Jerzy JERZlMAŃ'sK,!
Uwagi o genezie złóż kruszcowych
Wpółnocno
-wschodniei części Gór Kaczdwskich
Pro'wadzone ostatnio badania geologiczno-zło,żowe IW o~oHcy Stani-
sławowa, Chehnca i Męci!nUri dostarczyiły sporo doty<fuczas :nie'znaJllyoh faktów, które :rzucają nowe światło na zagadnienie minar-alizacji i gene-
zę 'złóż w tym :regionie. Ze względu .na wstępp.y 'charakter notatki IQIgra- nkZO/11o się w niej do przedstawienia ty1ko niektórych ważniejszy'Ch
wyników.
Jak wiadomo, w północno-'Wschodniej części Gór Ka.cz,aws!lddh ist- nieje kUka złóż typu żyłowego o doŚĆ TOzmaitej treśd m'i!!leralJnej (Fe.
P"Q, Zą, Gu etc.), które w roznych ollcresa,Ch czasu stanowiły przedmiot
żywyoh za;iiIJ.,teTesowa,ń ,góJ:'nkzych. Nastarsze wzmiall1ki zwią'zfane z dzi'e- jami ,górnictwa krUszoowego wymienionego regionu sięgają roku 1502.
i odnoszą się do ok.o'Hc Chełmca (H. Leuschner, 19'371)., Od tego czasu
działalność góTill!iczą na tym terenie wZiI1awiano wieloikrotnie {A. Sac:hs, 1906), lec,z do dłUiŻiSzej ekLspl~tacji doohodziło rzadko. Ostatnio szer-
szą eksploatację, głównie !rud żelaza rozlWinięto tu IW latach 193H'-1944
wydobywając sydery,t w Męcince, (sz,tolnia "Rudolf" i "Dębowa") OTaz wznawiając wyddbycie hematytu w lropa1n,i "Karol-Frydery'k-Gusbaw', w ~tanisła'WlOrwie. Obecnie 'W omawianym rejonie eksploatoiWane jest tylko złoże !barytu w !kopalni "Stani:sła>wÓłW" w StanisłaWlOwie OfPTaoo-:- wane i udokumentowane po raz p1erwszy przez€ mnie (J. J'erzmański
1\9156, 19157).
Wymienione strefy mineralizacji iktr1uszoOlWej znane są w literaturze
.zwłaszcza z opracowań W. E. PetTaschcka. ~11933, 1937),. A. iNeUJhoosa (193'6a,1'9'3'6b) OTalZ materiałów 'aTch'iwalnych, g'łównie H. KoClha (1'913!6).
Pewne wiadomości. o wyk:lSztałceniu i zaleganiu złóż w !NlE. części Gór KaczawsIkiCh z ulWzględnieniem obserwacji zebranych z poszukiwań prze- prowadzanyclh do roiku 195'5 IW okolicy Chełmca, Męcin.lki i Stan'iJSławo
wa podają R. Krajewski (1946, 1948, 19tH)}, Z. Gawroń-ska (19'56) oraz E. KOIIlStantyn()/Wicz {11960!). WISpomnieć nal,eży taktże o ,pra'cyJ. Ma:cie- jowskiej i J. Serafin ~1958) przedst8JWiającej rezultaty 'ooda1ń .geodhe- miczny.ch stref mi:nera!lizacji w Tejonie Ohełmca i 'Męci:nki. Interesujące
dane na temat mineraliz,a'cji rejonu \Stanisbawowa podają W. ':Ma'gda:
'(1956) oraz J. Kub'! (1961). .
Jeśli idzie o genezę złóż ikrusz<Xlwych w omawianej częśCi Gór Ka- czawskich, to wszyscy wyżej 'wymienieni badacze :są 'zgodni 00 do mag""
Kwartalnik Geolog.iczny, t. m, n,r 4, 1966 r.
931
mowo-hydrotexmaJnego ich powstania. Potwierdzają ~i w z'a'Sadzie 'głów
ne te,zy wypowiedztane wcześniej przez W. E. iPetras.c:hcka i A Neuhiausa lub też lJ.ieco Je modyfikują, rgł6wn.ie jednrakże w z:akresie następstwa
i s~ładu mineralizacji. . .
Dla jasności niżej żawalrlyoh wywodów w.arr1io'przypomnIeć, 'Że W. E.
Petr.aschook (193'3, 19'3'7) rozpatrując na szerszym tle okruszooiwa:nie okolic Che łm:Ca , Męcinki i Sltani;sławowa doszedł do wniosku, żerepre
zentują one typowe utwm'y ,żyłowe i podo'bnie jalk też złoża w Lipi'e, RadzimOlwkach, Miedziance i inne łączą się genetycznie z dzirała1n1oscią
ma:gmy ,grnn;itowej {Ibatolitu) Karkonoszy. Inaczej nieoozagradariend.e to ujmuje A Ne!UihJaus (19'36a, 1<9'3'6b), który w ha,danyoh przez siebie zło-
, żacll wyró:imira dwie generacje minera~ów. O Ue generację staII'szą, zło
żoną z pirytu, al:bi:tu i kwarcu skłonny jest on :wiązać zgordnie z poglą
dem W.E. IPetrasc'hck.a z granitem Katrikonoszy, to rg·enerację mlodszą
o Składzie: syderyt, blenda ,cynk,oiwa, chalko'piryt, galenit i in. odnosi do olkrrasu działalności 'Wulkanicznej czerwonego spągowca (fa.za saalij- ska).
Naileży zauważyć, że zasadnicze i dt(> dziś jeszcze ,panują.ce k'OOlcepcje na tema:t g,enezy złóż kruszooIWy.dh w półn:orcnlO~schodniejczęści Gór Kaczawskich z.ost:ały wypowiedzi1arne rIJ:a! kiLka lat prZied podjęciem na, tym telI'enie sZiczegółOfWYch badań geologicznych. Jeśli bOIWiem pOlllliniemy starsze i wy t ogólne OjpI'aJCOw.a:nia G. Bel'ga ,(1936), W. Blocka (1938), to pierwsze sz.czegółowsz€. badania :na omawianym terenriepodjął do.piero M. Scłlwa[['~baClh (1938), a następnie H. W. QuitzOlW (1939). Bar"clziej
szczeg,ółorwe badania geolorgiczne zostały wykolllane IPTzeze mnie (J. Jerz-
inańJSki, 1958, l'961a, 19165). Badania te, uzu'Pełni,olne bogatym materia-
łem obserwacyjnym, zebranym na złom barytu w StanisłalWo'wie (IWyrO- biJska kopalniane, kiJ.kJam.aście otWOirÓW wiertniczych, nowe z.djęde igeo- logiczne rrejonu złoża) oraz z dwu ostatnio ukońcZiOOlychwi,e:rrceń kie- runkowych wykonanych z ramienia Oddziału Do1noślą'skiego ]G w Ohelm- cu i Męcince, pozwalają olbecnie na podanie bardziej 'Pe'łnego rOZiwoju budowy geo1logieznej tego niezmiernie slromplikowanego terenu i rzucarją
nowe światło:na pozycję geologiczną występującyCh tu złóż !!cruszców.
Zasadniczą trudność w interpretacji ibudowy ,goolOigicznej północno
-wschodniej części Gór Kaczarw~ich nastręcza .stratygrafia !kompleksu
skał epimetamorficzny.oh, zarrówno pochodzenia osadOlweg.q, jak i wulka- nic mego" ra zaHczanego ogólnie do krambro-sylurru. Jedynie paleontol,o- gic:mIie udokumentowanym ogniwem 'Są na tym olbs'z-arze łupki krzemion- kowe
i
grafitowe zawierają'Ce miejscami faunęgraptolitorwą (poziomy 19-22 lrandlOweru i taranOllU!). N~ podejmując w :tym miejscU' dyskusji nad 'WiekoIWą przynależnością poszcze:gólnych ogniw .litoloigicznydh, po-dać ualerży,że stosunkowo największ.e :ZTó.ż;:n,ioowan,ieSkał struropaleozlOkz- nych, a zwłasz'cza: wulkaJnitów, obserwujemy w j'ednoske Ohefłmca i(polr.
J. JerzmańSki, 19'65), w ktÓI'ejgrupujesię więlksZiOŚć zeznanych prze- jawów minera1iz.acji (Ohełmiec, Męcinlka, Stanisławów).
W . dbrrębie 'tej jednootki wśród skał pochodzenia wulJkan:icznego wy- rÓ'Żll1ia się: łupki. ohlory1iolWe, łupki(epidotOlWe, diabazy OIrraZ ke'ratotfiry (r~o ...
lity). MiejiScami w skałach ty.ch l'Orzróżnić można diabazy gr:tibo-i śred-nirO
ziaTniste, dia,bazy porfirowe, lawy migdał,oiWoowe i poduszkowe (rej.
Sta-
lIliisławowa) ora'z tufoidy o WaTstWOW8il1:in :rńW1ll()l~ełvm, frakcjOiIlalnym,
a także lcrzy2lowym (,rej. SbanisławiOwa, BogacroWic, MyśHniQIWa). Licmie
repl"ezęntOwane są agl()lIlleraty i brekcje Wlrllka.nic2lIle (rej. Stanisławowa).
Slclad i ,oha:rakter przeobrażeń mmera1n'Ych wymienionych skał oopowia~
da:
facji zieleńcowej. Zmiany dotyczą n'ie tylko składu miine.rialnego, aleobejmują !również tekstu:rę i StruktUTę skał. W efekcie utWOll'y o prz:ewa- dze materiału /tufowego przyjęły wykształOOIlii.e· hIJpków, lawy mś oraz . intru'Zywy zaohowały Wjrig1ą& skał ba!rdziej lnasywnych.
Waponmiana :różnorodnośćwu'likanitów nal8Żącydh do jednostki Ohclm- ca, spotęgo!Wa!Ila późniejszymi procesami geologicznymi, cze~u sprzyjała l"óżnaoopornolŚć mecihaniczna samych wulkanitów na detforrnacje, jalk i różnice w stosunku do o'taczającycili je OISad6w, była powodem tralkJto- wania wyróimianych tu poszczególnych odmirun skał jako odrębnyCh, często nawet wiekowo :r6iJnych ,gnup :ska,mych. Bli!żlsza aJna,Ii:~a geologicz- na terenu dokanam:a w OlpaTCiu I() wyżej wspomniane nowe materiały wiert- nicze wska,zuje jednak, że mamy tu do czynienia z genetycznie jedJIJ.oli- tym Ikomplelksem skał wulkanicznych, noszącym typowe cechy fO!I'ma;cji spiliwlW<rkerato!firowej. Jestlto wulkanizm lpodmoTski, geosymlklinalny, z przewagą wylewów i tufów różnicujących się - od Skał bardziej z:a- sadowycll do .!kIw.aśnych - odpowiadający inicjallnemu magm..atyzmowi w pojęciu H. Stillego. Miąższość tego lwu~kanicmeigo kompleksu szacuję
na olk.<Mlo :300+5100 m. OmaJWIiJam.1Y ikp.mp'1e'ks wulkaiIrlJC'zn~ 2laQlE!g:a IW s1lrtoipie
łupków serycytowych wyższego o!l'dowilku (?), ,częsc~OWo.Z inJi'llll się zazę
biając, obejmuje ma'czną 'część :syluru i, Ibyć moi'e, sięga dolnych ogni.w dewonu.
Starsze cykle wulkamzmu inicjalnego. (kambr ?)
vi
QimawiJa:ne'J jed- nostce, jak się wydaje, nie są Teprezentow:ane. Przeciwnie, w rejOlriacll ba:rdziej poŁudniowych, a zwłaszcza w 'j-ednO'Stce Rzesz6wek--Ja~uSZOlWao.raz w połudJIJ.ioiwym pniu kaledonidów lkaczawSkich (H. Teisseyre, 19163;
W. Narębski, 1965) starsze cykle wulkaniczne są silnie :rozwi:nJięte, na 00 wskazują potężnej mią:ższości lawy paleobaza(}Jtów.
W ob:ręlbie omlawianej 'jednostki· Ohełmca 'skały LOTma,cji spilitowo-.ke- ratofirolWej zaj,mująznac:zmy obszar między MyślibOrzem na połuJdniorwym
wschodzie a oIkolicą- StaJn'isławolWa na .pó1noenymzachod:zie. Moim zda- niem wielka masa wuIJkanitów zgrupowana w środku tej jednostki dzia-
łała us~tY1Wniająco i jest powodem dewiacji kierunków eleme!Iltów tek- tonicznydh na ich ohwodzie (po!r. mapę :geologiczną póŁnocno-wSCihOOprl.ej cZęlŚci Gór Kaczawskklh i ich wsc!hodniego 'Przedłu'Że!Ilia zamieszcroną - J. J€lI'zmański, '1'9,65). Zj:awisko to lIlajlepie'j u.widaczniają pomiaryele- mentów drobny,ch ,struktur w osadaiCh j tufitaoh; np;· fOliacja po stronie
południoWlO ... z;acbodm:iej pasa 'Wulkanitów przebiega rw ki€iI"Unkacll· .od
W~E do WNW_iJDSE, w części półn,oano-zachodniej panującym kierun- kiem foliacji jest ikierunek
N1W:--SE,
a w oIk.oHcy na północ od Stanisławowa, w,skta1nej partii pasa wulkanitów, pojawiają się na' plan pierwszy
kierunki ·zbliżooe do N-S. .
J,est rlZeczą charakterystyczmą; że kierunki rozciągłości znanych st:ref kruszoo/WyClh w dbręhie jednos1Jki. Chelm{!a ·rwykazują układ :pod.o~
ny do hi'egu serii wulkaniczno-osadowej Ol"az elementów tektonic~nych.
Nie chodzi tu o samą tylko zgodność głównych· żył Ikruszoowych, ale o związ,ek genetyczny fOTmacji spiHtowo-'keratofir.owej z roZ/Wojem i TOZ-
933 mieszczeniem tych stref mineraHizacji krusz·cowęj oraz przy\Wiązall1yclh do
nich procesów. . _.
Kruszcowe i towarzyszące im 'bezrudne min-erały występują w róż
nych Iczęścia,ch profiJu serii wulkani,czno-oiSadowej w fOTmie żył, soczew.
gniazd olraz :impre'gniacj:i. T'e ostatnie, iIlip. w rejoll1i'e Clhełmca i Męcinki,
poza ~anymi strefami !rudnymi występują . takż·e w· innych pozirOlmach (dane wed~ug prolfi101Wania J. Gorczyńslkiego~.
W rejonie S.tanisławowa, który został stoswnkowo n.ajlepiej pOIZ/nany
dzięki 'Hcznym wieTceniom, zauważono, że zj'awilSkotlll minerarliza·cji to-
w.arzyszą w otaczających skaMCh pro'cesy a'l:bityz'a·cji, ka,o'liniza.cji, pi- rytyzacji (propiHtY21a,cjr), k:a:rłbonatyzacji i hemartytyzacji. Równie·ż w lI'e- jomJie Ohrełirnca i Męciniki ioIbsarwuje się prZlej,~wy al]bi:t:yzlacj!i, o!kw:aJI'ICIOiW!al- nia, serycY'tyz,acji, piTytyzacji O'l'az ~arbonatyzacji. Bardzo często wy-
stępują tam skaqy epidotowe. .
W procesach twarzenia się omawianych z·łÓż pierwsZOIrzędną rolę od-
g;rywały zalPewne roztwory !hydrotermaLne poicihodzą,ce z głębi ogni:ska magmatY'CZtnego (intr'amagma'tyozne). Złoża lolkalizują się 'PO zewnętrz
nej stronie g'łównej masy wulkanitów. Skład i sto!S'Utnki ilościowe mine-
rałów w zło2lach wskazują, Iże przewaJżały tu roztwo~y racz,ej niskotem- peratu,Torwe. Duże nagromadzenie barytu w 'Stanisłalwowie oraz wylstępo
wamie tego minerału w Ch:~mcu potwierdzałoby ten po,gląd.
Wszystilde te obserwaeje i fakty nasuwają wniosek, że siaJI1czlmwe
złoża wysltępują·ce wpółnocno.-!WSooodJniej części Gór Ka'Czlawslkidh \Wią
zać .naJeży genetycznie i przestrzennie z wU!lkanizmem ii1:i'cjaiJnym [.o'r- ma'cj i spili tOIwo-keratofirorwej.
OmarwLane złorŻa należałoby więc zatem pojmować jako podmo!l'Skie
ekslhlal'aiCy:jIIllo'-OIsaJCLołWe wed~u:g H. ScIlmeiderrhoh!nJa 09'62) lub jaikiOl 1W!U1- k~nti.lC:mro-IOSadiOlwle ozy też subwtuJl',kJamJkI2'IDlOi-,ekshallaJ~yjnlor-hyrcWoitletI".rnJalllnie wedł'ug W. 1. 'SmiitrnJoiwa (1964, 191615). Przy[kiłlaidów tego md21aJrU 'zł.óż 'w śWlie
c~e jest 'OOIl1a.iZ więoej. Obok j!UŻ rrdasY'c~YlcIh 'złóż Meglg.en. (H. Eitl1em!beI"g, A. Pi;lgeT, F. Schroder, 19'54) w WestfaJ1H O!I'laiZ :złóż Ur:aflIu (A. N. ~ZalWiai
rrioki, 19164) opisy'WlalIl!e są d!aJ1sze (W. 1. Smi.n:nolW, 1964, 1965; A. S. Kallu- gin, 19·6·4 i, d:rmd~. W SwdietaJdh db 'tego typu! złóż S. Jaskólslki (l'9'6141) zali-
czyłbupIkli lpiJrytolniOŚllle IW WiJeśai·s:oorwioaidh.
!Po'wracają1c do złóż w północno-lwschodtniejczęIŚci Gór Kacz.alWskich
podkreślić należy, że IW ostatecZ/nym~oh ukształtowaniu dil'ży wpływ miały niewątpliwie ,czynniki tektoniczne '(fazy młodokaledońskie ? i wcze- snowaryscyj.SJkie) .o'l'az nałoŻOlne na ~ie :późniejslie procesy hipergen~czne.
Brak szcz·eg,ółoiWSzy,dh danych, j,aJk i chaTlaktelr miniejsze'j notatki mie zezwaLa ohecni'e na bliższe rozpatrzenie te.go za'gadnieni,a. Natomiast
m-
truzje granitowe (KIa'l"~OIIloszy, Strzegom-Srobó'tka) na urtwolI'z.enie oma- wfanych 'zU~ż nie mialły raczej 'ŹI8:dnelg.o wpływu, gdyż z~oża: te są od tych intruzji starrsze.
Wyjaśnienia wyma!g,a sprawa. pochodzenia 'hematytów {\Stanisławów).
Czy po'wstały one w drodze ,eks1ha'Lacyjno-osadowej 'lub z roztwolrów hy- drroterm-a,1il1ych, czy też w.procesach wtórnych z pierwotnych iSyde'rytów?
Na moż!1wość występo'wania IW staropaleow,icznych 'Wul~a:nkztno-osado
wych seriach ,sudeckiCh syngenetyczny;ch 'l'ud żelaza wSkazuje wiele
przesłanek {J. Jerzmań'S'ki, '1961b, 1963; R. Osika, 19161, 19'64).
Na zakończenie 'Pra,gnę za1zna'czyć, 'Że studia :gad genezą minera,Ji,zac,ji
~ruszOOlWej w utworach staro:paloozoiczmych Gór Ka'c'zalWSkidh, a w Su'- detaclh w ogólności wymagają dalszych, haroziej szczegółowszych badań
i SzeTS~eg() niz dotychczas powiązania i'C1h z wynikami badań' poldstawlO- wych. Te ostatnie lbowiem poz:walają w. wielu przypadkach na odmie:rme spojrzenie na zagadnienie immeraUzacji i kon'Cerntracji rud, ~iż to ,by~o
pOijmo,wane dotycllczas. Niniejszyartylkuł jest tego oCkobnym przykła
dem.Śdślejsze zespo,leni,e badań podstawowych i morowych proiWadzi do
porgłębien'ia naszych wiadomości, 00 w ,efekcie iprzyczynić się może do od- ,krycia noiWy'ch 'złóż w Sudetaoh i :na ich ipl"zedpplu.
Oddział Dolnośląski ·'Instytutu Geologicznego
Wrocław, Al. Jaworowa 111121 Nadeslano dnia 1l! czerwca 1986 r.
PISMIENNICTWO
~ERG G. (1'93'6) - GeoLogie der Gegend ,von Bunzlau und iLiegnitz. Jb. Preuss.
Geol. L.--4A., 56, p. 1-25. Berlin.
BIJOCK
w.
,~10(8) - Das All:tpaliiozoikum des os'tl1chen BoIber-KatZ'ł>a,ch geil:>i:rges.tGeoteikt. E1orsch., z. 2, p. ~1()4.. Berlin. '
EHRENBERG H., PWUGER A., iSlCH'RODE1RF. (1954) - Das Schwefelkies-Zink-
blende-Sl~patilJalgelr VIO!Il iMeggen (Wes:tf'a,leini), acilh. Geo~. Jb., 12, :p. l-Gi52. Hannover.
GA'WROŃSKA Z. (19'56) - Sprawo~dan,ie z pra'c wykQnanych w rej,anie IChefIn!iec na d'Złeń 3LX,IiI.56 r. A'reh. ZjednO'czenia Metald Nie'żeJ.azn)"C'h (masrzy- nopis). Katowioe.
J.NSKOIJSKI IS. (1004) - zroźe łupków pirytonOlŚnyohw Wioeścr.LlSwwicach na Dol- nym ,Slą.sk;u i p,r6ba wy-świeUe!I1'ia jegO' genezy. ~z. Pol. TOiW.Gool., 34, z. 1-.2, p. 2'9--63. Kr'ak6w.
JERZMA~SKI J . .(11956) - Dokumentacj.a geologIczna ,złma barytu iW Stan'Lslawo- wie. Are1h. I'nst. Grol. '~ma,szY'IlOPis). Wa,rs~wa.
JEBJzMAŃSK'I J. (1'9157) - WLSt@lle wiadomości Q zrożu barytu w Stanis'ławowie lllJa DdlI!lYlIll SliąLsik'll. (Prz. tg€IQIl., 5, p. 136, n'I" 3. 1W:a.rsZ8,'wa •
.J'ERJZllVIA:Ń'SIKII J. (1958) - OkrUSlZoowanie p6łnocno-.wscllodn1ej c'zęści Gór iKJa-
czaw~kieh i 'ich wschodniego pr.z,etd.łużenia na tle budowy ge<>logicznej . . !Prz. ,geol., 6, p. 34&-{3149, nIr &19. W'M"SlZawa.
JERZMA~SKI J. (lOOla) - Oomment on 'bhe geologie al strl1'ctlll'I'e oi the JaiWor
~egilon in Lower SiJles4a. Zesz. nauk. UiWr., [Ser. B), nr 8, p. l1~lm.
IWarszawa - W'I'Ocław .
.JERZMAŃiSIK![ J. :(1001b) - Wymępowanie i perspektywy poszukiwawcze złóż rud
'żełl:a'za na Dolnym ŚląJStku. Prz. geol., 9, p. 126-lBO, nr 3. Wan;'~wa.
J'EB!2lMAŃ1SKI J. (1003) - Za,gadnienie poszukiwań osadowych zł6ż :rud !Żelaza
w kaled'onitd,a'ch sudeck1ch. Prz. geol., 11, p. 410-413, nr 9J. 'Wa'rSlZawa.
JERJZM.A1'{SK:l J . .(1i9165) - Budowa geologiC'Zlla p6łnocno-wsCthodniej części Gór
!KaC'zawSkich i ich ws'chodniegta przedłulŻenia. Bhlll. Inst. Gool., 185.
p. 109-'100. Wars2lawa.
935
KOICH H .. ~1936) - Sch~u.ś.s·bericht iibe[' Untersuchu!n,gSa.rbe1ten im He'rI1IDJa;ruruSdorf- -iKolbndt:rer Gan.g€[',ZJgle'biet. .A!rcl1'. lllllSit. iGep1. '~rnaL'!rzynJOpis}. W!ruI'IS17Jawa'.
KONSTAlN'TYiNOiW:DCZ E. 1(196(}) - Sudeckie zooża po1imetaHczne. Biul. bij;. Geol.,
'M>.n.] ,
p. ~254. W~H·s'zarwa.KJRAJlEWISKt R. ~19416) - Złoża żyłowych rud żelaza w HermaIlowicach i w Wil- czej W~ lIla DQ1Illyttn' śląsku. ATcIb.. fust. GeoJ..(maI!!lŻyt!lJ<lIpiiS). lWa.t'S>'lia!WIa>
:KiRAJ.EWSKJll R. (19W) - 'Bogactwa kopalne. Złata rud na DoLnym Sląsklu. IW:
Obli~ Ziem Odzyskanyoh. Dolny ŚląS'k, l, p. :n~. lK.s.iątUl,iJca-iAlt1as.
(WroclaW!-:-lWar.szawa.
KRAJ:ElWSKJ: 'R. (19160) - -Rudy hematytowe i &ydery1;owepochodzelDlia hYdroter- IIna[nego. BiuJ.. Inst. 0001., (!b.n.] , p. 31-00. Wamzawa.
KUm.. J. {lOOl) - Mine.raLpamg'eneo;en in den iBarytgaIlgen'VlOn N-8dhlesden. Frei- lberger Forschu:ngs!h., 'VC], l02,p. 8rt-f17. Aikademie-Verla'g. lBerlin.
LEUISlCH.NIER H. (191311) - Er':z;bergbau undEdeilBteind'tmde im alten ScMesien UM in dell." Grafoschaif't Glam. iKohJe u. lElrz., 34, p. ,26'1~68,; 00/11--3,114. Bel'llin.
MĄ01lEJOWIS!KAJ., :SERA:FllN J. ,(1958)- !BaJdan!i,a geochemiozne w p6mocno-
-<wscłrodniejczę§ci Gór Ka.czawskich z uwżględnien1em historii i me- Wdyki dotyC'hOZJarowycll prac geochemicmych. Kwan. geol., 2, p. 6531- 672, nr 4. Wamzawa.
MAiGIDA
rwo
{1900) - O koloromOiI'fkznych &trUikturaeh i teksturach .niekt6ryCh dolinoślą&kich Ihematytów. Prz. geol., 4, ~. 200--.209, lI1r 6. IWar.szawa.NAlR~ W. {1900} - Petroclhemda law pu~istyo'h 'G6r KaczawS1kicih i ndektÓore ogólne problemy petrogenezy g;pilJ.i16w. P'r. Muzeum Ziemi, nr 7, p.
00...:206. PAN. Wa'l'\SlZalWa.
NEUHAIU1S A. 1(.19:36b!) - :()1ber iVmiktotmmen 'ViOD K'U!pdlererz4iihl'letnde Sjpate'iLgelIlJsitem- tfiihreooen Gang'en in ti.stlkhen Bober-Ka.t2Jbach-IGehi1"ge (Sohilesien).
Forts,chri1e der Mineralogie, KristaUog,raJphie uno Petrog,raphie, 20, p. 5(),--,55. Berl'iJn.
NEUHA1UtS A. (1936a) - U1ber VOTkoQmlInen 'VOn Kupfererz-fiiohrende SpatieisensoteiJn- gangen im. &.ti;ichen Bober-Kat71baeh-Gtfulrge (Schlesien). Ohem. d.
iErde, 10, p. 24!1'---mO. Jen'li.
OS1lK.A IR. (lOOl~ ~ !Sprawa poszukiwania złóż 1"ud żeLua na bloilru p11Zetdsudecik?im w Ś'Wiel1e iIlo.w\SlZych danych goologiicZIIlY'Ch. lPrz. ,groT., 9, p. 1~~125,
nr
la. Warszawa.OSIKA R'. (1004) - Perspektywy poBoZuk'iwawc.ze zł6ł rud żel'az'a w utworach ,preokambryjsilcich i paleozokznych w Polsce. Kwart. geol., 8, p. 364-
385, nr 2. Wamzaw,a.
PETRAlSCHlIDOK W.E. (1.933) - Dle Erzlagerstatten des .s,chlesd,schen -Gebirge. Arch.
La.gerstatteIllfol1Sch, 59. lBerliln.
PETR:ASOHEOK W. E. (193'7) - Die ,geologische ;Stel.lu:ng der schleslschen Msen- IKupfer- und iEils~patlagemUitten u:nd deren Bedeutun'g fUr odie neuen AmschilUB8arbedten. Metal u. Erz. [BJ, 34, p. ~ HaUe a. S.
QUIT'ZJOlW H. W. IflOO1!11) - Der .geologjs,ehe Bau des nordijgtHcllen tBIoIber IKa1rzJbach Ge'bkge l\lIIlId der ansChliesosenden Teile des SudeterworilJainideSl. Jb.
Preuss. Geol. L.--I.A., 59, p. /il58~586. Berloin.
SAJCElS A. (1906) - Die BOOensC'hlitze &hilesiezm. Leipzi,g.
SOHAIRIZJBAlCH M. 1(1008} - Der geolo,pche 'Bau des Erz1be:zilrks VIOn KolIbn!i.tz- - Herrmail1'Illdo.l1f {BlQiber.JKa'tzba,ch-lGelbtl1ge).~bl. !Mliner.[Ser. iB], p.
615<-176. stuttgaTt.
SCHNEIiD!EmlH(:};H(N" iH. {l962) - 'Żboża rud. !Wyd .. Geol. Wal1S'Z8.:wa.
Kwartalnik Geologiczny - 3
TElJSSEYIRE H. '(1963) ~ S:i.ocUlo ,Bo'lków-Woj'ciEl'llzÓW jlaJkQ IOhiaxa1kmex:ystY'.c.zny przy- . kład struktury kaleqońskiej w SUdetaCIh Zaclhodni'Cill. Pr. In'St. Geol.,
30, cz. W, p. 279-000. Wans'Zawa.
3ABAPY.IIJ;KJUl B. A. (1964) - OmrJIHTO-KepaTOcPwpoBa$l cPopMa~H$I oKpeCTHoCTe~
MecTOP9~eHHJl BJIHBbI Ha YpaJIe. Tp. HHCT. reoJI. HayK, Bbm. 11.
M;QCKBa.
KAJIyrJ.1H A. C. (1964) - ByJIKaHQreHHo-OC~~O'IHbrlł TmI :ate.ne30PY~I':łC MecTO-
po}K~eH~ B CKJI~'laTbIX 30Hax lOra OJt6HPH.Me2K~y'HapoWłbI~ reOJIO- rH'leCK~ KOHrpeCC XXII CecCW!. ,lJ;OKJI. COBeTCKHX reoJI'OroB. IIp06JIe- MbI reHe3HCa p~, CTP. 154-167. Hetwa. MocKBa.
CMJ.1PHOB B. ]ii. (1964) - COOTHoweIDf!e SH~oremlOro H SK3.oreHHOTO py~oo6pa3O
BaHJril: B CyMÓapHHHbIX ByJIKaHoreH'HbIX' reOCHHKJIHHaJIbHbIX KOMIJJIeKCax.
MelK~po~rlł :reoJIorH'l~ KOHrpeCO XXII CeCCHH. ,lJ;OKJI. COBeT-
CKHX reoJIoroB. IIp06JI,eMbI reHe3Hca py~, corp. 111-117. He~. MocKBa CMJ.1PHOB B. H. (1965) - reoJIom$l no.rre3HbIX HCKOnaeM:bIX. He~a. MOCKBa;
ElKH E)I(MAHl>CKH
3AMEąAHIDI O rEHE3HCE PY,lJ,HbIX MECTOPOxc.z:\Emm CEBEPHO-BOCTOlłHOR 'tfACm KA 'lABCKHX rop
Pe310Me
Ha OCHOBllHllH HOBLIX, pam.me Hell3BeCTHLIX )l8.HH1dX aBTOp m.rraeTCB pa3l>BCHRTb reHe3HC PYJ~ (Fe, Pb, Zn, CU) MOCTopo~emrlt, pacnpOC1'paHeHHLIX B ce»epo-aocrO'llloJt 'łllCTH Ka- 1mBcKHX rop (XeJIMeII, MeH$HKa, CraH:B:CJIaBYB). 3TH MecTopo.lIC,I(eBBJJ pa3pa6aThlB8J1HCb eIIIe B Ha'łaJle XVI BeKa. B HaCTOmn;ee BpeMK B paCCM'aTpHBaeMOM paJtOHe pa3pa6aTbmaeTCJI TOJlbKO MeCTOpO~HRe 6apHTa B CTaRHCJIaBYBe (B. ElKMaHbcKB, 1957).
B HMelOm;eJtCB. mrreparype ~eMl>le MecTopo.lIC,I(eBBJJ paCCMaTpHBalOTClI KaK MarMaTH- 'leCKJN'H,lq)orepMllJIbHJ.le (B. 3. IbTpamex, 1933, 1937; A. HoJtraY3, 1936a, 19366 H ~.) H, KaK upaBHJlO, CBJI3blBlteTCJI xx c ,l(eJITe.l1bHOCTbIO M3I'MbI KpKoHomcxoro. rpaWlTa •. ABTOP aHaJIB3H- pyeT reoJ10I'H'lecxoe CTpoeBlłe paJtOHa MecTopo~eHHił 60J1ee ,l(eTaJ1bHO 06~aJI ~eBHenaJIeO- 30Jtcmlt BYJIKllBH'lecKJdł XOMlJJIeKC.
EJIaI'o,t(apJl upo.lł,l(eHHLIM MHorOlJBCJleBBlaJM 6ypoBliIM CKBalKRHaM MOlKHO 6b1J1o yCTaHOBHTl>, 'ITO BLJ,Z(eJ1emn.Ie ,11;0 CHX IIOp pa3HbIe 'J'HIlDl BYJlKaHH1lecKllX IIOpo,ll; (xnopHTOBhIe H 3Im,l(OTOBble CJIaHItLI, ,l(B'll6aabl, xepaTotPHPbJ) reHeTJI'IecI(H OOPa3Y1OT e,l(HHYIO CIIHJJlITO-XepaTO!pHpOBYIO !pop- MlllI;IIIO. MOIIIHOCTb 3Toro ByJlKa.HH'IecXOrO XOMIIJ1eKca On;eBBBaeTCB B 300-500 M. 3TOT KOM- IIJIeXC 3aJ1eraeT B KpoBJIe CJIIO~ CJIaJDJ;eB Bepmero OPAOBHKa (?), OXBaTblBaeT 3HalJBTeJIbHYlO 1JaCTl> OTJIOljl:emrlt CJłJIYPa H, ao3MOlKHO, AOCTHraeT HIDKHIłX 3BeHbeB p;eBOHa. B reHeTlAeCXOM H DpoCTpaHCTBeHHOM OTHomeBlłllX paccMąTPHBaeMbIe py,l(Hble MeCTopO.lIC,I(eBBJJ CBR3aBbJ c BLlIIIe- yxa3aHHOJt CIllIJ1IITO-XepaToIPllpOBOJt cPoPMaIlHeJt. MecTopO.lIC,I(eBlłllM COrryTCTBYIOT rrpOn;eCCbI am.6HTl13aJJ;HH, X8!0,I1lrB1ł3a.JJ;Illł, IIHP~ (llP0tmJIJil'1ll33.UHH), opy,l(eHeHHll, Kap60HaTH33.UHH B reMaTH3aIJ)l1l.
B 3aItJIIO'leBlłe aBTOp IIpHXO~ x B:blBO,u;y, 'ITO p)',l(Hble MecTopO.lIC,I(eBBJJ, pacnpocrpaHe:Ii:m.Ie B ceBepo-BOCTOlJBOJt 'łllCTH Ka'IaBCPłXTOP CJle,I(YeT paCCMaTpHBaTb KaK IIO,D;BO,ll;HbJe 3MaHan;u:OHHO -oca,l(O'lB1de (COrJIaCHO X. IIIHeit,UepxeHY, 1962), BYJIKaHO-oca.n;o'lHbleru cy6BYJIKaHO-3MaHa-
StreszC'7Jen.i.e 937
llHOHHO-nrru>OTepMa.n::bm.re (corJ1aCHO B. H. CMHpHOBY, 1964, 1965). nepelJJlCJIeHHLIe MecTopoxc- p;eHHH He npORBJLllIOT CBB3H C rpaHHTHJdMH BHTPy3IDIMH (KaPKOHOllI;H, CrmeroM-Co6YTK8), Tax xax OlD[ HaMHOrO cTapme HHX. Eoro.moe xce B.l1:WIHHe Ha OKOH'IllTeJIbHOe c(lopMHpOBaHHe pacCMa- TPHBaeMldX MeCTOpO~HlI1I: O.Ka3hlB8J1l1 HeCOMHeHHO TeKTOHH'lecme cIIaxTopbI (no3.ztHeKaJIe,D;oH- cme, paHHerepI(BHcme c1183bI) H nOCJle.I(yIOIrlIIe nmepreHHLIe npoI(ecCbI.
REMARKS ON GENESIS OF ORE DEPOSITS IN THE NORTH-EASTERN PART OF T~ KACZAWSKm MTB.
Summ.ary
Basmlg on the <new and hitherto unknown evidencee, the. present aufuor tries to explain the .gen~ Of the ore deposits (Fe, Ph, Zn, eu) occurriJng in the nartl;ih- -ea'ste:m part of the tKaczawskie Mts . . (Chelm'iec, ME:cinka, Stanidawaw). rr.bese deposits are known dirom mine actiVity 5ince XVI c .. At prerent, however, only a barHe Qepdsit is e~oited there, at S'tanislaw6w (J. Jermnati5ki, 1957~·.
So 1ar, ·the deposits in study were thought to !be of m!IJgmatie-hydrothEWllal origin ·fW. lE. Petrascheck, 1933, 19G7; A. !Neulha'llS '100681, 193i6b,· and other5t' aiIlICl, .as a rule, were referred to the actirvity of granite ma·g:ma of :the lKarlronoo·ze IMts. IThe author' analYS'e5 the geologica!l stt"ucture of the oc·currencealTea af the deposits and diSCU5eB the old lPailaeoroic VIOkan~c complex mOire in detail.
Due to iITumerous dri!llin.gs ~t wa5poosible to aBeertain that the individual varieties af the vol!canicrocks (c·hLorire schhsts, epidote 8'Chists, diabases, kerato- phyres!) ,genetically constitute a uniform .spilite-keratophyre formation. The thick- ness oif tJhis volcanic complex is thought to obe approximately
aoo -
'500 m. The complex !TEIS'1s at the top of mica schists of .upper Ordovieian o(?) a·ge and emlbraces a ocxn'siden;ble IP1irt of tbheSiJl'lllrian, pro:ba:bly aJro the lower membens Of the Devonian.The ore deposits here oonsidered are ,geneticaHy and spatially connec- ted with :the spiJIdte~eratophyre formation di.slcusa·ed above. Thedeposit5 bear traCe5' otf aJbitizat'i()n, kaolinitization, PYTitization I(propylitizati'on), s'ilici!ficatilOlll, cartlxma- tization and hematitizatioon pro·cesses.In lconcius·ion, the author is ~ the o:pi!llion that the ore deposits oc·curl"iIng in the illorlh-ea5tern pa1rt of the ,K,a·czawskie
Mw.
schould Ibe reckoned, according toH. 'Schn-eidel"hobn (11962) IllS' sub-marine, exha!J:ation-lSedimentatry, or, accordJing to
w.
1. SmiNliOV {1964, 1965), as voJ.eanf.c-sedimentary, or sllIbvolcanie-eoxhaJ.ation hydrothermal IOna<!. 'Thedepooits in study cannot sh()w any oonnection with granli:tA;!intrusions ·(lKaIlkOlIlOS'Ze, Strzegom - SoIb6tka), since they a["e oIlder .'bhaJD. these .l!aJtter.
On the other 'hand, a's shown by' the auth()r, tectolnical foactom (young-CaledonilalD.
(?) and lEarly-Va:riscan phases) and. later 'hypeI'gene proce.sBes greatly 'inlfluenceq the final dervelopment of the deposits under consideration.
