Franciszek Pajączkowski
Henryk Biegeleisen
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 31/1/4, 244-247
HENRYK BIEGELEISEN
Dnia 1 kwietnia 1934 roku zmarł we Lwowie dr. Henryk Biegeleisen, jeden z bardzo zasłużonych badaczy literatury pol skiej i polskiego folkloru. W roku, w którym Polska święci stulecie Pana Tadeusza, przypomnieć należy przedewszystkiem, że on właśnie przed pół wiekiem poświęcił epopei wielkiej pierwszą monografję. Obok tej książki — najważniejszemi owo cami jego pracy są wydania dzieł Słowackiego, Mickiewicza, Fredry, Shakespeare’a ; szereg utworów z puścizny rękopiśm ien nej Słowackiego on pierwszy ogłosił drukiem, pierw szy też sięgnął do rękopisów Fredry. Obfite objaśnienia w wydaniach wspomnianych mają trw ałą wartość. W latach późniejszych zajął się zwłaszcza Lenartowiczem i badaniami z dziedziny etno- logji. Był też autorem pięciotomowej Historji literatury polskiejl.
Henryk Biegeleisen urodził się w Tłustem 24 października r. 1855; był synem lekarza. Do gimnazjum uczęszczał w Tar nopolu i w Brzeżanach. Od 1876 r. do 1880 r. studjuje na Uni wersytecie lwowskim literaturę iŁhistorję polską u Romana Piłata i Ksawerego Liskego. W 1880 r. udaje się do Monachjum i tu pracuje u Bernaysa i Carrière’a, w 1881 r. przybywa do Lipska i kontynuuje studja pod kierunkiem Leskiena i Hildebranda. W Lipsku 1882 r. uzyskuje stopień doktora filozofji na pod stawie dysertacji Charakteristik TrembeckVs, Leipzig, 1882.
Pracował przez długie lata na polu pedagogicznem, jako profesor ΠΙ gim. im. Stefana Batorego, następnie jako dyrektor gimnazjum prywatnego. Skromny, a niestrudzony pracownik, należał do znanych postaci w lwowskim świecie kulturalnym .
Z licznych prac jego wymieniam w ażniejsze2:
1 Ukaże się niebaw em książka zbiorowa, dająca dokładny obraz jego działalności.
2 Podaję tu wykaz skrótów czasopism , u żytych w pow yższem zesta w ien iu : A (Ateneum , W arszawa), BW (Bibljoteka W arszawska), E (Echo mu zyczne i teatralne, W arszawa), G (Głos, W arszawa), GL (Gazeta lw ow ska),
V . NEKROLOGJA 2 4 5
1877. Życiorys Trembeckiego (Sprawozdanie Czytelni Akade
mickiej. Lwów).
1878. Byron w Polsce (GL). — Towarzystwa uczone w Polsce
w X V III wieku (PN i nadbitka Lwów, 1878).
1879. Pojedynek Słowackiego (TP). — Żywot ks. Jezuity Fran
ciszka Bohomolca (Album uczącej się m łodzieży polskiej, pośw ięcone J. I. K raszewskiem u. Lwów, 1879 i nadbitka Lwów, 1879).
1880. Rajmund Korsak (BW).
1882. Charakteristik Trembecki s. Ein Beitrag zur slavischen
Literaturgeschichte aus der zw eiten Hälfte des XVIII Jahrhunderts. Inaug. Dissert, zur Erlangung des phil. Doctorgrades an der Universität
Leipzig. Leipzig, 1882. — Obrazy przyrody w Panu Tadeuszu (PN).
1883. Dziennik Słowackiego z ostatnich lat jego życia (A). —
Korespondencja Stanisława Konarskiego z wujem Janem Tarło, wo jewodą sandomirskim (PN). — Nieznana epopeja Woronicza p. t. Ja-
giellonida (K). — Sny i widzenia J. Słowackiego (P). — Stanisław
Konarski jako dyplomata (BW). — Tymon Zaborowski (A). — Z nie-
wydanych poezyj J. Słowackiego (PN).
1884. A. E. Odyniec. Konstanty Gaszyński (ZP). — Impro
wizacja A. Mickiewicza p. t. Basza (K). — Jan Kochanowski, książę
poetów polskich. Poznań, 1884. — Pan Tadeusz Mickiewicza, Studjum
estetyczno-literackie. W arszawa, 1884. — Rozbiór krytyczny Pa
miętników Paska (PN). — Z Pamiętnika J. Słowackiego (PN). —
Zygmunt Krasiński. Myśli i zdania poety z dziedziny estetyki, re- ligji i literatury (BW). — Słow acki Juljusz, Genezis z ducha, List do J. N. Rembowskiego, Wykład nauki, Dziennik z 1847j49. War
szaw a, 1884. — Słow acki Juljusz, Pisma pośmiertne. Lwów, 1884.
(W ydanie drugie. Lwów, 1885).
1885. A. Mickiewicz w Paryżu. Petersburg, 1885. — Atak
Mickiewicza na obóz klasyków (PT). — Józef Dzierzkowski. Stani
sław Koźmian (ZP). — Rękopisy Wacława Potockiego (WB). —
Socjologja Mickiewicza (P). — Tło ludowe ballady Adama Mickie
wicza p. t. „ Ucieczka“ (Ś). — Zadanie i metoda etnologji (W).
1886. Duchowieństwo w poezji ludowej (PS i odbitka, Lwów,
1886; skonfiskow ane). — Listy Trentowskiego do Norberta Nur-
kowskiego (BW). — Szkoły ludowe w Galicji (BW).
1887. A. Mickiewicz jako rewolucjonista (R). — Sonety Mic
kiewicza (Ż). — Szlachta drobna w poezji polskiej (PT). — Szlachta
w świetle poezji ludowej. Lwów, 1887.
tyka, Kraków), M (Myśl, Kraków), Mu (Muzeum, Lwów), P (Prawda, War szaw a), PI (Placów ka, Lwów), P N (Przew odnik Daukowy i literacki, Lwów),
P P (Przegląd prawa i adm inistracji, Lwów), P r (Przedświt, Lwów), P S (Prze
gląd społeczny, Lwów), P T (Przegląd tygod n iow y z dodatkiem m iesięcznym , W arszawa), R (Ruch, Lwów), SI (Słow o, Warszawa), S P (Słow o polskie, Lwów),
S z (Szkoła, Lw ów ), Ś (Św it, Warszawa), Ś w (Świat, Warszawa), T (Tydzień,
Lw ów ), T I (Tygodnik ilustrow any, W arszawa), T P (Tygodnik pow szechny, Warszawa), W (W ędrowiec, Warszawa), WB (W iadom ości bibljograficzne, W arszawa), W i (W isła, W arszawa), Z P (Złota Przędza, Warszawa), Ź (Życie, Warszawa).
1888. Kartka z wyobrażeń chłopskich. O czarow nicach (PT). —
Pieniądze i bogactwo według wyobrażeń naszego ludu (PT).
1890. Ideały młodzieńcze Mickiewicza (KL).— Kolberg Oskar
(P). — Mickiewicz jako człowiek (Sz).
1891. Henryk Ibsen. Szkic społeczno - literacki. W arszawa,
1891. — Mieszczaństwo i rzemieślnicy w poezji ludowej (G). —
Motywy ludowe w balladzie A. Mickiewicza „Lilje“ (Wi). — Wra
żenia z podróży J. Słowackiego na Wschód (BW).
1892. Geneza wiersza A. Mickiewicza „Do matki Polki“ (M). —
Nieznane Pisma W. Pola (BW). — Pierwszy rzut komedji Fredry
„Zemsta“ (E). — Pierwszy szkic „Ślubów Panieńskich“ (E). — Sąd
Słowackiego o poezjach B. Zaleskiego (KP). — Słowacki i Eglan-
tyna Pattey (TI). — W. Pol o poezji ludowej (G). — Z nieznanego
pamiętnika Al. Fredry (BW).
1893. J. Słowacki i Marja Wodzińska (BW). — Nieogłoszone
fragmenty tragedji J. Słowackiego „Beatrix Cenci“ (TI). — Nieogło-
szony testament J. Słowackiego (P). — Pieśń ludowa na przełomie
naszej poezji. (Upominek, książka zbiorowa na cześć E. O rzeszko
w ej. Kraków-Petersburg, 1 8 9 3 ).— Ze studjów nad pieśniami i obrzę
dami weselnemi (Wi). — Mickiewicz Adam, Dzieła. Tom I—IV. Lwów, 1893.
1894. Nieznane prace Z. Krasińskiego z lat młodzieńczych
(BW). — O potrzebie pisma poświęconego sprawom literatury ojczystej.
(Pam iętnik zjazdu literatów i dziennikarzy polskich I. Lwów, 1894). —
Słowacki Juljusz, Dzieła. Tom I—VI. Lwów, 1894.
1895. Kobiety w życiu Słowackiego (Pr). — Najnowsze kie
runki badań mitologicznych (T). — Szekspir Wiljam, Dzieła. Tom I— X. Lwów, 1 8 9 5 — 97.
1896. Komedja Nieboska w świetle współczesnej krytyki (BW).
1897. Boże Narodzenie w świetle etnologji (SP). — Listy
Trembeckiego do króla (A). — Nieznana komedja Al. Fredry (BW). —
Nieznana rozprawa Aleks. Fredry o wychowaniu młodzieży (Mu). —
Nieznane prace St. Trembeckiego (BW). — Studjum o życiu i dzie
łach Szekspira. Wiljam Szekspir, próba charakterystyki. Lwów,
1897. — Biernacki Mikołaj (Rodoć M.), Satyry i fraszki. Wybór.
W arszawa, 1897. (W ydanie drugie. W arszawa, 1899). — Fredro
Aleksander, Dzieła. T. Ι - V . Lwów, 1897.
1898. Myśl społeczna „Irydiona“ (SP). — Ilustrowane dzieje
literatury polskiej. Tom I—V. W iedeń, 1 8 9 8—1901.
1899. Udział Trembeckiego w sprawie Dug rumowej. (Prawda.
Książka zbiorowa dla Św iętochow skiego. 1899).
1900. Fragmenty „Dziadów“ J. Słowackiego (T).
1901. Nieogłoszone fragmenty Pana Tadeusza Jul. Słowackiego
(T). — Nieznany pamiętnik W. Pola (Św). — Pieśni Janusza (SP). —
Zapomniane utwoty Zygm. Krasińskiego (Kr). — Słow acki Juljusz, Pamiętnik. W arszawa, 1901.
1902. Makryna Mieczysławska w poezji i historji (SP). —
V . NEKROLOGJA 2 4 7
Z niewydanych rapsodów „Króla Ducha“ J. Słowackiego (SP). —
Słowacki Juljusz, Makryna Mieczy sławska. Lwów, 1902.
1903. Słow acki Juljusz, Samuel Zborowski. W arszawa, 1903.
1906. Nieznany dziennik podróży do Ziemi Świętej J. Sło
wackiego (BW).
1907. Nieznana autobiografja J. I. Kraszewskiego (KL). —
Nieznany wiersz Z. Krasińskiego do Cyprjana Norwida (KL). — Nieznany skarbiec pamiątek po Winc. Polu (KL). — Norwid i Kra
siński (KL). — Z nieogłoszonych wspomnień o W. Polu (KL).
1908. Arjanie polscy (Kr). — Kornel Ujejski w świetle nie-
ogłoszonej korespondencji poety (KL). — Nieznana biograf ja Kor
nela Ujejskiego (Św).
1909. W. Pol więźniom stanu (PP). — Zofja i Irena Mrozo-
wickie (Sł).
1911. Biegas. Lwów, 1911.
1913. Lirnik Mazowiecki. Jego życie i dzieła. W arszawa, 1913.
1919. „Stara Szabla“. Nieznany wiersz T.Lenartowicza (P I).—
Z pośmiertnej teki Teofila Lenartowicza (PI).
1922. Historja literatury polskiej w zarysie. Lwów, 1922.
1927. Matka i dziecko w obrzędach, w ierzeniach i zw ycza
jach ludu polskiego. Lwów, 1927.
1928. Wesele. Lwów, 1928.
1929. U kolebki— Przed ołtarzem — Nad mogiłą. Lwów, 1929.
1930. Lecznictwo ludu polskiego. Kraków, [1930].
1931. Śmierć w obrzędach, zw yczajach i w ierzeniach ludu
polskiego. W arszawa, [1931].
1933. Żona poety. W arszawa, [1933].
