Badania momentu tarcia w łożyskach kulkowych zawiesi obrotowych lin wyrównawczych okrągłych

(1)

ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI SLASKIEJ Serias GÓRNICTWO z. 83

________ a 91;

Nr kol. 551

Alfred CARBOGNO Stefan KONIECZNY

BADANIA MOMENTU TARCIA W ŁOŻYSKACH KULKOWYCH ZAWIESr OBROTOWYCH LIN WYRÓWNAWCZYCH OKRĄGŁYCH

Streazczenle. W pracy podano wyniki badań ruchowych wartości mo- mentów tarcia występujących w łożyskach kulkowych zawiesi obroto

wych lin wyrównawczych i ich wpływ na zachowanie się lin wyrównaw

czych w szybie.

1. Wstęp

Wyniki eksploatacji zastosowanych w ostatnich latach do urządzeń wycią

gowych z kołem pędnym lin wyrównawczych okrągłych w wielu wypadkach są niezadawalające. Są to tzw. liny nieodkrętne dwuwarstwowe. Podczas eks

ploatacji ulegają deformacjom szczególnie rozwarstwieniom warstw splotów.

Jak wykazały badania zagraniczne oraz krajowe, czynnikami sprzyjającymi powstawaniu rozwarstwieniu warstw splotów sąt

a) nieodpowiednia produkcja (produkowanie tych lin na maszynach nie po

siadających wystarczającej liczby szpul odpowiednio do ilości splotów w całej linie, tak by jej wyprodukowanie odbyło się w jednym procesie produkcyjnym a nie na "raty"),

b) niezastosowanie odpowiedniej metody ich zakładania i wymiany,

c) brak całkowitego zrównoważenia sił i momentów sprężystych pomiędzy w a m stwami splotów, czyli uzyskanie lin całkowicie nieodkrętnych lub o bam- dzo małym współczynniku odkrętności "k" tych lin,

d) nieodpowiednie utrzymanie stanu łożyska kulkowego w zawiesiu liny w y

równawczej okrągłej - brak całkowitej swobody kręcenia się liny w ło

żysku.

W przypadku lin splotowych dwuwarstwowych stosowanych w kraju bardzo trudne jest pzyskanie zadawalającej ich nleodkrętności, choćby z uwagi na fakt, że nigdy nie osiągnie się równości przekrojów poprzecznych splotów warstwy wewnętrznej i zewnętrznej.

Brak tej równości nawet przy doborze odpowiednich skoków i kątów zwicia drutów i splotów w linie, mającym na celu zminimalizowanie wypadkowe

go momentu odkrętnego całej liny, nie sprzyja otrzymaniu konstrukcji liny nieodkrętnej. Inaczej to wygląda w linach wyrównawczych okrągłych trój-

(2)

158 Alfred Corbogno, Stefan Konieczny

lub czterowarstw owych, gdzie można znacznie łatwiej i pewniej osiągnąć zrównoważenie sił i momentów odkrętnych pomiędzy warstwami splotów. Pomi

jając zagadnienie produkcji, które w sposób istotny wpływa na późniejsze zachowanie się lin podczas eksploatacji i wpływ sposobu zakładania tych lin do urządzeń wyciągowych na ich zachowanie się i trwałość podczas eks

ploatacji ma wpływ powstający w nich pod obciążeniem moment odkrętny (współczynnik odkrętności k ) . Dodatkowo na trwałość lin w szybie wpływa kaztałt pętli liny w nawrocie, kręcenie się tych lin oraz związany z tym moment tarcia , występujący w łożysku kulkowym obrotowego zawiesia li

ny wyrównawczej okrągłej, który działa hamująco (przeszkadza) na swobodne kręcenie się liny wyrównawczej, która dąży do wykonania odpowiedniej licz

by obrotów wynikłych z jej "natury", tj. śrubowego zwicia drutów i splo

tów w linie.

2. Kręcenie sle lin wyrównawczych w szybie

Dla zapewnienia prawidłowej pracy lin wyrównawczych okrągłych uważa się za wystarczające zabezpieczenie łożyska kulkowego w zawiesiu przed zaklesz

czeniem (.utrzymanie stałej gotowości łożyska do wykonania obrotów). Jed

nak ujemna cecha lin okrągłosplotowych, jaką jeat ich tendencja do roz

kręcania się pod wpływem siły rozciągającej, powoduje, że przy znacznych ich długościach wraz ze wzrostem prędkości jazdy wyciągu następuje zwrost amplitudy drgań wzdłużno-zginających oraz skręcających, co w efekcie pro

wadzi do naruszenia normalnej pracy urządzenia wyciągowego oraz narusze

nia ich konstrukcji przez rozwarstwianie się warstw splotów lub wzajemne splatanie się gałęzi lin. Prowadzi to do częstej wymiany lin a tym samym postojów urządzeń wyciągowych. Problem ten wystąpi jeszcze bardziej wyraź

nie w szybach bardzo głębokich, których będzie coraz więcej w górnictwie krajowym.

Zawiesia lin wyrównawczych okrągłych posiadają łożyska kulkowe, które powinny zapewnić swobodne obracanie końców lin, czyli ułatwić możliwość rozkręcania się ich lub dokręcania w odpowiednich kierunkach o określoną wielkość w zależności od kierunku jazdy naczynia wyciągowego.

Stosując teorię wzdłużno- skrętnych deformacji liny oraz pojęcie natu

ralnego skręcania się nici założono warunek brzegowy dla dolnego przekro

ju gałęzi zwisającej liny o długości 1 w miejscu tworzenia się jej pętli (w nawrocie) w postaci sztywnego utwierdzenia przed obracaniem się. Dodat

kowo przyjęto te najniższy przekrój liny w pętli wolny jest od sił wzdłuż

nych. Uwzględniając siły tarcia w łożysku zawiesia dla górnego przekroju liny w jego pobliżu otrzymamy wyrażenie na obliczenie kątów obrotów prze

krojów liny [3,4,6j:

v (x) = dlij; ("k £ + dł * fi

(3)

Badania momentu tarcia w łożyskach .kulkowych.. 159

dla górnego przekroju liny przy łożysku X = L, czyli:

V (L) = (_k + dł * f ) * (2)

gdzie:

q - masa 1 mb liny,

B = “ sztywność liny na swobodne skręcanie,

k - zastępczy promień odkrętności liny (współczynnik odkrętnoś

ci) ,

dj, - średnica łożyska kuitcowego, f - współczynnik tarcia w łożyskach.

Ze wzoru (2) wynika, że kąt obrotu (liczba obrotów) liny w łożysku jest proporcjonalny do kwadratu długości zwisającej gałęzi liny. Przy opuszcza

niu naczynia na podszybie obroty oblicza się z zależności:

Z powyższych wzorów wynika, że oprócz takich czynników wpływających na kręcenie się liny w szybie, jak Jej sztywność na skręcanie B, masa liny q, współczynnik odkrętności liny k, długość zwisającego odcinka liny 1, średnica łożyska kulkowego dj w zawiesiu,bardzo istotnie wpływa wartość współczynnika tarcia f w łożysku kulkowym zawiesia lub wartość występują

cego momentu tarcia w tym zawiesiu.

Ze wzorów wynika, że im większy współczynnik tarcia f w łożysku kulko

wym zawiesia, tym mniej koniecznych obrotów wykonuje lina, co zostało po

twierdzone badaniami ruchowymi obrotów lin w szybie. Przy dużym współczyn

niku tarcia f może dojść do unieruchomienia zawiesia obrotowego, a to z kolei gwałtownie hamuje kręcenie się liny i w końcu prowadzi do jej defor

macji przez rozwarstwienie i przedwczesne jej odłożenie z eksploatacji.

Szczegółowe informacje dotyczące kręcenia się lin wyrównawczych okrą

głych w szybach znajdzie czytelnik w przygotowanej do druku pracy autorów niniejszege artykułu pt.: "Badanie kręcenia się lin wyciągowych wyrównaw

czych okrągłych w szybach".

3. Badanie momentu tarcia w łożyskach kulkowych obrotowych zawiesi lin wy

równawczych okrągłych

Literatura dotycząca podstaw konstrukcji maszyn podaje idealne wartoś

ci współczynników tarcia f, występujących w różnych konstrukcjach łożysk tocznych [5j . Z .pracy [5 ] wynika, że dla idealnych warunków pracy w ło-

(4)

160 Alfred Carbogno. Stefan Konieczny

zyskach kulkowych wzdłużnych jako wartość współczynnika tarcia można przy

jąć f = 0,003 lub f a 0,020 dla wałeczkowego-stożkowego. Łożyska takie stosowane są w zawiesinach obrotowych lin wyrównawczych. Takie uzyskanie wartości współczynnika tarcia f jest zależne od stanu utrzymania zawiesia

obrotowego podczas eksploatacji.

W celu zorientowania się co do wartości momentów tarcia występującego podczas eksploatacji wykonano w kilku urządzeniach wyciągowych jego po

miar. W tym celu do obrotowego elementu zawiesia zamocowano ramię o dłu

gości R na którego końcu zamocowano dynamometr D rys. 1. Pomiary wykony

wano ze stopy pod koszem skipu dla różnych jego położeń w szybie, co od

powiadało różnym obciążeniom wzdłużnym łożysk kulkowych w zawiesiach pod

czas postoju naczynia wyciągowego. Dynamometr rejestrował siłę przy pró

bie dokręcania i odkręcania liny.

Pomierzony moment tarcia obliczono ze wzorus

gdzies

T - wskazanie dynamometru, N R - ramię działania dynamometru, m.

Z drugiej strony moment tarcia w łożysku zawiesia określony jest

gdzie:

ą - ciężar mb liny, N

L - długość zwisającego odcinka liny, m

dj - średnica podziałowa łożyska kulkowego w zawiesiu, m f - współczynnik tarcia.

Mając pomierzone wartości ze wzoru (6) obliczono wartości współczyn

nika tarcia f, występujące w łożysku zawiesia podczas eksploatacji,ze wio-

Nm , (4)

wzorem:

u>

a q » L • tj— • f t Nm , (5)

ru (7) i

(6)

gdzie

układu wyrównawczego (zawiesia i liny).

(5)

Badania momentu tarcia w łożyskach kulkowych.. 161

Rya. 1. Sposób pomiaru momentu tarcia w łożyskach kulkowych obrotowych wiesl lin wyrównawcsych w ssyble za-

(6)

Wyniki badańmomentu tarciaMt orazwspółczynnikatarciaf w łożyskachkulkowychobrotowychzawiesi dlalinwyrównawczychokrągłych

162 Alfred Carbogno, Stefan Konieczny

rM «H1 i

'O © iO -H to IO OJ OJ c -

p © ©*r—1 'J- OJ O ■*J-

OJ -H P r*ł o O o O OJ O o OJ

£ o Ü © E o O o O o o O O O o 1 l i 1 1 1

u O -H

> , © na E o o O o o o O O o o

e +»

o ₁

N M © 1

O -H O -H O lO to o OJ to tO

CO E ©*rH OJ t*- vO co o o io KO ^0 in cr> co o ON O to

c e P >7 o o O o o O o o O ■wł" o to o co o o OJ

N >7 Ü © E o o O o o o O o o o O O o O o o o o o o

>7 N O -H

& O T3 E o o O o O o O o o O O O o o o o o o o o

(0 1

<LH © Ol

■H P -H >>

O Ü E E B OJ Ol tO OJ o o ^1- to O 1 1 1 1 i 1 1 1 1 1

U O © -H S5 OJ OJ

ca ■ B O H

-p +>

■p 1 LO to to OJ IO

c ©* © co to OJ OJ OJ OJ to

s ü E E 8 OJ co OJ co OJ cp OJ Ol to OJ r - OJ O o -=ł- LO ON to

o O © -H » to ir\ OJ w— IO ' i

23 •O O r-i W“ * -

1 lTv LO IO IO

<0

© co 1 *o >7 B O o o o O o o o o O io m t~- t- Ol to CTN tO o tO

• H o i- a i c : ł fO to tO to to to to to to to OJ OJ lO OJ o OJ ■'J- ** •tf-

i O H r i COtO ■'tf- OJ co to ^OJ ■wj- in to w— T—

csa '«-sfo *“ w—

ao O o ^. o ^, o o • O • • • • • • . • • •

l 1 p o O o p o p o o o P o P P P p P P p P

i © © t» CVJ ■wfrtO >7 co >> o to >» co >» >7 >7 >7 >> >> >7 >7 >7 >7

•N E -H N ta ta OJ ta ta ta ta ta ta ta N ta ta ta

O E n m ro 03 • n 01 © © n n © OT © n

iM © >7 T3 ta ta ta •o ta T3 ta ta ta T3 ta -o T3 X) ra •o TJ ■O •o •o •o

O -H N © o o o o o © o o o o o © O © o © o © o © o

P E O E p P p P p E p P p p p E P . E p . E p E P E P

1 ł 1

© >7 ©

N T3 a UT\ IO IO

flO o « •> •> 1 1

M « a ? Ot tOo- T- w—

O *H© p to s—

* C E 4»

©* ca1 •<*■ to

*H t © a •«*- to to to

a 5 * 1 1

© o o « O o O O o

PS P P

■H |1 1 1

E O ©O © CO co co co co

t ) J O -H B OJ Ol OJ Ol OJ

u © >,2© © -H rM O o O O O

•CO O -NÜ 5 N 03 -O

© >> a ^o-LO IO

n e \

« -H tjfi

S H Ü CO on O

10 IO ctT co

H E1

1 ©e -H a tO to

•H C O H 0

a h © • to to O to to

o ©.P © 'O io io IO m to ■«i- ^1-

¡z; c •© o

M M W © • ©

M 1 M 1 H M •H $ ■H 1

M •o H •o M M M © o © ?

1 iM o o « +> « >> ©

P © © E © ją E ©p P P P •H o •H P E

>» N -H O E o © O E o © f>» >» >7 i p S ta o

N P N © •H © •H © ■H o •H ^ta ta ta © p © m -H

COPTJ h} t—i E Hl H ta E co co co ta o ,N P, E

>» >» ©

fc ? Ü

•H o o « •H

E •P ta o t—i •H

© i-« M m •H P M

N P TJ M <Q P •o H

© O >> © O © rM *H

a « S ^CO P d P

p OJ to

(7)

3ad6nla momentu tarcia w łożyskach Kalkowych.» ¹⁶³

Wyniki pomiarów zestawiono w tablicy 1. Zamieszczono w niej także przy

kładowo wyniki badań wartości momentu tarcia w łożyskach obrotowego zawie

sia liny wyrównawczej okrągłej, zastosowanej w jednym z szybów Republiki P M . Afryki.

Dane urządzenia wyciągowego z kołem pędnym w RPA [7]t

Głębokość ciągnienia H 1103 m

Wysokość pętli liny wyrównawczej w nawrocie h 46 m średnica liny wyrównawczej 15-splotowej d 43,6 mm

Masa liny wyrównawczej q 8,57 kg/m

Mement tarcia w swobodnym zawiesiu przy obciążeniu

2,135 kN - podszybie 5,42 Nm Moment tarcia w swobodnym zawiesiu przy obciążeniu

83,96 kN - nadszybie 54,23 Nm Mement tarcia w zakleszczonym zawiesiu przy obciążeniu

2,135 kN - podszybie 13,65 Nm Moment tarcia w zakleszczonym zawiesiu przy obciążeniu

88,96 kN - nadszybie 149,14 Nm

Wyniki badań momentu tarcia liny d = 43,6 mm oraz jej obrotów przed

stawiono na rys. 2. Zbadano kręcenie się liny,

a

dane przekazano do k o m putera. Jeżeli moment odkrętny występujący w zawiesiu przewyższał moment tarcia w jego łożysku kulkowym JJQ > M t , to zawiesie obracało się aż do zrównoważenia momentu odkrętnego liny M0 z momentem tarcia w łożysku za

wiesia Mq = M t , co odpowiadało wystąpieniu w linie określonej jej sztyw

ności na skręcanie B oraz określonemu współczynnikowi odkrętności liny "k"

a w konsekwencji określonego

Obliczenia te powtarzano dla całej długości jazdy naczynia w szybie.

Na rys. 2 zewnętrzne proste linie obrazują przebieg zmiany momentu tarcia M t w łożysku zawiesia dla różnych położeń naczyń wyciągowych w szybie. Do

świadczenia powtórzono przy usztywnionym zawiesiu, co miało symulować za

nieczyszczenie jego łożyska kulkowego, utrudniające kręcenie się liny w 3zybie (rys. 2a).

Z przeprowadzonych doświadczeń wynika, że w zawiesiu symulującym sztywne utwierdzenie występuje trzy razy większy moment tarcia niż w zawie

siu wolnym od tarcia (z tarciem minimalnym, ponieważ zawiesia pozbawione

go tarcia nie można uzyskać). Należy zauważyć, że chociaż ogólny charak-

(8)

• I P r e i ,r.: r.-;sr.c, f. .« 'o n lecgł

Ol.

Z

£

3 Si14 1

< KI

2

O '=>¿5* X * f *97,2 «096 762 916 10973

O I58> *0%5 457,2 «00,6 742 9«,^ 10973

c i ą g n i c n i a H ,m

«Mimaic na dole

W ,2 *

09,6

76* 9H > » 973

0 132'» 9°4® 4*72 609,4 741 G k ^ B O K O fe d C IĄ G N IE N IA H ,m

Rys. Wyniki badań momentu tarcia w łożysku zawiesia oraz obrotów liny wyrównawczej okrągłej 15-splotowej o średnicy d = 43,6 mm w jednej z ko

palń RPA

(9)

ter przebiegu wykresów momentu tarcia M t na rys. 2 jest podobny,to jednak jego wpływ na linę jest różny.

Dla swobodnego zawiesia odkręcanie końca liny w zawiesiu stopniowo wzra

sta od 0 no max. + 2,071°/m, a następnie maleje i kończy się na wartości - 0,1 4S°/m, (wartość jednostkowego skręcenia liny związana z jej sztyw

nością w danym jej przekroju). Dina powinna wykonać i wykonuje większą liczbę skręceń dodatnich a mniej ujemnych.

W przypadku zawiesia symulującego sztywne utwierdzenie, skręcenie jećr nostkowe początkowo wynosi - 0,143°/m i wzrasta do maksimum + ^jfSS'Vm, a następnie spada aż do - 3,133°/m; lina wykonuje przeciwny cykl skręceń.

Charakter wzrastania końcowego ujemnego skrętu jest burcz: szybki. Gdy

byśmy rozpatrywali teoretyczne kręcenie się poszczególnych warstw splotcw przeciwnie zwltych w linie wielowarstwowej z pominięciem tarcia pomiędzy warstwami splotów, to otrzymamy przeciwne cykle kręceniu się warstw atle

tów w linie. Zjawisko to przyczynia się do deformacji liny przez rozwar

stwienie tym bardziej, im bardziej wzrasta opór tarcia w łożyskach kulko

wych zawiesia, które zaczyna upodobniać się do sztywnego utwierdzenia liny do naczynia. W tym przypadku otrzymamy skrujne wartości ujemnych skręceń jednostkowych (obrotów) wg rys. 2c znacznie większe niż w przypadku liny z zawiesinami wolnymi od tarcia.

Z badań liny wyrównawczej okrągłej wynika, ż e :

- sztywne utwierdzenie liny w zawiesiu powoduje przeciwny cykl skręcania (kręcenia się) liny do cyklu skręcania się liny przy zawiesiach swobod

nych,

- wzrost ujemnego skrętu liny przy sztywnych zawiesiach jest bardzo znacz

ny i wynosi - 3,1 3 3°/m w porównaniu z liną pracującą w zawiesiach swo

bodnych, gdzie wynosi or. - 0,1iS°/ra,

- kiedy naczynie zaczyna kolejny cykl jazdy, lira wyrównawcza musi dodat

kowo wykonać bardzo szybką zmianę w kącie skrętu,

- z przebiegu wykresów wynika, ±e sztywne zawiesie przyczynia się d.o po

wstania bardzo dużego >:ąta skrętu przekroju liny, który gwałtownie wzra

sta z głębokością szybu po przekroczeniu pewnej długości zwisającego od

cinka liny wyrównawczej.

Z tablicy 1 wynika, że moment tarcia M t , jaki występuje przy odkręce

niu liny, jest większy niż przy jej dokręceniu, co Świadczy o tym, ze róż

ne są sztywności liny B przy jej dokręcaniu i odkręcaniu.

Wartości momentów tarcia pomierzonych w nadszybiu są większe niż war

tości pomierzone w podszybiu, natomiast odwrotnie jest z wartościami współczynników tarcia f, występujących w łożyskach kulkowych zawiesi .Mniej

sza wartość współczynnika tarcia i występuje w przypadku naczynia usytuo

wanego w nadszybiu niż w podszybiu. Wynika to z faktu, ze łatwiej jest skręcić dłuższy odcinek liny niż krótszy o ten sam kąt obrotu oraz ze wzo

ru (5) , gdzie z malejącą długością liny L moment tai’cia maleje a także ze wzoru (6), gdzie ze wzrostem długości L współczynnik tarcia f maleje.

Badania momentu tarcia w łożyskach kulkowych..«

(10)

1Ób Alfred Carbogno, Stefan Konieczny

3adania wykazały również, że bardzo istotny wpływ na wielkość współ

czynnika tarcia f w łożysku zawiesia, .jeżeli znajduje się naczynie w pod

szybiu, ma długość zwisającego odcinka liny wyrównawczej a konkretnie kształt jej pętli w nawrocie, tj. jej wysokości h i promień krzywizny w nawrocie R-w . Im większe h i Rw , tym mniejsze f w łożysku zawiesia liny wyrównawczej.

Z przeprowadzonych obserwacji wynika także, że istnieje ścisły związek pomiędzy liczbą obrotów, jaką lina wykonuje w szybie a występująeym mo

mentem tarcia w łożysku zawiesia obrotowego.

He wszystkich badanych przypadkach stwierdzono, że tam, gdzie występo

wał duży moment tarcia w łożysku kulkowym zawiesia, liny wykonywały ma

łą liczbę obrotów np. 3 lub mniejszą liczbę w porównaniu np. z linami,któ

re miały łożyska dobrze utrzymane np. w KWK "Rydułtowy" - liczba obrotów wynosiła 13, mimo że konstrukcja lin narzucała im wykonanie większej licz

by obrotów, czyli liny były hamowane w procesie kręcenia się, co pociąga

ło za sobą właśnie w tych przypadkach przedwczesne wycofanie lin z eks

ploatacji w wyniku ich deformacji przez rozwarstwienie się.

Rys. 3. Wykresy pomierzonych wartości momentów tarcia M*. oraz współczyn

ników tarcia f w łożyskach kulkowych zawiesi dla różnych średnio lin wy

równawczych okrągłych

(11)

Badania momentu tarcia w łozy kar-h kulkowych.« 16"

Na -ys. 3 przedstawiono poglądowo jak zmieniał się moment tarcia i'+ * łożyskach zawiesi podczas prób statycznych dla różnych położeń naczyń w szybach.

Biorąc pod uwagę wieloletnie doświadczenia z linami wyrównawczymi okrą

głymi w urządzeniach wyciągowych z kołami pędnymi szybów głębokich w : Pi ich zalecenia przyjęto jako wzorzec. Z zaleceń tych wynika, że w rrzycad- -:u zmierzenia momehtu tarcia w zawiesiu obrotowym M t = 5,42 Nm w podszy

biu do = 54,23 Nm w nadszybiu zawiesie uważa się jako obrotowe, czyli spełniające swoje zadania, jeżeli natomiast pomierzony moment tarcia w za

wiesiu obrotcwym wyrosi M t = 13,65 Nm w podszybiu do M t = 1 4 9 , 1 4 Nm w nad

szybiu, to zawiesie, mimo że wykazuje jeszcze jakąś tendencję do obrotów, uważa się za sztywne i nie spełniające swojej roli. W tym przypadku za

wiesie należy wymienić na nowe lub usunąć zatarcie.

W kraju, też należałoby wprowadzić pewne rozgraniczenie w obrotowych za

wiesiach lin wyrównawczych z uwagi na występowanie wielkości momentu tar

cia w łożyskach kulkowych tych zawiesi. Wyliczając współczynnik tarcia ; z pomierzonych wartości momentów tarcia dla wszystkich badanych przypad

ków łącznie z RPA przy zastosowaniu umownie tej samej średnicy łożyska kulkowego dj. = 280 mm otrzymamy, że w RPA zawiesia uważa się jako obroto

we, czyli spełniające swoją rolę, jeżeli współczynnik tarcia f wynosi do około f = 0,010 w nadszybiu i f = 0,023 w podszybiu.

4. Wnioski

1. Z orzeprowadzonych badań wynika, że istnieje ścisły związek pomiędzy kręceniem się lin wyrównawczych w szybie a wartością momentu tarcia wy- stępującego w łożyskach kulkowych zawiesia.

2. Wzrost wartości momentu tarcia w zawiesiu hamuje proces kręcenia się liny wyrównawczej, przyczyniając się do powstawania deformacji liny w postaci rozwarstwienia podczas jej eksploatacji.

3. Proponuje się wprowadzić okresowe kontrolne pomiary momentu tarcia w łożyskach zawiesi lin wyrównawczych podczas ich eksploatacji. Pozwoli to nie tylko na kontrolę stanu zawiesi, ale także posłuży do oceny pra

cy liny podczas jej. eksploatacji. Jako stan odniesienia (porównawczy) należałoby przyjąć pomierzone wartości momentu tarcia w łożysku zawie

sia obrotowego i obroty liny zaraz po jej nałożeniu do urządzenia wy

ciągowego.

(12)

168 Alfred Carbogno, Stefan Konieczny

LITERATURA

f1] Tsa'bogno A.: Moment odkrętny liny wyciągowej. Zeszyty Naukowe Poli

techniki Śląskiej. Seria "Górnictwo" z. 52, Gliwice 1972.

[2] Uarbogro A., Konieczny S.: Badanie lin wyciągowych wyrównawczych okrą

głych. Konferencja Nauk.-Techn. pt.: Metody pomiarów i badań urządzeń wyciągowych, Rybnik 1976.

[3] Carbogno A.: Opinia dotycząca sił tarcia oraz sił odkrętu w zawie

siach lin wyrównawczych. Zespół Rzeczoznawców SITG, Katowice 1977.

[i] Carbngno A.: Zagadnienie doboru lin wyrównawczych okrągłych dla urzą

dzę,'. wyciągowych kopalń głębokich. Referat wygłoszony 22.IV.1977 r. w GB..JPG w Katowicach.

[5] Czub J.F.: Krupnogabaritnyje podszczipniki kaczienija. Maszinostroje

nie, ¡osiewa 1976.

[b] napaj W.A.: Priedielnyje głubiny podjemow z krugłopriadnymi urawr.o- w i e3ziwajuszczinni karatami. Ugol, nr 4, 1976.

[7] Shelly P.D., Joly R.L.R.s The significance of static and fatigue tests in ussesing the life of steel wire rope6. Internationale Conference or Hoisting - Men, Materials, Minerals. Organised by The South Afri

can Institution of Mechanical Angineers. 16-24 October. Johannesburg 1713.

IO.HjTAHHB MOMEHTA i’PEHHH B ÜIAPHKOBHX nOADMnHJiKAX

BPAUlOÜiHXC.-I IIPHLEHHÜX yCTPOiłCTB KAHATOB yPABHOBElUHBAMUHX KPy IJ1HX

P e a to m e

fl c T a T a e n p H B e a e H H p e 3 y jn > T a T H H c n m a H H ä h o a b h k h u x BejiHHHH M o a e H T a TpeH H H B U d y n a io m H X b m apH K O B hix nojp rnH nH H icax B p am aio m n x n p a u e n H b ix yc tp o k et b xaH aT O B y p aB H H B aim m L x x p y r jib ix h h x B JiH S H n e H a n o B e s e r a e y p aB H H B aio iiin x K a H a ro B b c t b o- ay.

TESTING FRICTION MOMENTS IN ROLLER BEARING SLINGS FOR ROUND BALANCE ROPES

S u m m a r y

The paper presents test results of friction moments in balance rope 3 l in g roller bearings along with their influence on the behaviour of ba

lance ropes in pit shafts.