Dyplomacja ekonomiczna w Polsce – organizacja, zadania
i kierunki działalności
Kamilla Marchewka-Bartkowiak
Economic diplomacy in Poland: organization, tasks and directions of activity
The article describes the current model of Polish economic diplomacy. The author provides an overview of its organiza- tion, scope of tasks and instruments used. She also outlines directions for future activities in this area.
Wprowadzenie
Wsparcie administracji publicznej dla krajowych przedsię- biorstw wchodzących lub działających już na rynkach między- narodowych stanowi jeden z głównych priorytetów polityki gospodarczej i zagranicznej większości państw. Jest to także ważna płaszczyzna szeroko rozumianej współpracy admini- stracji i podmiotów gospodarczych (business-administration relations).
W obecnej sytuacji trwającego kryzysu finansowego zwięk- szenie wysiłków władz publicznych w celu wsparcia eksportu, rozwoju międzypaństwowych kontaktów gospodarczych i przyciągnięcia inwestorów zagranicznych na rynek krajowy staje się jednym z głównych kierunków działań antykryzyso- wych, ale też stanowi podłoże długoterminowej zmiany pozy- cji handlowej i gospodarczej kraju.
Z ostatnich danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż w 2013 roku wartość eksportu Polski wyniosła 152,8 mld euro, co stanowiło wzrost o 6,5% w relacji do roku poprzedniego. Należy też zwrócić uwagę, iż nastąpiło zwięk- szenie rocznego eksportu m.in. do Afryki (o 30,2%), Ameryki Południowej, Australii i Oceanii (o około 17%), Ameryki Ła- cińskiej (o 14,4%) i Azji (o 10,4%)1. W tym samym czasie do
1 www.stat.gov.pl.
krajów europejskich eksport wzrósł o 5,5%. Z kolei Korpora- cja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych SA w swoich pro- gnozach przewiduje, że w latach 2014–2015 eksport zwięk- szy się odpowiednio o 9,5% i 12,6%, co w ujęciu nominalnym odpowiada wzrostowi o 169,8 mld euro oraz do 191,3 mld euro2.
W powyższym kontekście istotnym zagadnieniem staje się wprowadzony w Polsce model dyplomacji ekonomicznej, czyli jej organizacja i zadania, zakres stosowanych instru- mentów wsparcia dla przedsiębiorstw, a także kierunki re- alizacji w kolejnych latach. Temu tematowi poświęcony jest niniejszy artykuł.
Istota dyplomacji ekonomicznej
Samo pojęcie „dyplomacja” nie jest do dzisiaj jednoznaczne w teorii i praktyce tematu, co więcej – stale ewoluuje i nadal wywołuje kontrowersje3. Generalnie uważa się, że dyploma- cja jest to działalność organów państwa i jego przedstawi- cielstw za granicą w celu ochrony i realizacji jego interesów
2 www.kuke.com.pl.
3 Patrz m.in. E. Molendowski, W. Polan, Dyplomacja gospodarcza, Oficyna Wolters Kluwer Business, Kraków 2007.
zewnętrznych w sposób pokojowy4, ale też szerzej dyploma- cję traktuje się jako mechanizm reprezentacji, komunikacji i negocjacji pomiędzy państwami i innymi międzynarodo- wymi aktorami (podmiotowymi, instytucjami) prowadzącymi określoną działalność5.
W literaturze tematu, jak i w dokumentach publicz- nych nie ma także jednoznacznej definicji terminu dyplo- macji ekonomicznej. Zgodnie ze słownikiem dyplomacji G. Berridge’a i A. Jamesa6, „dyplomacja ekonomiczna” (eco- nomic diplomacy) powiązana jest z przyjętą polityką gospo- darczą, włączając w to pracę delegacji na konferencjach or- ganizowanych przez instytucje międzynarodowe (np. WTO).
W ramach dyplomacji ekonomicznej zatrudnieni są zatem odpowiedni specjaliści z tego zakresu, realizujący szczegól- ne cele polityki zagranicznej państwa. Jednak najważniejsze wydaje się to, że dzięki dyplomacji ekonomicznej kraje regu- larnie i kompleksowo komunikują się ze sobą i, jak wskazuje S.K. Rana, maksymalizują narodowe korzyści w różnych ob- szarach i rodzajach działalności, jak handel, inwestycje i inne formy wymiany7.
W tym miejscu należy zatem zauważyć, że dodatkowo wy- różnia się pojęcie „dyplomacji handlowej”, czy też komercyjnej (commercial diplomacy), która nakierowana powinna być na działalność w ramach polityki handlowej związanej z negocja- cjami kontraktów handlowych, rozstrzyganiem sporów han- dlowych i usługami wsparcia biznesu8. Dlatego dyplomatów handlowych łączy się często z takimi zadaniami jak: otwie- ranie zagranicznych rynków dla krajowych przedsiębiorstw, współudział w realizacji rządowych programów rozwoju go- spodarczego kraju, podejmowanie działań na rzecz napływu inwestycji zagranicznych czy też działań interwencyjnych na szczeblu administracji rządowych w interesie krajowych firm i instytucji9.
W polskim tłumaczeniu, termin „dyplomacja ekonomiczna”
traktowana jest zamiennie z terminem „dyplomacja gospo- darcza”, ale często odmiennie w stosunku do „dyplomacji han- dlowej”. Ponadto w dokumentach Ministerstwa Spraw Zagra- nicznych pojawiają się także takie zwroty, jak „ekonomizacja dyplomacji” czy „ekonomizacja polityki zagranicznej”.
Wydaje się zatem, że dyplomacja ekonomiczna ma głów- nie wymiar makroekonomiczny (państwowy), a dyplomacja handlowa powinna realizować cele mikroekonomiczne (ope- racyjne). Jak się jednak wyraźnie podkreśla, w praktyce zada- nia dyplomacji ekonomicznej i handlowej są często trudne do wyodrębnienia, dlatego konieczna jest ich ścisła koordynacja.
4 J. Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, Wydawnictwa Praw- nicze PWN, 2000, s. 29.
5 Innovation in Diplomatic Practice, J. Melissen (red.), Macmillan, London 1999, p. XVI–XVII.
6 G.R. Berridge, A. James, A dictionary of diplomacy, Palgrave Mac- millan 2003.
7 S.K. Rana, Economic diplomacy: the experience of developing sta- tes [w:] The new economic diplomacy, Ashgate Publishing, Hampshire 2007.
8 M. Kostecki, O. Naray, Commercial diplomacy and international business, „Discussion Papers in Diplomacy” 2007, Netherlands Institute of International Relations „Clingendael”, www.clingendael.nl.
9 R. Sanerand, L. Yiu, International Economic Diplomacy: Mutations in Post-modern Times, „Discussion Papers in Diplomacy 2003”, nr 84 Netherlands Institute of International Relations „Clingendael”, www.
clingendael.nl.
Organizacja dyplomacji ekonomicznej w Polsce
Zgodnie z ustawą o działach administracji rządowej (Dz.U.
z 2007 nr 65 poz. 437) w Polsce zadania związane z dyploma- cją ekonomiczną (gospodarczą) zostały podzielone pomiędzy dwa działy, tj.:
• dział gospodarka (art. 9), do którego zaliczono m.in.
takie sprawy jak: formułowanie założeń współpracy gospodarczej z zagranicą, współpraca z organizacjami międzynarodowymi o charakterze gospodarczym oraz prowadzenie działań w zakresie kształtowania i reali- zacji polityki handlowej, a także promocja gospodarki, w tym wspieranie rozwoju eksportu i inwestycji polskich za granicą,
• dział sprawy zagraniczne (art. 32), do którego zalicza się m.in. koordynację polityki zagranicznej oraz dyploma- cję publiczną, a także wspieranie działań promujących polską gospodarkę realizowanych w ramach innych działów.
Za okres formalnego ustanowienia dyplomacji ekono- micznej w Polsce należy przyjąć rok 2005, gdy w ramach rzą- dowego programu „Solidarne Państwo” Ministerstwo Spraw Zagranicznych zostało zobowiązane do jej budowy w opar- ciu o funkcjonujące od 1999 r. na placówkach zagranicznych wydziały ekonomiczno-handlowe (w skrócie WEH) podległe Ministerstwu Gospodarki10. Ponadto należy dodać, iż w Kra- jowym Programie Reform na lata 2005–2008 zapowiedziano m.in. wzmocnienie instytucjonalne systemu promocji go- spodarczej Polski i jej efektywną koordynację, a także zmia- nę zasad działania Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych oraz ustawowe powołanie agencji promocji gospodarczej11.
Na podstawie powyższych deklaracji Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Gospodarki podpisały w 2006 r.
dwa porozumienia:
• w sprawie ustanowienia dyplomacji ekonomicznej12 oraz
• w sprawie współpracy przy realizacji zadań Ministra Go- spodarki z zakresu promocji handlu i inwestycji zagra- nicznych przez polskie placówki zagraniczne, w których nie funkcjonują wydziały promocji handlu i inwestycji (WPHI)13.
Zgodnie z tymi uzgodnieniami większość wydziałów eko- nomiczno-handlowych14 działających w ramach placówek za-
10 Do 2006 r. Ministrowi Gospodarki podległych było 79 wydzia- łów ekonomiczno-handlowych ambasad i konsulatów generalnych RP (na podstawie informacji uzyskanych z Ministerstwa Gospodarki).
11 Krajowy Program Reform na lata 2005–2008, Rada Ministrów, grudzień 2005, s. 17.
12 Porozumienie z 7 lutego 2006 r.
13 Porozumienie z 14 września 2006 r.
14 Z informacji Ministerstwa Gospodarki wynika, że 34 z 79 WEH zostało zlikwidowanych. Na bazie zlikwidowanych jednostek miały powstać WE utworzone przez MSZ. Z pozostałych 45 WEH utworzono WPHI. Skutkiem formalnej likwidacji WEH było także przejęcie przez MSZ od MG: 307 stanowisk (tj. ok. 52% zasobów kadrowych), majątku (m.in. 9 działek z zabudową biurowo-mieszkalną, 2 budynki biurowe oraz 15 mieszkań własnościowych) oraz 38 mln zł przeznaczonych na utrzymanie stanowisk przejętych pracowników i majątku.
granicznych w poprzednich 10 latach miało zostać przekształ- cone w wydziały lub stanowiska ds. ekonomicznych, zwane wydziałami ekonomicznymi (WE). Zadania realizowane przez wydziały ekonomiczne miały być koordynowane pomiędzy MSZ i MG. Z pozostałych WEH utworzono wydziały promocji i handlu (WPHI) podległe Ministerstwu Gospodarki.
Ponadto należy dodać, iż w obydwu porozumieniach za- znaczono, że powyższe uzgodnienia będą obowiązywały do czasu utworzenia agencji promocji gospodarczej (później na- zwanej też Polską Agencją Handlu i Inwestycji). Do dziś agen- cja taka nie powstała.
Obecnie zatem zadania dyplomacji ekonomicznej w pla- cówkach zagranicznych realizowane są przez wydziały podle- głe dwóm odrębnym resortom, tj. Ministerstwu Spraw Zagra- nicznych i Ministerstwu Gospodarki.
Zadania MG i MSZ w zakresie dyplomacji ekonomicznej
W świetle przyjętych podstaw organizacyjnych, kluczowa jest zatem konieczność koordynacji zadaniowej dyplomacji ekonomicznej zarówno na szczeblu resortowym, jak i zadań realizowanych przez wyznaczone wydziały poszczególnych placówek zagranicznych.
W przyjętych przez Radę Ministrów w marcu 2012 r. „Prio- rytetach polskiej polityki zagranicznej na lata 2012–2016”15 w ramach obszarów: Promocja Polski za granicą oraz Służba zagraniczna przyjęto m.in. zadania:
• prowadzenie jednolitej polityki komunikacyjnej oraz utrzymanie spójności działań promocyjnych, przy jed- noczesnym zachowaniu wielu podmiotów zaangażo- wanych w promowanie Polski poza granicami kraju,
• utworzenie efektywnego systemu (m.in. w ramach go- spodarki) promocji Polski za granicą oraz wprowadzenie zasad jej koordynacji przez m.in. wzmocnienie współ- pracy międzyresortowej w tym zakresie,
• usprawnienie mechanizmów koordynacji współpracy międzynarodowej resortów, urzędów i instytucji.
Jak wskazuje Ministerstwo Gospodarki podstawowym kie- runkiem działania 48 WPHI podległych temu resortowi jest promocja polskiego eksportu, bezpośrednich inwestycji za- granicznych oraz polskich inwestycji za granicą. Dla każdego WPHI opracowane są i zatwierdzone przez MG roczne progra- my działań promocyjnych.
Zgodnie z informacjami zawartymi na wspólnej stronie internetowej WPHI ambasad i konsulatów RP16, do zadań tych jednostek należy udzielanie wsparcia małym i średnim przedsiębiorstwom w kontaktach gospodarczych w świecie, w szczególności:
1. Promocja polskiej gospodarki i produktów.
2. Ułatwianie dostępu do rynku towarów i usług kraju urzędowania.
3. Ochrona interesów polskich przedsiębiorców w kontak- tach z administracją i podmiotami gospodarczymi.
4. Przyciąganie inwestycji zagranicznych do Polski.
15 Priorytety Polskiej Polityki Zagranicznej na lata 2012–2016, Warszawa, marzec 2012 r.
16 polska.trade.gov.pl.
5. Wspieranie i doradztwo dla polskich eksporterów; w tym zwłaszcza udzielanie informacji o warunkach podejmo- wania działalności gospodarczej, wymagań formalnych, procedur, instytucje, podatków itp.
6. Udzielanie informacji na temat możliwości nawiązania i prowadzenia współpracy handlowej, inwestycyjnej lub kooperacyjnej.
7. Udostępnianie baz danych importerów, potencjalnych inwestorów i eksporterów.
8. Udostępnianie wykazu otrzymanych bezpośrednio za- pytań ofertowych.
9. Udzielanie informacji o imprezach targowych, giełdach towarowych i warunkach uczestnictwa, a także pomoc w organizowaniu wystąpień targowych polskich przed- siębiorstw.
10. Przekazywanie ofert polskich eksporterów potencjal- nym importerom i reprezentującym je instytucjom, bez- płatnym bazom danych itp.
11. Uzyskiwanie lub pośredniczenie w uzyskaniu opinii handlowych o przyszłych partnerach firm polskich.
12. Wyszukiwanie partnerów kooperacyjnych i inwestycyj- nych dla firm polskich.
13. Organizacja seminariów i misji na tematy gospodarcze.
14. Inicjowanie współpracy między regionami.
Z kolei Ministerstwo Spraw Zagranicznych wśród zadań w zakresie wspierania polskich przedsiębiorstw za granicą wy- różnia17:
• wsparcie informacyjne,
• wsparcie samoorganizacji,
• interwencje w przypadkach dyskryminacji lub narusze- nia praw polskich przedsiębiorców,
• wsparcie kluczowych transakcji handlowych lub projek- tów inwestycyjnych,
• ogólną promocję polskiej gospodarki, w tym klimat inwestycyjny oraz wiarygodność w kontaktach han- dlowych.
W ostatnim okresie celami dyplomacji ekonomicznej MSZ realizowanej na rynkach zagranicznych było dodatkowo:
• budowa pozytywnego wizerunku polskiej gospodarki, jako stabilnego partnera handlowego i inwestycyjnego,
• wspieranie eksporterów i inwestorów, a tym samym wzrost aktywności handlowej i inwestycyjnej polskich przedsiębiorstw za granicą.
Instrumenty dyplomacji ekonomicznej
Możliwość realizacji przyjętych celów i zadań uwarunko- wana jest zakresem instrumentów dyplomacji ekonomicznej, których potencjalna ilość i rodzaj jest trudny do jednoznacz- nego zdefiniowania, gdyż wynika głównie z doświadczeń po- szczególnych państw i praktyki międzynarodowej. Niemniej jednak ważne wydaje się, aby zakres instrumentów znajdu- jących się w dyspozycji dwóch odrębnych resortów w Polsce
17 Na podstawie Instrukcji nr 2 Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 11 sierpnia 2009 r. w sprawie wspierania interesów gospodar- czych polskich przedsiębiorców przez polskie placówki zagraniczne.
był skoordynowany i dostosowany do stale zmieniających się warunków współpracy z przedsiębiorstwami.
Do instrumentów wsparcia informacyjnego przedsię- biorstw znajdujących się w dyspozycji WPHI (podległe MG) zalicza się głównie18:
• analizy sektorowe i branżowe,
• przewodniki dla eksporterów i inwestorów,
• cykliczne biuletyny i/lub newslettery,
• materiały promocyjno-reklamowe polskich przedsię- biorców na imprezach targowo-wystawienniczych,
• serwis internetowy www.trade.gov.pl.
Ponadto do działań podejmowanych przez pracowników WPHI należy m.in.:
• przekazywanie praktycznych informacji dotyczących uwarunkowań eksportowo-inwestycyjnych na rynku kraju urzędowania,
• udzielanie informacji polskim przedsiębiorcom odnoś- nie warunków eksportu konkretnych grup towarów w zakresie zagadnień prawnych, podatkowych, certy- fikacyjnych, z zakresu prawa pracy itp. ze wskazaniem miejsca/linków do informacji/danych źródłowych,
• rekomendowanie zainteresowanym przedsiębiorcom formuły działań promocyjno-marketingowych stosow- nie do konkretnego asortymentu i specyfiki rynku kraju urzędowania,
• udostępnianie informacji o nowych opracowaniach i analizach rynkowych, a także organizowanych konfe- rencjach, seminariach i warsztatach do organizacji oto- czenia biznesu, w tym organizacji samorządu gospodar- czego i organizacji pracodawców,
• udzielanie wsparcia dla zorganizowanych misji gospo- darczo-handlowych polskich przedsiębiorców (min.
5 przedsiębiorców w misji) w zakresie matchmakingu,
• przekazywanie informacji dotyczących opinii o firmach z kraju urzędowania WPHI – o ile możliwe jest ich nie- odpłatne uzyskanie z organów rejestrowych, izb gospo- darczych, wywiadowni gospodarczych (w przypadku braku nieodpłatnych źródeł – przekazanie danych adre- sowych instytucji świadczących tego typu usługi jest odpłatne),
• rozeznanie możliwości udzielania pomocy w odzyska- niu/windykacji należności polskiego przedsiębiorcy (w przypadku braku możliwości takiej pomocy – prze- kazanie danych adresowych do stosowanych kancelarii prawnych/windykacyjnych),
• w przypadku zgłoszenia przez polskiego przedsiębiorcę zapotrzebowania na informacje, analizy lub usługi wy- kraczające poza możliwości operacyjne WPHI następuje przekazanie danych adresowych instytucji świadczą- cych tego typu usługi odpłatnie, w tym kancelarii praw- nych, biur konsultingowych.
W ostatnim czasie wdrożono także nowy system współpra- cy WPHI z siecią tzw. Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporte- rów (COIE), działających m.in. przy urzędach marszałkowskich, gdzie eksperci udzielają informacji dotyczących identyfikacji rynku zagranicznego dla danego produktu/usługi. W systemie
18 Na podstawie informacji uzyskanych z Departamentu Promocji i Współpracy Dwustronnej Ministerstwa Gospodarki.
COIE funkcjonuje obecnie 15 województw, w oparciu o Poro- zumienie Ramowe zawarte pomiędzy MG a Urzędami Marszał- kowskimi do 2020 r. oraz rocznymi umowami wykonawczymi.
System ten stwarza regionom możliwość rozwoju przedsię- biorstw na arenie międzynarodowej przez:
• nawiązanie kontaktów z nowymi partnerami zagranicz- nymi,
• bezpłatny dostęp do światowych baz danych (B2B),
• bliską współpracę z WPHI, posiadającymi aktualną i ob- szerną wiedzę o warunkach dostępu i funkcjonowania na wybranych rynkach zagranicznych.
Z kolei Ministerstwo Spraw Zagranicznych19 wyraźnie de- klaruje, że zarówno resort, jak i podległe placówki zagranicz- ne – bez jakichkolwiek oznak preferencji, czy dyskryminacji – stosują jednakowe instrumenty wsparcia wobec wszystkich przedsiębiorstw zarejestrowanych na terenie RP, niezależnie od ich formy prawnej i struktury własnościowej. W ramach dekla- rowanych zadań dyplomacji ekonomicznej wsparcie to może być realizowane z wykorzystaniem instrumentów, takich jak20:
• misje przedsiębiorstw towarzyszące wizytom zagranicz- nych członków kierownictwa MSZ,
• przygotowywane przez placówki dyplomatyczne Infor- matory Ekonomiczne oraz przewodniki, zawierające in- formacje na temat sytuacji makroekonomicznej oraz sy- stemowych i prawno-instytucjonalnych uwarunkowań współpracy między partnerami gospodarczymi w kraju przyjmującym,
• inicjowanie i wsparcie przy tworzeniu bilateralnych izb lub klubów gospodarczych,
• regularne spotkania z polskimi przedsiębiorcami na te- mat problemów działania na lokalnym rynku,
• interwencje dotyczące np. wyjaśnień w sprawie doku- mentacji towarowej, dodatkowych obciążeń po kontroli celnej, nieuzasadnionego zakazu wwozu towarów, nie- dotrzymania warunków umowy, ograniczeń w dostępie do rynku, dyskryminacji polskich podmiotów,
• wsparcie kluczowych transakcji handlowych i projek- tów inwestycyjnych, w tym udziału w przetargach pub- licznych, w prywatyzacji, transakcjach eksportowych,
• konferencje i seminaria gospodarcze w Polsce i za gra- nicą – z udziałem polskich firm, ośrodków badawczych i ekspertów gospodarczych, a także wydarzenia promo- cyjne o tzw. charakterze przekrojowym (np. dotyczącym promocji przedsiębiorczości kobiet),
• spotkania aktualnych i przyszłych kierowników placó- wek dyplomatycznych z przedsiębiorstwami,
• wizyty studyjne zagranicznych dziennikarzy ekono- micznych.
Ponadto, zgodnie z informacjami MSZ, większość placó- wek dyplomatycznych stale kontaktuje się i współpracuje z PAIiIZ SA (jako najważniejszym partnerem w ramach współ- pracy inwestycyjnej), Agencją Rozwoju Przemysłu SA oraz za- rządami SSE (specjalnych stref ekonomicznych).
19 Na podstawie danych uzyskanych z Departamentu Współpracy Ekonomicznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
20 Na podstawie Informacji nt. wsparcia udzielonego przedsię- biorstwom przez Ministerstwo Sprawa Zagranicznych w latach 2009–
2012.
Działalność i dalsze kierunki dyplomacji ekonomicznej
Poniżej przedstawiono zakres realizacji przyjętych zadań z wykorzystaniem dostępnych instrumentów przez MG i MSZ w latach 2012–2013, jak również kierunki dyplomacji gospodar- czej wyznaczone wspólnie przez oba resorty na początku 2014 r.
Zgodnie z informacjami Ministerstwa Gospodarki, w wyni- ku wykorzystania dostępnych instrumentów wsparcia przed- siębiorstw przez WPHI, w 2012 r. zrealizowano następujące działania21:
• udzielono odpowiedzi na zapytania podmiotów gospo- darczych (polskich i z kraju urzędowania) – prawie 47 tys.,
• przekazano informacje do Portalu Promocji Eksportu (zapytania ofertowe, informacje o przetargach itp.) – ok.
32 250,
• dostarczono opracowania/uaktualnienia (przewodniki po rynku, biuletyny gospodarcze, opracowania branżo- we i in.) – ok. 7500,
• zorganizowano stoiska informacyjne na targach, wysta- wach i innych imprezach promocyjnych – 473,
• zorganizowano (lub współorganizowano) seminaria, konferencje, warsztaty – 585,
• przedstawiono prezentacje, referaty wygłoszone przez pracowników WPHI na imprezach zorganizowanych przez podmioty zewnętrzne – 534,
• zorganizowano delegacje polskich przedsiębiorstw, w obsługę których zaangażowane były WPHI – ok. 790,
• zorganizowano misje gospodarcze, w które obsługę były zaangażowane WPHI – 217,
• opublikowane przez WPHI artykuły, notatki, wywiady w prasie – 1042,
• udzielone wywiady, audycje, programy w RTV – 412.
Z kolei aktywność Ministerstwa Spraw Zagranicznych w obszarze wspierania przedsiębiorstw obejmowała w 2012 r.
współpracę z grupą ponad 600 polskich firm na prawie 70 ryn- kach świata (wspierane były firmy aktywne często na więcej niż jednym rynku). Łączna liczba indywidualnych działań wspie- rających (przy konkretnych transakcjach handlowych i pro- jektach inwestycyjnych) oceniona została w 2012 r. na około 1000, przy czym liczba ta nie uwzględnia całego spektrum bieżących działań o charakterze informacyjno-promocyjnym.
Aktywność dyplomacji (w tym wydziałów ekonomicznych) dotyczyła także współpracy z grupą kilkuset polskich firm, re- prezentujących głównie sektory: budowlany i infrastruktural- ny, energetyczny i wydobywczy, transportowy, obronny, dóbr konsumpcyjnych, w tym przetwórstwa spożywczego, branże innowacyjne, w tym tzw. zielone technologie (inicjatywa Mini- sterstwa Środowiska Greenevo – Akcelerator Zielonych Techno- logii). Sektorem, który znacząco korzysta ze wsparcia MSZ jest szeroko rozumiana energetyka, co ma uzasadnienie zarówno ze względu na kluczową rolę bezpieczeństwa energetyczne- go w zapewnieniu bezpieczeństwa ekonomicznego państwa, jak i ze względu na szczególne traktowanie tego sektora przez inne kraje. Aktywność polskiej dyplomacji w ostatnim okresie koncentrowała się szczególnie w obszarze gazu łupkowego, m.in. przez wsparcie dla firm poszukujących dostępu do złóż surowców (węglowodorów).
21 Na podstawie informacji uzyskanych z MG.
Zgodnie z danymi prezentowanymi przez oba resorty22, w 2013 r. przeprowadzono następujące działania w zakresie dyplomacji gospodarczej:
• przeprowadzono ponad 5000 spotkań,
• udzielono ponad 75 000 odpowiedzi na przesłane zapy- tania,
• udzielono wsparcia dla 133 istotnych transakcji oraz projektów inwestycyjnych,
• zorganizowano ponad 1000 seminariów i forów oraz 4700 wydarzeń promocyjnych,
• współorganizowano ponad 500 misji,
• podjęto 328 skutecznych interwencji w przypadku dys- kryminacji.
W ramach przyjętego przez MG oraz MSZ planu działań na 2014 r. przewidywane są dalsze przedsięwzięcia promocyjne:
• w Azji, jako jednego z wiodących kierunków zaintere- sowania przedsiębiorstw (w tym w Chinach, Wietnamie, Indiach, Mongolii, a także Australii),
• w Afryce – umożliwiając dalsze zwiększanie polskiego eksportu (w tym m.in. w Algierii, Iranie, Tunezji, Etiopii, Senegalu, Ghanie, RPA, Zambii, ZEA),
• w Ameryce Północnej i Łacińskiej w ramach budowy pozycji polskich firm (w tym w USA, Kanadzie, Chile, Ko- lumbii),
• w WNP stanowiącego ważny rynek dla polskich przed- siębiorstw (w tym w Rosji, Azerbejdżanie, Białorusi, Ka- zachstanie, Mołdawii, Turkmenistanie),
• w Europie w ramach współpracy z partnerami strategicz- nymi oraz poszukiwania nowych rynków (w tym w Niem- czech, Turcji, Albanii, Danii, Wielkiej Brytanii, Włoszech).
Zapowiedziane zostały także nowe rozwiązania i inicjaty- wy w ramach dyplomacji gospodarczej, jak:
• regularne konsultacje MSZ-MG z przedsiębiorstwami,
• kompleksowe przygotowanie przedsiębiorców przed planowanymi wizytami zagranicznymi (seminaria, kon- ferencje, szkolenia),
• monitoring nowych rynków i efektowności dyplomacji ekonomicznej (planowany nowy system oceny i nowe instrumenty motywujące),
• wykorzystanie synergii w działaniach w zakresie pomo- cy rozwojowej, nowych obszarów (np. stacje badawcze PAN),
• aktywna rola w promocji udziału firm w systemie mię- dzynarodowych zamówień,
• stypendia dla zagranicznych studentów, współpraca z absolwentami i Polonią, w tym programy i inicjatywy angażujące polskie przedsiębiorstwa.
Podsumowanie
Zaprezentowane w artykule informacje pochodzące głów- nie z Ministerstwa Gospodarki i Ministerstwa Spraw Zagra- nicznych wskazują na to, że w ostatnich latach nastąpił zna-
22 Promocja gospodarcza i wsparcie przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych 2013–2015, prezentacja I. Antoniszyn-Klik oraz K. Kac- perczyk z dnia 27 lutego 2014 r., Ministerstwo Gospodarki oraz Mini- sterstwo Sprawa Zagranicznych.
Zespół redakcyjny:
Grzegorz Gołębiowski (redaktor naczelny), Adrian Grycuk (sekretarz redakcji; tel. +48 22 694 20 69, e-mail: adrian.grycuk@sejm.gov.pl), Dobromir Dziewulak, Piotr Russel, Piotr Chybalski
Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, ul. Zagórna 3, 00-441 Warszawa czący rozwój współpracy pomiędzy administracją publiczną
i przedsiębiorstwami w ramach dyplomacji gospodarczej. Jest to z pewnością skutkiem coraz większego zainteresowania przedsiębiorców wsparciem publicznym, w tym dostępem do szeroko stosowanych instrumentów informacyjnych, działal- ności organizacyjnej, jak i bezpośrednich interwencji władz w rozwiązywaniu bieżących problemów prawno-ekonomicz- nych za granicą.
Należy jednak zauważyć, iż przyjęty obecnie model dy- plomacji gospodarczej odbiega od założonego w pierwot- nych uzgodnieniach modelu agencyjnego, czyli utworzenia wyspecjalizowanej agencji wykonawczej skupiającej zadania w obszarze dyplomacji zarówno ekonomicznej, jak i handlo- wej. Należałoby się zatem zastanowić czy brak nie do końca spójnego modelu dyplomacji ekonomicznej w Polsce może ograniczać koordynację pomiędzy zadaniami realizowanymi przez MSZ i MG, powodować powielanie się zadań i kom- petencji na szczeblu administracji, ale także być przyczyną nieporozumień zadaniowych bezpośrednio na placówkach zagranicznych.
Literatura
1. Molendowski E., Polan W., Dyplomacja gospodarcza, Ofi- cyna Wolters Kluwer Business, Kraków 2007.
2. Sutor J., Prawo dyplomatyczne i konsularne, Wydawni- ctwa Prawnicze PWN, 2000.
3. Innovation in Diplomatic Practice, J. Melissen (red.), Mac- millan, London 1999.
4. Berridge G.R., James A., A dictionary of diplomacy, Pal- grave Macmillan 2003.
5. Rana S.K., Economic diplomacy: the experience of devel- oping states [w:] The new economic diplomacy, Ashgate Publishing, Hampshire 2007.
6. Kostecki M., Naray O., Commercial diplomacy and in- ternational business, „Discussion Papers in Diplomacy”
2007, Netherlands Institute of International Relations
„Clingendael”, www.clingendael.nl.
7. Sanerand R., Yiu L., International Economic Diplomacy:
Mutations in Post-modern Times, „Discussion Papers in Diplomacy” 2003, nr 84, Netherlands Institute of Inter- national Relations „Clingendael”, www.clingendael.nl.
