Charakterystyka sektora turystycznego w województwie małopolskim

(1)

ROZWOJU BIZNESU TURYSTYCZNEGO

2.1. Charakterystyka sektora turystycznego w województwie małopolskim

Impulsy rozwojowe sektora turystycznego w województwie małopolskim wynikają z systematycznie rozwijającego się ruchu turystycznego.

Województwo małopolskie jest jednym z trzech najbardziej atrakcyjnych tury- stycznie regionów w Polsce (por.: tabele 2.1., 2.2.). Od roku 2000 utrzymuje się stabil- nie na drugim miejscu w krajowym ruchu turystycznym, po województwie mazowieckim i przed województwem śląskim. Do miejscowości zlokalizowanych na terenie województwa małopolskiego przyjeżdżało około 5 mln turystów krajowych rocznie (z wyjątkiem roku 2004 – o 1 mln mniej). Od 2001 roku występuje tendencja wzrosto- wa w liczbie turystów zagranicznych. W roku 2001 przyjechało do miejscowości wo- jewództwa małopolskiego około 940 tys. turystów zagranicznych, a w roku 2004 już 1,3 mln turystów zagranicznych, prawie o 40% więcej aniżeli trzy lata wcześniej.

Tabela 2.1. Przyjazdy turystów krajowych do miejscowości położonych na terenie województw.

Przyjazdy ogółem Przyjazdy długookresowe

Przyjazdy krótkookresowe

Województwo Rok

Liczba

(w mln) Miejsce Liczba

(w mln) Miejsce

2001 3,5 VII 1,0 VI 2,5 V

2002 3,9 V 1,1 VIII 2,8 IV

2003 2,8 IX 1,1 VII 1,7 VIII

Dolnośląskie

2004 3,1 VI 1,1 VII 2,0 V

2001 2,7 IX 0,9 IX 1,8 X

2002 3,1 IX 1,1 VIII 2,0 VII

2003 3,0 VIII 1,1 VII 1,9 VII

Kujawsko-pomorskie

2004 2,7 VIII 1,0 VIII 1,7 VI

2001 2,3 XIII 0,8 X 1,5 XIII

2002 3,2 VIII 0,8 XII 2,4 VI

2003 3,2 VII 0,8 XI 2,4 VI

Lubelskie

2004 2,0 X 0,6 XI 1,4 IX

2001 1,5 XVI 0,4 XIV 1,1 XV

2002 1,3 XVI 0,5 XIV 0,8 XVI

2003 1,3 XV 0,4 XV 0,9 XV

Lubuskie

2004 1,9 XI 0,5 XII 1,4 IX

(2)

2001 2,5 XI 0,6 XIII 1,9 IX

2002 2,7 XI 0,9 X 1,8 IX

2003 1,8 XIII 0,5 XIII 1,3 XI

Łódzkie

2004 1,4 XIII 0,4 XIII 1,0 XII

2001 5,6 II 2,3 I 3,3 III

2002 5,3 II 1,7 IV 3,6 II

2003 4,8 II 1,8 III 3,0 II

Małopolskie

2004 3,8 II 1,7 II 2,1 III

2001 6,5 I 1,9 III 4,6 I

2002 7,3 I 1,9 II 5,4 I

2003 6,4 I 1,7 IV 4,7 I

Mazowieckie

2004 5,1 I 1,6 III 3,5 I

2001 1,8 XIV 0,2 XVI 1,6 XI

2002 1,6 XV 0,3 XVI 1,3 XIV

2003 1,2 XVI 0,3 XVI 0,9 XV

Opolskie

2004 0,8 XVI 0,2 XVI 0,6 XV

2001 1,7 XV 0,7 XII 1,0 XVI

2002 3,1 IX 1,3 VI 1,8 IX

2003 2,7 X 1,1 VII 1,6 X

Podkarpackie

2004 3,0 VII 1,3 V 1,7 VI

2001 2,8 VIII 0,4 XIV 2,4 VI

2002 1,9 XIV 0,5 XIV 1,4 XIII

2003 1,9 XII 0,6 XII 1,3 XI

Podlaskie

2004 1,0 XV 0,4 XIII 0,6 XV

2001 4,6 IV 2,2 II 2,4 VI

2002 4,0 IV 2,0 I 2,0 VII

2003 4,8 II 2,3 I 2,5 V

Pomorskie

2004 3,5 IV 1,8 I 1,7 VI

2001 4,9 III 1,0 VI 3,9 II

2002 5,0 III 1,4 V 3,6 II

2003 4,0 IV 1,4 V 2,6 III

Śląskie

2004 3,6 III 1,5 IV 2,1 III

2001 2,4 XII 0,8 X 1,6 XI

2002 2,6 XII 0,9 X 1,7 XI

2003 1,6 XIV 0,5 XIII 1,1 XIV

Świętokrzyskie

2004 1,3 XIV 0,4 XIII 0,9 XIII

2001 2,6 X 1,3 V 1,3 XIV

2002 2,6 XII 1,3 VI 1,3 XIV

2003 2,6 XI 1,4 V 1,2 XIII

Warmińsko-mazurskie

2004 1,9 XI 1,0 VIII 0,9 XIII

2001 4,2 VC 1,0 VI 3,2 IV

2002 3,5 VI 0,8 XII 2,7 V

2003 3,7 V 1,1 VII 2,6 III

Wielkopolskie

2004 3,4 V 0,8 X 2,6 II

2001 4,2 V 1,9 III 2,3 VIII

2002 3,5 VI 1,9 II 1,6 XII

2003 3,6 VI 1,9 II 1,7 VIII

Zachodniopomorskie

2004 2,6 IX 1,3 V 1,3 XI

2001 53,8 17,4 36,4

2002 54,2 18,0 36,2

2003 48,4 17,2 31,2

Polska

2004 39,6 14,6 25,0

Uwaga: Niektórzy turyści odwiedzali więcej niż jedno województwo podczas podróży długookresowych, dlatego suma przyjazdów do poszczególnych województw jest mniejsza niż liczba podróży po Polsce.

Źródło: Badania Instytutu Turystyki [w:] Turystyka polska w 2003 r. Układ regionalny, Instytut Turysty- ki, Warszawa 2004; Turystyka polska w 2004 r. Układ regionalny, Instytut Turystyki, Warszawa 2005 oraz opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Krakowie.

(3)

Tabela 2.2. Przyjazdy turystów zagranicznych według grup krajów (w tys.).

Województwo Rok Ogółem Niemcy Sąsiedzi

ze wschodu Sąsiedzi

z południa Reszta

Europy Spoza Europy*

2001 970 470 470 20 110 10

2002 980 390 340 20 230 –**

2003 950 580 180 40 130 20

Dolnośląskie

2004 950 590 1801 20 140 20

2001 830 430 430 10 170 10

2002 460 260 100 10 90 –

2003 540 310 120 – 100 10

Kujawsko-pomorskie

2004 600 310 130 – 160 –

2001 1830 80 80 – 140 20

2002 1570 100 1370 – 90 10

2003 1350 130 1150 – 40 30

Lubelskie

2004 1180 110 950 – 80 40

2001 120 70 70 – 10 –

2002 160 70 80 – 10 –

2003 360 230 100 – 30 –

Lubuskie

2004 410 270 100 – 40 –

2001 1300 580 580 40 250 40

2002 1070 400 400 60 200 10

2003 1050 440 230 60 260 60

Łódzkie

2004 1240 470 430 50 270 20

2001 940 170 170 30 300 280

2002 800 200 210 30 280 80

2003 1150 230 350 70 390 110

Małopolskie

2004 1300 230 360 70 510 130

2001 5270 1120 1120 160 1230 430

2002 3370 740 1370 80 810 370

2003 3330 700 1310 50 950 320

Mazowieckie

2004 3230 780 1020 30 1080 320

2001 210 140 140 10 30 –

2002 170 100 20 10 40 –

2003 240 140 50 10 40 –

Opolskie

2004 270 170 30 10 60 –

2001 240 10 10 – 10 –

2002 430 10 390 – 30 –

2003 410 10 380 10 10 –

Podkarpackie

2004 210 20 170 – 20 –

2001 890 120 120 – 70 20

2002 680 100 490 – 70 20

2003 1060 80 870 – 70 40

Podlaskie

2004 1000 80 770 – 120 30

2001 820 500 500 – 130 10

2002 760 460 200 – 100 –

2003 680 350 160 – 160 10

Pomorskie

2004 740 370 150 – 210 10

2001 480 200 200 30 110 50

2002 500 210 130 30 120 10

2003 640 240 150 40 160 50

Śląskie

2004 630 250 130 30 190 30

2001 370 130 130 10 60 –

2002 320 80 110 30 100 –

2003 360 110 100 30 110 10

Świętokrzyskie

2004 270 60 90 20 90 10

(4)

2001 1180 530 530 – 140 10

2002 840 340 420 – 70 10

2003 760 250 400 – 90 20

2004 670 220 350 – 90 10

2001 1410 700 700 20 320 20

2002 1390 660 370 20 320 20

2003 1550 850 300 20 370 10

Wielkopolskie

2004 1750 1040 300 20 380 10

2001 720 310 310 – 120 10

2002 770 250 360 – 160 –

2003 770 330 210 – 220 10

Zachodniopomorskie

2004 930 370 200 – 360 –

2001 15000 4400 4400 310 2800 510

2002 13980 4160 6410 290 2626 490

2003 13720 4520 5710 320 2665 505

Polska

2004 14290 5230 5310 300 2840 610

* Podział na Europę i resztę świata przyjęto zgodnie z podziałem WTO na regiony świata.

** Znak „–” oznacza znikomy udział danej kategorii w ruchu przyjazdowym województwa.

Źródło: Badania Instytutu Turystyki [w:] Turystyka polska w 2003 r. Układ regionalny, Instytut Turysty- ki, Warszawa 2004; Turystyka polska w 2004 r. Układ regionalny, Instytut Turystyki, Warszawa 2005 oraz opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Krakowie.

Obraz strony podażowej rynku turystycznego w niektórych publikacjach w Polsce jest tradycyjny. Przedstawia się na przykład nie podmioty biznesu hotelarskiego, ale różnego rodzaju „obiekty noclegowe”. W województwie małopolskim od roku 2001 liczba „obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania” kształtuje się na poziomie ponad 870 hoteli, ośrodków szkoleniowo-wypoczynkowych, pensjonatów, schro- nisk, domów wycieczkowych i domów pracy twórczej. Udział tych obiektów w liczbie ogólnopolskiej wynosi ponad 12% i od roku 2001 systematycznie wzrasta (por. tabele 2.3. i 2.4.). Ze względu na liczbę obiektów województwo małopolskie zajmuje od roku 2001 2. miejsce w Polsce, 3. pod względem liczby miejsc noclegowych. Tradycyjny obraz, w tym wypadku subsektora hotelarskiego, nie umożliwia analizy sektorowej.

Nie da się przeprowadzić analizy struktury sektora, ani skonstruować map strategicz- nych, podstawowej metody analizy strategicznej w zarządzaniu strategicznym przed- siębiorstwami hotelarskim. Na rynku turystycznym pola gry konkurencyjnej są wyzna- czane przez podmioty biznesu hotelarskiego, a nie obiekty. Te stanowią bardzo ważny, ale tylko rzeczowy składnik ich potencjału konkurencyjnego. Jak wskazywano wcze- śniej, na budowę słabo imitowalnej i trwałej przewagi konkurencyjnej na rynku mają wpływ składniki miękkie potencjału konkurencyjnego – niematerialne. Przykłady z praktyki można mnożyć. Jest zrozumiałe, że hotel, nawet świetnie położony i wypo- sażony, ale źle zarządzany poniesie w raczej krótkim czasie klęskę rynkową.

„Obiektowa” charakterystyka i analiza subsektora hotelarskiego w Polsce czy wo- jewództwie małopolskim jest podstawą kształtowania polityki turystycznej zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym w ograniczonym zakresie. W praktyce reali- zują tę politykę przedsiębiorstwa turystyczne. To one, komercjalizując regionalne i lokalne produkty turystyczne, tworzą miejsca pracy albo ich nie tworzą.

(5)

Tabela 2.3. Obiekty noclegowe zbiorowego zakwaterowania w ujęciu liczbowym i przestrzennym.

Liczba obiektów Liczba miejsc noclegowych Województwo Rok

Ogółem Miejsce Ogółem Miejsce

Liczba miejsc noclegowych na 10 tys.

mieszkańców

Stopień wyko- rzystania miejsc

noclegowych (w %)

2001 883 III 55 464 IV 185,7 33,1

2002 918 III 54 273 IV 182,0 13,4

2003 782 III 49 590 IV 171,0 29,0

Dolnośląskie

2004 727 IV 47 747 IV 165,2 30,5

2001 364 VIII 27 467 IX 130,8 37,2

2002 374 X 25 192 IX 120,0 16,2

2003 340 VIII 25 501 IX 123,2 36,8

Kujawsko-pomorskie

2004 352 VCII 25 722 IX 124,3 38,1

2001 353 IX 21 831 XI 97,9 31,0

2002 455 VI 23 129 XI 103,7 10,1

2003 344 VII 21 263 X 97,1 29,8

Lubelskie

2004 352 VIII 21 874 X 100,3 29,0

2001 327 XI 18 966 XII 185,9 29,7

2002 332 XII 18 373 XII 180,1 18,4

2003 291 XII 18 119 XII 179,4 30,7

Lubuskie

2004 304 XI 20 257 XI 200,6 28,8

2001 254 XIII 18 952 XIII 71,5 29,5

2002 272 XIII 18 350 XIII 69,8 15,6

2003 231 XIII 15 210 XIII 58,5 30,0

Łódzkie

2004 230 XIII 15 706 XIII 60,6 30,6

2001 898 II 63 809 III 198,2 35,6

2002 963 II 70 531 III 217,7 10,7

2003 878 II 65 074 III 200,2 34,7

Małopolskie

2004 873 II 65 256 III 200,2 35,6

2001 331 X 34 337 VIII 67,7 37,6

2002 350 XI 35 416 VI 61,0 13,8

2003 334 IX 36 307 VI 70,8 33,1

Mazowieckie

2004 352 IX 38 157 VI 60,6 35,0

2001 101 XVI 7399 XVI 67,9 23,7

2002 90 XVI 6054 XVI 56,1 16,4

2003 102 XVI 6981 XVI 66,5 24,5

Opolskie

2004 127 XV 7921 XVI 75,3 23,6

2001 319 XII 22 075 X 103,6 25,9

2002 433 VII 26 987 X 112,6 12,6

2003 312 XI 18 161 XI 86,5 27,2

Podkarpackie

2004 294 XII 17 216 XII 82,0 28,4

2001 205 XIV 13 627 XIV 111,7 29,6

2002 245 XIV 14 497 XIV 119,8 24,1

2003 188 XIV 12 097 XIV 101,0 27,8

Podlaskie

2004 188 XIV 12 589 XIV 104,8 30,0

2001 865 IV 94 026 II 429,3 36,9

2002 870 IV 88 962 II 404,4 21,4

2003 787 IV 87 026 II 397,4 35,0

Pomorskie

2004 800 III 87 273 II 398,5 34,4

2001 459 VI 34 799 VII 71,6 29,2

2002 387 VIII 30 382 VIII 62,9 24,8

2003 474 VI 35 118 VIII 74,6 28,2

Śląskie

2004 454 VI 35 399 VIII 75,3 28,8

2001 146 XV 9344 XV 70,8 29,4

2002 163 XV 9704 XV 76,5 10,5

2003 131 XV 8478 XV 65,7 26,6

Świętokrzyskie

2004 124 XVI 8299 XV 64,3 27,4

(6)

2001 459 VI 48928 V 332,8 29,3

2002 368 IX 34255 VII 233,0 20,4

2003 332 X 35869 VII 250,8 31,8

2004 341 X 34835 VIII 243,6 30,1

2001 645 V 42722 VI 127,5 29,2

2002 717 V 40503 V 120,2 11,0

2003 579 V 39541 V 117,7 27,3

Wielkopolskie

2004 540 V 38113 V 113,4 26,9

2001 1004 I 116 238 I 1086,3 46,5

2002 1011 I 117 342 I 678,3 17,3

2003 1011 I 121 325 I 713,7 47,1

Zachodniopomorskie

2004 914 I 108 267 I 640,6 46,4

2001 7613 629 984 163,0 37,5

2002 7948 610 914 158,4 14,0

2003 7116 596 460 156,2 33,6

Polska

2004 6972 584 623 153,2 33,8

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego [w:] Turystyka polska w 2003 r. Układ regionalny, Instytut Turystyki, Warszawa 2004; Turystyka polska w 2004 r. Układ regionalny, Instytut Turystyki, Warszawa 2005.

Tabela 2.4. Obiekty noclegowe zbiorowego zakwaterowania w Polsce i województwie małopolskim.

Liczba obiektów

Ogółem Udział (w %)

2001 898 11,8

2002 963 12,1

2003 878 12,3

Małopolskie

2004 873 12,5

2001 7613 100,0

2002 7948 100,0

2003 7116 100,0

Polska

2004 6972 100,0

Źródło: Dane Głównego Urzędu Statystycznego [w:] Turystyka polska w 2003 r. Układ regionalny, Instytut Turystyki, Warszawa 2004; Turystyka polska w 2004 r. Układ regionalny, Instytut Turystyki, Warszawa 2005 oraz opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycz- nego w Krakowie.

W podmiotowej strukturze sektora turystycznego województwa małopolskiego stronę podażową reprezentują także biura podróży, pośrednicy i agenci. Zgodnie z formułą formalno-prawną, usługi turystyczne kształtują i sprzedają organizatorzy, a pozostałe podmioty są w zasadzie elementami kanałów dystrybucyjnych biur¹⁷⁸, cho- ciaż także mogą być przedsiębiorcami w sensie formalno-prawnym. W województwie małopolskim działało w 2004 roku 314 biur podróży na 2840 w całej Polsce, chociaż było tylko ponad 50 organizatorów. Udział liczby małopolskich biur podróży w populacji ogólnopolskiej jest stabilny od 2001 roku – na poziomie 10–11% (por. tabela 2.5.). Licz- ba biur podróży w okresie od 2001 roku zmniejszyła się zarówno w Polsce, jak również w województwie małopolskim. Największa liczba biur podróży działa odpowiednio – w województwach mazowieckim, śląskim, małopolskim, dolnośląskim i wielkopol- skim. Są to najczęściej mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa.

178 Formalną definicję poszczególnych przedsiębiorców przedstawiono w rozdziale 2.2. części I.

(7)

Tabela 2.5. Biura podróży w Polsce i województwie małopolskim.

Ogółem

Liczba Udział (w %)

2001 366 10,1

2002 382 10,6

2003 336 11,1

2004 314 11,1

Małopolskie

2005 302 11,5

2001 3639 100,0

2002 3584 100,0

2003 3034 100,0

2004 2837 100,0

Polska

2005 2628 100,0

Źródło: Centralny Rejestr Zezwoleń prowadzony przez Departament Turystyki w Ministerstwie Gospodarki i Pracy, stan na dzień 14.10.2002; 3.07.2003; 31.12.2004 [w:] Turystyka polska w 2003 r.

Układ regionalny, Instytut Turystyki, Warszawa 2004; Turystyka polska w 2004 r. Układ regionalny, Instytut Turystyki, Warszawa 2005; Rynek biur podróży 2006 – dynamika, wskaźniki, prognozy, Instytut Turystyki, Warszawa 2006 oraz opracowanie własne.

Przedstawiona struktura podmiotowa subsektora turystycznego biur podróży jest dość zbliżona do istniejącej faktycznie w praktyce. Identyfikacja podmiotów tego subsektora jest możliwa na podstawie Centralnego Rejestru Zezwoleń prowadzonego przez Departament Turystyki w Ministerstwie Gospodarki. Takiej wyraźnej sytuacji podmiotowej brakuje w wypadku pozostałych subsektorów i podmiotów działających w sektorze turystycznym¹⁷⁹. Tylko w pewnym przybliżeniu można określić strukturę podmiotową sektora turystycznego województwa małopolskiego na podstawie rejestru przedsiębiorstw w systemie REGON prowadzonym przez jednostki wojewódzkie GUS. Rejestr obejmuje jedynie przedsiębiorstwa zgłoszone, ale niekoniecznie aktywne na rynku, to znaczy takie, które prowadzą faktyczną działalność gospodarczą na dzień sporządzania statystyk. Problem dotyczy całej gospodarki w Polsce. Na ponad 3,5 mln zarejestrowanych małych i średnich przedsiębiorstw tylko 50–60% jest aktywnych na rynku.

Ilościową i subsektorową charakterystykę małych i średnich przedsiębiorstw sektora turystycznego województwa małopolskiego przedstawiono w tabelach 2.6. i 2.7.

oraz na rycinach 2.1. i 2.2.

W okresie od 2001 do 2004 roku liczba tych przedsiębiorstw wzrosła z około 36 800 do około 37 400. Najwięcej MSP jest zarejestrowanych w subsektorze transportu (sekcja I), co jest zrozumiałe, gdyż obejmuje on na przykład przedsiębiorstwa taksówkarskie, ale także transportu lotniczego (2–5 przedsiębiorstw w latach 2001–

–2005). W okresie od 2001 do 2005 roku spadła liczba MSP zarejestrowanych w tym subsektorze z 21 480 do 21 370. Szczegółową strukturę poszczególnych subsektorów sektora turystycznego w przekroju przestrzennym województwa małopolskiego przedstawiono w załączniku nr 3 – „MSP turystyczne w województwie małopolskim”.

Struktura równie rozproszona jak w wypadku transportu występuje w subsektorze hoteli i restauracji (sekcja H) województwa małopolskiego. Liczba MSP w tym subsektorze wzrosła w okresie od 2001 do 2005 roku o 13%. Pozytywną tendencją jest

179 Na trudności związane z ewidencją podmiotów działających w sektorze turystycznym w Polsce zwracano uwagę już w części I.

(8)

wyższy wzrost liczby przedsiębiorstw w klasach średnich i małych przedsiębiorstw aniżeli mikro¹⁸⁰ (por. tabela 2.7.).

Tabela 2.6. Liczba MSP turystycznych zarejestrowanych w systemie REGON w województwie ma- łopolskim w latach 2001–2005.

31.12.2001 31.12.2002 31.12.2003 31.12.2004 31.12.2005 Razem wybrane grupy sekcji H 9 591 10 141 10 750 10 852 10 868 Razem wybrane grupy sekcji I 21 475 21 827 21 927 21 624 21 372

Razem wybrane grupy sekcji O 5726 6020 6243 6047 6138

Razem MSP 36 792 37 988 38 920 38 523 38 378

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Krakowie.

Tabela 2.7. Liczba MSP turystycznych w województwie małopolskim zarejestrowanych w systemie REGON według klas wielkości i wybranych sekcji PKD.

Wybrane grupy sekcji H Wybrane grupy sekcji I Wybrane grupy sekcji O Stan na

0–9 10–49 50–250 Razem 0–9 10–49 50–250 Razem 0–9 10–49 50–250 Razem

31.12.2001 9145 411 35 9591 21272 170 33 21 475 5402 260 64 5726

31.12.2002 9681 424 36 10 141 21609 183 35 21 827 5686 270 64 6020 31.12.2003 10 245 463 42 10 750 21680 208 39 21 927 5893 284 66 6243 31.12.2004 10 310 499 43 10 852 21347 237 40 21 624 5684 294 69 6047 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Krakowie.

Rycina 2.1. MSP turystyczne w województwie małopolskim w latach 2001–2005.

180 Wzrost ilościowy w klasach małych i średnich przedsiębiorstw nie oznacza rozwoju/wzrostu mikro- przedsiębiorstw (por.: P. Dominiak, Sektor MSP..., op.cit.).

(9)

Rycina 2.2. Liczba MSP turystycznych zarejestrowanych w systemie REGON w województwie małopolskim w latach 2001–2005.