"Research on behavioral aspects of deafness (Badania z zakresu behawioralnych zakresów aspektów głuchoty)", New Orleans 1965 : [recenzja]

T.S. Gałkowski

"Research on behavioral aspects of

deafness (Badania z zakresu

behawioralnych zakresów aspektów

głuchoty)", New Orleans 1965 :

[recenzja]

Studia Philosophiae Christianae 6/2, 261-264

książk i są procesy m y ślen ia, p sy cholingw istyka, fu n k c je zm ysłow e i spo­ strzeżeniow e, osobowość i em ocje. C zytelnik w 12 a rty k u ła c h zn a jd u je poglądy n ajw y b itn ie jszy c h specjalistów i może p o rów nyw ać ze sobą ro zm a ite p u n k ty w id zen ia na ja k ich się o pierają. To co je st w nich w spólne odnosi się do u zn a n ia p ry m a tu te o rii i p o stu la tu ścisłego jej p ow iązania z d anym i dośw iadczalnym i. W ydaje się, że tego ty p u k siążki u k a z u ją c całe bogactw o p ro b lem aty k i badaw czej z z a k resu psychologii i w y su w ają c w sposób o tw a rty w szelkie zastrzeżen ia kry ty czn e, p rz y ­ czy n iają się sk u te cz n ie do dalszego rozw oju tej dyscypliny. M ają one szczególną w a rto ść w tych środow iskach, gdzie o b serw u je się żyw ioło­ w y rozw ój zastosow ań psychologicznych, za k tó ry m nie n ad ą ża d b a ­ łość o zapew nienie im g ru n to w n y ch p o d sta w naukow ych.

T. S. G a łko w ski

R esearch on behavioral aspects of deafness. (B adania z z a k resu b e h a ­

w io raln y c h asp ek tó w głuchoty.) U. S. D e p a rtm e n t of H ea lth , E ducation and W elfare. V ocational R e h a b ilita tio n A d m in istra tio n . W ashinton, DC. 20201, P roceedings of N atio n al R esearch C onference on B ehavioral A spects of D eafness, N ew O rleans, L ouisiana, M ay, 1965.

S p ra w o z d an ie z k o n fe re n c ji pośw ięconej psychologicznym aspektom głuchoty o b ejm u je w ypow iedzi 10-ciu w y b itn y c h specjalistów , znanych ze sw ych p ra c n a te m a t głuchoty. D otyczy ono 4-ech głów nych z a g ad ­ nień: n a b y w a n ia języka, p rzy sto so w an ia i osobowości, a d a p ta c ji so c jal­ nej i zaw odow ej oraz uczenia się.

S pecjaliści, w śród k tó ry ch spotyka się nazw isko S ilv erm a n a, Q uigley’a, M ęN eilla, R osensteina, r e f e r u ją n ajnow sze poglądy w ra z ze sw ym w ła s­ nym sto su n k iem z za k resu n ajb a rd z ie j isto tn y ch po trzeb opieki nad głuchym i. Było to zre sztą celem K o n feren cji, k tó rą zaplan o w an o ja k o sp o tk a n ie k ilkudziesięciu osób spośród n ajb ard zie j zaangażow anych w b a d a n ia c h e k sp ery m en taln y c h psychologicznych asp ek tó w głuchoty. A by zbyt nie rozszerzać p ro b le m a ty k i zjazdu, celowo zrezygnow ano z p o ru sza n ia te m ató w audiologicznych. N a szczególną uw agę zasługuje sy stem o rg an iz ac y jn y zarów no sam ej k o n feren c ji ja k i sposób p rz e d ­ sta w ien ia o m aw ianych zagadnień i w niosków w o p u blikow anym s p r a ­ w ozdaniu. Może to posłużyć za w zór p o d c z a s! org an izo w an ia podobnych sp o tk a ń w in n y c h k ra ja c h . W każdym z głów nych te m ató w został w y ­ b ra n y re fe re n t d la sprecyzow ania te m a ty k i i pow iązan ia je j z p ro b le ­ m am i głuchoty. N astęp n ie każdy z u czestników k o n fe re n c ji b y ł p ro ­ szony o d o starczen ie streszczenia na te m a t prow adzonych przez siebie b ad a ń , k tó re b y ły z kolei rozp ro w ad zan e w śró d w szy stk ich u cz estn i­

ków jeszcze przed zjazdem . P otem przew odniczący k aż d ej z 4-ech sekcji p rzygotow ał k ró tk ie om ów ienie n ad esłan y ch streszczeń, k tó re w iązały się z re p rez en to w an ą przez niego dziedziną. Z ostały one ta k że rozesłane uczestnikom . Podczas K o n fe re n cji przew odniczący czterech sekcji w y ­ głaszali k o le jn e podstaw ow e re fe ra ty . Po każdym z nich uczestnicy za in te re so w an i d an ą dziedziną zb ierali się w gru p ach dysku sy jn y ch , aby cm ów ić na pod staw ie w y słuchanego re fe ra tu , otrzy m an y ch streszczeń i tez — obecny sta n b ad ań , po trzeb y istn iejące oraz w łasn y w k ła d do in te re su ją c e j ich p ro b lem aty k i. U czestnicy m ieli m ożność p rzy słu c h i­ w ać się i zabierać głos w każdej spośród 4 gru p dyskusyjnych. M ożna w zupełności zgodzić się z org an izato ram i, że o publikow ane sp raw o zd a­ nie stan o w i do k u m en t b ędący podsum ow aniem n ajnow szych osiągnięć i zarazem je st bodźcem do podejm ow ania dalszych, p ra c z tego zakresu. W prow adzenie do p ro b lem aty k i, k tó ra by ła przed m io tem k o n feren c ji zostało dokonane przez S. R. S ilv erm a n a. S tw ierd za on, że w ysoki s ta n ­ d ard w ciąż ro zw ija jąc y ch się dyscyplin dotyczących zachow ania się je d n o ste k w y m ag a od sp e cja listó w z za k resu psychologii g łuchoty ze­ b ra n ia i w y k o rz y sta n ia w ielu różnorodnych, nieraz w ycinkow ych osiąg­ nięć i oparcia się n a spraw dzonych danych. N ajbardziej w artościow e in fo rm ac je w y p ły w a ją z b ad a ń lo n g itu d in aln y ch , k tó ry ch w o m a w ia­ nej dziedzinie n iew iele się spotyka. B a d an ia psychologiczne nie po w in ­ ny lekcew ażyć in fo rm ac ji uzysk iw an y ch w ta k ic h dziedzinach ja k bio­ logia lu b neurofizjologia. Chodzi zw łaszcza o ta k i pro b lem ja k w pływ b ra k u bodźców słuchow ych n a u k ła d nerw ow y. S ilv erm a n p rze strzeg a b adaczy przed czysto ilościow ym u jm o w an iem zjaw isk, co czasam i p rzeszkadza w całościow ym podejściu do · zagadnienia. In n e zastrzeże­ n ia w y su w a pod adresem zb y t dużego z a u fan ia do m etod, k tó ry m i się n aukow cy posługują. N arzędzia czasem zm ien iają się w ty ra n ó w w sto ­ su n k u do osób p osługujących się nim i. P rz y k ład e m tego są m. in. k o m ­ p u te ry , k tó re d o sta rc za ją w ielk iej ilości danych o pracow anych w b a r ­ dzo szybkim czasie, stw a rz a ją często pozory w iększej w a rto śc i n ie k tó ­ ry ch danych, aniżeli m a ją one w rzeczyw istości.

D avid M cNeill i Jo se p h R osenstein są au to ra m i dwóch- re fe ra tó w tr a k tu ją c y c h o sp raw ac h językow ych. P ierw sze doniesienie pt. Z d o l­ ność n ab y w a n ia ję zy k a — p rze d sta w ia dość o ry g in aln e podejście a u to ­ r a do zag ad n ień sy n ta k ty c zn y ch zw iązanych z m ow ą o głuchych. P ro ­ po n u je on sp e cja ln ą sym bolikę oznaczającą poszczególne elem e n ty zd a­ niow e, k tó ra rozróżnia w zdaniu fra z y rzeczow nikow e i czasow nikow e. W prow adza pojęcie tzw . „krytycznego o k resu ” dla p rz y sw a ja n ia sobie przez dziecko m ow y, m ieszczącego się w gran icach 2—4 lat. R osenstein w doniesieniu na te m a t n ajnow szych b ad a ń z z a k resu p rz y sw a ja n ia so­ bie m o w y p rze z głuchych p rze d sta w ia p rzeg ląd p ra c prow adzonych w różnych ośrodkach naukow ych i szkołach dla głuchych. Z ciek aw ­

szych tem ató w m ożna w ym ienić b a d a n ia K oppa z D ziennej Szkoły dla G łuchych w D etro it dotyczące w y k o rz y sta n ia tłu m ac za katodow ego m o ­ w y, N eyhusa na te m a t a p a ra tu re je stru ją c e g o i p rzek azu jąceg o w sk aź­ niki oddychania, n atęż en ia głosu i pozycji języka jednocześnie u ucznia i nauczyciela. Q uigley z U n iw ersy te tu w Illinois b a d a ł w p ły w m ow y palcow ej n a osiągnięcia szkolne, czytanie, m ow ę, w y p ra co w a n ia i czy­ ta n ie z ust. W p rac ach refero w an y ch przez R osensteina, au to rzy b a r ­ dzo często k o rz y sta ją z m etod re je stro w a n y c h n a film ie. S tosow ane a p a ra ty sk o n stru o w an e są w edług najnow szych w zorów elek tro n ic z­ nych, i ta m gdzie to je s t w skazane, analizę w yników p rze p ro w ad z ają m aszyny cyfrow e. Z dużym naciskiem p o d k reśla się rolę rodziców w e w czesnym procesie p rz y sw a ja n ia przez dziecko głuche system u ję z y ­ kowego. Poza w nio sk am i i w ytycznym i, k tó ry ch d ostarczyły oba re fe ­ ra ty , d y sk u sja w gru p ach w niosła d odatkow e p o stu la ty badaw cze. N a­ leżą do nich: 1. opisow a an a liz a zachow ania się językow ego, poprzedzo­ na u doskonaleniem odpow iednich m etod oceny. 2. w y k o rz y sta n ie w ielu zm ysłów do n au c za n ia ję zy k a i opis udziału poszczególnych m etod w tym nauczaniu. 3. te ch n ik i w yrów naw cze dla sta rszy c h dzieci głuchych. 4. w y k o rz y sta n ie i doskonalenie m a te ria łó w do n au c za n ia program ow ego.

W ra m a c h 'p ro b le m a ty k i pośw ięconej przy sto so w an iu się głuchych i do­ tyczącej ich osobowości, n a k o n feren c ji w ygłoszono 2 referaty·. P ierw szy n a te m a t socjologicznych aspektów głuchoty, a d rugi zw iązany z o s ta t­ nim i b ad a n ia m i głuchych — chorych psychicznie. W pierw szym r e f e r a ­ cie om ów ione są przez D r S u ssm an a "z W ydziału A ntropologii i S ocjo­ logii U n iw ersy te tu W esteren R eserv e zag ad n ien ia rodzinne zw iązane z głuchotą. A u to r rozróżnia dw a zasadnicze ty p y tych zagadnień, p ie rw ­ sze dotyczące pow iązań i zależności w łonie rodziny i drugie: problem y, w zak res k tó ry ch w chodzą in te ra k c je rodziny i innych in sty tu c ji ta k ich ja k szkoła, p o rad n ia , zakłady. R ola m a tk i je st zasadnicza w procesie socjalizacji dziecka. Lecz podobnie ja k i dziecko, je s t ona b e z ra d n a jeśli chodzi o proces poro zu m iew an ia się z nim . N ależy w y o d ręb n ić rolę m a tek rozw iedzonych, k tó re są w yłączn y m źródłem w ychow aw czego oddziaływ ania na dziecko. P odobnie należy uw zględniać różnice zacho­ dzące w m odelu w ychow aw czym w sto su n k u do dziecka głuchego, k tó re je s t dzieckiem jed y n y m , a w sto su n k u do dziecka, k tó re m a słyszące rodzeństw o. W ystępuje tu często zjaw isk o n ad m iern eg o o c h ra n ian ia dziecka i przesadnego o b niżania w y m ag ań , ja k ie pow inno się staw iać. W y tw a rza się n a tym tle zbyt siln a zależność em ocjo n aln a od m a tk i .i nieraz d o łączają się objaw y nerw icow e lub psychosom atyczne.

Dużo in te re su ją c y c h spostrzeżeń z a w ie ra ją d w a doniesienia n a te m a t a d a p ta c ji zaw odow ej głuchych. O sta tn i rozdział om aw ia zagad n ien ia uczenia się i w y k o rz y sta n ie różnych m odeli z te j dziedziny do p ro b le ­ m a ty k i głuchoty. M ają one dużą w arto ść w zastosow aniu do o pracow y­

w an ia p ro g ra m u re h a b ilita c ji i p ro g ra m u n a u k i szkolnej u głuchych. Na końcu k siążk i z n a jd u je się lis ta w szystkich uczestników k o n feren c ji w ra z z ich ad resam i, a ta k że zestaw ienie 54 au to ró w różnych p ra c p ro ­ w adzonych o sta tn io w om aw ianej dziedzinie, k tó ry ch w y n ik i nie zostały jeszcze opublikow ane. B ib lio g rafia cy to w an y ch w książce p ra c liczy 102 pozycje. S p raw o zd an ie o b ejm u je cały szereg zagadnień, k tó re od n ie ­ d aw n a dopiero sta n o w ią p rze d m io t b a d a ń i nie zaw sze w n io sk i z tych prac, zw łaszcza teorety czn y ch znalazły zastosow anie w p rak ty c e . D la­ tego trz e b a z p ew n ą ostrożnością podchodzić do nich i nie p rzyjm ow ać b ezk ry ty czn ie b ard z iej śm iałych sform ułow ań. W ciąż /zdarza się jesz­ cze, że w sk u te k istotnych, lecz nie zaw sze d o strzeganych różnic w m e ­ todyce, a u to rz y b a d a ją c y te sam e asp e k ty zach o w an ia się osobników głuchych dochodzą do zupełnie p rze ciw sta w n y ch w niosków (po ró w n u ­ jąc głuchych ze słyszącym i). W ydaje się także, że m im o o g raniczenia te ­ m a ty k i k o n feren c ji do 4 głów nych te m ató w , nie u n ik n ię to ro zd ro b n ie­ n ia p rzy refero w an iu poszczególnych p ra c badaw czych. S po strzeg a się b ra k rozg ran iczen ia pom iędzy p ra c a m i p row adzonym i przez zespoły sp ecjalistó w w pow ażnie zaaw an so w an y ch ośrodkach naukow ych, a b a ­ d an iam i pojedynczych autorów , m niej znanych i zajm u jąc y ch się w ą s ­ kim , w ycinkow ym zagadnieniem .

W p ra c a c h na te m a t zag ad n ień uczenia się u głuchych nie p o ru sza ją au to rz y p ro b lem aty k i kom pleksow ej re h a b ilita c ji m ałego dziecka g łu ­ chego, chociaż w w ielu m iejscach w nioski ich p o stu lu ją w czesną opiekę. W ydaje się, że lo n g itu d in aln e obserw acje różnych gru p etiologicznych dzieci głuchych objętych w czesną re h a b ilita c ją p rz e p ro w ad z an ą zgod­ nie z za p lan o w an y m p ro g ram em , są je d n y m z n ajce n n iejszy c h źródeł in fo rm acji, k tó re w in n y być w y k o rz y sta n e i op raco w an e z różnych p u n k tó w w idzenia.

M im o tych zastrzeżeń k sią żk a je s t godnym polecenia zbiorem in te ­ resu ją cy c h w iadom ości z dziedziny psychologii głuchoty, p rzy czym p rze d sta w ia je w sposób ja sn y , co stan o w i je j do d atk o w ą w artość.