Nowe stanowiska osadów górnoeoceńskich na obszarze północnej Lubelszczyzny

UXD 551.781.43.0"....2 :553.841 :551.352.3 :563..12+584.1+564.3 (ł38-11· Lubelszczyzna)

Janusz UBERNA, Ewa ODRZYWOLSKA-BIEŃKOWA·

lU S UNES O

Nowe stanowiska osadów gómoeoceńskich na obszarze północnej LubelszczYzny

W wyniku przeprowadzonych badań przedstawiono naj pełniejszy, znany obecnie, profil udokumentowanych paleontologicznie osadów górnego eocenu na obszarze

północnej Lubelszczyzny i wydzielono w nim trzy wyróżniające się litologicznte odcinki. Na podstawie wyników badań mikropaleontologicznych oraz dyskusji tych wyników osady górnoeoceńskie północnej Lubelszczyzny zaliczono . do poziomu z Truncorotaloides rohri, podkreślając, że stanowi on w rejonie badań najniższy

poziom górnego eocenu.

WSTĘP

Do niedawna W :regionie lubelskim znane były tylko dwa udokumen- towane stanOwiska. osadów gó:r:nreoceńskiicll - w Siemieniu lrolo Par- czewa' (E. Ww.ny, 1966, 1975; K. PożaI"yska, S. Locker, 1972) i w Lilsza.- wie lroło Lubartowa (J. E. Mojski, J. Rzecih.oWski, E. W(YŹ;ny, 1966).

W 1974 r.odwieroono dla Zakładu Złóż Soli i Surowców Chemicznych Instytutu Geologicznego kilka otworów na obs.zarore północnej LubelS'zczy- zny. Wiercenia zaproje:ktowal J. Uberna w celu określenia wartości. SIU-

rowoowej fosforytów trzectiOTZędowychwystępujących na tym obszarze.

Przedsiębiorstwo Geologiczne w Kielcach odwierciło zaprojektowane ot- wory (fig. 1), m. in. w Antoninie (D/16), Branicy Radzyńskiej (9a!74) oraz w Michowie (D/12). Wszystkie oznaczen:iJa mikrofauny trzeciorzędowej

z tych otworów wykonała E. Odrzywolska-Bieńkowa, natomiast mikro-

faunę kredową . oznaczyła E .. WitwiJCka. Utwory górnego eocenu ~taly

udokumentowane w calym pro.filu· osadów piaS'zczystych pod warstwą zagęs7L"ZeIlia fosforytów w Antoninie i naznac::FIlym odcinku ponad tą warstwą w odleglej o 750 m Braniosr.WMic:howie ponad.osadami fOSlfo-

rytonośnymi brak jest mikrofauny. Wobec nielicznych udokumentowa-

. nych dotychczas stanowisk eooenu .gó:rnegQ w Polsce wydaje się celowe

Kwartalnik Geologl.C:llIlY, t. 31, nr l, 1m r.

74 Janusz Uberna, Ewa Odrzywolska-Bieńkowa

przedstawienie profilu eocenu górnego w tym rejonie, tym bardziej że

w Antoninie i Branicy stanowi 00. dotychczas najpełniejszy. profil osa- dów tego wieku w Lubelskiem.

STRATYGRAFIA I LITOLOGIA

Ogólnie biorąc, profil stratygraficzny w rejonie Branicy reprezento- wany jest pr7Jez margle i opoki mastryohtu górnego wyższego 1 oraz

piaszczystą serię fosforytonOŚIlą i dość zróżnicowane osady, leżące ponad

warstwą zagęszczenia fosforytów, zaliczane do górnego eocenu. W s~pie

utworów eocenu leżą piaski i mulki: czwartorzędowe. W Branicy dolna

część osadów plejstDceńskichreprerentowana jest przez· glinę zwałową.

.. J'rofilegórnego -80Cenuw An:toninieiBranicy (iig . . 2).UlZUpelniająsię

wzajemnie. Do1naczęść osadów występujących w Branicy jest zrzucona uskokiem (fig. 3) i stąd osady pod warstwą zagęszczenia :fosforytów mają

zaledwie 60 cm miąższości. Utwory eoceńskie Iiatorrriast - leżąoepowy­

żej tej warstwy - mają z tej samej przyczyny miąższość znaCznie więk­

szą niż w Antoninie. Co więcej, w Branicy osady wapniste obecne są

• T 10 _, 15 20km

#2

l1ichów

iD/T2 ,

t ..' _ąnOC ^Skroool'{ _{. i}

•

Fig. 1. Lokalizacja otworów wiert- niczych

Location of boreholes

1 - otwory wiertnicze; 2 - szyb1kll 1 - boreholes; 2 - sha:tłs

w profilu ponad 8 m długości. Ponieważ w Antoninie osady wapniste

leżące poniżej warstwy zagęszc:ze:n:ia fosforytów liczą 5,6

m,

łączna miąż­

szość górnoeoceńskich osadów wapnistych, udokumentowanych mikro- faunistycznie, wynosi tutaj prawie 14 m .

. ProfH osadów górnego eocenu w tym rejonie można. pod2:ie1ić na trzy odcinki: dolny (A) - pod warstwą zag~ fosforytów; środkowy

(B) - reprezentowany przez warstwę zagęszczenia fosforytów, czasem ze zlepami fosforytowymi oraz górny (C) - ponad warstwęzagęszcwnia

fosforytów.

ODCINEK DOLNY (A)

Odcinek dolny doskonale wykształcony jest w Anton:inje. Tutaj na marglach i opoce mastrychtu górnego wy7J3zego leży. węglanowa zwie- trrelina (60 cm mią7srości), która zawiera 75% CaC03,15,5⁰/o Si02

1 Wiek osa<l6w kredowych określiła E. Witwicka.

MICHÓ'VV

182,Omnpm.

Osady górnóeoceńskie na obszarze północnej Lubelszczyzny

t

ANTONIN

f44,5mf7/JITI.

AA A A lA A A A

A "

A A A A A A A A

o

e ~

~ ~

,..

'"

CI:

"<:)

<::.

. ,

2 3 4 5 m

l I I I

BRANICA

t44,Omn.pm.

~~

13 7

~~

12,3 . ...;....

- ' -

lA I>. A

A A

-

AAA ^- _:>..

.. ^{' ' .}

A A lA

A A ~

A A lA A lA A lA A CI:

A A

"<:)

<::.

Fig. 2. Profile górnego eocenu w Michowie, Antoninie i Branicy Profiles of the Upper Eocene from Mich6w, Antonin and Branica

75

~ IEEEI:I f

~2 ~

I~LLI

L

^{E r} J

~4 ~

1---1

⁵

1-;-'-'-1

⁶

1= -1

⁷

1.1. .1.18 1 19 1':: 2:: :.:$1

^tO

r.0.~t.~

¹¹

1i;.~:>~~~~:I,z NY:Y~·r l

^f)

Irttr;j

^t4

r :: :: : :1

^t5

!lM !lM. 16

~2 ~8

Ma.stryCht g6:rny: 1 - ma.r!lle, 2 - epoki, 3 - .2lw.IetrizelIIn węglanowa :z; okruJChaml. skal mastrychtu; eocen górny: 4 - gezy, ó ~ iły, 6 - 1Jy pill62lCZYste, 7 - mułki. lIlaste, 8 - mulkl lamlnowane margJem, 9 - mu1lkll, 10 - :Uy mułlroWlllto-<p18iszczyste, 11 - plaskd. mul- kowate, 12 - plJaskl kwM'COWq-gIauJron1iboWe :z; lII1e1i1>c:imymd. ~, 13 - piaski kiw<itr- cowo-glaukon1towe, 14 - wal'SbWa zagęszczenia fosforytów w piaskach kw6iroowo-glaukOl!ldito- wy<l'h, 15 - kruche p1ae-lrowce; 16 - iUczba w J1C'1lIl1b1 określa gtębotlrość występowania

. osadów w m n.p.m., llIiczba w lllla!nowinl.Ik - gtębolJrośćwystępowarua osadów w o11Warze

w m od pOiWierzcbri:! terenu

Upper Maestr1chtla'l1: 1 - marllB, 2 - qpokas, 3 - carbonate .waste with debrls of Ma.ESt1rd.c11- tian l'Ocoks; Upper Eocene: ł - ~es, 5 - clays, 6 - sandy clays, 7. - c1ays sIlta, 8 - sUta lami!lJa1led WlIth marlB, 9 - silU!, 110 - sIiIJtY-saau:Iy cJays, 11 - sUty sand&, 12 - qullll'tZ- -glauoonitic sand.s With mnumerous pbosphatic nodulles, 13 - qU8ll.'bZ-glaucon1tle SIIIIlds, 14 - layer of concentration of ph<JspbeiIdc nodules Ul qu8i1'ltZ-gla.tKlOIIlltiJC sands, ·15 - . iratgUe sands- tones; 16 - number lin numeratorrepresE!lllJts depl>h of OCCt11'oreIl.ce· of depos;lots In reI:aIfllon to sea level, lIlumber Ul denommator - dePth of OCCUl'!l"Elllce iIn a borebole in re1.aIblon to tel'Ira1In surface

76 Janusz Uberna, Ewa Odrzywolska-Bieńkowa .

i 2,80/0 A1203• Na zwietrzelinie spoczywają, ~angresywne osady górnego eocenu, reprezentowane przez szarozielone piJaski. kwaroowo-glaukonito- wez dość licznymi konkrecjami og,ład:zony;ch fOsforytów (wiellrości do

~ cm) oraz pojedynczymi ziarnami kwarcu typu "fasolki." (do 2 cm).

Poza tym w tej najoosrej warstwie, zaledwie 5-10 cm miąższości, 'znaj-

dują się nieliczne okruchy bezpiaS'~tej·skały fosforanowej i wtrącenia niżej leżącej 'zwietrzJeliny kredowych skal węglanowych. W warstwie tej występuje niezbyt liczna mikrofauna, ale zupełnie wyraźnie wskazująca

na górnoeooeński. wiek osadu: Asterigerina falcilocularis S u b b., Briza- lina antegressa (S u b b.), Bulimina truncana G li m b., Cibicides carpati- cus M j a t 1., Trifarina abbreviata tubulifera (K a a s s c h.), Turborotalia centralis (C u s h. et B e r m.), Uvigerina sp. oraz nieliczne igły gąbek­

i kolce jerowców.

N

Stoczek

o Z/rm

',"----'---'----'-''--''

(TJ\I\Al I

~

1---1 _{-- -}

^J

s

~ ^e;

~"

/60

Fig. 3. Przekrój geologiczny osadów górnego eocenu między Stoczkiem a Branicą

Geological cross-section through the Upper Eocene from Stoczek to Branica

1 - mastrycht górny - mSll"gle i opdkf; 2 ....;. g6m~ gerIia

fosiory>1lOnośna z nieli=ymJi fosforytami w spąga i WarstlWą ich

zagęszczenia w BtrroIpie; 3 - eocen górny ponad serią fosJloryto~

ńośną; 4 - OISiIIdy CI'llWIIlII1fX>rzędowe; 5 - uskok

1 - Urpper Meastrlch1lian - marls mld opokas; 2 - Upper Eocene phOSlPhate-bea'l1lal:g senles with innrumerous phosphat>c nodU!l:es ad;

the base aruI. a layer of (JOllcantbrlaJt101Il 01! the noou'les ad;. the top ; 3 - Ulpper EoCIene depOlSirts I'ElSt1ng on phoS1phate~bea;r1ng ser1es;

4 - Qua1lelrrulirY deposLts; 5 - faul't

W miarę · rozszerzania się transgresji piaski z glau:lmni1Jem stają się bardziej ilaste i przybierają barwę ci.emnos'Za.I'<YlJi.eloną,. W spągu. piasków ilastych (miąższości 0,8 m) obeCne są, okruchy miękkiej sikały węglano­

. wej. Ku górze piaski. przechodzą, w iły m'Ulkowa-t;o....pi.aSzczyste ciemno- szarozielone z glaukiOnitem, miąższości 2,9· m. W dolnej części iłów, na kontakcie z piaskami, mikrofauna j€St zubożała w s1Josrlmku do spągowej

warstwy górnego eocenu. Obecna j.ęst w zasadzie tylko Trifarina abbre- viata tubulifera (Kaassch.); :inne'formy są zniszczone. Oznaczono tu:

Globigerina sp., Lenticulina sp., S'zc:zą;tki ryb oraz igły gąbek. W górnej części iłów znowu pojawia się większa ilość gatunków, masowo· wystę­

puje Truncorotaloides rohri B r 6 n ^1Il. et B erm. oraz: Brizalina re- ticulataformis (C h aL),· Bulimina truncana . G li m b., Cibicides biumbo-

Osady górnoeoceńskie na obszarze północnej LubelszCzyzny 77

natus Furs. et Furs., Lenticulina grodnensis Furs. et Furs., Trifa- rina abbreviata tubulifera . (K a a s s c h), Turborotalia centralis . (C u s h.

et Berm.). . .

vvymza część profilu wskazuje na peWIl!e spłyoenie zbiornika.. Iły

mulk:owato-piaszczyste pI"2leCb.odzą w kwaroowo-glaulronirowe piaski muł­

kowate, szarozielone, miążS'zości 1,0 In, a te w piaski zielone kwarcowo- -glaukonitowe, mią7:i;zości 1,3 m, z pOjedynczymi fosfOTytami.

ODCINEK SRODKOWY (B)

. Do' odcinka środkowego zaliczono warstwę zagęs~a fosforytów.

Są to piaski kwąroowo-glaulronitowe, muł.lrowato-ilaste miąższości 0,3 m harwy szarozielonej, zawierające liczne fosforyty wielkości do 5,5 cm.

Fosforyty są ciemnoszare, chropawe na powierzchni, mają nieregularne

kształty. Obserwuje się początkowe stadia powstaw.ania 'zlepów fosfory- ... towyeh.MnieJ -liczne- sąfosfoxytyprawieczarn.e-do 2,5 -cm wielkości;

o dość gŁadkiej powierzchni, a także fosforyty o nieregularnych kształ­

tach. W warstwie zagęsZJCZen:ia fosforytów są dość liczne 'SIWzątki kora- lowców, mmów (głównie z rodzajów Ostrea i Chlamys) i jeżowców.' Więks7;e ziarna kwarcu występu(ją tu sporadycznie. Ponad tymi (l'Sadami

leżą w . Antoninie piaski kwaroowo-glaukonitowe barwy zielonej z poje- dynczymi kruchymi, brązowymi fOSlforytarni i licznymi srezątkami fauny,

szczegó1nie lroralowców i małżów. .

Warstwa zagęszczenia fosforytów i bezp<>ŚI'Iednio niilej i wyż,ej leżące

piaski zawierają stosunkowo nielioczne, dobrze 'zachowane otwol"IlJice:

Brizalina antegressa (S u h b.), Globulina gibba (d'O rb.), Lenticulina ra- diata (B o r n e m.), Lenticulina rotundata (T u t k.). Część otwornic nosi

ślady zniszczenia: Bolivina sp., Cibicidoides s:p., Guttulina sp., Lenticu- lina sp., Uvigerina sp. Ponadto obecne są igły gąbek, szczątki ryb i zwęg­

lone szczątki roślin. Pełny zespół :mikrofauny z Antonina ~tawiO!Ilo

w tabeli l.

. Ta sama warstwa zagęszczenia fOlSforytów występuje w Br~cy.

W. zielonych piaskach kwaroowo-glaukonitowych, . głównie drobnoziarni-

stych, mulk:owatych, na ocLcinkw 35 cm znajdują się liczne fosforyty wiel-

lrOści do 6em; w środkowej części warstwy tworzą one zlep~ fosforyto- we. Poza szczątkami ma.krofauny występuje tu lid:niejs:za niż w Antoni- nie mikrofauna: Cibicides biumbonatus F u r 'S. 'et F u r s., Dentalina 'Sp.,

Globigerina patagonica T o d d et K n i c ker, Globulina gibba (d'O rb.), Lenticulina inornata (d'O rb.), Lenticulina mammiligera ~K a r r.), Tur- borotalia centralis (C u s h. et B e r m.), Uvigerina sp., Fursenkoina dibo- lensis C U'S h. et A p P 1. 15 cm poniilej w.arstwy zagęszczenia fosforytów znaleziono 3 okazy Trimosina sectile (T er. G r i g o r i a n z) 2 i liczne' in- ne gatunki występujfllce wśród. drobnozLarn:istych piasków z glaUikonitem,

zawierające pojedyncze fosforyty wielkości do 1,5 cm oraz nieliczne sko- rupki małŻÓw i dość duże stOOki kO'l'lalowców, których zachowane szczątki

mierzą do 4 cm. .

Warstwa zagęszczenia fosforytów między Radzyniem Podlaskim·

• Oznaczenie tego gatunlru autoI'ka zawdizięcrra dY'skiusj! z prof. dr K. PożsrySiką.

6

78 . Janusz Uberna,. Ewa Odrzywolska-Bieńkowa

a Par,czewem tworzy stały poziom stratygraficzny, który parokrotnie opi-

syw:anybył z Siemienia. J. Uberna (1976) utrzymuje, że w Siemieniu .,-- w wyniku powolnego wypiętrzan,ia części obszaru --: warstwa zagęswze­

nia fosforytów obejmuje cały dolny odcinek (A) oraz odcinek środkowy

(B), znane z Antonina i Branicy.

W Siemieniu warstwa zagęszczeIiia fosforytów jest udokumentowana paleontologicznie w szybiku S/4. E. Woźny (1975) wymienia stąd 15 ga- tunków, a wśród nich formy nie przekraczające swym :zasięgiem eocenu górnego: Chlamys carinata (Sow.), Chlamys sokolovi K l u s c h., Ostrea pron.a longa A l eks.

Istnieją przesłanki dla twierd:renia, że warstwa zagęszc'zenia fosfo- rytów, udokumentowana w rejonie Siemienia i Bra.n.icy, w innych rejo- nach północnej LUibelszczyzny jest także wieku górnoeoceńskiego. Jej

górnoeoceński wiek w Luszawie udokumentowali J.E. MojSki, J. Rze- chowski i E. Woźny (1966).

ODCINEK GORNY (C)

Ponad warstwą zagęszczenia fosforytów - której strop, jak się oka- zuje, stanowi w tym rejonie stały poziom zarówno litologiczny j,ak i stra- tygraficzny - leżą w Braniq kolejne og.nj.wa dobrze udokumentowanej mikrofaunistycznie dolnej części górnego eocenu. Mają one nieco ponad 18 m miąższości, z czego 8,60 m jest dobrze udokumentowane mikropale- ontologicznie. Osady te, to przeważnie wapni.ste piaski drobnoziarniste z glaukonit.em i swzątkami małżów oraz stożkami koralowców. W górnej

części (miążS'zość 2,8 m). piaski są słabo zdiagenezowane i przechodzą

w· kruche piaskowce, w któryoh stropie po

raz

ostatni w profilu zanoto- wano obecność korali. Tutaj także znaleziono ziarno bursżtynu wielkości

5 mm. Ku górze piaskowce przechodzą w kruche mułowce wapniste l m

miąższości.

Os.a<;ly mułkowate prZykrywa 20 cm warstwa gezy wapnistej barwy jasnozielonkawoszarej, z dużą ilością skorup małżów. Jest to ostatnia wapnista w,arntwa w profilu Branicy. Osady wapniste obfitują w mikro-

faunę, wyjąwszy stropową warstwę gezy wapnistej, w której znaleziono tylko bardzo liczne ośródki otworntc z rodzajów Lagen.a, Globigerina i UVigerina, a także igly gąbek. Pełny zespół mikrofauny z Branicy ze- stawiono w tabeli

t.

Glaukonitonośne osady bezwapienne vi profilu Braniq reprezento- wan,e są przez bard2JO slabozdjagenezowane mułki ilaste (miąższość 3 ril), czasem z kilkuoentymetrową wkliadką gezy, miękkie gezy ilaste z wkład­

kami gez twardszych i piaski mułkowato-il.aste. Tw,ardsze wkładki gezy

zawierają szczątki fauny, szczgólnie małżów z rodzajów Ostrea i Chla- mys, podobne do opisywanych przezE. Woźnego (1975) z S1emienia.

W bezwapiennych osadach z Brand.cy częste są nie tylko igły gąbek, S2JCzątki ryb i zwęglone S'zczątki roślin, ale także mniej lub bardziej zniszCZOIIl.e ośródki otwornic z rodzajów Baggina, Cibicides, Globigerin.a, Globigerinella, Guttulin.a, Lenticulin.a, Nonion, Uvigerin.a.

Te białej barwy ośródki są trudne do oznaczenia, jeśli chodzi o ga- tunki, ale wydaje się bardzo prawdopodobne, że powstały one z wyługo­

wania .skorupek tych samych . gatunków, które' w bardzo dobrym stanie

Tabela 1 Rozprzestrzenienie mikrofauny górlloeoceńskiej z otwor6w wiertniczych Branica 9a174 i Antonin D/6

otw.Branica 9a/74 Otw.Antonin D/5

G f fi b o k ,

Gfębokość w m

o s c W m

o .

~ ^'~",

e

^... ~ ^... ... ,~ ^... ,~ ^... ,~ ^{... 'łij '" 0 0}

NAZ WY GA TUNKÓW ^{'o 'o 'o 'o 'o 'o 'o}

'o 'o _.§ }

I:» 'ts tl-, 't:S ^o-, 't:S _I:» 't:S t>, 't:S _o-, 't:S ",1 ^"J "-J C> ~'" ^{C> co "I- "-J}

l<) O) O)

""

^{<.o <o "I- "-J "J <o <.o C> C> "I- "I-}

~

^{co l<) "'~ C>~ ~t--!' "I-~ r:Y ~ o;-}

~!t "<l-~ "<l-~ <ci'

"" ""

^{o~ "'~ ~"'} '<f' '<f' <o~ <o~

""

^{r:Y co~ o) o)G:, C'r) "- "-J '<ł' ... ~~ "-J "J "J}

I 'I" ^"-ti, 'I 'I ^'j- ';" '"?' ~ '"?' '"?' ^';" '"?' '"?' ^{"J I} '"?' '"?' _':'j; ~ ^{I I ~g~ I I I I}

o ^{l<) O) C'r) C'r)} <o "<l- "-J "J "J <o <o C> C> '<I- "<l- co "JC> ~~~ ^O>

"'"

^co "<l-

~- ~t ^~~

t:

<.o~ <o~ r-,.- 0 - "'~ ^C"r)~ rv;- ~ ^{'I-~ <0- <0- ~ r:Y}

""

^{lo.. 12 O)~ - o- C'<)- <.0- r-,.-} "",-

"'lO

~

'"

t"<)ts'tl

"- "- "- "-J

'"

^{" l "-J}

'"

^{" l "J "J}

^'"

^{" l} "'i<

'"

""0 ^{C'o.I C'o.I C'o.I C'o.I}

Igły gqbek

- - -

Heterohelix pseudostririJta Ivanova ^~

610bigerina sp.

- -

Dyocibicides sp. I-

F/orilus sp.

-

Ośródki skorupek różnych otwornic

- - -

Szczqtki r~b

--- - ^--- --

Koprolity

-- ^-

Fursenkoina dibolensis Cushman et Applin

- -

l1arginulina behmi (Reuss)

-

GlJroidinoides so/danii (d 'Orbigny)

--- ^- --

Baggina iphigenia (Samoilova)

-

Lenticu/ina grodnensis Furssenko et Furssenko

- -

. Cibicides biumbonatus Furssenko et Furssenko

- ---

Guttulina gradllina (TutlfOVSki)

- --

Batopora sto/iczkai (Reuss)

- --- - ^{- -}

Anoma/ina granoso (Hantken)

,

- ^{- ---}

G/obu/ina gibba (d'Orbigny)

-

Denta/ina roemeri (Neugeboren)

- ^{-- - - --}

Flori/us scophus (Fichte/ et /'101/)

- ^{- -}

Trimosina secti/e (Ter Grigorianz)

Neoeponides s-:hreibersi (d' Orbigny)

--- -

Lenticu/ina radia ta Bornemann

---

Lenticulina wi/coxensis (Cushman et Garrett)

-

Nodosaria minor Hantken

Lenticulina sp. aff. a/atol/mbata Guemb.

-

^:

Guttu/ina irregu/aris (d'Orbigny)

-

Trifarino. abbreviata tubulifera (Kaasschieter)

--- ^--- - - - - -

Trifarina wlJcoxensis (Cushman et Ponton)

- - ^- -

Uvigerina mu/tistriata Hantken

- - -

Asterigerina falci/ocularis Subbotina

--- - ^- - ^-

Turborotalia centra/is (Cushman et Bermudez)

- - - - -

Brizalina antegressa (Subbotina)

-

Truncorota/oides rohri Bronniman et Bermudez

- - -

Kolce jeżowców

- - - -

Globigerina esnaensis Le ROIJ

-

Alabamina a/maensis (Samoi/ova)

--- ^- -

Anoma/ina affinis (Hantken)

-

Cibicides ka.rpaticus /'1iat/juk

- - - ^-

Cancr-is subconicus Terguem

-

Gyroidyna girardana Reuss

-

Guttulina problema d 'Orbigny

- - ^-

Bifarina millepunctata (Tutkovslri)

-

Lenticu/ina inornata (d 'Orbigny)

---

Bu/imina truncana Guembel

-- - -

Hoeglundina elegans (d'Orbigny)

-

Lenticulina mammiligera Karrer

-

Globigerina patagonica Todd et Knicli..er

-

Tritaxia szaboi (Hantlren )

-

Heterostomella da/matina (Liebus)

-

Oolina apiculata ( Reuss)

-

Briza/ina reticu/ataformis (Chalilov)

-

Lenticulina rotundata (Tutkovski )

- -

Nodosaria acuminata Hantken

-

Uvigerina costellatta /'1orotova

-

--~----_._- - - - -

Osady górnoeoceńskie na obszarze północnej Lubelszczyzny 79

zachowania występują niżej. Ośródki te stwierdzono w bardzo słabo

roiagenezowanych mułkach ilastych barwy szarooliwkowej z wkładką

g,ezy or:az w piaskach mulkowato-i1astych, szarozielonych, również za-

wierających wkładki gezy. Wymienione osady me reagują z kwasem sol- nym. Należy nadmi~ić, że w rezyduum po przesz1amowaniu próbek

można zadooerwow.ać drobne grudki. piaszczysto-ilaste z kanalikami, prawdopodobnie po wyługowanych ig~h gabek wapiennych lub kolcach

jeżowców, które niżej licznie towar:z;yszą zespołowi mikrofauny otworni-;

cowej. F.akt ten wstał wC3eśniej :zaobserwowany na Ukrainie w stro~

wych· partiach niektórych osadów bezwapięnnych, należących do

piętra kijowskiego. Początkowo osady te zaliczano do piętra charko- wski,ego, odpowiadającego dolnemu oligocenowi. Jednakże znalezienie w tych osadach licznych ośródek: otwornic, które przypominały otwor- nice z osadów wapnistych leżących mżej, rzuciło inne światło na sprawę

ich zaszeregowania wiekowego. Kanaliki po wyługowaniu igieł gąbek:

w:apiennych (zaobserwowarie we fr:agmentach re:z;ydurum skalnego przez O. K. Kaptarenko-CzernO'UlSOwą, 1951) .nasunęły sugestię, że stropowe partie osadów piętra kijoOwskiegoO zostały wtórnie skrzemiOlIllrowane.

Autorka ta stawia hipotezę, że owe zi.clonkawe, bezwapienne niułlci wskazują na okres wpływów chłodnych prądów z północnegoO wschodu, które później trwały także w czasie sedymentacji osadów piętra charko- wskiego. Zarówno w osadach z rejon.u Radzynia PodlaskiegoO, jak: i wosa- dach rozpatrywanych przez O. K. Kaptarenko-Cremousową spotyk.anesą

nieliczne okrzemki, które świadczą Q wzbogaoeniiu wody morskiej w krze..-

mionkę, a także o obni:iJen1u' temperatury wody, w zbiorniku. Ta sama 'autorka podaje również, że w osadach piętra charkoOwskiego sensu stricto nie zaoOOeI"W1Owano nigdzie ośródek wskazujących na wtórną sylif,ikację.

Mielibyśmy więc, podobnie jak na Ukrainie, początek peW'Il;ych zmian wywolanych czynnikami klimatycznymi, które nie upoważniają jednak do 'zaszeregoOwania stropowych partii osadów tr2JecioOrzędowych z Br:ani.,.

cydo dolnego oligocenu.

Interpretacja wyżej oOmówion,y;ch badańriasuwa autorom niniejS'3ej pracy wniosek, że glaukonitonośne osady leżące między IJubartowem, Radzyniem Podlaskim i Pa.rerewem i zawierające w,arstwę zagęszczenia

fosforytów należą do eocenu górnego. Ponieważ warstwa zag:ęszczenia

fosforytów w Siemieniu i niektórych innych miejscach na wschód i pół­

nocny wschód od Wieprza wykazywała dW:e podobieństwo do takiej sa- mej warstwy występującej na oObszarze między Kockiem i Pulawami, J. Uberna (1973) przyjął g:ómoeooeński wiek osadów fosforytonośnych także i na tym oObszarze. Do1;ychczas bezwapieIliI'le'· osady glaukonitonośne

w tym rejonie zaliczano do oligooenu dolnegoO. Poszukiwania fosforytów, prowadzone prrez Zakład Złóż Soli i Surowców Chemi,cznych Instytutu Geologicznego w 1974 r., pozwoOliły na zebranie interesujących materia-

łów. J. Uberna w 1973 r. porów.nU!iąc osady fosforytonośne :z Siemienia i Ląkoci stwierdził duże podobieństwo w wykształceniu 'zlepów fosfory- towych w 'Obu rejonach. Wśród zlepów z Ląkoci stwieI1dron.o sfosfo~zo­

wane szczątki korali, mszywiołów, małżów ,i ślimaków podobne do wa- piennych szczątków oznaczonych z Siemienia (E. Wo'Źny, 1966). N1estety, ()Sady fosfoOrytonośue z Ląkoci są bezwapienne i nie zawier:ają mikrofauny.

Gómoeoceńska mikrofauna po raz pierwszy została znaleziona Ilfiędzy

80 Janusz Uberna, Ewa Odrzywolska-Bieńkowa

Kockiem i Puławami w otWOl'7Je wiertniczym Miohów D/12 (fig. 1).

W związku z tym wydaje się celowe pr"z.edstawienie profilu osadów. tego wieku z tego otworu. Strop osadów k::vedowych w otworze Micnów D/12

reprerentują zwięzłe jasnoszare margle, W którycl1 E. Witwicka ozna-

czyłia mikrofaunę charakterystyczną dla osadów mastrychtu górnegO' i to jego części wyższej. .

W stropie mas:trychtu górnego leżą (2,0 m) drobnowarstwowane szare margle zawierające bardzo silnie znis'2'JCZOIle otwornice. Być może, utwory te na1eży zaliczyć do dolnegO' paleocenu, gdyż ,charakter materiału uzy- skanego po przesz1ainowaniu próbek: wyraźnie różni się od materiału

ż udokumentowanych osadów kredowych. . .

Wyżej znajduą się mułki wapniste, ciemnoszare z brunatnym odcie- niem, laminowane kiIlrumil:imetrowymi warstewkami. marglu. W osadach tych, miąższości 0,5 m, obecna jest dość liczna mikrof,a;tma: Brizalina re- ticlllataformis (C h a 1.), Globulina gibba d'O r b., Globulina lacrima R e- u s s, Guttulina irregularis d'O rb., Guttulina problema d'O rb., Lenti- culina sp. aff. alatolimbata (G li m b), Lenticulina sp. aff. ellisori B o w- e n., Lenticulina costata (d'O rb.), Lenticulina inornata (d'O rb.), Lenti- . culina wilcoxensis (C u s h. et G a r r.), Lenticulina sp. aff. yaguatensis

(Berm.), Pullenia quinqueloba ^(R e u s s), Pyrulina thouini ^~d'O rb.), Rec- toglandulina elliptica R e u s s, Ramulina sp. oraz szczątki ryb. Masowo'

występują kolce joeżowców i igły gąbek.

Wyżej znajdują się mufki wapniste, demnos'zare z brunatnym odcie-

sZ1OŚci). Na świeroprawie nie reagwją one z kwasem solnym. Poza Szcząt­

kami ryb i masowo występującymi kdlcami jeżowców ~ igłami gąbek

oznaczono tu: Globulina gibba (d'O rb.), Guttulina problema (d'O rb.), Lenticulina sp. aff. alatolimbata (G li m b.), Nodosaria latejugata G li mb.

Dotychczas z:hane rO.zJprzestrrenienie stratygraJficzne wymienionych

ważniejszych gatunków otwornic pr~edstawia się następująoo. Lenticu- lina sp. aff. alatolimbata (G li m b.) znana jest z osadów eocenu północ­

nych Alp (C. W. Glimbel, 1868) oraz z utworów eoceńskich (iły z Rolli- baix) Belgii (J. P. H. Kaa:sschieter, 1961). Lenticulina sp. aff. yaguaten- sis B e r m.notowana jest z osadów eocenu (ledyku) Be1g.ti i Anglii (J. P.

H. Kaasschieter, 1961), Rectoglandulina elliptica (R e u s s) występuje

w osadach środkowego i górnego eocenu NRD oraz w oligocenie :rejonu Moguncj'i w RFN (A. E. Reuss, 1883). Pyrulina thouini (d'O r b.) znana jest z ,eocenu Basenu Paryskiego oraz z eocenu (ledyk - wemmel) Belgii (J. P. H. KaasSochieter, 1961). Lenticulina costata (d'O r b.) notowana jest z osadów eocenu Belgii (J. P.

:a:.

KaassCihleter, 1961). Lenticulina sp. aft.

ellisori B o wen znana jest z osadów eoceńskich Anglli i Belgii (J. P. H.

Kaas'Schieter, 1961). Brizalina reticulataformis (C h a L) występuje w gór- nym eocenie ZSRR (A. W. Fursenlro, K. B. Fu!rsenlro, 1964). Lenticulina wilcoxensis (C u s h, et G a r r.) stwierdw.n.a została

w

eoceńskich utwo- r:ach ALabamy (USA) oraz w eocenie Belgii (J. P. H. Kaassohieter, 1961).

Szczególnie ważnym gatunkiem jest tu Brizalina reticulataformis (C h li L) - otwornica wyłącznie górnoeooeńska. Występowanie w wymienionym

wyżej zespole otwornic gatunków notowanych także w 1edyku i wemme- lu upoważnia autorów do za.liczenta badanych osadów do dolnej części

eocenu górnego, podobnie jak to ma miejsce w rejonie Radzynia Podla- skiego.'

Osady górnoeoceńskie na obszarze północnej LubelszCzyzny 81 Ponad mułkami z górnoeooeńską m:ikro:fia:u:n.ą leży seria fosforytono-

śna rozpoczynająca się 15 cm warstwą czarnego plastycznego iłu z bru:' natnym odcieniem (osad nie reaguje z kwasem solnym), który zawiera

dość liczne ogładrone fos:foryty. Fosforyty w tej w:arstwie są na ogół.

drobnopiaszczyste, szare i czasem zawierają kilkurnilimetrowe ziarna kwarcu. WielkOść fosforytów dochodzi. do 7 Cm, obecne są również

me-

liczne fosforyty mniejszych :rozmiarów, nieco mniiej zwięzłe, o więks'zej przeciętnej· średnicy ziarn piasku. Poza fosforytami spotyka się ziarna tzw. fasolki. Ilość fosforytów WIe frakcji powy2lej 10 mm wynosi ponad 95~/o, a ziarna kwarcu i lidytów stanowdą1Ju ponad 4'0/0 ; Ale już we frak- cji od 4 do 10 mm ilość fosforytów spada do około 38~/o, a ziarna kwarcu i lidytów stanowią ponad 62% tej frakcji. We frakcji od 2 do 4 mm fo-

. s.foryty stanowią tylko 3'0/0. Opisana warstwa iłów fosiorytonośnych ści­

śle odpoWiada podobnemu poziOIIllOW'i litologicznemu z Glirmeg:a Stoku (J. Uberna, 1973) i Antonina.

Powyżej warstwy fosfory1;onośnych iłów leżą piaski kwarcowo-glau- konitowe na ogól z licznymi fosforytami. W środlroWlej części piasków

fosforytonośnych, miążswści 3,35 m, obecna j,est .(30 cm) warstwa płonna,

pozbawiona fosforytów. Bezpośredruo ponad nią leży 30em warstwa pia- sków z dużą ilością konkrecji siarczków re1a:za i nielicznymi fosforytami.

Górna część piasków f{)l8forytollośnych zawiera minimalną ilość ziarn kwarcu i lidytów i to tylko we frakcji poniżej .10 mm. W tej cr.ęści osa- dów fosforytonośnych obecne są w Michowie zlepy· fosforytowe, zawie-

rające barozo nieliczne szczątki sfosforytyzowanych skorup ślimaków

i małŻÓw .. Jest to ten sam poziom litologiczny, którystwietdzono w Lą ...

koci (na SW od Michowa) i w Glinnym Stoku koŁo P~a (J. Uberna, 1973), a jeS'zcze wcześniej opisano z Siemieriia (J. Ubei-na, 1967; E. Wm- ny, 1966, 1975). W stropie serii fosrforytonOŚIlej lezą glautkonitonośne osa- dy'bez'fapieilne barwy szarozielonej.· Są to głównie muJ:ki ilasto-piaszczy- ste i pias'zczyste oraz piaski drobnoz:iarniste kwarcowo-glauJronitowe o łącznej miążswści 12 i 15 m: Ponad osadami glaukoni'tonośnylni leżą

nieudokumE'iltowane stratygraficznie utwory reprezentujące neOgen. Za-

wierają one jasnoszare piaski, głównie kwarcowe, miążsrości 6,0 m oraz jasnoszare mulki rlliążs:Zości 3,0 m . .

Osady czwartorzędowe mają w Mkhowie 16 m miąższości i reprezen- towane są przez piaski, CĘasem z głiazikami, mułki i ciemnoszarą glinę zwałową. .. . .

Do niedawna istń.iały tylko przesłanki do _twierd~, ,Ze seria fOsfo-

rytonośna występującamiędży KOckiem i Pulawami jest wieku górno-

eoceńskiego. Obecnie dzięki rnikropaleontologicznemu udokumentowaniu osadów podścielaiących tę serię .w .. Michowię'~ fakty, które udo- waaruają· i~h górnbeooeńs.ki wiek;

atyin

san1.yni'potwierdzają· g,órn,.oooceń- skiwiek całej serii fosforytoTIOŚnej ~ tym rejonie. .

DYSKUSJA WYNIKÓW BADAŃ·

K. l'otarygka (K. Pożaryska, S. Locker, 1972} badała zespól otwornic planktonicznych z ()Sadów· wapniStych

w

Siemieniu, gdzie maksymalna

ichmią2.śwść' wynosi '2,7 m (szybik S/l). ;ZdSadów'tych. wymienia ona

82 , Janusz Uberna, Ewa Odrzywolska-Bieńkowa

5 gatunków, podając w tabeli ich 'msięg stratygraficzny: Truncorotaloides cf. rohri B r

o

n n. et B e r ;m., Globigerapsis aif. tropicalis B l o w et B a n- n e r (synonim . - Globigerinoides macropora), . Turborotalia . centralis . (C u s h. et B e r m.), Globigerina' d. ampliapertura ^B o 11 i i Globigerina praebulloides ·B l owo . Według tabeli załączonej do cytowanej pracy Truncorotaloides d. rohri B r

o

nn. et B erm .. nie pr2lechoclzi do eocenu górnego, ale w tekście przy o.pisie tego gatunku K. PożaI"yska' podaje,że

na: .

Kubie, Cur~o, w Meksyku,. Nigem i na Kaukazie p6hw<:nym j~

;on opisywany z osadów najwyilszegQ eocenu ś:rodkowegQ, a w Polsce

występuje na pograniczu .eocenu środkQwegp i górnego. Globigerapsis aff. tropicalis B l o w et B a n n er znany jest

w

^całym eocenie środko­

wym i w dolnej części eOcenu gó~. Turborotalia centralis (C 'U!sh.

et B e r m.) występuje w górnej części eocenu środkowego i w całym

eocenie górnym, natomiast Globigerina d. ampliapertura B Q 11 i i Glo- bigerina praebullóides B l Q W nie występują poni2iej eooenugórnego.

Analizując- występowanie wymienionej mikrofauny K. . Pożaryska docho- dzi do wnioslru, że osady wapniste z Siemienia należą do poziomu z Glo- bigerapsis semiirivoluta, zgodnie z ~ialem opartym na podstaWie. ot- worniJC planktonicznych:

Eocen górny Eocen śr:odkowy

poziom z Globorotalia cocoaensis poziom z Globigerapsis semiinovoluta poziom z l'runcorotaloides rohri

Należy tu zwrócić uwagę na fakt, że Globigerapsis semiinovoluta (K e i j z e r) nie jest znana dotychczas nigdzie w tym r·ejonie, Truncoro- taloides rohri B r

o

^{n n.} et B erm. natomiast poza Siemieniem występuje

w tej samej pozycji stratygraficznej (niezbyt liczne egzemp1arre w osa- dach glaukonitonoSnych ponad warstwą. zagęszczenia fosforytów) także

w Antoninie i Branicy; w Antoninie pod warstwą zagęszczenia fosfory- tów pojawja się ona masowo. W zWiązku 'z tym wydaje się celowe przy-

toczyć podział górnego eocenu podany w pracy J. A. Postumy (1971):

Eocen górny

poziom z Globorotalia ceTToaz'Ulensis poziom ż Globigerapsis mexicana poziom z Truncorotaloides rohri poziom z Orbulinoides beckmanni poziom z Glo.borotatia lehneTi poziom z Globigerapsis kugleTi . poziom z Globorotalia aragonensis .

. podział ten, jak widać, korespOnduje z faktami

znanyrQi

·z.·Siemienia, a także

z

^{Antonina i Branicy. .. . .}

Podobny problem znajduje się w opisie S. Lodkera (K. PQżaryska,

S. Locker, 1972), który kokolity z waj:>Ilistych osadów Siemienia zaliczył do poziomu kokolitowego Discoaster tani nodifer, występującego na prrej-

ściu od eocenu środkowegO

do

górnego~ Otóż pewna trudność w zalicze.- niu osadów z Siemienia dQ tego poziomu polega na tym, że w Siemieniu Discoa.ster tani n6difet B r.a m l e H e et R i ede l nie występuje: S. Loc- ker wymienia z Siemienia kilka form kokolitów:Corannulus germa/nicus S t rad n er, Discoaster saipanensis B·ra. IIi1e tte etR ie de l, Reticu-

Osady górnoeoceóskie na obszarze północnej Lubelszczyzny 83

lofenestra dictyoda dictyoda (D e f l'a Ii d r e et F

e

^{r t)} uważając, że sta-

nowią one ekwiwalent pozwalający uznać obecność poziomu z Discoaster tani nodifer. Tymczasem E. Martiini i S. Ritzkowski. (1970) badając nan- noplankton i 'zestawiając przy jego pomocy tabelę pod.ziału.osadów eoce- nu i oligocenu w Europie wyróżniają m. in. 17 poziom nanno-plankto- niemy

:z

Discoaster saipanensis i umieszczają go w najniższejczęści gór- nego eocenu. Wyróżniają oni także poziom 16 z Discoaster tani. nodifer i zaliczają go do najwyższej części eocenu środkowego. Mamy zatem i tutaj potwierozenie wieku osadów z Siemienia na dolną część górnego eocenu, mimo że podział tego pię1lr:a ujęto w nieco inny sposób.

. N a zakończenie warto zwrócić uwagę, że w pracy zbiorowej dotyczącej

podstaw ^wydzieleń stratygraficznych osadów mezozoiku i kenozoiku Ukrainy zwrócono uwagę na' interesujący nas poziom Truncorotaloides rohri. Otóż pozycja stratygraficzna tego poziomu - ' na :podstawie obser- wacji W. A. KraszenIDnikowa (fide B. F. Zernleck:i.j, E. J. Krajewa, 1975) opartych na materiałach porównawczych z paleogenu Syrii, jak również

na tabeli korelacyjnej W. A. Berggrena (fide B. F. Zernieckij, E. J. Kra- jewa, 1975) - określona jest jako stropowa partia śrocłirowego eocenu.

Należy jednak: podkreślić, że prawie w tym samym czasie tenże W. A. Kra- szeninnikow zaliczył poziom z Truncorotaloides rohri na obszarze Syrii do eocenu górnego i to bynajmniej nie do jego części naj niższej (H. M. Bol- li, W. A. Kraszeninnikow, 1974). Ci sami aUJtorzy przeprowadzają kore-

lację poziomów stratygraficznych paleogenu w rÓŻIlychczęściach świata

na podstawie otwornic pla.nkton:icznych. Przedstawiona przez nich tabela korelacyjna w niektórych rejonach dość dobrze korespondUje z podzWem J. A. Postumy (1971). Jak 'z powymzego wynika, zalicrenie poziomu z TruncOTotaloides rohri do określonej części eocenu w jego trójczlano- wym podziale nie jest dotychczas jednoznaczne. W niektórych rejonach

świata poziom ten bywa zaliczany do eooenu środkowego (strefa Morza Karaibskiego, Italia), w innych natomiast do j!ego części górnej (Syria).

Obecność w Antoninie i Branicy 'zespołu zawierającego ten gatunek razem

z

licznymi innymi otwornioam.i górnoeooeń'Skimi: oraz fakt, że

. wszystkie znalezione tutaj okazy TruncOTotaloides ' rohri B r (} n n. et

B erm. ^są formami wyraźnie· skarlałymi (oo wskazuje na ^zmianę warun- kó"W' ekologicznych w stosunku do niektórych innych rejonów świata:,

z których jest on wymieniany), skłania autorów niniejSzego opracowania 00 zaliczenia osadów paleogenu z Branicy do dolnej części. g6rnego eocenu.

. Duże podobieństwo znalezionego zespołu otwornic do opisanego przez K. Pożaryską (praca w druku) 'zespołu otwornic bentonicznych z Siemie- nia koło Parczewa pozwala na dodatkową korelację wiekową tych sta- nowisk eocenu górnego.

zakład ZIM: Soli 1 SUrowców Chemicznych 3aklad Stratygrafii

Instytutu Geologicznego Warszawa., ul. Ralrowieaka 4

Nadesła.no dn1a 10 Si6!'PIilil 1976 r.

84 Janusz Uberna, Ewa Odrzywolska-Bieńkowa

PlSMIENNICTWO

BERGGREN W. A. (1971) - Micropalaeontology of the oceans. Cambridge Uni- versity Press.

BOLLI H. M. KRASHENINNIKOV W. A. (1974) - Problems in Neogene and Paleogene correlations based on planctonic foraminifera. Third Plancwnic Conference. Kiel.

GUMBEL C. W. (1868) - Beitriige zur Foraminiferenfauna der nordalpinen Eoza.n- gebilde. Abh. BayerAkad. Wiss., CI. II, 10, p. 581-730. Miinchen.

KAASSCHIETER J. P. H. (1961) - Foraniinifera of the Eocen oi Belgium. Mem.

Inst. Roy. Sc. Nat. Belgique, nr 147. Bruxelles.

MARTINI E., RITZKOWSKI S. (1970) -S1ratigraphische Stellung der obereoza.nen Sande von Mandrikov"ka (Ukraine) und Parallelisierungs Moglichkeiten mit Hilfe des fOssilenNannOplanktons Newsl. Stratigr. 1, 2. Leiden, p. 49-60.

MOJSKI .J. E., RZECHOWSKI J., WOŹNY E. (1966) - Górny eocen w Luszawie nad Wieprzem kolo Lubartowa. Prz. geol., 14, p. 513-517, In" 12. Warszawa.

POSTUMA J. A. (1971) - Manulu of planctonic foraminifera. Amsterdam, London, New York.

POŻARYSKA K. (praca w druku) - Biogeography of Upper Eocene smali forami- nifers in Europe, Acta palaeont. pol., 21, nr 4. Warszawa.

POŻARYSKA K., LOCKER S. (1972) - Les organismes planctoniques de l'Eocene superieur de ^Siemień. Pologne orientale. Revuede micropalaeontologie, 14, p. 57-72; nr 5.Paris.

REUSS A. E. (1863) -'- Beitriige zur.' Kenntniss der tertUiren Foraminiferenfauna (Zweite Folge).· Sitzb. Akad. Wiss., math.-naturwiss., CI., 48, P. 36-71. Wien.

UBERNA J~ (1967) - Fosforyty okolic Siemienia w powiecie parczewskim. Kwart.

geol., 11, p. 926-927, nr 4. Warszawa.

UBERNA J; (1973) --- Fosforytonośność' osadów trzeciorzędowych północnej Lubel- szczyzny. Kwart. geoI., 17, p. 600-601, nr 3 .. WarsmWa.

UBERNA J. (1976) - Wstępne wyniki badań górnoeoceńskich osadów fosforyto- nośnych w rejonie Radzyń-'Parezew. Kwart. geoI., 20, p. 409-410, nr 2.

Warszawa.

WOŹNY E. (1966) - Eocen z Siemienia kolo Parrczewa. Kwart. groI., 10, p.1I43'-849,

nr 3. Warszawa. .

WOŹNY E.' (1975) - Mikrofauna górnoeoceńska z północnej LubelsżczYznY. Arch.

Inst.. GeoI. Warszawa.

',~ ,.

Streszczenie

BHym YEEPHA, 3Ba -O,[(}I(HBOJILCKA-liEHbKOBA

HOBOOTKPLITLIE BEPXHE30I.ęUłOBLIE OT.lł02CEHIDI HA TEPPHTOPUH- CEBEPA JOOBJlHHI$łHLI

Pe3IOMe

85

CKBalKHBld B lipamru,e, AlrroHHHe H MBXYBe, np06ypelIHbIe 3a n0CJie1l,HllerOALI (:u;ellTpaJIbHaH 'łaCTb BOCTOKa ITOJIbWH), ,z:r;aJIH caMhlit no.lIHJdlt pa3pe3 OTJlOEeHB1t BepXXerO 3O:u;ella B :nOM PU- oHe. )l;o He.D;aBHerO BpeMeBD: -RMeJIHCL - TOm.xO npe,z:r;noc:&llIim: .nJDI -YTOOplK,z:r;eHllll, 'łTO (Joc(JoPH- TOHocHall cepHll, 3aJIeraIO~all B pUOHe MeJK,z:r;y KOD;KOMH ITYJIaBaMII (~Hr. 1) HMeeT Bepxne30:u;e- HOBLl:lt B03pacr. B HaCTOBID;ee BpeMll, 6JIarO,z:r;apll MHKpOnaJIOOHTOJlOrH'łecKo:lt l13yą:eHHOCTH OTJlO- zeHB1t, 3aJIeraIOI:o;HX no,z:r; ~oc4JopIlTOHOCHo:lt cepHe:lt B M:axyBe (qm:r.2), yCTaHOBJleHLl «PaKTbl,

,z:r;OKa3LlBaIOm;He HX npHHa,z:r;JIelKHOCTb K BepxxeMY 3O:u;eHY. TeM. CaMLlM nO,l\'lBep:llt,l:\aeTCll Bepxne- 30:qeHOBLJ:It B03paCT Bce:lt ~C«pOpHTOHocHo:lt cepHII B 3TOM pa:ltoHe.

CyMMapHall MOm;HOCTb Bepxxe30:u;eHOBblX H3BeCTKOBLlX nopo,z:r; B pa:ltoHe Pa,z:r;3LlHb ITo,z:r;JlllCJOl, xopomo l13yą:eRHblX c TOm 3peHHll MIIKP04Ja}'HLl (AlrrOHHH Hlipa.HBI!a), COCTaBJDIeT nO'łTH 14 M. ~TH OTJlOEeHHll MOlKHO pa3AeJIllTh Ha Tpll' 'łaCTH. - ,

HHlKHllll 'łaCTb 3aJleraeT Ha I10po,z:r;ax, JIBJlJIlQI:o;HXCll npO,z:r;yKTOM: BLtBeTpHBa:IIJ[Jl OTJlOEeHB1t Bep- xner:o, MaacTpmITa. B HBlICHe:lt 'łaCTII OHa ,COCTOlIT H3 KBap:qeBO-rJIaYKOHIITOBwi, necKOB, B Ji~­

,z:r;Ollme KOTOPblX 3aJIerIDoT ~c4.JoPHTLl. BLlme neCJOl CTaHOBllTCll rinumcTLlMII H nepexo,z:r;llTBTeM- m.xe Cep03eJIe:aLJe Cyr.JlHHllCTO-IJeC'Iam.xe rJlllHLl. A OHII B CBOIO O'łepe,ll;b nepexo,ll;llT B cyrJDiIHHCTLle cep03eJIeHLle neCKIJ, a 3aTeM B KBap:u;erO-rJlayxOHllTOBLle necKH c OT,z:r;eJlbHLlMH (Joc~PHTaMliJ.

3TOT OTpe3()K oca,z:r;O'łHLlX nopo,z:r; coAeplKllT pyxOBO,lJ;BID;YIO MJłKPO~YHY Bepxnero 30neHa (Ta6. 1).

CpeAIDlll 'łaCTb COCTOIIT H3 nJlaCTa c 60JlblIIllM co,z:r;eplKaHlleM clJoeqIOPl.ITOB, TaKEe c yCTaHOBJle- HIIo:lt MHKponaJIeomoJlorneii.BepXHllll 'łaCTb COCTOIIT TalOKe 113 rJlayxomqollOCHL'lXi I13BeCTKoBLlX nopoA. BLJme 3aJIeraIOT 6e3113BeCTKOBLle rJDiIHHCTLJe cyr.lllłHKH, re3Ll H

maHLJe

cyr.lllłHKH CYM- MaPHO:ll: ,MOm;HOCTbIO paBHo:ll:' nO'łlll 10 M. B 6e3I13BeCTKOBLlX OTJlOlKeHHllX BMeIOTCH TpY,ll;Ho Oupe,z:r;e.inu.n.xe cep,z:r;:u;eBHHLl ~PaMBHlIclJeP HOCTaTKH BepxHe30:u;eHoBott MaKpoclJa}'HLl. '

,B, cKBuame MHXYB Ha cepLlX ~preJIllX BepxHero MaaCTpB:XTa 3aJIeraIOT MeJIIC03epHIICTLle' ,

~~OHCTble Meprena c CHJIbIlO pa3pymeHHLlMH, paKOBBHaMH clJopa.Mlłąl:lcfJep., 3Tą cfJoPaMH- HIIclJePLl He TaKHe KU-B HWKeJIelK!lI::o;HX MepreJIllX. B03MOlKHO, ,'łTO HX npOHCXOlK,lJ;e:aHe CBJ13aHO c 3aJIeraIO~ n06Jl1130CTH I1aJIeO:u;eHOBLlMH OTJlOJKeHIDIMH. Bbmxe B pa3pe3e 3~eraIOTII3BeCT­

KOBLle cyrJlHHKl[, nepecJIaHBaeMLle ,I1pOnJIaCTKaMH Mepre.rreii TOJIII\llH01!" ,HecKO~~O MHJlJlIIMeTjJOB H MaJIO I13BeCTKOBble cyrJllilHKl:i. 3TH OTJlOJKeHIIH MOm;HQCTbIO 1, 2 M c6.D;eplimT 3O:u;e:a:OByIO M:aKPO-

~aYHY, llpHBe;n;eHHyIO B nOJJbCKOM TeKCTe. HaJUl;me B ynOMJl1lYTo:lt rpyrme' ~pa.MB;llHclJeP ^BH,lI;OB,

o'I'J',{e'ieRHblX l'aJOKe B JIe,ll;HKe H BeMM€)Jle, CKJIOHllIOT aBTOpoB KTOM}', 'łT06Ll, oTHecm H3yą:aBWHecH OTJIOJKeHHll K lI1DK1ie:lt ,'iaCTH .Bepxnero 3O:u;eHa, TaJOKe, KiLK 3TO CAeJIaJlll K ITOłK/lpLlcKa ,H C.JIoKep (1972) no OTJlO1lCe~B 'CeMeHe. KpoMe ~aYHIICTll'iecKHpaC'iJJeHeH:a:blX cepHe:lt CyrJIllHKOBB -MH- xyse 3aJIeralOT ~O~~p~1l0CHLle'~TJlOJKeHIIH MOIII,HOCTbID 3,35M. OHH COAepzaT ,B Kporie

~PIITOBble 6peK'iHH c He~O~':IIICJIeffin.tMB: ~oCclJOpHTHpOBaHHLlMH OCTaTKaM:a, PaKOBIIH neJIeIQDJOA H raCTpono,z:r;, YXa3LlBaIOID;IIX, Ha Bepme30D;eHOBblIł Bo3paCT. BePOJlTIłO, BLllDeJIeJKa- ID;8,lI cePIDIrJIaYXOH:aTOBLlXnopOA(MO~OCTbIO CBhtiJIe 12 M) HMeeT TOT zeB03p~CT. ' '

, A.BT~Pbl 06cy;lQlJIlł" BODpOC ,O'J'aeceIł1ill;, TJIayxOHlITOHOCHLlX nopo,z:r; ceBepa .JIli)6ml1W:(IlBLl K COOTBeTCTByIOm;eMY CTpamrpaqmqecKOMy'rOpll3olPY 3O:u;eHa H, CJIe,z:r;OBaTeJIbHO, 9TJIO~HIDI Bpa:ltoHe Pa,lI;3blHb flOAJDlCKII (ARTOHHH, ,lipamru,a)., a Tal(Ee nopoALI 113 MllxyBa, co,z:r;epJKam;He

30:u;enOByIO}vlHI~po~aYHY, OTHą<,:HTK rOPlł3~HTYTr~orotaloides rohri. B.HTore C.BOIIX paccyxi,z:r;'eHID!: