Recenzje 273
spiritus movens owocnej, jak¿e obustronnie po¿ytecznej wspó³pracy pomiêdzy naszymi placówkami naukowo-dydaktycznymi, która oby trwa³a! Prezentuj¹c najwa¿niejsze elementy tej koegzystencji, A. Dmitrowski okrela filologiê rosyj- sk¹ UWM mianem Ìåæäóíàðîäíûé öåíòð ñðàâíèòåëüíîé ñëàâÿíñêîé ôèëîëîãèè.
Koñcz¹c powy¿sze uwagi, chcê podkreliæ, i¿ omawiana publikacja nie jest dzie³em jednolitym, co ³atwo zrozumieæ, znaj¹c ró¿norodne zainteresowania prof. Dmitrowskiego. Ponadto teksty s¹ pisane w ró¿nym czasie oraz w zwi¹zku z ró¿nymi okolicznociami. Niemniej jednak stanowi¹ one bogate ród³o wie- dzy, maj¹ walory informacyjno-poznawcze oraz je¿eli mo¿na tak powiedzieæ
refleksyjne. Sk³aniaj¹ g³ównie do dwóch refleksji. Pierwsz¹ mo¿na wyraziæ w pytaniu: czy my, S³owianie, istotnie nie potrafimy harmonijnie wspó³praco- waæ, d¹¿¹c dla wspólnych celów? I jeszcze: czy ka¿da utopia jest z³em? Czy mylenie utopijne w s³usznej sprawie nie ofiarowuje nam nadziei, jednoczenie wytyczaj¹c przynajmniej kierunek, w którym nale¿y zmierzaæ, nawet ze wiado- moci¹, ¿e proponowane cele s¹ nie w pe³ni, a nawet zasadniczo nierealne?
A wiêc szerokiej drogi niepoprawnym marzycielom...
Joanna Korzeniewska-Berczyñska
Wschód Zachód w dialogu miêdzykulturowym, pod redakcj¹ Jolanty Kazi- mierczyk i Gra¿yny Lisowskiej, Akademia Pomorska, S³upsk 2010, ss. 215.
Ïîñëå ïðîâåäåííîé 2425 ñåíòÿáðÿ 2009 ã. VII Ìåæäóíàðîäíîé íàó÷íîé êîíôåðåíöèè Âîñòîê Çàïàä èçäàí î÷åðåäíîé òîì ìàòåðèàëîâ, â êîòîðîì â äâóõ ðàçäåëàõ ïîìåùåíû ñòàòüè àâòîðîâ èç Óêðàèíû (5), Ðîññèè (3), Òóðöèè (1) è ðàçíûõ ó÷åáíûõ çàâåäåíèé Ïîëüøè (22).
 ïåðâîì Literatura rosyjska i kultura Rosji íàõîäèòñÿ 16 äîêëàäîâ, â êîòîðûõ àâòîðû ïðîàíàëèçèðîâàëè ðàçíîîáðàçíûå ïðîáëåìû ëèòåðàòó- ðîâåäåíèÿ è êóëüòóðîçíàíèÿ. Ìîæíî âûäåëèòü òåêñòû, ïðåäñòàâëÿþùèå ìèðîâîççðåíèå, ðàçäóìüÿ, ôèëîñîôñêèå èäåé îòäåëüíûõ ïèñàòåëåé ðàçíûõ øêîë, âðåìåí è ýïîõ. Ðàññìîòðåíà ôèëîñîôñêàÿ ïðîáëåìàòèêà ðîìàíà Ïèðàìèäà Ë. Ëåîíîâà (À. Ãàçèçîâà Ìîñêâà); ïðîâåäåí ñðàâíèòåëüíûé àíàëèç ýêçèñòåíöèàëüíîãî ñîçíàíèÿ â õóäîæåñòâåííîì âîïëîùåíèè Â. Âóëüô è À. Ïëàòîíîâà (À. À. Ñòåïàíîâà Äíåïðîïåòðîâñê); íà îñíîâå èçáðàííûõ
274 Recenzje
ïðîèçâåäåíèé Â. Ãîìáðîâè÷à è Ô. Äîñòîåâñêîãî ïðîèçâåäåíî èññëåäîâàíèå O dialogu kulturowym w aspekcie esencjalno-egzystencjonalnym koncepcji bytu (P. Bogusz Poznañ).
Âòîðóþ ãðóïïó ñîñòàâëÿþò äîêëàäû, â êîòîðûõ äàåòñÿ ïîäðîáíûé è îðèãèíàëüíûé, òùàòåëüíûé è ñâîåîáðàçíûé àíàëèç èçáðàííûõ ëèòåðà- òóðíûõ ìîòèâîâ â ðàçëè÷íûõ òåêñòàõ ðàçíûõ àâòîðîâ.  öåíòðå âíèìàíèÿ Ñ. Í. Ñïèðèäîíîâà (Ìîñêâà) íàøëèñü òðàäèöèè åâðåéñêîãî ïëóòîâñêîãî ðîìàíà ðàññìîòðåíû íà ïðèìåðå ïðîèçâåäåíèÿ Ïîõîæäåíèÿ ôàêèðà Âñ. Èâàíîâà.
Ð. Gancarz (S³upsk) îáðàòèë âíèìàíèå íà êàòåãîðèþ ñâîáîäû, êîòîðóþ ðàññìîòðåë íà îñíîâå ëèòåðàòóðíûõ ðàçäóìèé Â. Ãðîññìàíà, ïîä÷åðêèâàÿ,
÷òî òâîð÷åñòâî ýòîãî ïèñàòåëÿ èìååò ponadczasow¹ wartoæ, to w³anie m.in.
ze wzglêdu na ³adunek myli wolnociowej w niej zawarty (ñ. 96). Ò. Ïóäîâà (S³upsk) ïðîâåëà àíàëèç ãîãîëåâñêèõ ýëåìåíòîâ, âëèÿíèé, îòêëèêîâ â òâîp-
÷åñòâå ñîâðåìåííîãî ïèñàòåëÿ Ì. Êóðàåâà, êîòîðîãî ðîäíèò ñ ãîãîëåâñêîé òðàäèöèåé óìåíèå óâèäåòü â îáûäåííîñòè æèçíè ôàíòàñòè÷åñêèå ÷åðòû; åãî âíèìàíèå ïðèâëåêàåò íè÷åì íå ïðèâëåêàòåëüíûé ÷åëîâåê (ñ. 104).
Ñàìàÿ îáøèðíàÿ ÷àñòü ýòîãî ðàçäåëà ïîñâÿùåíà ïðîáëåìàì êóëüòóðû Ðîññèè è Åâðîïû, ëèòåðàòóðû îòå÷åñòâåííîé è çàðóáåæíîé, àíàëèçàì ðàçâèòèÿ ýìèãðàöèîííîãî è îòå÷åñòâåííîãî ëèòåðàòóðíîãî ïðîöåññà.  òðåõ äîêëàäàõ çàòðîíóòû òåìû âçàèìîâëèÿíèÿ ïîëüñêîé è ðóññêîé ëèòåðàòóðû.
I. Lach (S³upsk) èññëåäîâàëà ïîëüñêèå îòãîëîñêè â òðèëîãèè Â. Àêñåíîâà Ìîñêîâñêàÿ ñàãà; I. Rudziewicz (Olsztyn) îòðàçèëà íåêîòîðûå ôîðìû âëèÿíèÿ òðàäèöèé Ì. Ãîðüêîãî íà òâîð÷åñòâî èçáðàííûõ ïîëüñêèõ ïèñàòåëåé-äåðåâåíùèêîâ; T. Osuch, G. Lisowska (S³upsk) ïðîñëåäèëè ïîñòà- íîâêè ïüåñû À. ×åõîâà ×àéêà â ïîëüñêèõ òåàòðàõ íà ðóáåæå XXXXI âåêîâ, ïîä÷åðêèâàÿ, ÷òî ïðîèçâåäåíèå è ïî ñåãîäíÿøíèé äåíü îêàçûâàåòñÿ â öåíòðå âíèìàíèÿ ïîëüñêîé òåàòðàëüíîé è ëèòåðàòóðíîé êðèòèêè (ñ. 97).
 ñòàòüå Ôåíîìåí ñóáúåêòèâíîñòè â Âîñòî÷íî-Çàïàäíîì äèàëîãå øåñòèäåñÿòíèêîâ Â.Ä. Íàðèâñêàÿ (Äíåïðîïåòðîâñê) îáðàòèëà âíèìàíèå íà èñòîðè÷åñêóþ ðîëü øåñòèäåñÿòíè÷åñòâà íåçàâèñèìî îò ïðè÷àñòíîñòè èëè íåïðè÷àñòíîñòè ê îáúåäèíåíèÿì, ãðóïïàì, ñîáûòèÿì, ïîñêîëüêó ýòî áûë íå òîëüêî áóíò, íî ìîùíàÿ âñïûøêà ñóáúåêòèâíîãî ñîçíàíèÿ, êà÷åñòâåííî îáíîâèâøåãî õîð êóëüòóðíîãî ðàçâèòèÿ (ñ. 13). J. Kazimierczyk (S³upsk) ïðåäñòàâèëà äîêëàä W krêgu mistycznych nastrojów Aleksandra I. (Wiêzi z Krudenerk¹), a M. Gubiñska Kultura arabsko-muzu³mañska wobec cywili- zacji Zachodu we wspó³czesnej francuskojêzycznej literaturze Maghrebu.
A. Horniatko-Szumi³owska (Szczecin) ðàññìîòðåëà âçàèìîâëèÿíèå äâóõ êóëüòóð íà ïðèìåðå òâîð÷åñòâà èçáðàííûõ óêðàèíñêèõ ïèñàòåëåéðîìàíòèêîâ,
Recenzje 275
êîòîðûå ÿâëÿëèñü ïðåäñòàâèòåëÿìè ukraiñskiej szko³y w literaturze rosyj- skiej (c. 21). Ñ. Êî÷åòîâà (Ãîðëîâêà, Óêðàèíà) èññëåäîâàëà ëèòåðàòóðíóþ êðèòèêó Ì. Âîëîøèíà, â ÷àñòíîñòè, ïîñâÿùåííóþ ôðàíöóçñêîé êóëüòóðå, ê êîòîðîé ïèñàòåëü áûë ïðèâåðæåí.
Walka w szeregach konfederatów oraz niewola i zes³anie do Rosji sta³y siê udzia³em Karola Lubicz Chojeckiego oraz Thesbyego de Belcoura (c. 63) èíôîðìèðóåò â ñâîåé ñòàòüå M. D¹browska (Warszawa) è àíàëèçèðóåò äíåâíèêè, íàïèñàííûå ïîëÿêîì è ôðàíöóçîì ïîñëå ïðåáûâàíèÿ â ïëåíó è öàðñêîé ññûëêè â Ðîññèè. È.Â. Äîðîãàíü (Äíåïðîïåòðîâñê) ïîñâÿòèëà ñâîå âíèìàíèå ëè÷íîñòè è äíåâíèêîâûì çàïèñÿì ïèñàòåëüíèöû è õóäî- æíèöû Ìàðèè Áàøêèðöåâîé, êîòîðàÿ ïðåäñòàâëÿåò ñîáîé ôåíîìåíàëüíîå ÿâëåíèå ðóññêî-óêðàèíñêî-ôðàíöóçñêèõ êóëüòóðíûõ ñâÿçåé, à ïóáëèêàöèÿ åå äíåâíèêà ñòàëà íàñòîÿùåé ñåíñàöèåé äëÿ åâðîïåéñêîãî îáùåñòâà, òàê êàê åãî ñòðàíèöû ðàñêðûâàëè îáðàç íåîáûêíîâåííîé ëè÷íîñòè (ñ. 70), êîòîðàÿ ÿâèëà ñîáîé âîïëîùåíèå êóëüòóðîëîãè÷åñêîé ìûñëè îá àìáè- âàëåíòíîì åäèíñòâå êóëüòóð Âîñòîêà è Çàïàäà (ñ. 76).
Âî âòîðîì ðàçäåëå Jêzyk rosyjski. Problemy przek³adu i dydaktyki
ïîìåùåíî 15 äîêëàäîâ, â êîòîðûõ áûëè ðàññìîòðåíû òðè âàæíûå òåìû, ñâÿçàííûå ñ èçó÷åíèåì ðóññêîãî ÿçûêà.  ïåðâîé ÷àñòè ýòîãî ðàçäåëà àâòîðîâ èíòåðåñîâàëè âîïðîñû ðàçâèòèÿ ñîâðåìåííîãî ðóññêîãî ÿçûêà, ïðîáëåìû ÿçûêîâåäåíèÿ è ñòðóêòóðû ðîäñòâåííûõ ÿçûêîâ. Micha³ Akartel (Katowice) èññëåäîâàë ìèð àññîöèàöèé â ðóññêîì è ïîëüñêîì ÿçûêàõ, èñïîëüçóÿ äëÿ ýòîãî ñëîâà, êîòîðûå ïîäâåðãëèñü ñåìàíòè÷åñêîé ìîäèôè- êàöèè è ïðèîáðåëè íà óðîâíå ÿçûêîâîãî ïîäñòàíäàðòà, ñîâåðøåííî íîâîå çíà÷åíèå (ñ. 116), à S. Szadyka (Warszawa) ðîëü è ìåñòî àááðåâèàòóð íà ïðèìåðàõ ñîâðåìåííîãî ðóññêîãî ÿçûêà äåëîâîãî îáùåíèÿ.
Å. Ðàãîçèíà (Êàëèíèíãðàä) ðàññìîòðåëà ñïîñîáû èñïîëüçîâàíèÿ ðàçíîãî òèïà âîïðîñèòåëüíûõ êîíñòðóêöèé ïðè îáùåíèè, êîòîðûå, ïî åå ìíåíèþ,
ÿâëÿþòñÿ âåñüìà çíà÷èòåëüíûì ñðåäñòâîì îñóùåñòâëåíèÿ êîììóíèêà- öèîííûõ ñâÿçåé, óñëîâèåì âçàèìîïîíèìàíèÿ ëþäåé (ñ. 157), à À. Ì. Êàëþòà (Ýðäæèåññêèé óíèâåðñèòåò, Òóðöèÿ) íà îñíîâå ïðèìåðîâ èç ðóññêîé è òóðåöêîé ôðàçåîëîãèè ðîëü àíèìàëèçìîâ.
£. Karpiñski (Warszawa) ïðåäñòàâèë äîêëàä Îáó÷åíèå èíîñòðàííûì ñïåöèàëüíûì ÿçûêàì ñ òî÷êè çðåíèÿ ëåêñèêîãðàôèè, à M. Czetyrba-Piszcza- ko (Olsztyn) è M. Czetyrba (Poznañ) pàññìîòðåëè íà ïðèìåðå óêðàèíñêîãî ÿçûêà derywaty fleksyjne i prefiksalne z íå- przedrostkowym, êîòîðûå ÿâëÿþòñÿ ôîðìîé ðåäêî âûñòóïàþùåé â ñîîòíåñåíèè do klasy pochodnych afiksalnych. Pochodne paradygmatyczne derywowane s¹ najczêciej od podstaw
276 Recenzje
czasowników, natomiast derywaty prefiksalne od odpowiednich niezaprzeczo- nych jednostek leksykalnych (ñ. 174).
G. Lisowska (S³upsk) ñâîé äîêëàä ïîñâÿòèëà ðàçâèòèþ ðóññêîãî ÿçûêà â ïðîèçâåäåíèÿõ ìàññîâîé ëèòåðàòóðû, èñïîëüçóÿ òåêñòû äåòåêòèâíûõ ðîìàíîâ Àëåêñàíäðû Ìàðèíèíîé. Àâòîð ñ÷èòàåò, ÷òî ìàññîâàÿ ëèòåðàòóðà â êàêîé-òî ñòåïåíè ÿâëÿåòñÿ îòðàæåíèåì ðåàëüíûõ êîììóíèêàòèâíûõ ñèòóàöèé, îáùåíèÿ è ïîâåäåíèÿ ëþäåé, îòðàæåíèåì êàðòèíû ÿçûêîâîé ðåàëüíîñòè (ñ. 163).
×àñòü òåêñòîâ âî âòîðîì ðàçäåëå îòíîñèòñÿ ê ðàçíîîáðàçíûì ïðîáëå- ìàì ïåðåâîä÷åñêîé äåÿòåëüíîñòè.  íèõ àâòîðû êàñàþòñÿ ïåðåâîäîâ õóäîæåñòâåííûõ òåêñòîâ ðóññêèõ àâòîðîâ íà ïîëüñêèé ÿçûê. D. Gierczyñska (S³upsk) ïðîàíàëèçèðîâàëà ñïîñîáû è àäåêâàòíîñòü ïåðåâîäà ðóññêîé ðàçãîâîðíîé ðå÷è íà ïîëüñêèé ÿçûê íà ïðèìåðå ïîâåñòè Ë. Óëèöêîé Ñîíå÷êà; M. B¹czkowska (Gdañsk) ðàññêàçîâ Þ. Äðóæíèêîâà, ó÷èòûâàÿ ëèòåðà- òóðîâåä÷åñêèå àñïåêòû ðóññêèõ ðåàëèé è èõ çíà÷åíèé â òåêñòå (ñ. 132).
Í. Â. Çèíóêîâà (Äíåïðîïåòðîâñê) çàíÿëàñü àíàëèçîì ïåðåâîäîâ ãåíäåðíî îðèåíòèðîâàííîé ëåêñèêè â òåêñòàõ àíãëîÿçû÷íîé ïóáëèöèñòèêè;
K. Koczur-Lejk (Szczecin) âëèÿíèåì êóëüòóðíûõ îòíîøåíèé íà âçàèìíûå ïåðåâîäû ïîëüñêèõ è ÷åøñêèõ òåêñòîâ â XVI âåêå. Ïðîèçâåäåíèÿ ïîëüñêèõ àâòîðîâ íå âñåãäà íàõîäèëè òîãäà ÷èòàòåëåé ñðåäè ÷åõîâ, íà ÷òî âëèÿëè
odrêbne warunki spo³eczne, gospodarcze, a tym samym ró¿nice w rozwoju kulturalnym miêdzy Polsk¹ a Czechami w XVI wieku (c. 151).
 ÷åòûðåõ òåêñòàõ II ðàçäåëà çàòðîíóòû ïðîáëåìû ìåòîäèêè è ñïîñîáîâ îáó÷åíèÿ ðóññêîìó ÿçûêó. Î âîçìîæíîñòè èçìåðåíèÿ âûñòóïàþùèõ òðóäíîñòåé â ðóññêèõ äèäàêòè÷åñêèõ òåêñòàõ èçëîæèëà K. W¹do³owska-Le- sner (Gdañsk); ðåçóëüòàòû îáëèêà è îáðàçà ó÷èòåëÿ ðóññêîãî ÿçûêà ïðåäñòàâèëà J. Fr¹ckowiak (Poznañ); oá èñïîëüçîâàíèè èãðû è èãðîâûõ ôîðì îáó÷åíèÿ äëÿ ïîâòîðåíèÿ èçó÷åííîãî ìàòåðèàëà ïèñàëà M. Wiatr- Kmiecik (Poznañ); o ïðèíöèïàõ êîììóíèêàòèâíîñòè è ó÷åòà ðîäíîãî ÿçûêà ïðè îáó÷åíèè ðóññêîìó ÿçûêó ïîëüñêèõ ñòóäåíòîâ-ôèëîëîãîâ äîêëàäûâàë A. Klimkiewicz (S³upsk).
Èçäàííûé â Ñëóïñêå ñáîðíèê ìàòåðèàëîâ ÿâëÿåòñÿ, êàê íàì êàæåòñÿ, î÷åíü íóæíûì. Ïðåäñòàâëåííûå â íåì îðèãèíàëüíûå è íîâûå ìàòåðèàëû, èíòåðåñíî ïîñòàâëåííûå âîïðîñû è èññëåäîâàííûå òåìû ìîãóò çàèíòåðåñîâàòü øèðîêèé êðóã ÷èòàòåëåé, â òîì ÷èñëå ïðåïîäàâàòåëåé, èññëåäîâàòåëåé è ñòóäåíòîâ âûñøèõ ó÷åáíûõ çàâåäåíèé.
Irena Rudziewicz
