Imię i nazwisko ……… Klasa ………
KARTA PRACY
Wisława Szymborska, Miniatura średniowieczna
Po najzieleńszym wzgórzu, najkonniejszym orszakiem, w płaszczach najjedwabniejszych.
Do zamku o siedmiu wieżach, z których każda najwyższa.
Na przedzie xiążę
najpochlebniej niebrzuchaty, przy xiążęciu xiężna pani cudnie młoda, młodziusieńka.
Za nimi kilka dworek jak malowanie zaiste i paź najpacholętszy, a na ramieniu pazia coś nad wyraz małpiego
z przenajśmieszniejszym pyszczkiem i ogonkiem.
Zaraz potem trzej rycerze, a każdy się dwoi, troi, i jak który z miną gęstą, prędko inny z miną tęgą,
a jak pod kim rumak gniady to najgniadszy moiściewy,
a wszystkie kopytkami jakoby muskając stokrotki najprzydrożniejsze.
Kto zasię smutny, strudzony, z dziurą, na łokciu i z zezem, tego najwyraźniej brak.
Najżadniejszej też kwestii mieszczańskiej czy kmiecej pod najlazurowszym niebem.
Szubieniczki nawet tyciej dla najsokolszego oka
i nic nie rzuca cienia wątpliwości.
Tak sobie przemile jadą
w tym realizmie najfeudalniejszym.
Onże wszelako dbał o równowagę:
piekło dla nich szykował na drugim obrazku.
Och, to się rozumiało arcysamo przez się.
Wisława Szymborska, Sto wierszy – sto pociech, Kraków 1997, s. 152–153.
1. Określ temat wiersza.
………
………
2. Zapoznaj się z definicjami terminu „miniatu- ra”. Wybierz spośród nich te, które odnoszą się do dosłownego oraz do metaforycznego znacze- nia tytułu. Uzasadnij swoją odpowiedź, odno- sząc się do konkretnych elementów utworu.
………
………
miniatura
1. «mały model czegoś lub kopia w pomniejszeniu»
2. «krótki utwór literacki, sceniczny, filmowy, mu- zyczny itp.»
3. «malowidło małego formatu, zwykle portret, często na kości słoniowej, masie perłowej lub porcelanie»
4. «ręcznie malowana ilustracja lub inicjał w średnio- wiecznym tekście rękopiśmiennym»
3. Podkreśl wyrazy, które charakteryzują opisaną przez poetkę miniaturę średniowieczną. W razie potrzeby skorzystaj z odpowiednich źródeł, które pomogą ci zrozumieć znaczenie nieznanych określeń.
religijna jednoznaczna figuratywna świecka metafizyczna hagiograficzna niejednolita idylliczna turpistyczna jednolita wieloznaczna
4. Wypisz odpowiednie słownictwo, a następnie wyjaśnij, w jaki sposób zastosowanie danych środków językowych wpłynęło na poetycki obraz świata wykreowany w wierszu.
Słownictwo Przykłady z wiersza Funkcja środka poetyckiego
Przymiotniki i przysłówki w stopniu najwyższym
Neologizmy
Zdrobnienia
Archaizmy
Charakterystyczna pisownia
5. Przedstaw obraz średniowiecznego świata, jaki wyłania się z Miniatury średniowiecznej. Nie cytuj.
………
………
………
………
6. Zastąp archaizmy współczesnymi odpowiednikami tak, aby zachować pierwotny sens wiersza.
moiściewy – ……… pacholęcy – ………
wszelako – ………..……… zaiste – ………...………
7. Wybierz właściwe określenie i napisz uzasadnienie swojego wyboru.
Scena przedstawiona w wierszu ma charakter statyczny / dynamiczny.
………
………
………
8. Podaj 4 elementy związane z kulturą rycerską obecne w utworze Szymborskiej.
………
………
9. Oceń, które informacje są prawdziwe, a które – fałszywe. Zaznacz odpowiednie rubryki.
Zdanie Prawda Fałsz
Utwór Wisławy Szymborskiej ma charakter parenetyczny.
Wykorzystanie w wierszu archaicznych form zapisu: xiążę, xiążęciu, xiężna ma podkreślać, że tekst dotyczy wieków odległych.
Wiersz Miniatura średniowieczna to przykład liryki pośredniej.
Utwór ma charakter satyryczny, pojawia się w nim ironia.
Z wiersza wynika, że średniowiecze to epoka, w której wszystko było idealne.
10. Wymień elementy, których – według poetki – brakuje w świecie Miniatury średniowiecznej. Ustal, dlaczego to właśnie one zostały wykluczone z opisywanego przez Szymborską świata.
brakujące elementy – ………
………
………
przyczyny ich braku – ………
………
………
………
………
11. Wyjaśnij ironiczne znaczenie użytego przez autorkę wiersza sformułowania: realizm najfeudal- niejszy.
………
………
………
12. Zapoznaj się z poniższą definicją. Udowodnij, że autorka reinterpretuje w swoim tekście tradycję średniowieczną, podejmuje z nią dialog. Odnieś się do konkretnych elementów tekstu.
reinterpretacja
«ponowne odczytanie, skomentowanie czegoś, ponowna interpretacja czegoś»
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
Klucz odpowiedzi
1. Wisława Szymborska prezentuje w swoim wierszu wycinek średniowiecznej rzeczywistości – opisuje minia- turę średniowieczną, przedstawiającą orszak książęcy w całej jego okazałości, co staje się podstawą do re- fleksji dotyczącej średniowiecznej kultury oraz wyobrażeń o niej.
2. Dosłowne: znaczenie 3. i 4.
Metaforyczne: znaczenie 1. (utwór, jak w soczewce, skupia najważniejsze elementy średniowiecznej rze- czywistości).
3. świecka, idylliczna, jednolita, jednoznaczna
4. przymiotniki w stopniu najwyższym: najkonniejszy, przenajśmieszniejszy – mają podkreślać pozorną wspaniałość opisywanego przez autorkę średniowiecznego świata
neologizmy: najprzydrożniejszy, najżadniejszy, najsokolszy – podkreślenie natężenia cechy, idealizujące opisywany element świata przedstawionego, tak jak wyidealizowaną średniowieczną rzeczywistość przed- stawiała sztuka tego okresu
zdrobnienia: pyszczek, ogonek, kopytka – wyrażają emocjonalny stosunek, pozytywne emocje
archaizmy: zasię, moiściewy, zaiste – pozwalają pełniej oddać realia epoki (utwór odnosi się nie tylko do opisu świata zewnętrznego, ale też języka), silniej osadzają w epoce
charakterystyczna pisownia: xiążę, xiężna – archaiczny zapis, podobnie jak archaizmy, urealistycznia przekaz
5. 1. Średniowiecze to czas wspaniałych, dzielnych, walecznych rycerzy oraz pięknych dam ich serca. Opisy- wany przez Szymborską orszak składa się z księcia, jego towarzyszki oraz rycerzy, z których każdy prezen- tuje się lepiej od poprzedniego. Wszyscy zmierzają do wspaniałego zamku ze smukłymi wieżami. 2. Śre- dniowiecze to czas feudalizmu, który podzielił społeczeństwo na nieprzenikające się stany, stąd znaczący brak w opisywanej miniaturze „kmieci”, „mieszczan”, ludzi ubogich. 3. Siedem wież zamku sugeruje silnie obecną w kulturze średniowiecza symbolikę.
6. moiściewy – moi drodzy, moi kochani wszelako – jednak pacholęcy – chłopięcy
zaiste – naprawdę, doprawdy 7. a) statyczny
b) minimalizacja liczby czasowników; Szymborska uchwyciła w swoim wierszu pewien moment – podmiot liryczny opisuje scenę, w której wszyscy bohaterowie jakby się zatrzymali, zastygli w bezruchu
8. 1. dama serca towarzysząca księciu 2. orszak utworzony zgodnie z hierarchią 3. obecność pazia
4. wspaniałe rumaki, zamek z wieżami 9. fałsz, prawda, prawda, prawda, fałsz
10. brakujące elementy: biedni, smutni, strudzeni, kmiecie, mieszczanie, chorzy
przyczyna braku: brakuje tych wszystkich, którzy mogliby wpłynąć na odidealizowanie przedstawionego w wierszu obrazka; wiadomo, że oni także istnieli w średniowiecznym świecie, ale tutaj nie ma dla nich miejsca – wszystko jest bowiem ,,najwspanialsze”, ,,idealne”. W metaforyczny sposób pokazuje to cechę feudalnej struktury społecznej: rozdzielność stanów społecznych.
11. Realizm najfeudalniejszy przedstawia obraz świata zachowujący jedynie pozory realizmu, zafałszowujący rzeczywistość, ponieważ idealizując, pozbawia ją ważnego aspektu ówczesnych realiów: biedy, krzywdy społecznej itp. Ironia dotyczy słowa „realizm”, które sugeruje wierne opisywanie rzeczywistości, podczas gdy w istocie ukazuje wyobrażenie, niedościgły ideał.
12. Wisława Szymborska wykorzystuje motywy, symbole, toposy obecne w średniowiecznej kulturze. Robi to jednak z perspektywy twórcy XX-wiecznego, który potrafi podejść do tej epoki z dystansem, ocenić jej pozytywy oraz negatywy. Świat przedstawiony przez Szymborską w wierszu jest idealny, co pokazuje, że sztuka średniowiecza (tak jak opisana miniatura) fałszowała rzeczywistość, idealizowała ją i służyła war- stwom uprzywilejowanym. Wbrew przedstawionej idealistycznej wizji świata jego ocena dokonana przez Szymborską jest krytyczna.
