180 Z A P I S K I
Z ygm u n t K r a s i ń s k i , L i s t y d o K o ź m ia n ó w , o p ra co w a ł i w stę p e m p o p rzed ził Z b ig n ie w S u d o l s k i , P IW , W arszaw a 1977, s. 806.
J e st to k o le jn y to m lis tó w au to ra „ N ie-B o sk iej K o m ed ii” u k a z u ją c y s ię w w y d a w a n ej p rzez P IW s e r ii „ K oresp on d en cja Z y g m u n ta K ra siń sk ie g o ”. N in ie jsz y to m sta n o w i p e łn e i k ry ty c z n e w y d a n ie z a c h o w a n y c h lis tó w p o e ty do tr z e c h p rzed s t a w ic ie li ro d u K o źm ia n ó w . S k ła d a s ię n a ń w ię c 6 lis tó w do sły n n e g o ze sw e g o n ie c h ę tn e g o sto su n k u do r o m a n ty k ó w K a jeta n a K oźm ian a, w k tó r y c h p oru szan a je s t g łó w n ie p ro b lem a ty k a lite r a c k a i h isto rio zo ficzn a , p o d o b n ie ja k w 6 U stach do je g o s y n a A n d rzeja E d w ard a, p u b lic y sty i p o ety . N a jw a ż n ie jsz ą czę ść zb ioru sta n o w i 117 p o w sta ły c h w la ta c h 1847— 1859, lis tó w do p r z y ja c ie la z c za só w u n i
w e r sy te c k ic h , S ta n isła w a E gb erta, p o e ty i tłu m a cza S zek sp ira .
Z n aczn a część ty c h lis tó w p isa n a b y ła w o k resie p o b y tu K ra siń sk ie g o poza g ra n ica m i, k r a ju do ad resa ta p rzeb y w a ją ceg o g łó w n ie w P o z n a ń sk ie m . O bok n a j
b a rd ziej in te r e su ją c e j ob u p o e tó w p ro b lem a ty k i lite r a c k ie j i w y d a w n ic z e j oraz in fo r m a c ji b io g ra ficzn y ch in te r e su ją c y c h h isto ry k a lite r a tu r y , w k o resp o n d en cji te j h isto ry k zn aleźć m oże o d g ło sy w y d a rzeń (g łó w n ie p o lity c z n y c h ) zach od zących w k r a ju w o w y m o k resie, w ie le szc z e g ó łó w z ży c ia e m ig r a c ji p o lsk ie j (m .in. o sto su n k u a u to ra do k s. A d a m a C za rtorysk iego) a ta k że a n eg d o ty z ż y c ia k ręg ó w , w k tó r y c h o b ra ca ł s ię a u to r „ Iryd ion a”.
O prócz sa m y c h lis tó w z o sta ł o p u b lik o w a n y ró w n ież, sp orząd zon y po la ta c h p rzez ic h ad resa ta — S ta n isła w a E gb erta — k o m en ta rz do zg rom ad zon ej p rzezeń k o resp o n d en cji, w k tó ry m obok w sp o m n ień o zm a rły m p r z y ja c ie lu i o b ja śn ień te k s tu n ie k tó r y c h lis tó w p o ja w ia ją się r e la c je z ro zm ó w p ro w a d zo n y ch z p o etą n a ro zm a ite, a k tu a ln e te m a ty p o lity c z n e .
W w y ja śn ie n iu z a w a rty ch w lis ta c h a lu zji, n ie d o m ó w ie ń i s e te k p o ja w ia ją cy ch s ię osób bardzo p rzyd atn y jest sta ra n n y i ob szern y k o m en ta rz Z b ig n ie w a S u d o ł -
s i e g o .
A . B .
J u liu sz D e m e 1, A le k s a n d e r J a n С и га , k s ią ż ę R u m u n ii, Z ak ład N aro d o w y im . O sso liń sk ich — W y d a w n ictw o , W rocław — W arszaw a—
K ra k ó w — G dańsk 1977, s. 244.
P ro b lem y h isto rii R u m u n ii za jm u ją n ie w ie le m iejsca w h isto r io g r a fii p o lsk iej; w p ew n ej m ierze w y ją tk ie m są je d y n ie za g a d n ien ia sty k o w e z d z ie ja m i P o lsk i. A u tor n in ie jsz e g o o p ra co w a n ia (zn a n y m .in. ja k o tw ó rca w y d a n ej przed k ilk o m a la ty
„ H isto rii R u m u n ii”) p rzed sta w ia sy lw e tk ę d z ie w ię tn a sto w ie c z n e g o m on arch y, w s p ó ł
tw ó r c y n o w o czesn eg o p a ń stw a ru m u ń sk ieg o . J eg o droga ż y c io w a je s t om ó w io n a na tle p ro cesó w w zro stu św ia d o m o ści n arod ow ej lu d n o ści M o łd a w ii i W ołoszczyz
n y oraz ro zw o ju sp o łeczn eg o i gosp o d a rczeg o te g o reg io n u E uropy. U m ie ję tn ie u k a zano w k sią żce m ięd zy n a ro d o w e u w a ru n k o w a n ia p o czy n a ń i m o ż liw o śc i d ziałan ia ty tu ło w e g o bohatera.
J. D e m e 1 sk u p ia u w a g ę na o k resie p a n o w a n ia A lek sa n d ra C u zy (1859— 1866), p o z y ty w n ie o cen ia ją c jeg o p o lity k ę w e w n ę tr z n ą (m .in. u w ie ń c z o n e su k c e se m w y s iłk i n a r z ecz lik w id a c ji p a ń szczy zn y i w p ro w a d zen ia w ż y c ie u w ła szczen ia ) i z a g ran iczn ą. N ieco m n iej p isze o jég o m ło d o ści i o sta tn ich la ta c h ży c ia , k tóre k sią żę sp ęd ził n a p rzym u sow ej em ig r a c ji w ró żn y ch p a ń stw a c h za ch o d n io eu ro p ejsk ich , p o zo sta ją c dla w ie lu sy m b o lem d ążeń R u m u n ii do p ełn ej n ie z a le ż n o śc i.
Z A P I S K I 181
A u to r p o słu g u je s ię r u m u ń sk im i w y d a w n ic tw a m i ź r ó d ło w y m i i o p ra co w a n ia m i; k o rzy sta ta k ż e w y r y w k o w o z fr a n c u sk ie j i a n g ie lsk ie j lite r a tu r y przed m iotu . P ra ca m a ch arak ter n a u k o w o -p o p u la r n y . N ie c o m ie jsc a za jm u ją w n ie j p olo nica, g łó w n ie z o k resu p o w sta n ia sty czn io w eg o .
A . S .
H en ry k M a r k i e w i c z , P o z y t y w i z m , In s ty tu t B a d a ń L itera c k ich P A N , P W N , W arszaw a 1978, s. 626.
K o le jn y to m „ H isto rii L ite r a tu r y P o lsk ie j”, p o m y śla n ej ja k o k o m p en d iu m d la słu ch a czy u n iw e r sy te c k ie j h isto r ii lite r a tu r y oraz ja k o k sią ż k a p om ocn icza d la jej w y k ła d o w c ó w , w y k ra cza poza k rą g za g a d n ień sy g n a liz o w a n y c h p rzez ty t u ł c a łe g o w y d a w n ic tw a . D o ty czy o n o k r e su , k tó rem u p o św ięco n o d o ty ch cza s n ie z b y t w ie le sy n te ty c z n y c h o p racow ań . A u to r o w i u d ało s ię o b ją ć ca ło ść z ja w is k lite r a c k ic h la t 1864— 1890; op rócz d o m in u ją ceg o p o z y ty w iz m u je s t t u w ię c m o w a o n u r c ie p o stro m a n ty czn y m i p o czą tk a ch m od ern izm u . Z a sto so w a n o u k ła d w e d łu g g a tu n k ó w lite r a c k ic h i p a ra litera ck ich . W jeg o ra m a ch o m a w ia s ię tw ó r c z o ść p o szczeg ó ln y ch p isa r z y w r a c a ją c n ie r a z k ilk a k r o tn ie do ty c h sa m y ch n a z w isk .
K sią żk a z a jm u je się n ie ty lk o lite r a tu r ą p ię k n ą s e n s u str ic to (n ie p o m ija ją c p rzy ty m u tw o r ó w n iż sz e g o lo tu , p rzezn a czo n y ch m . in. d la lu d u i dla m łod zieży) le c z ta k że p u b lic y sty k ą , p rozą d o k u m en ta ln ą , d z ia ła ln o śc ią p rzek ła d o w ą , k r y ty k ą i h isto rią lite r a tu r y i sztu k i. H . M a r k i e w i c z p rzed sta w ia te ż sk rótow o o sią g n ię c ia szereg u in n y c h d y sc y p lin h u m a n isty czn y ch , r o z w ija ją c y c h s ię n a zie m ia c h p o lsk ich w la ta c h sz e ś ć d z ie sią ty c h —o sie m d z ie sią ty c h X I X w ie k u , stą d te ż u stęp y o filo z o fii, h isto rio g ra fii i e tn o g r a fii. W za k o ń czen iu p isz e in te r e su ją c o o d zied zic
tw ie p o z y ty w iz m u w k u ltu rze p o lsk ie j.
C ałości d o p ełn ia ją ro zd zia ły w stę p n e , szk ico w o z a r y so w u ją c e p o d ło że sp o łecz
n o -p o lity c z n e , n a d b u d o w ę id eo lo g iczn ą oraz o g ó ln e w a r u n k i ro z w o ju litera tu r y ; n a k o ń cu zam ieszczon o k r ó tk ie n o ty b io g ra ficzn e a u to ró w w sp o m in a n y c h w te k ś c ie oraz rozb u d ow an e w sk a z ó w k i b ib lio g ra ficzn e.
A . S .
H en ry k S i e n k i e w i c z , L i s t y t. I, cz. 1: M a r ia n A l b i ń s k i — C y p r i a n G o d e b s k i, cz. 2: M ś c i s ł a w G o d l e w s k i — W ł a d y s ł a w J a b ło n o w s k i . W stęp i b io g ra m y a d r e sa tó w n a p is a ł J u lia n K r z y ż a n o w s k i , lis ty o p ra co w a ła i o p a trzy ła p rzy p isa m i M aria B o k s z c z a n i n , P IW , W ar
sza w a 1977, s. 473, 554.
Z n aw ca tw ó rczo ści i ż y c ia H e n r y k a S ie n k ie w ic z a , J u lia n K r z y ż a n o w s k i o b liczy ł szacu n k ow o, iż w cią g u ca łeg o ży c ia a u to r „ T ry lo g ii” n a p is a ł ok oło 15 ty s . listó w , z k tó ry ch z a ch o w a ło s ię z a le d w ie 3000 sk ie r o w a n y c h do 445 osób a n a d sy ła n y c h z ró żn y ch stron P o lsk i, E uropy i A m ery k i. O m a w ia n a praca sta n o w i p ierw szą część w ię k sz e g o p r z e d się w z ię c ia m a ją ceg o n a c e lu zb io ro w e i k ry ty c z n e w y d a n ie całej za ch o w a n ej k o r esp o n d en cji w ie lk ie g o pisarza. W ięk szo ść p u b lik o w a n y c h o b ecn ie lis tó w je s t d ru k o w a n a po raz p ierw szy . W n in ie js z y m w y d a w n ic tw ie zo sta ły zgrom ad zon e a lfa b e ty c z n ie w e d łu g n a z w isk a d r e sa tó w , w śr ó d k tó ry ch oprócz b liż sz e j i d a lszej ro d zin y o d n a jd u jem y ta k ż e d zien n ik a rzy , lite r a tó w , p r z e d sta w ic ie li n a u k i, a r ty s tó w , w y d a w c ó w itp . W to m ie p ie r w sz y m zn a la z ły s ię lis t y sk ie r o w a n e m .in. do W a cła w a A n czy ca , O sw ald a B a lzera , p a p ieża B en e d y k ta X V , K arola B en n i, J ó z e fa C h ełm o ń sk ieg o , Ig n a ceg o C h rza n o w sk ieg o , F ra n ciszk a
!["Jahrbuch der Albertus-Universität zu Königsberg (Pr.)" Bd. X, 1960 : [recenzja]]()