Andrzej Kaszubkiewicz
Początki chrześcijaństwa w Polsce
-wystawa w Muzeum Pierwszych
Piastów na Lednicy
Studia Lednickie 5, 381-384
Poznań — Lednica 1998
P O C Z Ą T K I C H R Z E Ś C IJA Ń ST W A W P O L S C E — W Y S T A W A W M U Z E U M P IE R W S Z Y C H P IA S T Ó W N A L E D N IC Y
D o uroczystości Jubileuszu 1000-lecia śm ierci św. W o jciech a p rzygotow yw ało się w iele in sty tu cji w P olsce. S zczególnego je d n a k charakteru nabrały one w W ielkopolsce i na P om orzu G dańskim . M uzeum P ierw szych P iastów na L ednicy u czestniczyło w p ra cach organizacyjnych kom itetu k o śc ielno-państw ow ego funkcjonującego w G nieźnie. W śród w ielu inicjatyw p o d jęty ch w zw iązku z rocznicą, które w tym num erze S tudiów L ednickich są ró w n ież p rezentow ane, p rag n ę w spom nieć o w y staw ie pt. .P o czątki chrześcijaństw a w P o lsce” (ryc. 1). T y tu ł w ystaw y naw iązuje do istoty O strow a L ed n ick ieg o z czasów M ie szk a I. P oczątki ch rześcijań stw a i w ejście kraju w obręb k ultury łacińskiej w yraźnie prześledzić m ożna p o p rzez zabytki lednickie. O środek ostrow ski, jed en z najsilniejszych w p olańskim państw ie, odegra! w tym p ro cesie k lu czo w ą rolę.
W ystaw a składa się z kilku członów ilustrujących pew ne zagadnienia, które za prezentow ane zostały przez różnych autorów i uw zględniły specyficzny układ w nętrz ja k im i d y sponuje M uzeum na L ednicy.
W sali górnej tzw . „S karbczyka” na M ałym S kansenie zgodnie z m oim zam iarem , ukazano m om ent najw ażniejszy — sam akt chrztu, który był p o czątk iem now ego o k re su w dziejach państw a. Z ab y tk i najstarsze, które ilustrują to zag ad n ien ie są z reguły b ard zo skrom ne i niepozorne. W tej sy tu acji postanow iłem w yw ołać o praw ą p lastyczną w rażenie i nastrój odpow iadający epoce, co je s t zgodne z ten d en cją p an u jącą obecnie w m uzealnictw ie. G łów nym elem entem zajm ującym 2/3 w nętrza sali je s t schem atyczna rek o n stru k cja b aptysterium lednickiego (ryc. 2). U m ożliw iła ona u kazanie w skali 1 : 2 niew idocznych dziś lednickich basenów chrzcielnych ja k ie (oprócz P oznania) zach o w ały się do naszych czasów . Sym bolicznym elem entem konstrukcji je s t zdjęcie p a m iątkow ego krzyża um ieszczonego na O stro w ie L ednickim , z okazji ty siąc le cia śm ierci M ieszka I, oraz w idniejący nad nim iaciński napis „ja ciebie ch rzczę w im ię O jca i S yna i D ucha Ś w ięteg o ” . C a ło ść w zbogaca efektow ny kolorow y fotos kopuły ze złotej kaplicy K atedry Poznańskiej przedstaw iający pierw szych polskich św iętych i b ło gosław ionych. T ak zaaranżow ana sceneria je s t tłem d la p rezentow anych zabytków . W e w nętrzu baptysterium ek sponow any je s t p ozłacany w czesnorom ański relikw iarz tzw . pektorai i zrek o n stru o w an a sk rzy n eczk a relik w iarzo w a z o k ład zin ą k ościaną oraz insygnia b isk u p ie (srebrne kopie) z K atedry P oznańskiej w sw ej w ym ow ie po d k reśla ją c e rolę biskupa Jo rd an a w akcie chrztu.
382 KRONIKA
w czesnopiastow skiego państw a. Są w śród nich niew ielkie k rzyżyki ja k o w yraz i św ia dectw o akcji chrystianizacyjnej w różnych piastow skich grodach. B ursztynow e k rzy żyki z G dańska w yznaczają jak o b y szlak m isji św. W ojciecha.
N aprzeciw baptysterium znajduje się plansza z m apą państw a M ie szk a i Chrobrego u kazująca n ajstarsze ośrodki chrześcijańskie w kraju (ryc. 3). D ookoła m apy, w bor- diurze, ukazano najstarsze budow le rom ańskie zw iązane z akcją chrystianizacyjną. W środku m apy w ycięto niew ielki otw ór, przez który w idać p rzedstaw ioną graficznie bram ę III T ysiąclecia i Papieża przeprow adzającego m łodą parę Polaków w III T y siąclecie chrześcijaństw a w Polsce.
S ym boliczna oś bieg n ąca od k rzy ża w baptysterium do okienka z bram ą je s t osią całego tysiąclecia. Papież w drodze do G niezna 2 czerw ca 1997 roku znalazł się nad L ednicą w m iejscu chrztu państw a z p rzed ponad 1000 lat.
W dolnej sali tego sam ego obiektu kustosz — M ateusz Ł astow iecki i p lasty k — W ojciech K ujaw a ukazali ośrodek lednicki ja k o jed en z najznaczniejszych w kraju.
Ś ciany szczytow e zabudow ano dużym i w itrynam i, w których celem uzyskania w ię kszej pow ierzchni w ystaw ow ej, załam ano ściany w trzech p łaszczyznach. P rzestrzeń pom iędzy w itrynam i w ypełniono fotosem ukazującym z lotu p tak a całe założenie grodu na w yspie i obszar przyczółków m ostow ych. W dużym pow iększeniu zaprezentow ano p ozłacany relikw iarz — pektorał eksponow any w górnej sali.
W gablotach — w itrynach eksponow ane są w sposób niekonw encjonalny zabytki lednickie, p ozyskane w w yniku w ieloletnich badań archeologicznych. Są one ukazane
Ryc. 6. Ekspozycja w spichlerzu z Majkowa — pochówki wczesnopiastowskie. Abb. 6. Exposition im Speicher aus Majkowo — frühpiastische Gräber.
R y c . 7 . N a jsta r s z e o b ie k ty sak ra ln e W ie lk o p o ls k i i K ujaw na p o d g r o d z iu O stro w a L e g n ic k ie g o — e k s p o z y c ja m a k iet. A b b . 7 . D ie ä ltesten S akra lb au ten au s G ro ß p o le n u nd K u ia w u en a u f d em S u b u rb iu m v o n O stró w L ed n ick i — E x p o s itio n v o n M a k etten
w takiej aranżacji, że m im o znacznej destrukcji p o szczególnych obiektów — spraw iają w rażenie ak tu aln ie użytkow anych i spraw nych tech n iczn ie (ryc. 4).
N a w ystaw ie obejrzeć m ożem y najw iększą w kraju kolekcję m ilitariów w czesno- p iastow skich (ryc. 5), w spaniałe przedm ioty u żyw ane w otoczeniu dw oru w ładcy, np: m osiężne m isy z zastaw y stołow ej. N astępnie zestaw narzędzi zw iązanych z produkcją rolniczą i rzem ieślniczą, przedm ioty p o zyskane często w drodze w ym iany handlow ej, a której w ym ow nym św iadectw em funkcjonow ania są skarby m onet.
O glądając tę część ekspozycji odczytuje się łatw o w ielkość i znaczenie ośrodka lednickiego.
384 KRONIKA
K olejna część w ystaw y u m ieszczona została w drew nianym spichlerzu z M ajkow a i stanow i ekspozycję pośw ięconą pochów kom z okresu państw a pierw szych Piastów (ryc. 6). W ystaw ę przygotow ali A nna i Ja c e k W rzesińscy. N a podłożu z piasku do konano rekonstrukcji części cm entarza chrześcijańskiego z O strow a L ednickiego, gdzie zaprezentow ano różnorodność form i w yposażenia grobów . Z rekonstruow ane zostały grobow ce m urow ane znajdujące się w e w nętrzu k o śc io ła jed n o n aw o w eg o na w yspie. U kazano rów nież groby należące do ów czesnej elity usytuow ane w głów nych ośrodkach grodow ych w Poznaniu, G nieźnie, K rakow ie, W iślicy, W rocław iu itp.
W ystaw ę kończy o ptym istyczna bardzo lapidarna w sw ojej w ym ow ie rycina przed staw iająca scenę zm artw ychw stania zam ieszczo n a w je d n y m ze średniow iecznych k o deksów gnieźnieńskich.
N ie będę opisyw ał oryginalnych obiektów znajdujących się na w yspie, znanych w ielu zw iedzającym . M uszę je d n a k odnotow ać przy g o to w an ą na ju b ile u sz 1997 roku — dzięki uprzejm ości w ładz G m iny P ob ied zisk a — atrak cy jn ą p rezen tację m akiet. U sytuow ane na podgrodziu w yspy m akiety ukazyw ały n ajstarsze obiekty sakralne h i storycznej W ielkopolski i K ujaw , w śród których w yjątkow o o k azale prezentow ały się katedry w Poznaniu i G nieźnie (ryc. 7). W szystkie obiekty ustaw ione były w przestrzeni zgodnie z układem geograficznym .
T a część ekspozycji w zb u d zała duże zainteresow anie szczególnie w śród m łodszej części zw iedzających M uzeum .
W ystaw a na L ednicy w istotny sposób uzupełniła bogaty p rogram obchodów j u bileuszu śm ierci św. W ojciecha organizow anych w kraju.
Abb. 1. Eröffnung der Ausstellung in "Skarbczyk" (kleine Schatzkammer) am 23.05.1997
Ryc. 2. Wystawa w sali górnej „Skarbczyka” - rekonstrukcja baptysterium lednickiego Abb. 2. Ausstellung im oberen Saal von "Skarbczyk" - Rekonstruktion des Baptisteriums in der Burg auf dem Ostrów Lednicki
Ryc. 3. Wystawa w sali górnej „Skarbczyka” - najstarsze ośrodki chrześcijańskie w Polsce Abb. 3. Ausstellung im oberen Saal von "Skarbczyk" - älteste christliche Zentren in Polen
Ryc. 4. Ekspozycja w sali dolnej - Ostrów Lednicki, jeden z głównych ośrodków w państwie Mieszka 1 Abb. 4. Exposition im unteren Saal - Ostrów Lednicki, das wichtige Zentrum im Staat des Mieszko 1
Ryc. 5. Fragment ekspozycji w sali dolnej - militaria lednickie
Abb. 5. Fragment der Exposition im unteren Saal - Militaria von Lednica
