Automatyzacja i robotyzacja pracy impulsem do autonomii przedsiębiorstwa

(1)

Rynek – Społeczeństwo – Kultura | Numer 2(33)/2019

6

Z wykresu 1 można wnioskować, że Polska, Hiszpania i Włochy, czyli państwa o niskim wskaźniku robotyzacji, dominują w liczbie wyko- rzystanych użytków rolnych. Analiza ta doprowadza do stwierdze- nia, że im wyższy wskaźnik zagospodarowania ziemi rolnej (udział rolnictwa w gospodarce państwa), tym mniejsza eksploatacja sektora przemysłowego i usługowego, co skutkuje niższym wskaźni- kiem automatyzacji.

Pierwszy robot, automatyzacja i robotyzacja przedsiębiorstw, rozwój sektora

Ogólnoświatowy kryzys gospodarczy występujący w latach 2007-2009 zapoczątkował erę wzmożonej automatyzacji i robotyzacji przedsiębiorstw. W 2008 roku duński przedsiębiorca kupił od Univer- sal Robots ramię robota UR5 (https://www.elektrotechnikautomatyk.

pl/info-branzowe/Pierwszy-robot-wspolpracujacy-zostal-sprzedany- -10-lat-temu,1018,1 2019). Był to historyczny moment, w którym 11 lat temu po raz pierwszy w zakładzie pracy postawiono robota obok człowieka. Tak bliskie spotkanie, bez wymaganych obecnie zabezpie- czeń w postaci np. klatki, było możliwe ze względu na obecne wtedy przepisy bezpieczeństwa. Tego dnia dokonano przełomowego mo- mentu, który zapisał się na kartach historii i rozpoczął erę automatyzacji i robotyzacji przedsiębiorstw. Obecnie automatyka i robotyka to najszybciej rozwijające się gałęzie przemysłu na świecie (http://

www3.weforum.org/docs/WEFUSA_IndustrialInternet_Report2015.

pdf 2019). Dane przedstawione przez Międzynarodową Federację Ro- botyki (ang. International Federation of Robotics – IFR) wskazują, że w 2017 roku osiągnięto rekordową sprzedaż robotów, uzyskując 30%

wyższy wskaźnik sprzedaży niż w 2016 roku. Niezmiennie, jak w latach ubiegłych, najwyższy wzrost sprzedaży odnotowuje się w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, gdzie uzyskano 36% wzrost wskaźnika

Wstęp

Pojęcie industrializacji zapoczątkowano w drugiej połowie XVII wieku. Od tego czasu zaobserwować można rozwój sektora przemy- słowego oraz adekwatnie zmniejszający się udział rolnictwa w glo- balnej gospodarce. Wdrażanie innowacji w każdej dziedzinie życia spowodowało powstanie społeczeństwa wysoce zinformatyzowa- nego. Przedsiębiorstwa, których głównym zadaniem jest maksyma- lizacja zysków starają się zminimalizować skutki „wąskiego gardła”

występujące w większości jednostek. XXI wiek przyniósł rozwiązanie problemów optymalizacji cyklów produkcyjnych poprzez wdrożenie automatyki i robotyki w świat przedsiębiorstw. Zautomatyzowanie niektórych procesów np. spawalniczych czy produkcji udoskonaliło dotychczasowe rozwiązania skutkując efektywniejszym wykorzysty- waniem potencjału przedsiębiorstwa. Trudne i skomplikowane dla człowieka procesy przejęła maszyna odciążając często nadmiernie eksploatowane zasoby ludzkie (Woźnicka, Pawlak 2013). Ilość gospo- darstw rolnych w wybranych krajach pod względem wykorzystania użytków rolnych przedstawia wykres 1.

Wykres 1. Gospodarstwa rolne w wybranych krajach

Źródło: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ef_

kvaareg&lang=en [13.08.2019].

Sylwia Dobrosielska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Automatyzacja i robotyzacja pracy impulsem do autonomii przedsiębiorstwa

Automation and robotization of work impulse for enterprise autonomy

Robotization and automation is an innovative form of enterprise development. Robotization can bring many economic benefits to an individual. The implementation of modern solutions allows min. short- ening the production process, reducing costs or eliminating staff short- ages. The article presents the level of automation of selected countries in the world including the spatial analysis of the Polish robotization market. Demonstrates the advantages of robotization and the reasons for which it is lacking in companies. Based on the literature, the author identifies the leaders of the automation of the Polish market and lead- ing technology implementing companies. The next part of the article presents practical solutions of the company Generali, which was the first insurance company in Poland to introduce automation of sales processes.

Keywords: automation, robotics, innovations, enterprises, work.

Robotyzacja i automatyzacja to innowacyjna forma rozwoju przed- siębiorstwa. Robotyzacja może przynieść wiele korzyści ekonomicznych danej jednostce. Wdrożenie nowoczesnych rozwiązań umożliwia m.in.

skrócenie procesu produkcyjnego, zmniejszenie kosztów czy zlikwido- wanie braków kadrowych. Artykuł przedstawia poziom automatyzacji wybranych krajów na świecie z uwzględnieniem analizy przestrzennej polskiego rynku robotyzacji. Wykazuje zalety mechanizacji oraz powody, z jakich brak jej w firmach. Autorka na podstawie literatury określa liderów automatyzacji polskiego rynku oraz wiodące firmy wdrażające technologie. W kolejnej części przedstawia praktyczne rozwiązania firmy Generali, która jako pierwsze towarzystwo ubezpieczeniowe w Pol- sce wprowadziło automatyzację procesów sprzedażowych.

Słowa kluczowe: automatyzacja, robotyzacja, innowacje, przedsiębior- stwa, praca.

Typ artykułu: oryginalny artykuł naukowy.

Źródło finansowania badań i artykułu: środki własne Autorki.

Cytowanie: Dobrosielska S., (2019) Automatyzacja i robotyzacja pracy impulsem do autonomii przedsiębiorstwa, „Rynek-Społeczeństwo-Kultura” nr 2(33)/

2019, s. 6-9, https://kwartalnikrsk.pl/Artykuły/RSK-2-2019/RSK-2-2019-Dobrosielska-Automatyzacja-i-robotyzacja-pracy-autonomia-przedsiębiorstwa.pdf

STRE SZ CZENIE ABS TRA C T

37,7 254,4

139,6 35,3

491,3 1 429,0

285,0

965,0 1 010,0

0,0 200,0 400,0 600,0 800,0 1 000,0 1 200,0 1 400,0 1 600,0

Belgia Bułgaria Irlandia Cypr Węgry Polska Niemcy Hiszpania Włochy

(2)

Sylwia Dobrosielska – Automatyzacja i robotyzacja pracy...

7 sprzedaży. Z raportu przedstawionego przez IFR wynika, że w 2017

roku od dnia wydania pierwszego robota sprzedaż osiągnęła liczbę 2 mln sztuk. Wyszczególnione dane umożliwiają analizę poszczególnych krajowych rynków CEE, w których zauważyć można następujące wzro- sty i spadki sprzedaży: Węgry +245% (zakup 2 470 robotów), Rosja +99% (711 dostarczonych robotów), Słowacja -31% (1 203 roboty) i Ru- munia -19% (634 roboty) (https://ifr.org/worldrobotics/ 2019). Trendy kształtujące się na rynku automatyzacji przedstawia wykres 2. Według najnowszego raportu Głównego Urzędu Statystycznego gęstość robotyzacji w Polsce wynosi 39 robotów na 10 tys. pracowników (https://

stat.gov.pl/obszary-tematyczne/nauka-i-technika-spoleczenstwo-informacyjne/nauka-i-technika/nauka-i-technika-w-2017-roku,1,14.

html 2019). Poziom zagęszczenia robotyzacji w poszczególnych latach w Polsce przedstawia wykres 3.

Wykres 2. Liczba robotów przypadająca na 10 000 pracowników w wybranych krajach

Źródło: opracowanie własne na podstawie https://ifr.org/worldrobotics/

[03.08.2019].

Wykres 3. Poziom gęstości robotyzacji w Polsce na 10 tys. pracowników

Źródło: opracowanie własne na podstawie https://ifr.org/worldrobotics/

[03.08.2019].

Przedstawione na wykresie 3 dane wykazują, że w przeciągu 9 lat nastąpił 360% wzrost gęstości robotyzacji w robotyce przemy- słowej w Polsce. Mimo danych, które optymistycznie przedstawiają rozwój automatyzacji, należy podkreślić, że Polsce daleko do śred- niej światowej, która wynosi 55 robotów na 10 tys. pracowników.

Pionierem w tej dziedzinie niekwestionowanie od kilku lat można okrzyknąć Koreę Południową, której wartość robotyzacji szacuje się na ok. 631 robotów na 10 tys. pracowników (Karabegovic, Karabe- govic, Hadzalic 2012). Analizując tematykę automatyzacji i coraz wyższy wskaźnik robotyzacji w rozwiniętych, światowych gospo- darkach należy przedstawić główne czynniki, którymi kierują się przedsiębiorstwa wdrażające nowe technologie. Do najważniejszych czynników cechujących Polskich odbiorców robotów można zaliczyć:

1/ zmniejszenie kosztów produkcji – do tego punktu można zaliczyć wiele czynników, m.in. spadek kosztów wypłat pracowniczych poprzez redukcję etatów, mniejszą ilość wadliwych produktów czy mi- nimalizację wykorzystania surowców; 2/ zwiększenie powtarzalności

produkcji; 3/ wysoką klasę produktów; 4/ możliwość reorganizacji produkcji bez konieczności zmiany procesów; 5/ zamianę personelu, korzystną m.in. ze względu na braki kadrowe; 6/ pracę z wymaga- jącymi aplikacjami do obsługi maszyn w trudnych warunkach np.

chirurgia (Restecka, Wolniak 2017). Korzyści z robotyzacji są duże, na inwestycje w automatykę decyduje się coraz więcej przedsię- biorstw. Należy pamiętać jednak, że są to procesy generujące duże koszty. Sam zakup robota to wydatek w granicach 100 tys. euro.

Jest to tylko część inwestycji, ponieważ wdrożenie tych rozwiązań może skutkować koniecznością zmiany np. części linii technologicz- nej czy wprowadzenia dodatkowego osprzętu. Analiza ekonomicz- na przedsięwzięcia z uwzględnieniem wskaźników np. stopy zwrotu z inwestycji wielokrotnie przemawia za zaangażowaniem kapitału.

Pomimo że koszty te zwracają się często w ciągu dwóch lat od roz- poczęcia procesu, to początkowy nakład finansowy może zniechęcić właścicieli przedsiębiorstw do automatyzacji. Należy jednak rozwa- żyć pozostałe powody, poprzez które przedsiębiorcy nie podejmują działań nakierowanych na robotyzację prac w przedsiębiorstwie.

Główne powody wymieniane przez przedsiębiorców to: brak wy- mogu robotyzacji profilu produkcji, mała skala produkcji, w której nieopłacalna będzie inwestycja w robota, brak dodatkowych korzy- ści ekonomicznych wynikających z robotyzacji oraz brak możliwo- ści finansowych pozwalających na zakup robota (Łapiński, Peterlik, Wyżnikiewicz 2015). Łapiński, na podstawie przeprowadzonego badania ankietowego uznaje, że najistotniejszym, uzyskującym aż 67% odpowiedzi, czynnikiem wpływającym na brak robotyzacji polskich przedsiębiorstw jest konieczności dostosowania jej do profilu produkcji. Kolejnym istotnym czynnikiem uzyskującym w badaniu 38% jest mała skala produkcji, która często nie jest powtarzalna.

Instalacja robota w tym przypadku nie miałaby uzasadnienia eko- nomicznego (Łapiński, Peterlik, Wyżnikiewicz 2015). Wymienione wyżej czynniki należą do najistotniejszych powodów, dla których przedsiębiorcy nie decydują się na automatyzację firmy.

Firmy wdrażające, liderzy robotyzacji w Polsce

Przegląd literatury dotyczącej automatyzacji i robotyzacji przed- siębiorstw umożliwił wyróżnienie kilku kluczowych dostawców i od- biorców zarówno robotów, jak i sztucznej inteligencji na polskim rynku.

Katalog firm, które wdrażają rozwiązania RPA (ang. Robotic Process Automation) / IA (Sztuczna Inteligencja) w Polsce przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Wybrane firmy wprowadzających robotyzację w Polsce Firma wprowadzająca Klient Zakres robotyzacji

Automa services Generali Back-office

Brainhint Carrefour Back-office

X-Code PGE Obrót Back-office

Digit.on Cersanit Back-office

Źródło: https://robonomika.pl/katalog-dostawcow-uslug-rpaai-i-ich-wdrozen- -referencyjnych-v-edycja-lipiec-2019 [03.08.2019].

Jednym z rozwiązań przyjętych przez Generali było wprowadzenie czytników kodów 2D AZTEC. Proces ten odbył się w ramach automatyzacji procesów sprzedażowych obejmujących wyposażenie agentów ubezpieczeniowych uzupełniając ich dotychczasowe narzę- dzia pracy w skanery kodów. Nowe rozwiązania doprowadziły do zmiany systemu weryfikacji danych klientów. Od teraz każdy nowy

57 101

135

303 309

488

631

0 100 200 300 400 500 600 700

Węgry Czechy Słowacja Japonia Niemcy Singapur Korea Południowa

Kolumna1 57 101 135 303 309 488 631

10 12 15 17 19 23

28 32

36

0 5 10 15 20 25 30 35 40

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

(3)

Rynek – Społeczeństwo – Kultura | Numer 2(33)/2019

8

czeństwa informacyjnego całkowicie zmienia pojęcie pracy i pode- ście do niej. Gospodarka oparta na wiedzy przejmuje istotną rolę w globalnym systemie, a sektor usługowy przekształca się w kluczo- wy sektor gospodarki oparty na zaawansowanej wiedzy (Węgrzyn 2005). Obecnie elektronika i informatyka to kluczowe dziedziny w nauce, którymi kieruje się gospodarka. Powstaje wiele nowych miejsc pracy i zawodów związanych z projektowaniem, wytwarza- niem elektroniki z wykorzystaniem systemów informatyczno-teleko- munikacyjnych. Co istotne nie sposób przewidzieć zawodów, które powstaną w przyszłości. Wynika to z dynamicznie rozwijającej się nauki oraz permanentnych zmian i potrzeb ludzkich. Naprzeciwlegle zaobserwować można rozwiązywanie dotychczas funkcjonujących zawodów. Na podstawie dotychczasowych rozważań można wysnuć wniosek, że w społeczeństwie informatycznym wymagane będzie posiadanie co najmniej dwóch wyuczonych, technicznych zawodów.

Rozwój nowych technologii skłania do poszukiwania pracowników o następujących cechach: elastyczność, samoświadomość, chęć uczenia się, nastawienie na zdobywanie wiedzy, dzielenie się wie- dzą, śledzenie trendów i zjawisk cyklicznych (Szeliga 2007). Omawia- jąc cechy pracowników należy również opisać zestaw podstawowych kompetencji przyszłości niezbędnych długoplanowo na rynku pracy.

Zestaw kompetencji przyszłości przedstawia Rysunek 1.

Rysunek 1. Kompetencje przyszłości

Źródło: opracowanie własne na podstawie Dźwigoł 2014.

Podsumowanie

Analiza przestrzenno-czasowa umożliwia stwierdzenie, że obecnie prace manualne wykonywane przez ludzi są zastępowane wykorzystaniem siły robotów. Pozwala to na zmniejszenie kosztów produkcyjnych, wyeliminowanie błędów ludzkich i zwiększenie wydajności przedsię- biorstwa. Mimo wielu korzyści robotyzacja to duży wydatek, na który nie decydują się mniej zamożne firmy. Analiza zgromadzonych danych przedstawia niski poziom automatyzacji w Polsce w porównaniu do światowej średniej krajowej. Biorąc pod uwagę wzrost zamożności kraju, trendy gospodarcze, obniżenie cen robotów oraz stabilny wzrost płacy minimalnej można domniemywać, że opłacalność tych inwestycji uzyska progres w przyszłości. Polskie przedsiębiorstwa z biegiem czasu pod wpływem globalnych przemian zmuszone będą na inwestowanie w automatyzację i robotyzację, by móc być konkurencyjnymi w stosun- ku do światowej gospodarki.

klient ubezpieczalni posiada zaszyfrowany kod w postaci obrazka umieszczonego w dowodzie rejestracyjnym. Skanując dany kod uzyskuje się wszelkie informacje m.in. kto jest właścicielem auta.

Generali to pierwsze Towarzystwo Ubezpieczeniowe w Polsce, któ- re wykorzystuje skanery w sprzedaży. Jest to uproszczenie całego procesu sprzedażowego, ponieważ specyfikacja urządzenia pozwala na płynne przejście procesu polisowego. Urządzenie posiada funk- cje kalkulacji cenowej oferty dla danego użytkownika oraz samo wystawienie polisy. Podnosi to jakość obsługi klienta umożliwiając bezbłędne elektroniczne zakończenie sprzedaży, wspierając jedno- cześnie back-office od strony finansowo-księgowej ubezpieczyciela.

Generali na swojej stronie internetowej potwierdza korzyści wyni- kające z robotyzacji procesów w przedsiębiorstwie. Swoją pozycję na rynku lokuje jako jedno z najbardziej innowacyjnych Towarzystw Ubezpieczeniowych w kraju (https://www.generali.pl/o-generali/

aktualnosci-145.html 2019). Innym przykładem zastosowania robotyzacji jest przemysł spożywczy. Zalety robotyzacji, jak poprawa procesów wytwórczych, wzrost bezpieczeństwa pracy i podwyższe- nie standardów są szczególnie cenione na europejskim obszarze.

Jednym z kluczowych zadań robotów w przemyśle spożywczym jest przenoszenie artykułów spożywczych do opakowań. Innym odcią- żającym pracę ludzką obowiązkiem sztucznej inteligencji jest trans- port i układanie pojemników na palety. Jest to newralgiczny punkt procesu, ponieważ wymaga on synchronizacji pracy robota i taśmy produkcyjnej. Rozwiązaniem stało się wprowadzenie systemów wizyjnych lub specjalnych manipulatorów zespolonych z przenośni- kiem (Barczyk, Jarzembski 2004).

Koniec pracy i wzrost nierówności.

Kompetencje pracowników niezbędne na nowym rynku pracy

Z danych przedstawionych w raporcie Word Economic Forum pt. The Future of Jobs Report 2018 diagnozuje się, że do 2022 roku na skutek robotyzacji i automatyzacji pracy zostanie zlikwidowane 75 milionów miejsc pracy. Ze względu na specyfikę automatyzacji nie należy obawiać się o nowe miejsca pracy. Według raportu po- winno powstać ok. 133 mln nowych miejsc pracy, które nie tylko uzupełnią luki powstałe przy zmianie procesów produkcyjnych, ale też dadzą nowe możliwości wyspecjalizowanym technicznie pracow- nikom. Przedsiębiorstwa, którym nadano miano liderów wśród „nowoczesnych” metod pracy już przygotowują się na zmianę (http://

www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2018.pdf 2019).

Charles Handy twierdzi, że: „… zmierzch produkcji o wysokim stop- niu pracochłonności sprawił, że na rynku pojawiły się organizacje, które czerpią wartość dodaną z wiedzy i potencjału twórczego, a nie z siły ludzkich mięśni. Mniejsza liczba mądrzej myślących pracow- ników, wspomaganych inteligentnymi maszynami i komputerami, tworzy większą wartość niż całe grupy czy linie bezmyślnej masy zasobów ludzkich” (Handy 1998: 50). Globalizacja wpłynęła na zmianę postrzegania wartości przedsiębiorstw. Kapitał intelektual- ny przewyższył wartości materialne przedsiębiorstwa. Wyposażenie techniczne i nakłady pracy fizycznej straciły wysoki współczynnik istotności. Wiedza stała się kluczowym zasobem, który wpływał na opanowanie procesów biznesowych, szybkość, precyzję, zmniejszenie poziomu kosztów (Grudzewski, Hejduk 2001). Powstanie społe-

(4)

Sylwia Dobrosielska – Automatyzacja i robotyzacja pracy...

9

Bibliografia:

1. Barczyk J., Jarzembski B., (2004) Robotyzacja pakowania – problemy i roz- wiązania, PAR 5/2004.

2. Dźwigoł H., (2014) Menadżerowie przyszłości a zarządzanie strategiczne, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, „Organizacja i Zarządzanie” nr 70, nr kol 1909.

3. Grudzewski W.M., Hejduk I.K., (2001) Projektowanie systemów zarządza- nia, Warszawa: Difin.

4. Handy Ch., (1998) Wiek przezwyciężonego rozumu, Warszawa: Business Press.

5. http://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2018.pdf [03.08.2019].

6. https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=ef_kvaare- g&lang=en [13.08.2019].

7. https://ifr.org/worldrobotics/ [03.08.2019].

8. https://robonomika.pl/katalog-dostawcow-uslug-rpaai-i-ich-wdrozen-referencyjnych-v-edycja-lipiec-2019 [06.08.2019].

9. https://www.elektrotechnikautomatyk.pl/info-branzowe/Pierwszy-robot- -wspolpracujacy-zostal-sprzedany-10-lat-temu,1018,1 [03.08.2019].

10. https://www.generali.pl/o-generali/aktualnosci-145.html [07.08.2019].

11. http://www3.weforum.org/docs/WEFUSA_IndustrialInternet_Re- port2015.pdf [03.08.2019].

12. Karabegovic E., Karabegovic I., Hadzalic E., (2012) Industrial Robot Appli- cation Trend in World’s Metal Industry, “Engineering Economics”, nr 23(4).

13. Łapiński K., Peterlik M., Wyżnikiewicz B., (2015) Wpływ robotyzacji na konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, Warszawa: Instytut Badań nad gospodarką rynkową.

14. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/nauka-i-technika-spoleczenstwo- -informacyjne/nauka-i-technika/nauka-i-technika-w-2017-roku,1,14.html [29.03.2019].

15. Restecka M., Wolniak R., (2017) Doskonalenie jakości procesów spawal- niczych w wyniku wdrożenia robotyzacji, Częstochowa: Instytut spawal- nictwa, Polskie Spawalnicze Centrum Doskonałości, Oficyna Wydawnicza Stowarzyszenia Inżynierów Produkcji i Jakości.

16. Szeliga P., (2007) Talenty na czas: spojrzenie poszukiwacza talentów [w:]

Inwestowanie w kapitał ludzki, Warszawa: Biblioteka Wiadomości Staty- stycznych, GUS, PTE.

17. Węgrzyn G., (2005) Zatrudnienie w Unii Europejskiej – aktualne tendencje,

„Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów SGH” nr 55.

18. Woźnicka K., Pawlak M., (2013) System maximo jako narzędzie wspoma- gania procesu eksploatacji maszyn w przedsiębiorstwie produkcyjnym [w:]

Innowacje w Zarządzaniu i Inżynierii Produkcji, Opole: Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją.

O Autorce

Sylwia Dobrosielska

Studentka Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Zaintereso- wania naukowe koncentruje wokół szeroko pojętych problemów społecznych oraz gospodarczych. Uczestniczka ogólnopolskich konferencji.

Licencja: Publikacja udostępniona na licencji Uznanie autorstwa- Na tych samych warunkach 4.0 Polska (CC BY-SA 4.0 PL).