Prognozy techniczno - ekonomiczne zagospodarowania zużytych opon w Polsce

(1)

S.C adt& H & iy nr 7 listopad - grudzień 1997 TOM 1

Wanda Parasiewicz , Barbara Jurkowska , Alicja Aleksandrowicz

Prognozy techniczno - ekono

miczne zagospodarowania zużytych opon w Polsce

Dokonano przeglądu aktualnej sytuacji w zakresie gospodarki złomem gumowym w Polsce. Omówiono techniczne i ekonomiczne aspekty różnych metod zagospodarowania opon wycofanych z eksploatacji. Stwierdzono, że najistotniejszą przeszkodą w rozwiązaniu problemu zużytych opon jest ich zbieranie i transport. Kosztami tych operacji najczęściej je st obciążony przetwórca złomu gumowego, co sprawia, że produkty otrzymane z odpadów

nie są konkurencyjne i trudno znaleźć na nie nabywców.

W Polsce istnieją możliwości zagospodarowania opon wycofywanych z eksploatacji. Dysponujemy wystarczającymi mocami produkcyjnymi w bieżnikowniach. Istnieją również wytwórnie miału gumowego i regeneratu, jednak w ten sposób utylizuje się zaledwie ok. 12% zużytych opon. Istnieją także ogromne możliwości wykorzystania odpadów gumowych jako źródła energii. Polskie cementownie, zastępując 10%o paliwa tradycyjnego oponami, mogłyby spalać ich ok. 300 tys. ton rocznie, podczas gdy aktualną podaż zużytych opon szacuje się na ok. 100 tys. t rocznie.

Słowa kluczowe: zagospodarowanie odpadów, odpady gumowe, zużyte opony, bieżnikowanie, rozdrabnianie opon, piroliza opon, spalanie opon

Technical and economical prognosis of utylization of used tyres in Poland

The present state o f rubber waste management in Poland is reviewed.

Technical and economical aspects o f different method o f utylization o f used tyres is analysed. The main problem which have to be solved is collection and transport.

Usually the cost o f this operation is covered by producer o f new products from rubber wastes, which results in poor economical balance, and marketing problems.

Technical possibilities fo r rubber waste recycling in Poland covered actual needs, in the area o f retreading, grinding and reclaiming, but material recycling does not excide approx. 12%) o f total used tyre arising. There is sufficient capacity in cement kilns to use scrap tyres as fuel.

All cement plants in Poland replacing 10%o o f fu el by tyres are able to use 300 OOOt tyres per year, whereas total waste tyre arising is estimated as 100 OOOt/year.

Key words: waste management, rubber wastes, used tyres, retreading tyre grinding, tyre pyrolysis, TDF

* Instytut Przemysłu Gumowego „Stomil”

** Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Oponiarskiego

*** Instytut Gospodarki Odpadami

(2)

TOM 1 listopad - grudzień 1997 nr 7

Oszacowanie ilości zużytych opon w Polsce

Dokładne określenie zasobów zużytych opon jest bardzo trudne, ze w zględu na ich rozproszenie i brak jakiejkolw iek ewidencji. M ożna je natom iast oszaco

wać w sposób pośredni z ilości opon kupow anych na wym ianę (metoda I) lub na podstaw ie ilości zareje

strowanych pojazdów, uw zględniając średni czas zu

życia opony (m etoda II). W obydwu m etodach nie

zbędna jest znajomość struktury rynku opon i uwzględ

nienie m asy opon. Dlatego ilość zużytych opon okre

śla się jako sumę poszczególnych typów opon. W na

szych obliczeniach korzystałyśm y z inform acji zebra

nych bezpośrednio u producentów opon, sprzedawców, użytkow ników oraz danych GUS [1].

Przyjęłyśm y założenia podane w tabeli 1.

M e to d a I I (wg średniego czasu zużycia opony)

IZO = £ (IRS)j . (“ £ f ) i . (MO)i. (Oz)i x 1

IZO - ilość zużytych opon, t

IRS - ilość zarejestrowanych samochodów PR - średni roczny przebieg samochodu, km PZ - przebieg opony do zużycia, km MO - masa opony, kg

Oz - ilość opon w pojazdach i= l-n

Jak wynika z przytoczonych wzorów, w obydwu m etodach trzeba się posługiwać danymi uśredniony

mi, co przy dużym asortym encie opon może być źró

dłem niedokładności.

W tabelach 2 i 3 (na str. 24) podano obliczone w g pow yższych m etod ilości zużytych opon w roku 1995 oraz prognozy na lata 2000 i 2005. N a uw agę zasługuje dobra zb ieżność danych w yznaczon y ch obiem a m etodam i.

Tabela 1. Struktura rynku opon w Polsce [1]

Typ opony Oz MO, kg Udział w

sprzedaży, % Opony do samochodów osobowych, w tym:

- samochody o poj. silnika < 1000 cm3 5,0 5,0 63,5 - samochody o poj. silnika 1000-1500 cm3 5,0 7,5 18,3 - samochody o poj. silnika 1500-3000 cm3 5,0 8,5 18,2 Opony do samochodów ciężarowych, w tym 6,0 30,0 18,6

6,5 46,0 33,5

8,5 56,0 19,6

8,5 70,0 28,3

Opony do traktorów 2,0 12,0

2,0 75,0

Oz - statystyczna ilość opon w pojeździe MO - masa opony

Sposób obliczenia określają niżej podane wzory:

M e to d a I (wg ilości opon w ym ienianych w cią

gu roku)

IZO = OSW + OZP n OSW = £ 1

IZO - ilość zużytych opon, t

OSW - opony sprzedane na wymianę, t OZP - opony z pojazdów złomowanych, t KPO - krajowa produkcja opon, t Ol - import opon, t

OPW - opony na pierwsze wyposażenie, t OE - eksport opon, t

i= l-n

(KPO)i + (OI)i - (OPW)i - (OE)i

Z podanych w tabelach 2 i 3 ilości wynika, że potencjalni inwe

storzy zainteresowani przetwarza

niem zużytych opon nie powinni narzekać na brak surowca. Rzeczy

wistość jest nieco inna, ponieważ tych opon po prostu nie można znaleźć. Przeprow adzone przez nas analizy wykazały, że najsłab

szym ogniwem w funkcjonowaniu gospodarki odpadami gumowymi jest ich zbieranie [2].

Obecne przepisy nie regulu

j ą sposobów składowania opon.

Przyjęcie na składowisko zależy od decyzji właściciela, a ze wzglę

du na zagrożenie pożarowe opony przyjm ow ane są niechętnie. Za składowanie opon płaci się ceny umowne rzędu 50 do 60 zł za tonę.

Gospodarka złomem gumo

wym w Polsce

W program ie zagospodarow ania złom u gum o

wego należy uwzględnić:

• zbieranie i segregację

• transport

• utylizację

• likwidację

(3)

S fa & tM ie n ty nr 7 listopad - grudzień 1997 TOM 1

Tabela 2. Bilans ilości zużytych opon (wg metody I), t

Lata

1995 2000 2005

(prognoza) (prognoza) Sprzedaż opon na zamianę, w tym

• opony do samochodów osobowych 33 481 40 010 47 811

• opony do samochodów ciężarowych 31 078 43 963 39 333

• opony do ciągników 17 021 17 021 17 021

Opony z pojazdów wycofanych z eksploatacji do złomowania, w tym

• opony do samochodów ciężarowych 14 220 15 642 17 206

Razem 100 336 114 823 131 209

Tabela 3. Bilans ilości zużytych opon (wg metody II), t

Lata

1995 2000 2005

(prognoza) (prognoza) Opony wycofane z eksploatacji wskutek zużycia*, w tym

• opony do samochodów ciężarowych 69 455 78137 74 401

Razem 119176 136161 155 351

*z uwzględnieniem % ubytku masy opony 107 258 122 545' 139 815

Z ty ch po w o d ó w zb ió rk a z u ż y ty c h op o n w P o lsc e je s t m ało efektyw na. W tej sy tu a c ji zakład y p rz e tw a rzające lub w ykorzystujące zużyte opony same w łącza

j ą się w organizow anie d o staw odpadów . Z a w ie ra ją um ow y partn ersk ie z „w y

tw ó rcam i odpadów” lub fir

m am i pośredniczącym i, któ

re m ogą zajmować się zbie

raniem . N iektóre p rze d się b io r s tw a tw o r z ą w ła s n ą sieć p e łn o m o c n ik ó w z a j

m u ją c y c h się p o z y s k iw a niem zuży tych opon. U sta- w a o u trzy m an iu porządku w gm inach otw orzyła m oż

liw ość pozy skiw an ia zu ży ty ch opon przez m iejskie

w wyniku starcia bieżnika

Zbieranie i segregacja m o g ą być dokonywane przez:

• państw owe, kom unalne i pryw atne jednostki sku

pujące i przyjm ujące odpady gum owe,

• stacje dem ontażu pojazdów,

• stacje obsługi sam ochodów dokonujące w ym iany opon,

• punkty' sprzedaży now ych opon przyjm ujące stare opony na w ym ianę, „

• duże przedsiębiorstw a transportowe,

• jednostki w ojskow e,

• bieżnikownie.

Jedn ak że b rak je s t w P olsce reg u lacji p raw n ych o b lig u ją c y c h u ż y tk o w n ik a do d o sta rc za n ia zużytej opony do p unktów zbiorczych. N ie je s t rów nież ak cepto w any p rzez uży tk o w n ik a fakt, że to on p o w in ie n p ła c ić z b ie ra ją c e m u , a n ie o d w ro tn ie .

stw a gospodarki ko m u nalnej. Z saty sfak cją n a le ży odnotow ać takie d z ia ła nia: np. w gm inie Ż yw iec, p row ad zi się zbiórkę zu ży ty ch opon na stacjach b e n z y n o w y c h , w S w a rz ę d z u fu n k cję tę p rz e ją ł Z akład O czy szczan ia M iasta. Po- --- ja w ia ją się też liczne firm y pryw atne zajm u jące się z b ió rk ą i lik w id acją o d pa

dów, które z b ie ra ją ró w nież opony. S ą to Spółka

„B esk id ” obsłu g u jąca regio n żyw iecki, „Tors-Eko- U stro n ie ” i in.

Transport odpadów gumowych

Do p rzew o zu o d pad ó w gum ow ych w y k o rz y stuje się głów nie tra n sp o rt sam ochodow y. Znaczne koszty tran sp o rtu p rzy zb ieran iu opon i d o starcza

niu ich do p rzetw ó rcy często d e cy d u ją o o p łacal

ności całego przed sięw zięcia. R ozstrzyg nięcie, kto m a p łacić, by w a p rzed m io tem k o n tro w ersji m iędzy uży tk o w n ik iem , z b ieraczem i p rzed sięb io rstw em p rzetw arzający m .

W tabeli 4 przedstaw iono orientacyjne dane po

zwalające oszacow ać koszty transportu.

(4)

TOM 1 listopad - grudzień 1997 S ta A ftu tt& K f' nr 7

Tabela 4. Koszty transportu zużytych opon Koszt transportu samochodowego

na odległość 1 ,2 -1 ,7 km

Ładowność pojazdu ciężarowego w przeliczeniu na opony

• Ciągnik drogowy z naczepą 10x2,6x2,5m.

opony osobowe 1000 - 1600 szt. (11 -13t) opony ciężarowe 200 - 300 szt. (15 - 20t) mieszane 200 - 600 szt.

• Mniejsze samochody

„Jelcz” 8t, „Star” 5t -> 1/3 -1/4 jw.

Koszt przewozu

1 opona osob./100km ~ 10gr

_______________________ 1 opona cięż./100km ~ 60gr Efektyw ność transportu zużytych opon m ożna znacznie zwiększyć (naw et o ponad 50%) przez ich w stępne rozdrabnianie, jed n a k w ów czas d o ch o d zą koszty rozdrabniania.

Zagospodarowanie opon wyco

fywanych z eksploatacji

Istnieje w iele m ożliw ości zag ospodarow ania wycofanych z eksploatacji opon [3]. Do najw ażniej

szych należą:

• bieżnikowanie

• wykorzystanie w całości

• rozdrabnianie

• recykling m ateriałow y

• wykorzystanie energetyczne

Bieżnikowanie

Bieżnikow anie to jeden z najw ażniejszych spo

sobów ponownego wykorzystania zużytej opony. Opo

na bieżnikowana kosztuje o połow ę taniej, 75% m ate

riału wykorzystuje się ponownie. W g A m erykańskie

go Stowarzyszenia Recyklingu Opon, koszt wym iany bieżnika w przybliżeniu stanowi 40% nakładów m a

teriałowych, energetycznych i robocizny w yproduko

wania nowej opony.

N ależy jednak pam iętać, że opony bieżnikow a

ne po pewnym czasie rów nież staną się odpadem. Jed

nak wydłużenie okresu użytkowania opony przez bież

nikowanie w pływ a na m niejszy roczny przyrost ilości zużytych opon.

W związku z zastrzeżeniami niektórych użytkow

ników, że opony bieżnikowane są gorszej jakości, a przez to mniej bezpieczne i w ym agające ograniczenia szybkości pojazdu, w którym są zamontowane, w USA przeprowadzono badania bieżników znajdyw anych na drogach i poboczach. Zbadano 1070 szt. i z tego tylko 1% pochodził z opon bieżnikow anych. W ynik ten wskazuje, że opony bieżnikowane nie są bardziej nie

bezpieczne. Jest to z pew nością efektem stałego do

skonalenia technologii bieżnikow ania i w prow adza

nia system ów jakości u producentów.

W tabeli 5 porównano ceny opon bieżnikow a

nych i nowych w USA i w Polsce.

Tabela 5. Porównanie cen opon bieżnikowanych i nowych

USA

Opony do samochodów:

• osobowych

• dostawczych

• ciężarowych Polska

cena USD/szt.

bieżnikowane nowe

35 50

65-75* 120 250-300* 500

PLN/szt.

Opony do samochodów:

• osobowych 51 105

• ciężarowych (11 R 22,5) 470-750* 980 Usługa bieżnikowania (Polska)

• do samochodów ciężarowych 297-472* „na zimno”

194-258* „na gorąco”

* ceny różnych producentów

W Polsce potencjał w zakresie bieżnikowania jest duży i ma tendencję do system atycznego wzrostu. Na terenie kraju działa 24 dużych bieżnikowni oraz małe zakłady napraw i bieżnikowania.

Rozm ieszczenie istniejących w Polsce bieżni

kowni podano na m apce przedstawionej na rys. 1 na stronie 26.

W g danych GUS w 1996r. w porów naniu do 1995r. liczba opon bieżnikow anych w Polsce zm niej

szyła się o ok. 17%. Z danych, które zebrał OBRPO wynika, że dotyczyło to głównie opon do sam ocho

dów osobowych, aczkolwiek w niektórych bieżnikow- niach nastąpiło również zm niejszenie ilości bieżniko

wanych opon do sam ochodów ciężarowych. Liczba bieżnikow anych opon do sam ochodów ciężarowych stanowi 18-22% tego rodzaju opon w prowadzanych do eksploatacji na zamianę.

(5)

S lcu tfa m e rtty nr 7 listopad - grudzień 1997 TOM 1

Rys. 1. Rozmieszczenie dużych bieżnikowni w Polsce Skala bieżnikow ania opon do samochodów oso

bowych je st niewielka. Sytuacja ta powinna ulec pew nej popraw ie w końcu 1997roku, poniew aż prywatni inwestorzy skończyli albo kończą inwestycje zm ierza

ją c ą do rozszerzenia bieżnikow ania opon sam ocho

dów osobow ych z przeznaczeniem na opony zimowe.

Trzeba jed n a k podkreślić, że ilość bieżnikow anych opon do sam ochodów osobow ych w krajach UE jest również niew ielka i w ynosi 12-15% rynku zamiany opon.

N ajw ażniejszym czynnikiem ograniczającym bieżnikow anie opon sam ochodów ciężarow ych je st niedobór opon o nie uszkodzonym karkasie. Wynika to zarówno z tego, że w eksploatacji jest jeszcze dość dużo opon diagonalnych, ja k i ze złego stanu dróg oraz występującej nadal niskiej kultury eksploatacji opon.

Powoduje to, że ilość opon nadających się do bieżni

kowania jest niew ystarczająca. Brak opon o dobrych jakościowo karkasach był jed n ą z podstawowych przy

czyn zaobserw ow anego w 1996r. spadku ilości bież

nikowanych opon do sam ochodów ciężarowych. Sy

tuacja ta pow inna ulec popraw ie w najbliższych la

tach, poniew aż system atycznie zm ienia się struktura eksploatowanych opon, np. zw iększa się liczba opon

„ciężarow ych” całostalow ych.

Regeneracja

R egeneracja je s t najstarszą m etodą recyklingu m ateriałow ego zużytych opon. Jednakże, w ysokie koszty w ytw arzania i niski poziom właściwości rege

neratu powoduj ą, że j ego produkcj a od wielu lat utrzy

m uje się na stałym poziom ie.

W 1996r. w Polsce 4% podaży zużytych opon przetw orzono na regenerat.

W tabeli 6 podano aktualne zdolności przetw ór

cze dwóch krajow ych producentów regeneratu, a w tabeli 7 ceny produkow anych w Polsce regeneratów i dla porów nania ceny kauczuków .

Tabela 6. Produkcja regeneratu Polsce

Produkcja Wykorzystanie Planowane Nazwa w 1996 r. zainstalowanej zwiększenie zakładu ton/rok zdolności zdolności

produkcyjnej produkcyjnej w 1996 roku

PPHU 3800 80% nie

„Guma”

Bolechowo 62-005 Owińska

Unicom 500 50 % nie

Rubber Processing Sp. z o.o.

Zielonka 17, 59-940 Węgliniec

Tabela 7. Porównanie cen regeneratów produkowa

nych w Polsce z cenami kauczuków

zł/kg Kauczuki:

• SMRGP 4,55

• KER 1500 2,83

• SKD-2 3,50

Regeneraty:

• MO-01F (Bolechowo) 2,18

• MO-01 (Bolechowo) 1,98

• MOG (Bolechowo) 1,37

• butylowy RDB (Unicom Rubber Processing) 2,30

Rozdrabnianie

Rozdrabnianie zużytych opon jest podstawowym procesem um ożliw iającym ich zagospodarow anie.

Najbardziej rozdrobnione frakcje m ożna wykorzystać bezpośrednio jako w artościow y materiał. Przykłady takich zastosow ań podano w tabeli 8.

(6)

TOM 1 listopad - grudzień 1997 Sh*4to*K & ty nr 7

Tabela 8. Wykorzystanie miału gumowego

•

dodatek do asfaltu

• składnik torfu syntetycznego

• materiał na nawierzchnie sportowe

• dodatek do mieszanek gumowych, przeznaczonych na:

- wykładziny podłogowe - maty

- pokrycia dachowe - wycieraczki

- podkłady amortyzacyjne - pachołki drogowe - płyty podeszwowe - oponki pełne

- wykładziny bezpiecznych placów zabaw

• wykładziny wyciszające___________________________

Aktualnie stosuje się trzy m etody rozdrabniania m echanicznego:

• Rozdrabnianie w temperaturze pokojowej, składające się z kilku etapów cięcia i rozdrabniania, rozdzielo

nych przesiewaniem i separacją metalu, włókien i innych zanieczyszczeń. Schemat takiej linii do roz

drabniania dostępnej w Polsce, zaprojektowanej przez ,,Budoprojekt-Stomil” - Łódź, podano na iys. 2.

• M etoda kriogeniczna, której ogólny schem at przed

stawiono na rys. 3 (str. 28), polega na tym, że po wstępnym cięciu opon m ateriał chłodzi się ciekłym azotem poniżej tem peratury kruchości i w takim stanie poddaje się dalszem u rozdrabnianiu. U zy

skuje się wów czas w yższy stopień rozdrobnienia przy m niejszym zużyciu energii. Jednak koniecz

ność stosowania ciekłego azotu powoduje podw yż

szenie zarówno kosztu aparatury, jak i m ateriałów eksploatacyjnych.

• M etoda firmy Berstorff [4]*.Linia składa się z trzech niezależnych podzespołów:

- cięcia opon na kawałki w m łynie nożowym - rozcierania na kalandrze o ryflowanych walcach, - rozcierania na wytłaczarce.

Rys. 2. Schemat technologiczny linii do rozdrabniania starych opon zaprojektowanej przez j e k t - S t o m i l " , Łódź

Oznaczenia: 1 - magazyn, 2 - ścinanie bieżnika, 3 - cięcie na paski opony z kordem tkaninowym, 4 - cięcie opony z kordem stalowym, 5 - pojem nik na pocięte opony z kordem stalowym, 6 - podajnik dozujący, 7 - granulator zgrubny, 8 - transporter z elektromagnetycznym separatorem, 9 - granulator, 10 - cyklon, 11 - dozownik, 12 - sito sortujące, 13 - worki z granulatem4...8 mm, 14-m łyn, - 0,5...1 mm

(7)

SCa&tam&iCf, nr 7 listopad - grudzień 1997 TOM 1

Rys. 3. Linia rozdrabniania metodą kriogeniczną (firmy AGA) Tabela 9. Porównanie metod rozdrabniania mechanicznego

Metoda kriogeniczna Rozdrabnianie w temperaturze pokojowej

• wysoki stopień rozdrobnienia

• wielkość cząsteczek produktu: 0,4-0,1 mm

• kosztowna aparatura

• zużycie energii elektrycznej: 0,99 kWh/1 kg produktu

• zużycie ciekłego azotu: 1-0,5 I na 1 kg produktu

• cena: 600 USD/t

• mniejszy stopień rozdrobnienia

• wielkość cząstek produktu: 4-0,4 mm

• nieregularność kształtu

• zużycie energii elektrycznej: 0,8-1,4 kWh/kg

• cena: 200-300 USD/t

300-900 PLN/t (Polska) Metoda firmy Berstorff

Etap Wymiary cząstek, mm Zużycie energii, kWh/kg produktu Koszt, DEM/t

1 40x40-20x20 0,08 120

II 1-6 0,19 240

III 0,1-0,6 0,7 810

W tabeli 9 porów nano param etry techniczno- ekonom iczne om aw ianych metod.

W P olsce p ro d u k cją granulatu zajm uje się 5 przedsiębiorstw. Posiadają one urządzenia do m echa

nicznego rozdrabniania w tem peraturze pokojow ej, nienow oczesne, nie przystosow ane do rozdrabniania opon radialnych. W tej dziedzinie istnieje zapotrze

bowanie na nowe inwestycje.

W tabeli 10 (na str. 29) podano zdolności produk

cyjne granulatu gumowego polskich przedsiębiorstw.

Piroliza

Jest to term iczny rozkład bez dostępu tlenu.

M etoda ta nie ma ja k dotąd szerszego zastosowania przem ysłowego.

Instalacje pilotow e wykorzystujące m etodę pi

rolizy do recyklingu zużytych opon pracują w USA, Anglii, N iem czech.

(8)

TOM 1 listopad - grudzień 1997 S C a a tw t& U f nr 7

Tabela 10. Zdolność produkcyjna granulatu gumowego polskich przedsiębiorstw Zdolność przetwarzania złomu

gumowego na granulat, t/rok

Wykorzystanie zdolności produk-

cuinei w 1997 r

Planowane zwiększenie

zdolności produkcyjnej

Nazwa zakładu ogółem w tym

d o l m m do10mm >10 mm Zakłady Gumowe Górnictwa S.A.

ul. Szyby Rycerskie

41-902 Bytom 140

Granulat tkaninowo-PCV 2x2x2 mm1)

140

100% nie

P.P.U.H. „Gumex" Sp. z.o.o. ul.

Jagiellońska 4 44-100 Gliwice 2000

Granulat gumowy2)

200 600 1200 100% 100%3> (w

latach 1998/99) Unicom Rubber Processing

Sp. z.o.o. Zielonka 17

59-940 Węgliniec 2000 Granulat gumowy 40% nie

PPHU „GUMA” Bolechowo

62-005 Owińska 300 Granulat gumowy 100% (na dwie

zmiany) BSC EK0PAL S.C. Ostrów

Grabowski 100 Granulat gumowy1* iqo 20%

1) Posiadane urządzenie m ogą rozdrabniać także odpady gumowe lub gumowo-tkaninowe.

2) Zakład posiada także urządzenia laboratoryjne do produkcji mączki gumowej < lm m (prototyp z Politechniki Wrocławskiej).

3) W celu zwiększenia produkcji konieczna jest pomoc finansowa.

W w yniku pirolizy otrzym uje się następujące produkty, %:

koksik 4 2 - 3 5

olej 2 0 - 4 0

gaz 2 0 - 1 5

stal 1 5 - 1 0

Czynnikami hamującymi wdrażanie tej metody są:

wysokie koszty wynikające z konieczności ograniczenia dostępu 0 2, jak również koszty zbiórki i transportu opon oraz niekonkurencyjna cena otrzymanych produktów i brak szerszych możliwości ich wykorzystania.

Obecnie prow adzone s ą prace badaw czo-rozw o

jow e m ające na celu poszukiw anie bardziej atrakcyj

nych zastosow ań produktów pirolizy [4],

K oksik - m oże być w ykorzystyw any jak o w ę

giel aktywny, przetw arzany na sadzę lub stosow any jako dodatek do asfaltu. N atom iast olej m a charakte

rystykę zbliżoną do oleju D iesla i m oże być stosow a

ny jako dodatek do tego paliwa.

Firm y oferujące technologię pirolizy gum y sta

rają się przekonać sw oich klientów o opłacalności

metody. I tak np. firma am erykańska A T R określiła swój dochód na 2,00 U SD od 1 przetworzonej opony, z czego połow ę uzyskuje ze sprzedaży sadzy, która m oże być tańsza o 15-20% niż N-770.

Tosco-Goodyer m ająca zakład o zdolności prze

twórczej 10 m in opon rocznie, określa swoje koszty w przeliczeniu na l t p rzerobionych opon (przy 10%

am ortyzacji) jako 106,00 USD, a ze sprzedaży pro

duktu uzyskuje 111,00 USD w tym:

- 49 USD za olej, - 60 U SD za sadze, - 2 U SD z a sta ł,

ponadto zostaje gaz, który w ykorzystyw any je st na m iejscu.

Oferta firm y TiRec:

- w ydajność: 15 tys. ton/rocznie przy pracy ciągłej 7500h

- przetw arza wszystkie rodzaje opon, przyjm uje całe opony, dysponuje w łasnym urządzeniem do roz

drabniania;

- planow ana wielkość produkcji: 6 tys. t/rocznie sa

dzy (40% w ydajności) spełniającej w ym agania A STM D-1765 dla sadzy N-220, N-330, N-550.

(9)

Sfadto*H&Kf> nr 7 listopad - grudzień 1997 TOM 1

Wykorzystanie energetyczne

O pony p o d czas sp alan ia d a ją w ięcej energii cieplnej niż w ęgiel, co w idać z danych na rys.4.

Rys. 4. Wartość energetyczna różnych paliw w porównaniu z oponami

O p ró cz cem entow ni istnieje w P o lsc e k ilk a p rz e d s ię b io rs tw zajm u ją c y c h się lik w id a c ją opon w spalarniach odpadów. P rzed się

b io rstw a d ostarczające złom gu

m ow y do spalarń p ła c ą za u ty li

zację w g cen um o w ny ch i koszt takiej usługi w ynosi 300 - 3 000 zł za to nę, pod czas gdy C em en tow nia „G órażdże” S.A. ze w zglę

du na zbyt m a łą p od aż o pon sto sow ała tzw. opcję zerow ą, tzn. że p rzy w ie z io n e do zak ład u opony p rzy jm o w ała za darm o. O becnie płaci za d o starczo ne opony. *

Interesującym rozw iązaniem je s t ró w n ież w yko rzystan ie zuży

ty c h o p o n ja k o p a liw a w e le k tro w n iach i przem ysłow ych insta

lacjach grzew czych. O d dw óch lat d z ia ła w A n g lii p ie rw s z a e le k tro w n ia tego typu, je d n a k z in fo r

m acji literatu ro w y ch w ynika, że działa ona na p o g ran iczu o p łacal

ności [5,6],

Dlatego też w ykorzystanie opon jak o paliw a jest efektyw nym sposobem ich utylizacji. Trzeba jednak podkreślić, że spalanie opon m oże odbywać się tylko w specjalnie do tego skonstruowanych piecach, zapew

niający ch w y so k ą tem p eratu rę spalan ia (pow yżej 1000°C). N ajlepiej do tego celu nadają się piece sto

sowane w cem entow niach. Taki sposób utylizacji zu

żytych opon rozpow szechnił się ju ż w wielu krajach:

USA, Japonii, Anglii, N iem czech, Belgii [3],

W Polsce, po przeprow adzeniu badań emisji*, przystąpiła do spalania opon Cem entownia „Górażdże:

S.A.. W pierw szym etapie zakład będzie spalał ok.12 tys. t rocznie. U w arunkow ane je s t to spraw nością zbiórki zużytych o pon w odpow iednich ilościach.

Opony m ogłyby być spalane w innych cementowniach, jednakże dostosowanie pieca cementowego do spalania opon, badanie spalin i procedury zatwierdzania przez władze ochrony środowiska są długotrwałe i kosztow

ne. We wszystkich cementowniach w Polsce przy zastą

pieniu 10% paliwa tradycyjnego oponami można by spa

lić ok. 300 tys. t zużytych opon rocznie [3].

* Stwierdzono, że proces spalania nie powoduje wzrostu emisji S 0 2, NOx, CO i pyłów.

Inne zanieczyszczenia (chlorowodór, dioksyny i furany) są emitowane w ilo

ściach śladowych, nie większych niż przy opalaniu pieca samym węglem.

Podsumowanie

Z omówionego przeglądu istniejących sposobów recyklingu opon wynika, że większość z nich nie za

pew nia opłacalności procesu lub daje m inimalne zy

ski. Jest to spowodowane głównie przez wysokie kosz

ty zbiórki i transportu złom u gumowego oraz fakt, że produkty recyklingu nie są konkurencyjne w stosunku do oryginalnych.

Skuteczna lik w id acja zużytych opon je s t w ięc n iem ożliw a bez o dpow iedniej po lity k i finansow ej, pozw alającej na u sp raw n ien ie system u zbiórki zu

żytych opon. Jest m ało praw do p odo b ne, żeby u z y skać na to środki od uży tkow ników obligując ich do opłaty p rzy zdaw aniu opony. M oże to dop ro w a

dzić do p o rzu can ia zużyty ch opon na dzikich w y

sypiskach . W ydaje się, że lepszym rozw iązaniem b yłoby w p ro w adzen ie opłaty produktow ej lub d e

pozytu ekologicznego przy zakupie opony albo p ro m ocyjnej sp rzedaży opon p rzy zw rocie starej o p o ny. K oszty tej o p eracji p ozo rn ie p on osiłb y p ro d u cent i im p o rter opon, w p rakty ce o bciążenie to p o kryw ałby k u pu jący oponę, jej p rzyszły u ży tk o w

* patrz ogłoszenie w Elastomerach 1997, 1, nr 6, s. 60

(10)

TOM 1 listopad - grudzień 1997 StoA tM H eM fi nr 7

nik, płacąc w ięcej za n o w ą oponę. Takie ro z w ią z a nie je s t zg odne z z a sa d ą „zan ie cz y sz c za jąc y p ła ci” . Do zarząd zan ia zgro m ad zo n y m i w ten sposób środkam i m ożn a p o w ołać fu ndusz gospo darki z ło m em gum ow ym , k tó ry w sp ierałb y zbió rkę i tra n s p o rt złom ow an y ch opon, a także b a d a n ia m ark e tin gow e, po szu k iw an ie ry n k ów zby tu na m ate ria ły z recyklingu, tw o rzen ie i zarząd zan ie b a z ą danych, a także prace bad aw cze nad no w ym i tech n o logiam i.

Jednocześnie w zorem innych krajów ro zw in ię

tych n ależało by u tw o rzy ć S to w arzyszenie G o sp o darki Z łom em G um ow ym , w któ ry m u c z estn ic z y li

by im po rterzy i p ro d u cen ci opon, p rze d sięb io rstw a zajm u ją c e się z b ie ra n ie m i p rz e tw ó rstw e m o raz przed staw iciele w ładz sam orządow ych. S to w arzy szenie takie, na w zó r istn iejący ch np. w Szw ecji i H olan d ii, p o w o łu je: se k re ta ria t i radę n a d z o rc z ą funduszu.

S ekretariat adm inistruje funduszem , prow adzi działalność m ark etingo w ą, g rom adzi in form acje o

„w y tw órcach” odpadów i zak ład ach p rzetw ó rczy ch oraz d o stę p n y c h tec h n o lo g ia c h . R ad a n a d z o rc z a określa p o lityk ę w zak resie zag o sp o d aro w an ia o d padów i n ad zoruje działaln ość.

R o zw iązanie tych p ro b lem ó w p o zw o liło b y na pełne zag o sp o d aro w an ie zu ży ty ch opon w Polsce.

O b ecn ą struk tu rę z ago sp o d aro w an ia i p lan o w a n ą w 2005r. podan o w tab eli 11.

Tabela 11. Możliwości zagospodarowania opon w Polsce [1]

stan obecny,

%

planowany w 2005 r.,%

• bieżnikowanie 10 20

• recykling materiałowy 12 30

• odzysk energii 10 48

• wykorzystanie całych opon w konstrukcjach ziemnych

1 2

• opony nie zagospoda

rowane

67 0

Szansą na realizacje tego program u je s t duże zainteresowanie różnych podm iotów gospodarczych, zarówno krajow ych ja k i zagranicznych, przetw ór

stwem zużytych opon oraz m ożliw ość w ykorzystania energetycznego bardzo dużej ilości zużytych opon w cementowniach.

LITERATURA

1. Jurkowska B., Kondej M., Krakowiak G. - Spra

wozdanie z etapu II i IIIPBZ-030-08pt. „ Opraco

wanie ogólnokrajowego systemu utylizacji odpa

dów gumowych ”, OBRPO - Poznań 1997

2. Aleksandrowicz A., Kozieł J., Załuska J., Fajfer J. - Sprawozdanie z etapu II i III PBZ-030-08 pt.

„ Opracowanie ogólnokrajowego systemu utyliza

cji odpadów gumowych ”- IGO - Katowice 1997 3. Materiały z III Międzynarodowej Konferencji Re

cyklingu Opon, Bruksela 1996

4. Capelle G. - Gummi Fasern.Kunstst. 1997, 5£, 297 5. Evans A.S. - The disposal o f scrap tyres, The Elm

Energy approach - Materiały z Konferencji Rub

ber Con ’ 92

6. What s happening at Elm Energy?, Eur. Rub. J. 1996, 178. 38

W artykule wykorzystano wyniki badań przeprowadzonych w ramach Projektu Zamawianego PBZ-030-08 pt. „Opraco

wanie systemu zbiórki i zagospodarowa

nia odpadów gumowych”.

Zapraszamy do zamieszczenia na lamach „Elastomerów”

• ogłoszeń

• reklam

• artykułów sponsorowanych Ceny reklam w 1998

^{r •}

**i* •**

reklama kolorowa na III stro

nie okładki - format A-4 1 500 zł reklama kolorowa wewnątrz

numeru - format A-4 1 200 zł

reklama czarno-biała - format

A-4 700 zł

artykuł sponsorowany - za 1

stronę 250-300 zł

Prognozy techniczno - ekono­miczne zagospodarowania zużytych opon w Polsce

Wanda Parasiewicz *, Barbara Jurkowska **, Alicja Aleksandrowicz ***