b / zgodny z o b o w iąz u ją cy m i ogólnym i z a sa d am i ra c h u n ­ k o w o śc i i

c / f u n k c j o n a l n i e e l a s t y c z n y .

0 i l e c z ę ś ć p ie r w s z a t e j d e f i n i c j i n i e n a e t r ę c z a żBdnych w ą tp l iw o ś c i , o t y l e d ru g a c z ę ś ć , o d n o sz ą c a s i ę do c e c h s z c z e ­ g ó ln y c h sy ste m u , może h u d z ić pewne n i e j a s n o ś c i bądć r o d z i ć r ó ż n e i n t e r p r e t a c j e . Wymaga t o - w zw iązku z tym - pewnych u ś c i ś l e ń i k o m e n ta rz y .

Omówmy zatem t e ą z c z e g ó ln e cechy po k o l e i , n i e zap o m in a­

j ą c je d n a k p r z y tym o i c h koniu n k cy jn y m c h a r a k t e r z e w powyż­

s z e j d e f i n i c j i .

1. S z c z e g ó ln a c e c h a f o r m a ln e j k o m p le tn o ś c i S IE -u J e s t wy­

n ik ie m pew nych n a t u r a l n y c h d l a ra c h u n k o w o śc i j e j w ła s n o ś c i, a m ia n o w ic ie !

1 / k o m p le k so w o ści obserw o w an ia i ujm ow ania w e w id e n c j i danych o z d a r z e n i a c h g o s p o d a rc z y c h z a c h o d z ą c y c h w p r z e d s i ę b i o r s t w i e , co J e s t k o n se k w e n c ją

2 / s p e c y f ic z n e g o p r o f i l u in f o rm a c y jn e g o , k o n c e n tr u ją c e g o w o s ta te c z n y m w y ra z ie uwagę n a u s t a l e n i u 1 r o z l i c z e n i u o k r e s o ­ wych wyników d z i a ł a l n o ś c i p r z e d s i ę b i o r s t w a i o p a r te g o n a

d z i a ł a n i u m etody b ila n s o w e j , b ę d ą c e j wyrazem podw ójnego r z e ­ cz o w o -fin a n so w eg o p a t r z e n i a n a p r o c e s y g o s p o d a rc z e i ic h e f e k t y .

Z te g o p u n k tu w id z e n ia i s t o t n e s t o j ą a i j w ięc dwa cz y n ­ n ik u

aJ f a k t z a jm o w a n ia s i ę w s z e lk im i z d a r z e n ia m i g o sp o d a rc z y m i, m ającym i wpływ n a zm iany m a jątk o w e 1 z a i s t n i a ł y m i we w szy­

s t k i c h , b e z w y ją tk u , d z i e d z in a c h d z i a ł a l n o ś c i p r z e d s i ę b i o r ­ s tw a , J a k r ó w n ie t

b/ n ie o d zo w n o śó w ykonywania w tym s y s te m ie p r z e t w a r z a n i a da­

n y ch w s z e lk ic h sz c z e g ó ło w y c h f u n k c j i u ży tk o w y c h , J a k i e w a ru n k u ją p e ł n e i p ra w id ło w e w y p e łn ie n ie Je g o n a c z e ln e g o z a d a n i a w ram ach w ła śc iw e g o mu p r o f i l u in f o r m a c y jn e g o . P o j ę c i e sz cz e g ó ło w y c h f u n k c j i uży tk o w y ch o z n a c z a t u elem e n ­ t a r n e p r o c e s y lu b pewne se k w e n cje p ro c e só w p r z e t w a r z a n i a d a n y c h , w n a s t ę p s t w i e w yk o n an ia k t ó r y c h u ż y tk o w n ik sy stem u u z y s k u je k o n k r e tn ą , ś c i ś l e o k r e ś lo n ą i p o tr z e b n ą mu w iado­

m ość. R anga t e j w iadom ości w h i e r a r c h i i I c h w a ż n o ś c i d l a p ro c e só w z a r z ą d z a n i a J e s t t u p r z y tym z u p e ł n i e b e z z n a c z e ­ n i a . J e s t n i ą w równym s t o p n i u c a łk ie m p rz y z ie m n a in f o r m a ­ c j a o n p . k o m p le tn o ś c i lu b n ie k o m p le tn o ś c i s t r u m i e n i a z a ­ r e j e s t r o w a n y c h z d a r t e i czy i c h b ila n s o w a n i u s i ę , J a k i i n ­ f o r m a c j a o w a r t o ś c i zy sk u czy s t r a t y , w i e l k o ś c i w ykonanej p r o d u k c j i g l o b a l n e j czy d o d a n e j, a t a k i e s k ła d n ik a c h p o r t ­ f e l a n a l e ż n o ś c i w I n k a s i e czy r o z l i c z e n i u bądź n i e r o a l i c z e - n i u o k r e ś l o n e j do staw y m a t e r i a ł u .

* •

Zew nętrznym wyrazem t a k ro z u m ia n e g o z a k r e s u sy ste m u j e s t u s t a l o n y p r z e z praw odaw cę i w wysokim s t o p n i u u je d n o lic o n y

w s k a l i c a ł e j ' g o e p o d a r k i n a r o d o w e j , k a ż d o r a z o w e o b o w ią z u ją c y wykEZ k o n t , z a w a r t y w p l a n i e k o n t o r a z u z u p e ł n i a j ą c a go s p r a ­ w o z d a w c z o ś ć f i n a n s o w a . Obydwa t e w y z n a c z n i k i m o ż n a - z i n t e ­ r e s u j ą c e g o t u p u n k t u w i d z e n i a - t r a k t O Tia ć j a k o :

- s p e c y f i k a c j ę z a g a d n i e ń , o k r e ś l a j ą c ą n a j b a r d z i e j s y n t e t y c z n i e g r a n i c e o b s z a r u p rze d m io to w eg o i f u n k c jo n a ln e g o z s k re e u s y s ­ te m u , a t a k ż e ja k o

- l i s t ę sto su n k o w o z ło ż o n y c h p y t a ń , n a k t ó r e sy ste m obow iązany j e s t oópow iad& ć w r e z u l t a c i e r e a l i z a c j i sz c z e g ó ło w y c h f u n k c j i u ż y tk o w y c h .

P o r n a ln a k o m p le tn o ś ć S IB -u o z n a c z a w ię c zarów nos

1 / z u p e łn o ś ć z a k r e s u p rz e d m io to w e g o , w yznaczonego p r z e z o b o - . w ią z u ją c y p r z e d s i ę b i o r s t w o wykaz k o n t p i s n u k o n t , j a k i 2 / z u p e łn o ś ć r e a l i z a c j i sz c z e g ó ło w y c h f u n k c j i u ży tk o w y c h

s y s te m u , w yznaczonych p r z e z p r o f i l in f o rm a c y jn y ra c h u n k o ­ w o ś c i.

ffe o s t a t n i a j e s t w s z c z e g ó l n o ś c i ró w n o z n a c z n a z k o n i e c z ­ n o ś c i ą w ykonyw ania t r z e c h g łó w n ie k a t e g o r i i sz c z e g ó ło w y c h f u n k c j i u ży tk o w y c h .

Po p ie r w s z e są t o podstaw ow e p r o c e d u ry e w id e n c y jn e w ł a ś c i ­ we d l a te g o sy ste m u p r z e t w a r z a n i a , k t ó r e z w ią z a n e s ą m . i n . z : a / b i e ż ą c ą r e j e s t r a c j ą d a r y c h o z d a r z e n i a c h g o s p o d a rc z y c h

i e w e n tu a ln ą k o n w e r s ją i c h fo rm a tó w w e jśc io w y c h n a e w id e n ­ c y j n e ,

b / a g re g o w a n iem - s k la s y f ik o w a n y c h ja k o je d n o r o d n e - z a r e j e ­ s tr o w a n y c h d a n y c h , o b lic z a n ie m i księgow ym p r z e k s z t a ł c a n i e m o b ro tó w lu b s a l d k o n t dokonywanym d l a u z y s k a n ia w i e l o p r z e - k ro jo w y c h u j ę ć d a n y c h w e w i d e n c j i , J a k ró w n ie ż z w tó rn ą r e -

j e s t r a c j ą wyników ty c h m a n i p u l a c j i ,

c / dokonywaniem w s z e lk ie g o r o d z a j u o b l i c z e ń i r o z l i c z e ń r a ­ chunkow ych, b ęd ą c y c h p r o s t ą k o n se k w e n c ją r e j e s t r a c j i d a­

n y ch o t r a n s a k c j a c h i p r z y j ę t e g o sp o so b u i c h dokumentowa­

n i a , bąd ź w y n ik a ją c y c h z r e g u ł d z i a ł a n i a sy stem u ek o n o m icz n o - fin a n so w e g o p r z e d s i ę b i o r s t w a ,

d / w e r y f i k a c j ą s ta n u e w id e n c y jn e g o p o s z c z e g ó ln y c h s k ła d n ik ó w m a jątk o w y c h , t a k m a t e r i a l n y c h , j a k i n i e m a t e r i a l n y c h , e / u s ta la n ie m o k reso w y ch w i e l k o ś c i w yniku fin a n so w e g o w p o ­

s z c z e g ó ln y c h ty p a c h , odm ianach i r o d z a j a c h d z i a ł a l n o ś c i o r a z p r z e d s i ę b i o r s t w a ja k o c a ł o ś c i .

Po d r u g ie są t o p ro c e d u ry s p o r z ą d z a n ia o k r e ś lo n y c h z e s t a ­ w ień ■ lic z b o w y c h o s ta n d a r d o w e j p o s t a c i , s p e ł n i a j ą c y c h f u n k c ję o d p o w ied n io zm odernizow anych " k s i ą g ra c h u n k o w y c h ". A k tu a ln e p r z e p is } ' praw ne u z n a ją z a je d y n y n o ś n ik z a p isó w w k s ię g a c h rachunkow ych t y l k o n o ś n ik p a p ie ro w y . K s ię g i rac h u n k o w e , n a k t ó r e s k ł a d a j ą s i ę ró ż n o ro d n e tz w . u r z ą d z e n i a e w id e n c j i k s i ę ­ g o w ej, s ta n o w ią - w w arunkach t r a d y c y jn y c h t e c h n o l o g i i r a c h u n ­ k o w o ści - o d p o w ied n io z o rg a n iz o w a n ą " p a a i ę ó " z a e w id e n c jo n o w a ­ n y ch o p e r a c j i . P am ięć t a j e s t p r z y s to s o w a n a g łó w n ie d o ; - p o w ią z a n ia e le m e n ta rn y c h z a p isó w z dowodami, będ ący m i i c h

p o d sta w ą ,

- q u a s i~ b e z p o ś re d n ie g o d o s tę p u do i n f o r m a c j i w y jśc io w y ch p r o ­ cesów p r z e t w a r z a n i a , a w y rażo n y ch p rz e z o k resow e o b r o ty i s a l d a p o s z c z e g ó ln y c h k o n t,

- p r e z e n to w a n ia sp raw d zian ó w w e w n ę trz n e j s p ó j n o ś c i e w id e n c j i o ra z

- s e le k ty w n e g o w y sz u k iw a n ia i d o b i e r h n i a e le m e n ta rn y c h z a p isó w ,

- 9 -

p o w iąz en y c n ze sobą ze w zględu n a o k r e ś lo n e c e c h y .

W iększość z tych. f u n k c j i w w arunkach t e c h n o l o g i i k o m p u te ro ­ wego p r z e t w a r z a n i a danych J e s t w s t a n i e p r z e j ą ć i z p e w n o śc ią p r z e jm ie pam ięć z e w n ę trz n a k o m p u te ra . S tą d " k s i ę g i rachunkow e*

w i c h zm o d ern izo w an ej p o s t a c i , J a k ie S IS p o w in ie n s p o r z ą d z a ć ,, z m ie n ią w z n a c z n e j m ie rz e swą r o l ę . O g ra n ic z y s i ę ona zapewne w z a s a d z ie w y łą c z n ie do d o s t a r c z a n i a :

- b e z p o ś r e d n io c z y te ln e g o dowodu fo rm a ln o -ra c h u n k o w e j p o p r a ­ w n o śc i skom puteryzow anej e w id e n c j i,

- udokum entow ania n a p iś m ie za p isć w e w id e n c y jn y c h , z r e a l i z o - - wanych a u to m a ty c z n ie w edług o k re ś lo n y c h algorytm ów o ra z - i n f o r m a c j i k o n tr o ln y c h , n ie z b ę d n y c h s ł u ż b i e k s ię g o w o ś c i

w c e l a c h o p e r a c y jn y c h , zw ią z a n y c h z wykonywaniem p r z e z n i ą f u n k c j i n a d z o ru i "p ro w a d z e n ia e w i d e n c j i " .

Po t r z e c i e w r e s z c ie s ą to p ro c e d u ry s p o r z ą d z a n ia r ó ż n o r o d ­ n y c h , m n ie j lu b b a r d z i e j z u n ifik o w a n y c h , z e s ta w ie ń lic z b o w y c h d i s p o tr z e b a n a l i z y i sp ra w o z d a w c z o śc i f in a n s o w e j o r a z - ■ w dużym s t o p n i u z in d y w id u a liz o w a n y c h - te m a ty c z n y c h z e s ta w ie ń in f o r m a c y jn y c h , t a k o k reso w y ch . Jak i d o ra ź n y c h .

2 . D ruga z w ym ienionych w d e f i n i c j i c e c h s z c z e g ó ln y c h S IR -u , je g o zg o d n o ść z o g ólnym i za sa d a m i ra c h u n k o w o ś c i, ma z a z a d a n ie z a g w a ra n to w a n ie w k o n s t r u k c j i 1 f u n k c jo n o w a n iu te g o sy stem u r e s p e k to w a n ia podstaw ow ych m e to d o lo g ic z n y c h z a s a d r a ­ ch u n k o w o śc i, w e ru n k u ją c y c h u z y s k iw a n ie m e ry to r y c z n ie po p raw ­ n ych wyników d z i a ł a n i a sy stem u w ram ach je g o p r o f i l u in f o rm a ­ c y jn e g o . W iąże s i ę ta k ż e ze s p e łn ia n ie m p r z e z SIR - p r z y p i s a ­ n e j p r z e z praw odaw cę ra c h u n k o w o śc i - s p e c y f i c z n e j f u n k c j i

- 10 -

k o n t r o l n e j , c z y n i ą c e j z te g o sy stem u e w id e n c y jn e g o sw ojego r o ­ d z a ju " n o t a r i a t g o s p o d a rk i n a ro d o w e j'’ - i n s t y t u c j ę , u p o w aż n io ­ n ą do u w i e r z y t e l n i a n i a pewnych i n f o r m a c j i o z n a c z e n iu prawnym i do d z i a ł a n i a n a r z e ^ z a p e w n ie n ia r z e t e l n o ś c i i w ia ry g o d n o ­ ś c i e w id e n c ji ra c h u n k o w e j,

"g o d n o ść S IR -u z ogólnym i z a sa d a m i ra c h u n k o w o ś c i o z n a c z ę w ięc k o n ie c z n o ś ć z a g w a ra n to w a n ia p r z e s t r z e g a n i a w tym s y s t e ­ mie n a s t ę p u j ą c y c h , o b l i g a t o r y j n y c h r e g u ł p o s tę p o w a n ia .

Pc p ie rw s z e , w prow adzenie do e w id e n c j i z a p is ć w może być dokonywane w y łą c z n ie n a p o d s ta w ie o d p o w ied n io u s y s te m a ty z o ­ w anej d o k u m e n ta c ji z d a r z e ń , k t ó r a p o s ia d a p e ł n ą praw ną moc dowodową.

Po d r u g ie r e j e s t r a c j a d a n y c h , zarówno p ie r w o tn e ja k i - w tó r n a , m usi b y ć t a k z o rg a n iz o w a n a , by zachow ane b y ły z a s a d y : a J b e z p o ś r e d n ie g o lu b cc n a jm n ie j p o ś r e d n ie g o p o w ią z a n ie p o ­

s z c z e g ó ln y c h z a p isó w z i c h d o k u m e n ta ln ą p o d sta w ą ,

*

b / n ie d o p u s z c z a ln o ś ć u s u n i ę c i a lu b zem iany r a z dokonanego z a ­ p i s u b e z p o z o s ta w ie n ia w yraźnego Jeg o ś l a d u i u z a e a d n i e - n i a t e j m a n i p u l a c j i o d p o w ie d n ia , d o p u sz cz aln y m dokumentem, c / c h r o n o lo g ic z n e g o p o rz ą d k u z a r e je s tr o w a n y c h o p e r a c j i o ra z d / u s y s te m a ty z o w a n ia z a r e je s tr o w a n y c h o p e r a c j i s to s o w n ie do r e g u ł i n t e r p r e t a c j i i c h t r e ś c i e k o n o m ic z n e j, w y n ik a ją c e j c o b o w ią z u ją c e g o p la n u k o n t.

Po t r z e c i e p r o c e s r e j e s t r a c j i a u s i sto s o w a ć s i ę do z a sa d y podw ójnego /d w u a s p e k to w e g o / k l a s y f i k o w a n i a r e j e s tr o w a n y c h o p e­

r a c j i , co J e s t ró w n o zn aczn e z zap ew n ien iem u z y s k a n ia e f e k t u , J a k i p o w s ta je n a s k u te k s to s o w a n ie tz w . r e g u ły podw ójnego z a ­ p i s u w tr a d y c y jn y c h t e c h n o lo g i a c h ra c h u n k o w o ś c i.

- 11 -

r'o c z w a r te w re s z c ie o d p o w ied n ie p ro c e d u ry k o n tr o ln e muszą s y s te m a ty c z n ie u dow adniać i s t n i e n i e k o m p le tn o ś c i i p ra w id ło ­ w o ści e w id e n c j i.

P ie rw s z y z ty c h spraw dzianów wymaga w y k a z a n ia , że ow iden- c j a danego o k r e s u z a w ie r a w s z y s tk ie dane ze w s z y s tk ic h doku­

mentów, k t ó r e o d z w i e r c i e d l a j ą o p e r a c je g o s p o d a rc z e , z a i s t n i a ­ ł e w tym o k r e s i e .

D ru g i z ty c h spraw dzianów wymaga w y k a z a n ia , ±e zachow ane są w e w id e n c ji dw ie p r a w id ło w o ś c i;

a / równowaga b ila n s o w a , w y ra ż a ją c a s i ę w tym , i e w s z y s tk ie z a ­ p is y d a n ^ o o k r e s u dokonane z o s t a ł y z g o d n ie z w ła ś c iw ie z a ­ sto s o w a n ą z a s a d ą podw ó jn ej k l a s y f i k a c j i o p e r a c j i o ra z b / w ew n ętrz n a s p ó jn o ś ć e w id e n c j i, w y ra ż a ją c a s i ę w tym , i e

zgodne są o b r o ty i s a l d a p o s z c z e g ó ln y c h u z u p e łn ia ją c y c h s i ę lu b k r z y ż u ją c y c h s i ę u j ę ć e w id e n c y jn y c h n a k o n ta c h ró ż n e g o poziom u ic h u k ła d u .

3 . Obydwie omówione p o p r z e d n io s z c z e g ó ln e cech y S IH -u o d n o s ił y s i ę p r z e d e w szystkim do sam ej i s t o t y ra c h u n k o w o śc i ja k o e w id e n c y jn e g o sy stem u p r z e t w a r z a n i a d an y c h , b i l a n s u j ą ­ cego 2d a r z e n l a g o s p o d a rc z e w o p a r c iu o m e to d o lo g ic z n ą z a sa d ę tz w . podw ójnego z a p is u o r a z sy ste m u , do k tó r e g o p r z y p is a n a j e s t B z c z e g ó ln a f u n k c ja " n o t a r i a l n a " . T r z e c i a c e c h a s z c z e g ó l­

n a , o k t ó r e j mówi n a w s tę p ie d e f i n i c j a S IB -u , Je g o f u n k c j o n a l ­ n a e l a s t y c z n o ś ć , d o ty c z y w w iększym s t o p n i u sposobów o s i ą g n i ę ­ c i a celów i z a d a ń p o sta w io n y c h p r z e d system em , a w ię c p r o b l e ­ m a ty k i t e c h n o l o g i c z n e j .

Rachunkow ość J e s t system em p r z e tw a r z a n i a d an y c h , k t ć r y - n a p r z e s t r z e n i swego w ielow iekow ego ro z w o ju — w y k s z t a ł c i ł

- 12 -

s z e r e g w ła s n y c h , ś c i ś l e o k r e ś lo n y c h t e c h n o l o g i i , a w ię c o g ó łu sposobów z m ie r z a ją c y c h do r a c j o n a l n e g o w y p e łn ie n ia z d e f in io w a ­ n ych c e ló w i z a d a ń , s ta w ia n y c h k ażdorazow o p r z e d tym system em . 0 w s z y s tk ic h t y c h t e c h n o lo g i a c h można p o w ie d z ie ć , że

- b y ły one zaw sze podporządkow ane pewnym trw a ły m zasadom m e to ­ d o lo g ic zn y m o r a z , że

- z o s t a ł y u k s z ta łto w a n e pod wyraźnym wpływem je d y n e j d o s tę p n e j

"n a s k a l ę p rze m y sło w ą" t e c h n i k i r ę c z n e j , w w arunkach k t ó r e j m ożliw e b y ły do w y k o n an ia .

Rozwój ty c h t e c h n o l o g i i , t a k z r e s z t ą j a k i t e c h n o l o g i i w s f e ­ r z e w y tw a rz a n ia d ó b r m a t e r i a l n y c h , stym ulow any b y ł zaw sze p r z e d e w sz y s tk im w zrostem z a p o tr z e b o w a n ia ilo ś c io w e g o n a wy­

n i k i ' p ra c y sy stem u o r a z z w ię k sz e n ie m w ła s n o ś c i u ży tk o w y c h t y c h wyników. C el głów ny p r z e d s i ę w z i ę c i a , ja k im j e s t r e a l i z a c j a S IR -u , mą u swych p o d sta w d o k ła d n ie t a k ą samą m o ty w ację!

S u g e r u je t o n ie d w u z n a c z n ie , i ż p r z e d s i ę w z i ę c i e t o p o le g a w I s t o c i e n a s z u k a n iu t a k i e j t e c h n o l o g i i J a k a b y ła b y n a j b a r d z i e j ad e k w atn a zarów no do ce ló w s ta w ia n y c h p r z e d w s p ó łc z e s n ą r a ­ c h u n k o w o ścią J a k i do t e c h n i k i k o m p u te ro w e j, j a k ą do te g o c e l u z a m ie rz a s i ę z a s to s o w a ć . W c ą e z e f u n k c j o n a l n e j e l a s t y c z n o ś c i S IR -u c h o d z i p o n a d to o t a k i e r o z w ią z a n i a t e c h n o l o g i c z n e , k t ó r e u m o ż liw iły b y p rz y sto s o w y w a n ie w p r a k ty c e sposobów d z i a ł a n i a programowo s te ro w a n y c h u r z ą d z e ń te c h n ic z n y c h do ró ż n o ro d n y c h warunków i s t n i e j ą c y c h w p o s z c z e g ó ln y c h p r z e d s i ę b i o r s t w a c h u ż y t k u ją c y c h sy ste m o r a z do s t a l e z m ie n ia ją c y c h s i ę p o t r z e b 1 wymagań semych ty c h p r z e d s i ę b i o r s t w , Ja k i ic h w ła d z .

F u n k c jo n a ln a e l a s t y c z n o ś ć S IR -u o z n a c z a w ię c p r z e d e w s z y s t­

kim p o t r z e b ę z a g w a ra n to w a n ia w s p o s o b ie Je g o d z i a ł a n i a dwóch

- 13 -

grup z a g a d n ie ń .

Po p ie rw s z e c h o d z i t u o zm ienność k s z t a ł t o w a n i a t a k i c h elem entów ja k s

a / fo rm a ty w y jś c ia i system y s y m b o l iz a c jl c e c h o p is u r e j e ­ stro w a n y c h z d a r z e ń ,

b / z a w a rto ś ć in f o r m a c y jn a , w y ra ż a ją c a s i ę w s p e c y f i k a c j i obserw ow anych o b ie k tó w i f a k tó w o r a z i c h a try b u tó w , c / m odel f u n k c jo n a ln y , w y ra ż a ją c y s i ę sposobem r e a l i z a c j i

po w iązań system ow ych i s t n i e j ą c y c h m iędzy d a ją c y m i s i ę w z g lę d n ie w y o d ręb n ić cz ło n a m i c a ł o k s z t a ł t u e w id e n c ji ra c h u n k o w e j,

co n i e k w e s tio n u je g e n e r a l n i e o k r e ś lo n e g o s ta n d a r d u w tym z a k r e s i e o r a z n i e n a r u s z a l n o ś c i f o rm a ln e j k o m p le tn o ś c i i zgod­

n o ś c i z og ó ln y m i za sa d am i ra c h u n k o w o ś c i.

Po d r u g ie c h o d z i ta k ż e o i s t n i e n i e m o ż liw o ś c i w z g lę d n ie swobodnego fo rm u ło w a n ia

a / branżow ych czy naw et zak ład o w y ch p ro c e d u r e w id e n c y jn o - o b lic s e n io w y e h o r a z

b / ż ą d a ń d o s t a r c z e n i a z in d y w id u a liz o w a n y c h tr e ś c io w o in f o rm a ­ c y jn y c h z e s ta w ie ń lic z b o w y c h ,

n i e z a l e ż n i e od p o w sze ch n ie sto so w an eg o i w z a s a d z ie n ie z m ie n ­ nego s ta n d a r d u w tym z a k r e s i e .

J e s t t o p a k i e t d e z y d e ra tó w , do k tó r y c h - J a k można s i ę sp o d z iew a ć - w ię k s z o ść z a in te re s o w a n y c h r e a l i z a c j ą omawianego p r z e d s i ę w z i ę c i a , n a c z e l e z p o te n c ja ln y m i u ż y tk o w n ik a m i, s k ło n ­ n a b ę d z ie p rzy w iązy w ać n a jw y ż sz e z n a c z e n i e . Są t o z r e s z t ą chyba r z e c z y w iś c ie p roblem y n a j b a r d z i e j odczu w aln e w p r a k ty c e i z w ią z a n e z r o z li c z n y m i im p l ik a c ja m i.

— "J4 “

■ R o zp atrzm y p o k r ó to e n i e k t ó r e z n i c h .

1 / Z m ienność k s z t a ł t o w a n i a fo rm a tó w w e jś c ia , i system ów i d e n t y f i k a c j i obserw ow anych o b ie k tó w , fa k tó w i i c h a try b u tó w w ią ż e s i ę s d ą ż n o ś c ią do r e s p e k to w a n ia p rZ e z te c h n o lo g i c z n e r o z w ią z a n i a sy ste m u p r z e t w a r z a n i a danych r ó ż n y c h sposobów do­

kum entow ania ew id en cjo n o w an y ch o p e r a c j i , j a k i e z o s t a ł y w ypra­

cowane i o r g a n i z a c y j n i e opanowane w p o s z c z e g ó ln y c h p r z e d s i ę ­ b i o r s t w a c h . D otyczy ta k ż e a k c e p to w a n ia w ie lu i s t n i e j ą c y c h j u ż sposobów w e w n ę trz n e j s y m b o l iz a c jl u ż y w a n y c h d l a s fo rm a liz o w a ­ nego o p is u z d a r z e ń , fa k tó w i o b ie k tó w p o d le g a ją c y c h r e j e s t r a ­ c j i i e w e n tu a ln e g o tr a n s f o r m o w a n ia i c h n a w e j ś c i u i w y jś c iu n a kody u j e d n o l i c o n e - o i l e t a k i e i s t n i e j ą lu b m uszą być z r ó ż n y c h w zględów s to s o w a n e w r e n a c h s y s te m u . W obydwu w szakże wypadkach zachow any m u si b y ć w aru n ek , t e zarów no d o k u m e n ta c ja ź ró d ło w a j a k 1 sto so w a n e j u ż sp o so b y I d e n t y f i k a c j i a ą k o m p le t­

ne w a e n s i e d o s t a r c z a n i a w s z y s tk ic h , n ie z b ę d n y c h d l a f u n k c j o ­ n o w an ia sy ste m u k a t e g o r i i d a n y c h .

2 / Z m ienność k s z t a ł t o w a n i a z a w a r to ś c i I n f o r m a c y jn e j s y s t e ­ mu w iąż e s i ę p r z e d e w sz y stk im z o b ie k ty w n ą k o n i e c z n o ś c ią u w z g lę d n ia n ia p r z e z sy ste m i s t n i e n i a i

a / ró ż n y c h typów , ro d z a jó w 1 odm ian d z i a ł a l n o ś c i w p o s z c z e g ó l­

nych b r a n ż a c h a naw et p r z e d s i ę b i o r s t w a c h ,

b / ró ż n y c h system ów e k o n o m ic z n o -fin a n so w y c h , j a k i e o b o w ią z u ją w p o s z c z e g ó ln y c h b ra n ż a c h i g r u p a c h p r z e d s i ę b i o r s t w , c / Z m ie n ia ją c y c h s i ę wymagań w łedsj w z a k r e s i e obow iązków s p r a ­

w o zd a w c zo ści f in a n s o w e j o r a z - . z w ią z a n y c h z n i ą - in n y c h

Obowiązków sp raw o zd a w cz y ch . -

15 -

3 / Zm ienność k e z t a ł t o w a n l a fu n k c jo n a ln e g o mGĆeln system u z w ią za n a j e s t g łó w n ie z d ą ż n o ś c ią do z r e a l i z o w a n i a w r z e c z y ­ w i s t o ś c i p e ł n e j s y n c h r o n i z a c j i 1 te c h n o lo g ic z n e g o w s p ó łd z ia ­ ł a n i a S IR -u - ja k o r e p r e z e n t a n t a rac h u n k o w o śc i - o ra z wy­

k s z t a ł c a j ą c y c h s i ę , sto s o w n ie dc branżow ych i lo k a ln y c h po­

t r z e b i d e c y z j i p o sz c z e g ó ln y c h p r z e d s i ę b i o r s t w , w y s p e c ja li­

zowanych podsystem ów p r z e tw a r z a n i a dan y ch , p rz e z n a c z o n y c h do o b s łu g i in f o r m a c y jn e j i wspomagania operatyw nego z a r z ą d z a n ia n ie k tó r y m i, wybranymi d z ie d z in a m i d z i a ł a l n o ś c i . Problem po­

t ę g u j e f a k t p o t n i e n i a Ju ż i e k s p lo a to w a n ia w p r a k ty c e w ie lu t a k i c h d zie d z in o w y c h podsystem ów e l e k tr o n ic z n e g o p r z e tw a r z a ­ n i a d a n y c h . J e a t t o i s t o t n i e p roblem w i e l k i e j w a g i, J e ż e l i n i e chce s i ę n a d a l to le ro w a ć - ta k c h a r a k te r y s ty c z n e g o d l a e p o k i t e c h n i k i r ę c z n e j w p r z e tw a r z a n iu danych - o lb rz y m ie g o m a rn o tra w stw a s i ł i środków , j a k i e w ynika z d u b lo w an ia w ie lu p r a c w e w id e n c j i g o s p o d a r c z e j. H ic t e ż dziw n eg o , t e z a g a d n ie ­ n i e to s t a ł o s i ę n ie m a l o s i ą c a ł e j d y s k u s j i nad u k s z ta łto w a n ie m p r z y s z łe g o S IR -u . Otwartym J e s t być może J e d y n ie - podnoszony n ie k ie d y - p roblem n a i l e j e s t to spraw a n a t u r y b a r d z i e j o g ó l­

n e j : " r o z t a p i a ć " rach u n k o w o ść, d z i e l ą c J ą m iędzy r ó ż n e , a u to n o ­ m iczn e p o d sy ste m y , czy " w c h ła n ia ć " w n i ą o b s z e r n ie j s z y k r ą g z a g a d n ie ń - a n e i l e j e s t to spraw a ty lk o te c h n o lo g ic z n a : Ja k n a j r a c j o n a l n i e j z r e a liz o w a ć i n t e g r a c j ę ty c h z n a t u r y p o w iąz a­

n ych z e so b ą obszarów z a sto so w a ń .

J e s t r z e c z ą o g ó ln ie z n a n ą , że podsystem y d z ie d z in o w e o p e­

r u j ą w z n a c z n e j m ie rz e ta k ż e tym i samymi danym i, j a k i e wchodzą w — obwarowany warunkiem f o rm a ln e j k o m p le tn o ś c i - z a k r e s p r z e d ­ m iotowy ra c h u n k o w o ś c i. M ając w szakże w spólne z ra c h u n k o w o śc ią

- 16 -

d a n e , r ó ż n i ą s i ę one od te g o system u ic h p r z e tw a r z a n i a czymś - być może - b a r d z i e j is to tn y m , a m ia n o w ic ie : p r o f i l e m in fo rm a ­ cyjnym , a co z a tym i d z i e , l i s t ą sz cz e g ó ło w y c h f u n k c j i u ż y t ­ kowych d l a z a s p o k o je n ia te g o p r o f i l u r e a liz o w a n y c h . W p r z e ­

ciwnym r a z i e a lb o b y ły b y po p r o s t u c z ę ś c i ą ra c h u n k o w o ś c i, a lb o n i e m ia ły b y r a c j i b y tu ! Co w ię c e j i c h w ystępow anie ma c h a r a k t e r f a k u lta ty w n y , a ta k ż e w ie lc e zró ż n ic o w a n y te m a­

t y c z n i e w z a l e ż n o ś c i od ro zm iaró w i r o d z a j u d z i a ł a l n o ś c i p r o ­ w adzonej w k o nkretnym p r z e d s i ę b i o r s t w i e . Każdy ty p ta k ie g o p o d sy stem u - i Jego "odm iany" w p o s z c z e g ó ln y c h z a k ła d a c h - o d z n a c z a s i ę ta k ż e dość r o z le g ły m i u p ra w n ie n ia m i w d z i e d z i n i e u s t a l a n i a sz cz eg ó ło w eg o 2a k r e s u d z i a ł a n i a ; mogą one być p r z e ­ t o k s z ta ł to w a n e pod kątem b a rd z o in d y w id u a ln ie w yznaczonych p o tr z e b - 1 t a k i ch y b a p o w in ie n być i c h aene!

W tym s t a n i e r z e c z y u z a s a d n io n y ze w szech m ia r p o s t u l a t s y n c h r o n i z a c j i i w s p ó łd z ia ł a n ia - z r a c j i w y k o rz y sty w a n ia w spólnych danych - S IR -u i podsystem ów d z ie d z in o w y c h m u si b r a ć pod uwagę s tw o rz e n ie t a k i c h warunków, by SIR mógł fu n k cjo n o w a ć w s y t u a c j a c h , w k tó r y c h - b ez n a r u s z a n i a Jego fo rm a ln e j k o m p le tn o ś c i w każdym r a z i e - b ąd ź n i e d z i a ł a rów­

n o le g le ża d en t a k i p o d sy stem d z ie d z in o w y , b ąd ź t e ż d z i a ł a J e d n o c z e ś n ie J e d e n lu b w ię c e j t a k i c h podsystem ów , p r z y u w z g lę d n ie n iu p o n a d to , że ic h z a k r e s te m a ty c z n y może b y ć.

ró żn y w każdym indyw idualnym p rz y p a d k u . W p i e r w s z e j z ty c h s y t u a c j i "n a p la c u b o ju " z n a jd u je s i ę t y l k o SIR . 1 m u si s o b ie dać r a d ę sam. W drugim p rz y p a d k u b i o r ą c pod uwagę r ó ż n ic e c h a r a k t e r u p r o f i l i in fo rm a c y jn y c h i w y n ik a ją c y c h z n ic h sz cz eg ó ło w y ch f u n k c j i użytkow ych w obydwu k l a s a c h ty c h s y s t e ­

mów, b y ło b y w p e ł n i u z a s a d n io n e , by i s t n i a ł y n a s t ę p u j ą c e t r z y m o ż liw o ś c i:

a/ a k c e p to w a n ia p r z e z SIR r e j e s t r a c j i d an y c h ź ró d ło w y c h o z d a ­ r z e n i a c h g o s p o d a rc z y c h , j a k a d o konana z o s t a n i e w o b s z a r a c h d z i a ł a n i a podsystem ów d z ie d z in o w y c h - p r z y z a g w a ra n to w a n iu w szak że r e s p e k to w a n ia p r z y t e j r e j e s t r a c j i wymogów m e ry to ­ r y c z n y c h i f o rm a ln o -p ra w n y c h o b o w ią z u ją c y c h w S IR ,

b / r e a l i z o w a n i a p r z e z SIR s z e r e g u sz c z e g ó ło w y c h f u n k c j i u ż y t ­ kowych ra c h u n k o w o ś c i w o p a r c i u o o d p o w ied n io zag reg o w an e d a n e , c h a r a k t e r y z u j ą c e s t r u m i e n i e je d n o ro d n y c h z d a r z e ń , p r z y czym a g r e g a c j a t a d o konana z o s t a n i e n a p o d s ta w ie r e ­ j e s t r a c j i ź r ó d ło w e j z r e a l i z o w a n e j w o b s z a r a c h d z i a ł a n i a p odsystem ów d z ie d z in o w y c h - p rz y z a p e w n ie n iu je d n a k ż e m o ż liw o ś c i u d o w o d n ie n ia p raw o m o c n o ści ź r ó d ło w e j t y c h a g r e ­ g ató w o r a z p o d d a n ia i c h dw u asp ek to w ej k l a s y f i k a c j i k s i ę g o ­ w e j.

c / w ykonyw ania p r z e z S IR , a być może naw et ta k ż e i p r z e z pod­

sy stem y d z ie d z in o w e we własnym i c h z a k r e s i e fu n k c jo n a ln y m , ty c h w s z y s tk ic h sz c z e g ó ło w y c h f u n k c j i u ży tk o w y ch ra c h u n k o ­ w o ś c i, k t ó r e wym agają d o s tę p u do d an y c h e le m e n ta rn y c h z a ­ b e z p ie c z a n y c h w o b s z a r a c h d z i a ł a n i a ty c h podsystem ów - .p o d w arunkiem J e d n a k , że w d ru g im ■ z p o d an y c h w yżej p r z y ­

padków z a p e w n io n a z o s t a n i e m o ż liw o ść k o n t r o l i z e s t r o n y S IR -u p r a w id ło w o ś c i r e a l i z a c j i ty c h f u n k c j i .

K ie r u n k i te c h n o lo g i c z n y c h r o z w ią z s ń d l a z a p e w n ie n ia i s t n i e n i a ty c h t r z e c h - a ta k ż e w ie lu i n n y c h , - p o m in ię ty c h t u - c o ż l i w o ści u z a l e ż n i o n e są od i n t e r p r e t a c j i u t y t e g o w yżej o k r e ś l e n i a

" o b s z a r d z i a ł a n i a p o d s y s te m u " . Czy m ia n o w ic ie j e s t ono to ż sam e

* 18 ' •

z p o ję c ie m a u to n o m ii p o s z c z e g ó ln y c h podsy stem ó w , r o z c i ą g a j ą ­ c e j a i ę n i e t y l k o n e ic h p r o f i l e in f o r m a c y jn e 1 z a p e w n ia ją c e j e s z c z e g ó ło w e f u n k c j e u ż y tk o w e , l e c z ta k ż e i n a o d r ę b n ie o rg a n iz o w a n e d l a k a ż d e g o s n i c h z b i o r y d a n y c h , z i n d y w i d u a l i ­ zow ane pod k ątem ty c h r u n k c j i u ży tk o w y c h ?

O dpow iedź p o z y ty w n a p ro w a d z i do k l a s y c z n e j f o rm u ły t r a d y ­ c y j n e j J u ż t e c h n o l o g i i kom puterow ego p r z e t w a r z a n i a d a n y c h , a to a o w a n e j a k t u a l n i e s z e ro k o w p r a k t y c e i n f o r m a t y c z n e j . Z a s t o ­ so w an ie t e j t e c h n o l o g i i p r z y ro z w ią z y w a n iu c a ł o k s z t a ł t u p r o b l e ­ m a ty k i r a c h u n k o w o ś c i wymaga:

a / r o z g r a n i c z e n i a " k o m p e te n c y jn e g o " zarów no z b io ró w , j a k i f u n k c j i u ż y tk o w y c h e w i d e n c j i ra c h u n k o w e j - z c z ę ś c i ą f u n k c j i k o n t r o l n y c h w łą c z n ie - p om iędzy p o s z c z e g ó ln e , te m a t y c z n ie r ó ż n i e z d e f in io w a n e , p o d sy ste m y d z ie d z in o w e i" S I R " , p r z y czym w tym o s t a t n i m c e n t r a l n ą f u n k c j ą u ż y tk o ­ wą p o z o s t a j e f u n k c j a b i l a n s o w a n i a o b ro tó w ,

b/ p r z e n i e s i e n i a do p o s z c z e g ó ln y c h p o d sy stem ó w d z ie d z in o w y c h t a k i c h f u n k c j i u ż y tk o w y c h r a c h u n k o w o ś c i, k t ó r y c h r e a l i z a ­ c j a n i e b y ła b y m o ż liw a w ram a ch " S IR -u " z u w ag i n a b r a k d o s tę p u do n ie z b ę d n y c h po tem u d a n y c h ,

c / u s t a l e n i a ś c i ś l e o k r e ś lo n y c h p r o c e d u r a ln y c h p o w ią z a ń p o ­ m ię d zy t a k o g ra n ic z o n y m "S IR -em " a p o s z c z e g ó ln y m i p o d s y ­ ste m a m i d z ie d z in o w y m i, k t ó r e z a g w a ra n to w a ły b y t r a n s f e r d a n y c h z t y c h o s t a t n i c h w sp o só b o d p o w ie d n io p rz y s to s o w a n y do i c h u j ę c i a w ra m a c h " S I R - u " , a t a k ż e k o n t r o l ę w zajem ­ n e j s p ó j n o ś c i r o z d r o b n i o n e j e w i d e n c j i r a c h u n k o w e j; J e s t p r z y tym w ysoce p raw d o p o d o b n e, ż e s z e r e g e le m e n tó w f u n k c j i k o n t r o l i s p ó j n o ś c i p o z o s t a n i e n a d a l do r e a l i z a c j i m eto d am i

- 19 -

tr a d y c y jn y m i - m a n u a ln i* .

SIE s t a j e s i ę w ta k im r o z w ią z a n i u Jednym z system ów " d z i e d z i ­ now ych", s i l n i e u z a le ż n io n y m od z a s i l a j ą c y c h go podsystem ów

" e le m e n ta r n y c h " , co s p r a w ia , i ż j e s t d o ść p r o b le m a ty c z n e czy p o z w o li t o n a w y d atn e z ł a g o d z e n ie Jed n eg o z w ię k s z y c h manka­

mentów m a n u a ln ie p ro w a d z o n e j e w i d e n c j i r a c h u n k o w e j, J a k ą J e s t p e rm a n e n tn e j e j o p ó ź n i e n i e . T rz e b a s o b ie p o w ie d z ie ć ta k ż e wy­

r a ź n i e , t e w ie l e z p o s t u l a t ó w , o J a k ic h b y ł a mowa w c z e ś n ie j n a t l e s fo rm u ło w a n e j n a p o c z ą tk u d e f i n i c j i S IR -u , s k ie ro w a n e m u si byó w t a k i e j s y t u a c j i n i e t y l k o pod ad resem S IR -u l W ie le z n ic h ' bowiem m u s i b y ó z r e a liz o w a n e t a k ż e , a może n a w e t w y łą c z n i e , p o z a - t a k rozum ianym - SIR-em!

J e ż e l i n a w e t pom inąó d o ić p o w sz e c h n ie zn a n e wady f u n k c j o ­ n o w a n ia h a r d z i e j z ło ż o n y c h system ów in f o r m a ty c z n y c h , z r e a l i z o ­ wanych w o p a r c i u o om awianą t e c h n o l o g i ę /w le lo z b io r o w o ś ć o wy­

sokim s t o p n i u r e d u n d a n c j i d a n y c h , d u ż a l i c z b a o p e r a c j i ty p u s o r t , ł ą c z e n i e , p o ró w n y w an ie, w y so k i s t o p i e ń u z a l e ż n i e n i a od w e w n ętrz n y ch program ow ych w s p ó ł z a l e ż n o ś c i , sz ty w n o ść o p r o g r a ­ m ow ania u ż y tk o w e g o , i t d . / , t r z e b a l i c z y ć s i ę z f a k te m , i ż J e s t b a r d z i e j praw dopodobna m o ż liw o ść r e a l i z a c j i t ą d ro g ą s z e r e g u system ów in d y w id u a ln y c h lu b o sto su n k o w o wąskim z e s l ę - gu i c h p o w t a r z a l n o ś c i - n i ż sy ste m u o d o ść sz e ro k im k r ę g u z a ­ s to s o w a n ia . D ecydującym c z y n n ik ie m b ę d ą t u zaw sze r ó ż n o r o d n e p o d sy ste m y d z ie d z in o w e , k t ó r e p r z e c i e ż m uszą s i ę d o sto s o w a ć do SXR-u a n i e o d w r o tn ie , t a k j a k r ó ż n e j e d n o e t k l p e r y f e r y j n e i n s t a l a c j i k o m p u te ro w e j m uszą d o sto s o w a ć swe p a r a m e tr y t e c h ­ n ic z n e do j e d n o s t k i c e n t r a l n e j a n i e n a o d w ró t!

- 20 -

I s t n i e j e je d n a k ta k ż e m o ż liw o ść n e g a ty w n e j o d p o w ie d z i na sfo rm u ło w an e w c z e ś n ie j p y t a n i e i p r z y j ę c i e , że 3U to n o m is p o - . sz c z e g ó ln y c h , podsystem ów n i e w y k ra c z a p o z a w ła ś c iw y im p r o f i l

in f o r m a c y jn y i f u n k c j e u ży tk o w e z w ią z a n e z tym p r o f i l e m . C a ł o ­ k s z t a ł t n a t o m i a s t p r o b le m a ty k i z b io ró w d an y c h p o s i a d a w ła s n ą a u to n o m ię 1 j e s t p o d d a n a z a r z ą d z a n i u w ram ach w y d z ie lo n e g o z c a ł o k s z t a ł t u , w ęższego d z i a ł u t e c h n o l o g i i . O dpowiedź t a k a p r o ­ w a d z i do fo rm u ły t e c h n o l o g i i b a z y d a n y c h . l a k a t e ż odpow iedź w y d aje s i ę być k o r z y s t n i e j s z a d l a ro z w ią z y w a n ia i n t e r e s u j ą c e j t u p r o b le m a ty k i S IR -u .

Z a g a d n ie n ie bazy d an y c h i k o n k r e tn e g o sy ste m u z a r z ą d z a n i a n i ą - ROBAJS-owi - p o św ię c o n y j e s t n a t e j k o n f e r e n c j i o d rę b n y r e f e r a t . E l e ma w ię c p o t r z e b y om aw ian ia z w ią z a n e j z tym p r o ­ b le m a t y k i j e s z c z e r a s . 1 z a k o ń c z e n iu te g o r e f e r a t u A u to r p r z e d s t a w i ł t a k ż e w s k r ó c i e dwa - ro z w a ż a n e o b e c n ie - spoBoby p o d e j ś c i a do z a p r o je k to w a n ia b a z y d an y c h d l a S IR -u , w s k a z u ją c p r z y tym n a d o s t r z e g a l n e ic h wady i z a l e t y .

D obrze może b y ło b y j e d y n i e p o ś w ię c ić j e s z c z e k i l k a zd a ń d l a u w y p u k le n ia pew nej I s t o t n e j k o n s e k w e n c ji z a s to s o w a n ia t e c h n o l o g i i b a z y d an y c h w i n t e r e s u j ą c y m t u p r z y p a d k u .

I s t o t a p o j ę c i a "b a z y d a n y c h " , w te c h n o lo g ic z n y m te g o sło w a z n a c z e n i u , tk w i m . i n , w o r g a n iz o w a n iu "m agazynu" d a n y c h o dużym s rto p a iu n i e z a l e ż n o ś c i i c h p r z e z n a c z e n i a w ró ż n y c h p r o c e s a c h p r z e t w a r z a n i a u ży tk o w e g o . U trzy m y w an ie te g o m agazynu 1 g o s p o d a ­ ro w a n ie z a w a rty m i w nim danym i s t a j e s i ę w y łą c z n ą domeną wy­

d z i e lo n e g o t e c h n o l o g i c z n i e p o d s y s te m u . P o w s ta je w t e n sp o só b s y t u a c j a , w k t ó r e j m ożna u tw o rz y ć z i n te g r o w a n e w e w n ę trz n ie z b i o r y d a n y c h d l a w ię k s z e j l i c z b y k o r z y s t a j ą c y c h z n ic h p o d ­

21 -

system ów . Te o s t a t n i e tr a k to w a n e s ą Jak o z e s p o ły f u n k c j i u ty łk o w y c h r e a liz o w a n y c h w o p a r c iu o adekw atne d l a n ic h fra g m e n ty t a z y d a n y c h . Z fra g m en tó w ty c h J e d n a k , lu b dow olne ic h c z ę ś c i , mogą ta k ż e k o r z y s t a ć t e z o g r a n ic z e ń i in n e p o d ­ s y s te m y , " i T ł a ś c i c i e i e * " te g o m agazynu s t a j e s i ę w i j e w m aksy­

malnym u j ę c i u , c a ł e p r z e d s i ę b i o r s t w o a n ie p o s z c z e g ó ln e Jego agendy f u n k c j o n a l n e , u o s a b ia n e p r z e z głów nego k się g o w e g o , s z e f a p r o d u k c j i czy s z e f a z a o p a t r z e n i a , ¡iimo to m etody o p is u beny d anych p o z w a la ją n a s tw o r z e n ie t a k i e g o w r a ż e n ia , t e k a ż d a s ty c h agend n a ta n swój " w ła sn y " z b i ó r dan y ch - u s u w a ją c po p r o s t u z p c l a w id z e n ia k a ż d e g o n i e i n t e r e s u j ą c e go d a n e .

O dpow iednio sk o n s tru o w a n a b a z a danych n o ż e za te m u w s g lę d - / n i ć p o tr z e b y r ó ż n y c h podsystem ów w y k o r z y s tu ją c y c h w p e ł n i lu b w c z ę ś c i o k r e ś lo n e p o d z b io ry d a n y c h . O d n o si s i ę t c ta k ż e do p o d sy stem ó w . J a k i e d ad z ą s i ę w y d z ie lić w e b r ę t i e io ś ó z ł o ż o ­ nego p r z e c i e ż sy stem u sam ej ra c h u n k o w o ś c i, choć t y ć n o że p o ­ d z i a ł t e n b ę d z ie p r z e b i e g a ł n ie c o i n a c z e j n i ż w u j ę c i u t r a d y ­ cy jn y m . d o ty c z y t o ró w n ie ż i podsystem ów d z ie d z in o w y c h , k t ó r e n a k ł a d a j ą c s i ę c z ę ś c io w o c a p o d z b io ry n a j n i ż s z e g o poziom u u o g ó l n i e n i e w ra c h u n k o w o śc i będ ą mogły ro z w in ą ć b a z ę danych p o n i ż e j te g o p o z io m u . P o z w o li t o - Je k można s i ę sp o d z iew a ć - ł e t w i e j r o z w ią z a ć , a naw et u s u n ą ć " k o n f l i k t y 1', J a k i e i s t n i a ł y m iędzy r ó ż n e j k l a s y p o d sy ste m a m i, a k t ó r e w t r a d y c y j n e j te c h n o ­ l o g i i - t a k ż e t e c h n o l o g i i ra c h u n k o w o śc i p ro w a d z o n e j m a n u a ln ie - z m u sz a ły do d e z in te g r o w a n ia e w id e n c j i ra c h u n k o w e j n a p o z io m ie d a n y c h , by n a s t ę p n i e in te g r o w a ć j ą n a p o z io m ie p r o c e d u r . U cz y n i ta k ż e z p e w n o ś c ią w ja k im ś s e n s i e b ezp rzed m io to w y m , w " o b c z a rz e d z i a ł a n i a " , k t ó r e g o ze w s p ó ł d z i a ł a j ą c y c h podsystem ów odbywa B ię

- 22 -

z a s i l a n i e b a z y d a n y c h . Każdy' z e w s p ó ł d z i a ł a j ą c y c h - ze w zglę­

du n a w sp ó ln e d an e - podsystem ów z y s k a t e ż za gw arantow any do­

s t ę p dc t a k i c h d a n y c h , j a k i e są n ie z b ę d n e d l a r e a l i z a c j i jego f u n k c j i u ż y tk o w y « 1*

- 23 -

J ó z e f D ryga L esz ek S to c h e l

AUTOiUKZACJA ROZLICZANIA KOSZDĆW

« OŚRODKACH BADliSCZO-ROZWJGWICH BRASZI

KOPALSICTWA SURCYJCOł CEEilCSKYCH

1. P r z e d m i o t j p o d m io t a u t o m a t y c z n e g o r o z l i c z a n i a k o s z t ó w .

K o sz ty s ą jednym z podstaw ow ych z a g a d n ie ń w ekonom ice p r z e d s i ę b i o r s t w a . K ie m ożna z a r z ą d z a ń je d n o s tk a m i g o sp o ­ d a rc z y m i b e z z n a jo m o ś c i k o s z tó w i c h d z i a ł a l n o ś c i . Bez s y s te m a ty c z n e g o p r o w a d z e n ia ra c h u n k u k o sz tó w n i e b y ła b y m o żliw a r e a l i z a c j a z a s a d y r o z r a c h u n k u g o s p o d a rc z e g o 1 z a ­

sad y r e n to w n o ś c i d z i a ł a l n o ś c i p r z e d s i ę b i o r s t w a . P rz e w id y ­ wane lu b p o n i e s i o n e k o s z t y s ta n o w ią p o d sta w ę do p rz e p ro w a ­ d z a n i a k a l k u l a c j i i . a n a l i z ek onom icznych w a ru n k u ją c y c h r a c j o n a l n e g o s p o d a ro w a n ie .

Im w ię k s z y j e s t z a k r e s s a m o d z ie ln o ś c i p r z e d s i ę b i o r s t w a ,t y m w ię k s z e g o z n a c z e n i a n a b i e r a w n i c h p r o b le m a ty k a k o s z tó w . P r z e d s i ę b i o r s t w o p o d e jm u je wówczas w ię c e j d e c y z j i g o sp o ­ d a r c z y c h i m u si s i ę p r z y tym k ie ro w a ć k o s z ta m i ja k o jednym z podstaw ow ych w skaźników ek o n o m icz n y ch . Z a k re s d z i a ł a n i a k o sz tó w w p r z e d s i ę b i o r s t w i e j e s t s z e r o k i g dyż o b ejm u je on zarów no f a z ę z a o p a t r z e n i a , p r o d u k c j i , j a k i z b y tu .

E w id e n c ja i r o z l i c z a n i e k o s z tó w j e s t p ro c e se m p rac o ch ło n n y m i c z a s o c h ło n n y m .

W w aru n k ach c o r a z s z e r s z e g o w d r a ż a n ia do p r a k t y k i n ow oczes­

n y c h środków t e c h n i k i w p ie r w s z e j k o l e j n o ś c i k o m p u te r y z a c ją

2 4 -

obejmowano g łó w n ie p r a c e e w id e n c y jn e . Z a k re s t e n o b e jm u ją rów ­ n i e ż w zd e cy d o w an ej w ię k s z o ś c i sy stem y e w i d e n c j i k s ię g o w e j, k t ó r e r o z w ią z u ją p r o b le m a ty k ę zarów no e w id e n c j i fin a n s o w o - k s ię g o w e j, J a k i e w id e n c j i k o sz tó w w u j ę c i u s y n te ty c z n y m i - a n a ilty c z n y m . f s y ste m a c h t y c h r a c h u n e k K osztów b y ł p ro w a d zo ­ ny w sp o só b t r a d y c y j n y a w y n ik i r o z l i c z e n i a w prowadzano do EMC.

S ystem te r. z n a t u r y swej s c a l a j ą c y d an e ze w s z y s tk ic h odcinków p r a c y j e a r .o o t k i g o s p o d a r c z e j p e ł n i ró w n o c z e ś n ie f u n k c j ę i n t e g r u ­ j ą c ą in n e sy ste m y odcinkow e /a g e n d o w e / t a k i e ja k g o s p o d a rk a ma­

t e r i a ł o w a , ś r o d k i t r w a ł e , z a t r u d n i e n i e i f u n d u s z e p ł a c i t p . O k re ś lo n e w s y s te m ie F in a n s e - K o a z ty wym agania co do dan y ch

w e j ś c i a m uszą byó u w z g lę d n io n e w z b i o r a c h p o z o s t a ł y c h system ów s ty c z n y c h .

P r z y j ę c i e t a k i c h z a ło ż e ń i t a k i e u m ie js c o w ia n ie sy ste m u F in a n s e - K o szty w s y s te m ie EPD p o z w a is mówić c kompleksowym w e w n ę trz n ie spójnym s y s te m ie p r z e t w a r z a n i a .

Ma to ró w n ie ż wpływ na d a l s z ą e w o lu c ję sy ste m u e w i d e n c j i f i n a n ­ so w o -k się g o w e j .

T ra d y c y jn e p o w ią z a n ie sy stem u F-E z in n y m i s ty c z n y m i sy stem am i odcinkowym i p o le g a ds s p o r z ą d z a n iu c a p o d s ta w ie u z y s k iw a n y c h w ty c h s y s te m a c h ta b u lo g ra m ó w n e t k s ię g o w y c n , k t ó r e z a pomocą maszynowych n o śn ik ó w i n f o r m a c j i aą w prow adzane do sy ste m u F -E . a t ą d t e ż J e d n a z d ró g e w o l u c j i sy stem u F-K i d a ls z e g o je g o i n ­ te g r o w a n ia z la n y m i sy stem am i p ro w a d z i do a u to m a ty c z n e g o wy­

s e le k c jo n o w a n ia z system ów s ty c z n y c h ty c h i n f o r m a c j i , k t ó r e są p o tr z e b n e w s y s te m ie F-K i b e z p o ś r e d n i a w pro w ad zen iu ic h do te g o s y s te m u , d r u k u ją c o d p o w ie d n ie n o ty s ta n o w ią c e dokum enty k się g o w e d o k o n an y ch a u to m a ty c z n ie k s ię g o w a ń .

- 25 -

D rugą z a ś d ro g ą c z ę s t o p row adzoną r ó w n o le g le J e s t rozbudow a samego sy ste m u • • 'g łą b " .

Ha t e j d r o d z e e w o lu c ji 1 d o s k o n a le n i a sy stem u rozbudow any on j e s t c z ę s t o o pewne p r o c e d u ry e w id e n o y jn o - r o z lic z e n lo w e t a k i c h z a g a d n ie ń . j a k n p . r o z r a c h u n k i z do sta w ca m i i o d b io rc a m i w raz z i c h a n a l i z ą , r o z r a c h u n k i z p rac o w n ik am i z r ó ż n y c h t y t u ł ó w , r o z l i c z a n i e w yb ran y ch t y tu ł ó w k o s z tó w .

Ha tym e t a p i e fu n k c jo n o w a n ia sy ste m u e w id e n c ja p row adzona J e s t z r e g u ł y w m ie r n ik u w arto śc io w y m . W n i e k t ó r y c h t y l k o sy ste m a c h można zaobserw ow ać d u a p o t r z e b r o z l i c z a n i a w ybranych k o sz tó w w p row adzenie s p o z a sy ste m u m ie rn ik ó w i l o ś c io w y c h , k t ó r e Je d n a k n i e są przechow yw ane w z b i o r a c h .

S to p ie ń t r u d n o ś c i w p r z y j ę c i u s f o r m a li z o w a n e j, J e d n o l i t e j m e to ­ d o l o g i i r o z l i c z a n i a k o s z tó w , u j e d n o l i c e n i u z a s a d r o z l i c z e n i a k o sz tó w z e e z cz eg ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m k lu c z y p o d z ia ło w y c h o r a z ekonom ika r e a l i z a c j i a u t o m a t y z a c ji r o z l i c z e ń n a E£C, s z c z e g ó l­

n i e w w aru n k ach e k s p l o a t a c j i sy ste m u n a SiC bez p a m ię c i z e ­ w n ę trz n y c h p d o s t ę p i e b e z p o ś re d n im p o w o d u ją, że a u to m a ty c z n e r o z l i c z a n i e k o s z tó w u j ę t e kom pleksow o w y s tę p u je b a rd z o rz a d k o w sy s te m a c h FK i n a j c z ę ś c i e j u k ie ru n k o w a n e j e s t n a o k r e ś lo n ą j e d n o s t k ę g o s p o d a r c z ą . C ho d zi t u t a j n i e o p r o j e k t y system ów , a l e p r a k t y c z n i e r e a liz o w a n e r o z w ią z a n i a p r z y e k s p l o a t a c j i system ów E?D.

W yżej w ym ienione te n d e n c j e w e w o lu c ji sy stem u PK m ia ły m ie js c e r ó w n ie ż w Z je d n o c z e n iu K o p a ln ic tw a Surowców C hem icznych p r z y o p rac o w y w a n iu i d o s k o n a le n i u branżow ego sy stem u P in a n s e - K o e z ty . W ra m a c h d a l s z e j e w o lu c ji sy stem u opracow ano n i e z a l e ż n i e od p r a c nad autom atycznym p o w iąz an iem m iędzysystem owym w p ie r w s z e j

- 26 -

k o l e j n o ś c i a u to m a ty c z n e , kom pleksow e r o z l i c z a n i e k o s z tó w d l a i s t n i e j ą c y c h w b r a n ż y o śro d k ó w b a d a w c z o -ro z w o jo w y c h ,a po z d o ­ b y c i u d o ś w ia d c z e n ia w e k s p l o a t a c j i sy ste m u i z a i n s t a l o w a n i u w o ś r o d k a c h o b lic z e n io w y c h b r a n ż y p a m ię c i dyskow ych k o m p le k so ­ wą a u to m a ty z a c ję r o z l i c z a n i a k o sz tó w z o s t a n ą o b j ę t e p r z e d s i ę ­ b i o r s t w a p rze m y sło w e zg rupow ane w Z je d n o c z e n iu .

A u to m a ty z a c ja r o z l i c z a n i a k o s z tó w w O śro d k u B adaw czo-R ozw ojo­

wym G ó rn ic tw a Surowców C hem icznych w K rakow ie j e s t p rze d m io te m n i n i e j s z e g o a r t y k u ł u .

O środek Badaw czo-R ozw ojow y G ó rn ic tw a Surowców C hem icznych zg o d ­ n i e ze a t a t u t e m p ro w a d z i p r a c e n au k o w o -b ad a w cze , d o ś w ia d c z a ln e i rozw ojow e d l a u n o w o c z e ś n ie n ia i p o d n o s z e n ia poziom u t e c h n i c z ­ n o - o r g a n iz a c y j n e g o k o p a l n ic t w a surow ców c h e m ic z n y c h t j . s o l i , b a r y t u , a n h y d r y tu , z ie m i k rz e m io n k o w e j i in n y c h surow ców c h e ­ m ic z n y c h , z w y ją tk ie m s i a r k i , o r a z św ia d c z y u s ł u g i w z a k r e s i e p r a c badaw czy ch d l a b r a n ż y k o p a l n ic t w a surow ców c h e m ic z n y c h . P ro b le m a ty k ą p rz e m y s łu sia rk o w e g o z a jm u je s i ę o d ręb n y O śro d e k Badaw czo-Rozw ojowy P rz e m y s łu S ia rk o w e g o .

O śro d e k d z i a ł a wg z a s a d r o z r a c h u n k u g o s p o d a rc z e g o o k r e ś lo n y c h w;

- U chw ale Hr 289 Rady M in is tr ó w z d n i a 21 g r u d n i a 1973 r . w s p r a w ie z a s a d f in a n s o w a n ia p r a c b adaw czych i w d ro żen io w y ch o r a z g o s p o d a r k i f in a n s o w e j j e d n o s t e k b ad a w cz y ch 1 s z k ó ł w y ższ y ch .

Bo b ad a ń O śro d k a n a l e ż y w s z c z e g ó l n o ś c i :

1 / R ozw iązyw anie problem ów w p e ł n y c h c y k l a c h rozw o jo w y ch 0 c h a r a k t e r z e p r a c n au k o w o -b ad a w czy c h , d o ś w ia d c z a ln y c h 1 ro zw o jo w y ch o b e jm u ją c y c h :

- 27 -

- I n i c j o w a n i e , k o o rd y n o w a n ie i p ro w a d z e n ie p r a c naukow o- badaw czy ch z& g ad n ie ć s u c h e j i m o k rej e k s p l o a t a c j i s o l i , o tw o ro w ej e k s p l o a t a c j i s o l i , e k s p l o a t a c j i b a r y t u , anhy­

d r y t u , z ie m i k rze m io n k o w ej i in n y c h k o p a ln y c h surowców ch e m ic z n y c h , a ta k ż e i c h p r z e tw ó r s tw a i o chrony ś r o d o ­ w isk a n a t u r a l n e g o ,

- p r o w a d z e n ie p r a c naukow o-badaw czych i d o św ia d c z a ln y c h w z a k r e s i e w d ra ż a n ia nowych m eto d e k s p l o a t a c j i i nowych m etod t e c h n o l o g i i p r z e r ó b k i surowców c h e m ic zn y c h , - p r o je k t o w a n ie nowych m aszyn i u r z ą d z e ń o r a z a p a r a t u r y

k o n tr o ln o - p o m ia r o w e j d l a p o t r z e b b ra n ż y s o l i , b a r y t u , a n h y d r y tu i z ie m i k r z e m io n k o w e j,

- m o d e r n i z a c ja t e c h n o l o g i i p ro c e só w p r z e r ó b k i .

2 / W s p ó łu d z ia ł w r e a l i z a c j i i n w e s t y c j i zw ią z a n y c h z w drażaniem wyników p r a c naukow o-badaw czych i rozw ojow ych o ś r o d k a . 3 / P ro w a d z e n ie p r a c n au k ow o-badaw czych, d o ś w ia d c z a ln y c h i r o z ­

w ojow ych w n i e p e ł n y c h c y k la c h rozw ojow ych o c h a r a k t e r z e sto s o w a n y if / n i e s ta n o w ią c y c h c z ę ś c i sk ła d o w y c h / w z a g a d n ie ­ n i a c h o k t ó r y c h mowa w p k t . 1.

4 / P ro w a d z e n ie d z i a ł a l n o ś c i o g ó ln o te c h n i c z n e j d l a p o tr z e b k o ­ p a l n y c h butowców ch e m ic z n y c h s o l i , b a r y t u , a n h y d ry tu i z i e ­ m i k rz e m io n k o w e j w z a k r e s i e s .

- i n f o r m a c j i n a u k o w o - te c h n ic z n e j i e k o n o m ic z n e j, - o c h ro n y w ł a s n o ś c i p rz e m y s ło w e j,

- e k s p o r t u m y ś l i t e c h n i c z n e j ,

- s z k o l e n i a k a d r naukow ych i I n ż y n i e r y j n o - t e c h n i c z n y c h , - a n a l i z y e k o n o m ic z n e j p r a c p r o je k to w y c h i b ad aw czy ch .