http://rcin.org.pl
I n o w r o c ła w : P o m n ik Jana K a s p r o w ic za
INOWROCŁAW http://rcin.org.pl
Z a ch o d n ia c z ę ś ć K ujaw, je d na z n a j ż y ź n i e j s z y c h z i e m P o l ski, jest p ł a s z c z y z n ą w z n i e s i o n ą mniej w i ę c e j na 90 m e t r ó w nad p o z i o m m orza . P o ł u d n io w a jej c z e ś ć jest r ó w n a i na o g ó ł sła bo p o f a ł d o w a n a , na tom iast c z ę ś ć p ółn o c n a b a r d z ie j jest uroz m aic on a i p o k r y t a c z ę ś c i o w o p i a s z c z y s t y m i w y d m a m i, p o r o słym i lasam i ( o k o l i c e Su chatówk i). M a ł e r ó ż n ic e p o z io m u o k o lic I n o w r o c ł a w i a w y w o ł u j ą w r a ż e n i e jed n o s ta jn o ś ci i nadają k r a j o b r a z o w i c h ar ak te r smętny. Zmienia się on jedna k z u p e ł ni e g d y , w o k r e s i e b ujn ej w e g e t a c j i roślinn ej, k o ł y s z ą się w w i e tr ze łany p s z e n ic y , p o p r z e r y w a n e k ilk u s e t m o r g o w y m i, id e a ln ie r ó w n y m i łana mi b u r a k ó w c u k r o w y c h . Z k e p d r z e w s p o ś r ó d bujnej ich z ie le n i w y ł a n i a j ą się m u r o w a n e chat y w i o s e k k u j a w skich, w i e ż y c e k o ś c i o ł ó w i w y s o k i e k o m in y f a b ry ć żn e , z k t ó ryc h w y b i j a j ą się ku nie b u p i ó r o p u s z e d y m ó w . G d z i e n i e g d z i e , s z c z e g ó l n i e na p o ł u d n ie i na z a c h ó d od I n o w r o c ł a w i a w z a g ł e bie n ia c h p o l o d o w c o w y c h lśnią w słońcu lub k s ię ż y c u lu s t r z a ne a lb o też p o m a r s z c z o n e w ia t r e m tafle lic z n y c h je zio r, p oią c z o n y c h z e s o b ą ź r ó d ł o w y m i s tr uga m i s p ła w n e j tu już N o t e c i I tak m a l o w n i c z e G o p ł o p o ł ą c z o n e jest p o p r z e z j e z i o r o Szarlej (k o l o Ł o j e w a ) z j e z i o r e m J a n ik o w s k im (p o ł o ż o n y m na p ołu d n ie o d Pakości), skąd N o t e ć p ł y n i e d ale j w kieru nku w p i e r w p ó ł n o c n y m a d ale j ku B a r c in o w i zac h od n im , stw a r z a ją c id e aln ą d r o g ę k o m u n ik a c y jn o - w o d n ą z Ba łty kiem i to p o p r z e z Brdę i W is łę o r a z W a r t ę i Odrę.
I N O W R O C Ł A W , miasto p o w i a t o w e o 38.000 m i e s z k a ń c ó w , p o ł o ż o n e p r z y liniach k o l e j o w y c h P oz nań — Toruń, P ozn ań — B y d g o s z c z i H e r b y — G d yn ia , jest centrum u r od za j n e g o c z e r n o z i e m u k u ja w s k ie g o . Już w X-tym w i e k u b y ł Ino w r o c ł a w osadą, p i e r w s z ą zaś w z m i a n k ę o nim s p o t y k a m y w d o k u m e n c ie k s ię c ia Leszk a M a z o w i e c k i e g o z roku 1185 g d z i e m ó w i sie o I n o w r o c ł a w i u ja ko o m iejs cu ta r g o w y m . Bulla P ap ie ża C e le s ty n a III z rok u 1193, m ó w i o d zie s ię c in a c h z opłat ta r g o w y c h w I n o w r o c ł a w i u . Syn K o n ra d a M a z o w i e c k i e g o ks. K a z im ie r z K u ja w s k i p o l e c i ł na t e r e n ie d z i s i e j s z e g o ś ró d m ie ś c ia w y b u d o w a ć I n o w r o c ł a w i nada ł mu w roku 1240 p r a w o m a g d e bu rs k ie. K s ią ż ę ten s p r o w a d z a d o miasta f r a n m s z k a ń c ó w , b u d uje k la s z to r i zam e k k s i ą ż ę c y i o t a c z a miasto murami i w a ł a mi. P ó ź n ie j miasto c i e r p i w s k u te k n a p a d ó w Ś w ię t o p e łk a p o m o r s k i e g o i K r z y ż a k ó w . P a m ie t n e w d z i e j a c h u k ła d y m i ę d z y Polską i z a k o n e m k r z y ż a c k i m t o c z y ł y się k il k a k ro tn ie w I n o w ro c ła w iu . K ilk a k r o tn ie g o ś c ił I n o w r o c ł a w k r ó l ó w p o ls k ic h m. in n ym i B o le s ła w a K r z y w o u s t e g o , K a z im ie r z a W i e l k i e g o , W ł a d y s ła w a J a g ie łł ę i K r ó l o w ą J a d w i g ę . W w i e k u XVI-tym miał I n o w r o -
In o w r o c ła w : K o ś c ió ł P . M a rii Fot. R. S. Ulatowski
c ł a w d z i e s i ę ć k o ś c i o ł ó w , z k t ó r y c h je d n ak w s k u te k z a w ie r u c h w o j e n n y c h z a c h o w a ł y się t y l k o dw a. O b e c n i e ma I n o w r o c ł a w c z t e r y k o ś c io ł y , p i ą t y k o ś c ió ł jest w b u d o w i e . Z p o c z ą t k ie m K V II - te g o w i e k u m ia s to p o d u p a d a , nie z d o ł a ł y tem u z a p o b i e c już p r z y w i l e j e k r ó l ó w W ł a d y s ł a w a IV, Jana K a z i m i e r z a i n a stępne. P r z y p i e r w s z y m r o z b i o r z e P o ls k i m iasto d o s ta ło się p o d
■anowanie p ru sk ie, a p o 150-letniej n i e w o l i w y z w o l i ł o się do l i e p o d l e g ł e g o b y t u w P a ń s tw ie Polskim. O d tej p o r y r o z p o c z y n a się r o z w ó j n o w o c z e s n e g o I n o w r o c ł a w i a , c z e m u p r z e d e w s z y s t k i m s p r z y j a p o ł o ż e n i e miasta i w a l o r y l e c z n i c z o - k u r a c y j n e
N a j s t a r s z y m z a b y t k i e m I n o w r o c ł a w i a jest k o ś c i ó ł N a j ś w . P a n n y M a r i i . Stoi on na w z n i e s i e n i u k ilka k r o k ó w o d d a l o n y o d u l i c y T o r u ń s k ie j w miejs cu, na k t ó r y m w e d łu g p o d a n ia z n a j d o w a ć się miała g o n t y n a p og a ń s k a . W m i e j scu p i e r w s z e g o k o ś c i o ł a d r e w n i a n e g o w y s t a w i o n o na p o c zą t k u X iI I - t e g o w i e k u o b e c n y k o ś c i ó ł z g ra n itu w stylu romańskim.
I p o w o d u m a s y w n e j b u d o w y s łu ż y ć on m ó g ł w c z a s ie napa d ó w n i e p r z y j a c i e l s k i c h c e lo m o b r o n n y m . St ronę z a c h o d n ią z d o
http://rcin.org.pl
bią d w i e k w a d r a t o w e w i e ż e . N a p ó ł n o c n e ) z e w n ę t r z n e j ścianie k o ś c io ł a i na z e w n ą t r z p r e z b it e r iu m w i d o c z n e są n a js tars ze z a b y t k i sztuki r z e ź b i a r s k i e j w P olsce, w y o b r a ż a j ą c e maski dia b e łs k ie b o ż k ó w p o g a ń s k ic h , księcia, kapłana, kilka z w i e r z ą ) i t r z y k r z y ż e . W e w n ą t r z w i e l k i ołta rz o d t w o r z o n y w e d ł u g sts r e g o o r y g in a ł u r o m a ń s k i e g o z Londynu.
K o ś c i ó ł ś w . M i k o ł a j a z b u d o w a n o w p o ł o w i e X II I - te g o w i e k u w ks zt ałc ie m u r o w a n e j t r ó j n a w o w e j g o t y c k ie j b az y lik i. W k o ń cu ś r e d n i o w i e c z a u le g ł o zn isz c z e n iu g o t y c k ie o s t r o ł u k o w e sk le p ie n ie , za s tą p io n e płas kim d re w n ia n y m . Skle p ie n ie g o t y c k i e z a c h o w a ł o się j e d y n i e w p re zb it e r iu m . Liczn e p r z e r ó b k i z m ie n ił y c z y s t o g o t y c k i w y g l ą d koś c ioła tak, ż e d zi siaj ma on w i e l e i r a g m e n t ó w baroku, a ta k że renesansu. Kościół ten z a s łu g u je na u w a g ę s z c z e g ó l n i e z e w z g l ę d ó w h is to r y c z n y c h; w nim b o w i e m w r ok u 1321 a r c y b is k u p g n ie źn ie ń sk i, Ja- nisław, o d c z y t a ł p is m o O jc a Sw., p o t ę p i a j ą c e K r z y ż a k ó w , p r z y c z y m s k azan o ich r ó w n o c z e ś n i e na o d d a n ie P o ls c e Pomorza.
W za k r y s tii k o ś c io ł a o d b y ł y się p e rtr a k ta c je k r ó l o w e j J a d w ig i z K rz y ż a k a m i, w ty m k o ś c i e l e w r e s z c i e k r ó l o w a J a d w i g a p r z e p o w i e d z i a ł a K r z y ż a k o m k lę sk ę. N a u w a g ę za słu gują m. in. sta
r y o b r a z św. A n n y w ołta rzu w b o c z n e j na w ie , r e n e s a n s o w y o łta rz św. A n t o n i e g o , o ł ta r z e M a tk i Boskiej B orec k ie j i R ó ż a ń c o w e j i a l a b a s t r o w y n a g r o b e k R a d oje w s k ich .
Z n o w y c h k o ś c i o ł ó w na w y r ó ż n i e n i e zas łu g u je m o n u m e n talna ś w i ą t y n i a M a t k i B o s k i e j o w y s o k i e j w i e ż y . Z b u d o w a n a w rok u 1909, w sty lu n o w o r o m a ń s k im , ma p r z e p i ę k ny p o r ta l z t y m p a n o n e m dłuta a r ty st y M a r c i n k o w s k i e g o . W e w n ą t r z p i ę k n y w i e l k i ołta rz z marmuru, takaż am b on a i b a lu strada p r z e d p r e z b it e r iu m z a r t y s t y c z n ie w y k o n a n ą r z e ź b ą osta tniej w i e c z e r z y . W k o ś c i e l e G a r n i z o n o w y m o n o w o c z e s n y m r o z w i ą z a n i u a r c h it e k to n ic zn y m , z o l b r z y m i ą ko pułą, w w i e l k i m ołta rz u o b r a z M a tk i Boskiej B e r d y c z o w s k ie j.
Z p o m n i k ó w w y b i j a j ą się na p i e r w s z e m ie js c e f i g u r a ś w . W o j c i e c h a p r z y u lic y Toru ńs k ie j dłuta M a r c i n k o w s k i e g o z koń ca X IX - te g o w i e k u i p o m n i k J a n a K a s p r o w i c z a p r z y u l i c y M a r s z a ł k a Piłsu ds k ie go , d z i e ł o r z e ź b ia r z a Haupta. P r z y a le ja c h S ie n k ie w ic z a o d s ł o n ię t o tablicę, p o ś w i ę con ą p a m ię c i M a r s z a ł k a P iłsu d s k ie g o , a w par ku S o la n k o w y m p o m n ik t w ó r c y Sola nek dr. W ilk o ń s k i e g o . N i e o p o d a l n a jst a rs ze g o k o ś c io ł a na c m e n ta r zu p o m n ik p o l e g ł y c h b o h a t e r ó w p o w s t a nia W i e l k o p o l s k i e g o . Z g m a c h ó w ś w i e c k i c h d o o k a z a l s z y c h na l e ż y s t a r o s t w o , w y b u d o w a n e w rok u 1908 i w z o r o w a n e na za m k u k r z y ż a c k i m w M a l b o r g u , p o ł o ż o n e w ś r ó d p i ę k n e g o
p a r ku p r z y u lic y P i e r a c k i e g o . W p ie k n e j i na w s k r o ś n o w o c z e s n e j d z i e l n i c y z d r o j o w e j stoi g m a c h U b e z p ie c z a ln i K r a j o w e j , g m a c h g im n a z ju m ż e ń s k ie g o , Lic eum P e d a g o g i c z n e g o , Sądu G r o d z k i e g o i s z k o ł y p o w s z e c h n e j .
W p r a w i e 2 0 0 -m o r g o w y m parku, o b fitu ją c y m w l i c z n e r z a d k ie o k a z y d r z e w i k r z e w ó w , b a r w n e k l o m b y i k w ie tn ik i, m iesz c z ą się, z a o p a t r z o n e w n a j n o w o c z e ś n i e j s z e ur ząd ze n ia , Z a k ł a d y Z d r o j o w e i n o w r o c ł a w s k i e g o Z d r o jo w is k a . Już w X VI- tym w i e k u p o s ia d a ł I n o w r o c ł a w ł a ź n ię m ie js k ą z k ą p ie la m i p a r o w y m i, w a n n a m i i na try skam i. W r ok u 1872, z i n i c j a t y w y dr Z y g munta W ilk o ń s k i e g o , z a ł o ż o n o T o w . A k c y j n e S o la n k o w e , z a k u p io n o 2 0 - m o r g o w y te ren i z b u d o w a n o w r ok u 1875 p i e r w s z y bu d y n e k k ą p i e l o w y i tak z w a n y „D o m K u r a c y jn y " , s t o p n i o w o d o k up ując te r en i p o w i ę k s z a j ą c park. Je d nak w ł a ś c i w y r o z w ó j Z d r o j o w i s k a i n o w r o c ł a w s k i e g o datuje się od o d z y s k a n ia N i e p o d l e g ł o ś c i . W r ok u 1923 d o b u d o w a n o d o d a w n e g o b u d yn k u n o w y zakład, p o w i ę k s z a j ą c g o o 38 w an ie n , w 1925 r. b u d y ne k d o k ą p ie li b o r o w i n o w y c h , a w r e s z c i e w r. 1929, w i e l k i z a kład p r z y r o d o l e c z n i c z y z w z i e w a ln i ą . Jest to n i e w ą t p l i w i e n a j
w i ę k s z y g m a c h t e g o r o d z a ju s p o ś r ó d p o ls k ic h u z d r o w is k . O b o k
Z d r o jo w is k o In o w r o c ła w : Zak ład p r z y r o d o le c z n ic z y i w z ie w a in ia Fol. J. Troua
http://rcin.org.pl
u r z ą d z e ń k ą p i e l o w y c h m ie śc i on na dachu s olar ium d o k ąpie li s ł o n e c z n y c h i p o w i e t r z n y c h z na try skam i, a w e w n ą t r z n a jn o w o c z e ś n i e j s z e a p a r a t y i u r z ą d z e n ia d o n a jr o z m a it s z y c h z a b i e g ó w l e c z n i c z y c h . Z d r o j o w i s k o , d b ałe o r o z r y w k i , a z d ru g ie j str o n y o w y g o d y i o d p o w i e d n i sp ok ój, p o t r z e b n y dla w y p o c z y w a j ą c y c h k u r a cju s zy, t w o r z y o d r ę b n ą d z i e l n i c ę w i l l o w ą , któ rej z a p e w n i o n o c is zę , u r e g u l o w a n o ruch k o ł o w y itp F r e k w e n c j a g o ś c i w s e z o n i e n i e c o p o n a d 6.000 osób.
Z p r z e m y s ł u z w i e d z e n i a g o d n e s ą : w a r z e l n i a so li P a ń s t w o w e j Ż u p y Solnej w p r z e d ł u ż e n i u u lic y P r e z y d e n t a N a r u to w ic z a , huta s zk la n a „ I r e n a " n i e d a l e k o d w o r c a . Z w i e d z a j ą c e g o z a in te r e s o w a ć p o w i n n o ta k ż e M u z e u m L o t n i c z o - G a z o w e p r z y u lic y M a r s z a ł k a P iłsu d s k ie g o . D zię k i d o g o d n e m u p o ł o ż e niu i d o b r e m u p o ł ą c z e n i u k o l e j o w e m u , w s z y s t k i e d z i e l n i c e P o l ski mają z I n o w r o c ł a w i e m d o b r ą k om unik ac ję , któ rą ułatwia ta k że w ł a s n e lo tn is ko, p o ł o ż o n e p r z y s z o s i e T or u ń s k ie j z w y b u d o w a n y m n i e d a w n o ha ng are m . R o k r o c z n i e też o d b y w a j ą się w I n o w r o c ł a w i u r a i d y lotnic ze .
I N F O R M A C J E :
D o j a z d : I n o w r o c ł a w ma d o g o d n e p o ł ą c z e n i e k o l e j o w e z w s z y s t k i m i w i ę k s z y m i m iasta m i Polski, d z i ę k i p o ł o że niu p r z y g ł ó w n y c h li niach k o l e j o w y c h P ozn ań — Toruń, P o zn a ń — B y d g o s z c z , K a t o w i c e — Gd yn ia , a z racji p o ł o ż e n ia p r z y li nia ch k o l e j o w y c h I n o w r o c ł a w — K r u s z w ic a — S t rz e l
no — M o g i l n o i I n o w r o c ł a w — P ak oś ć — Barcin — R o g o ź n o — C z a r n k ó w , u ł a t w i o n y r ó w n i e ż dostęp , d o z a jm u ją c y c h p o d w z g l ę d e m tu r y st y c z n y m , oko lic.
L ic z n e l i n i e a u t o b u s o w e uzu pełnia ją p o ł ą c z e n i e k o l e j o w e ja k o to: d o B y d g o s z c z y , Torunia, D ą b r o w y Biskupiej, Żni
na, K r u s z w i c y , R a d z i e j o w a i P i o t r k o w a K u ja w s k ie g o , Strzelna i M o g i l n a , R o j e w i e i M u r z y n n a . Stacje a u t o b u s ó w p r z y t a r g o wisk u, u lic y P o z n a ń s k ie j (n a r o ż n ik S z y m b o r s k ie j) i u l i c y M a r szałka P ił s u d s k ie g o . S z c z e g ó ł y w d r u k o w a n y m r o z k ł a d z i e ja z d y a u tob u s ów .
H o t e l e i r e s t a u r a c j e : H o t e l Bast — n a ro ż n ik u lic y Solan
k o w e j i K r ó l o w e j J a d w i g i nr 1S (20 p okoi), H otel p o d L w e m — ul K r ó l o w e j J a d w i g i nr 1 (tuż p r z y Rynku), H otel d e R o m e — ul. Król. J a d w i g i nr 34 (20 p o k o i), H otel d e France — u l. Mar sz . P i ł s u d s k i e g o 27b — w s z y s t k i e h o t e l e mają restauracje, hotel Bast g ara że .
K a w i a r n i e : „ P r o m i e ń " p r z y Placu K la s zto rn y m , „ Z ie m ia ń s k a " i „ W y b r a ń s k i e g o " Król. J a d w ig i.
Kruszwica: Kolegiata Fot. R. S. U ł a t w i ki
S c h r o n i s k a s z k o l n e : w S z k o le R o ln ic z e j p r z y u lic y Sw. M i k o ł a j a i w s z k o l e p o w s z e c h n e j im. M a r s z . P ił s u d s k ie g o p r z y a le ja c h S ie n k ie w ic z a .
T o w a r z y s t w a t u r y s t y c z n e : P o ls k ie T o w a r z y s t w o K r a j o z n a w c z e — o d d z i a ł K u j a w Z a c h o d n ic h — ul. K r ó l o w e j J a d w i g i nr. 15 ( w H o t e lu Bast), Z w i ą z e k P o p ie r a n ia T u r y s ty k i, J>iuro w St aro stw ie , ul. G e n e r a ł a P i e r a c k i e g o 20, p o k ó j 11.
B i u r a P o d r ó ż y : „ O r b i s " , ul. Król. J a d w i g i nr. 15, w H o t e lu Bast.
M Ą T W Y — a c z k o l w i e k a d m in is tr a c y jn ie n a le ż ą d o I n o w r o c ł a w i a — o d d a l o n e są o ś km o d ce ntr um miasta w k i e r u n ku p o ł u d n i o w y m , t w o r z ą c o s o b n e o s ie d le . Tu l e ż ą n a d N o t e cią je d n a z n a j w i ę k s z y c h c u k r o w n i w P o l s c e o r a z f a b r y k a s o d y „ Z a k ł a d ó w S o l v a y " . Z a k ła d y S o l v a y dla s w y c h c e l ó w p o s ia dają o s o b n ą k o p a ln ię s o li „ S o ln o " , p o ł o ż o n ą w p o ł o w i e d r o g i z I n o w r o c ł a w i a . W y s o k i e k o m in y f a b r y c z n e na da ją M ą t w o m w k r a j o b r a z i e k u ja w s k im s w o i s t e p ię tn o i są z d a le k a w i d o c z ne tak z I n o w r o c ł a w i a jak K r u s z w i c y . N a m ie js c u n o w y k o ś c ió ł b a r o k o w y p o d w e z w a n i e m św. A n t o n ie g o .
http://rcin.org.pl
K R U S Z W I C A , s ta ry n a d g o p la ń s k i g r ó d , le g e n d a r n a sto lic a w c z e s n o - h i s t o r y c z n y c h P ia s tó w , o d d a lo n a 17 km na p o ł u d nie o d I n o w r o c ł a w i a , d r o g a s erc u k a ż d e g o Polaka, l e ż y nad n a j w i ę k s z y m w W i e l k o p o l s c e j e z i o r e m G o p le m i o w i a n a jest c z a r e m baśni i le g e n d . Tu w ł a ś n ie z r o d z ił a się k o le b k a p a ń s t w o w o ś c i p ols k ie j. Tu, g d z i e m ie s z k a ł s z c z e p Polan p le m io n a l e c h i c k i e p o ł ą c z y ł y się w j e d e n n a r ó d — polski.
P o o k r e s i e ś w ie t n o ś c i z a p o c z ą t k o w a n y m p r z e z l e g e n d a r n e g o Piasta, K r u s z w ic a w h i s t o r y c z n e j e p o c e p o ls k ie j już nie ma t e g o z n a c z e n ia ja k ie miała p r z e d t e m . W c z e s n a e p o k a p i a s t o w ska ( p o c z ą t e k XI w ie k u ) d a je K r u s z w i c y k a te d rę i b is k u p s tw o u f u n d o w a n e p r z e z M i e c z y s ł a w a II. W roku 1096. s t o c z o n o tu k r w a w ą b i t w ę p o m i ę d z y Z b i g n i e w e m a o jc e m j e g o W ł a d y s ła w e m Herm an em , c o też p r z y c z y n i ł o się d o sp u s to s ze n ia m ia sta. D z i e j e B o le s ła w a K i z y w o u s t e g o z w i ą z a n e są r ó w n i e ż z K r u s z w ic ą , tu b o w i e m ze s t a w ia w o j s k o s w o j e na w y p r a w ę p o m o r s k ą . Po p r z e n ie s ie n iu w r ok u 1159. b is k u p s tw a k u j a w s k i e g o d o W ł o c ł a w k a p o z o s t a j e tu j e s z c z e kapituła k o l e g i a c ka Stary z a m e k k r u s z w ic k i z o s t a je s p a lo n y w r ok u 1271 b y uniknąć od d a n ia g o w r ę c e Pom orzan . O k o ł o rok u 1350 Kazi
K r u s zw ic a : J ezio ro O o p ło rot. H. Poddfbtkt
S tr z e ln o : K o ś c ió ł-k la s z to r p o n o rb e rta ń s k l, ob. p a ra fia ln y Fot. R. S. Ulmowski
m i e r z W i e l k i w y b u d o w a ł w a r o w n y i o k a z a ł y z a m e k z c e g ł y , p o k t ó r e g o z n i s z c z e n i u p r z e z S z w e d ó w w r oku 1657 p o z o s ta ła w y n i o s ł a o ś m i o b o c z n a b as zta tak z w a n a M y s i a W i e ż a i r es zt k i m u ró w . M i m o r o z m a i t y c h na da ń k r ó l e w s k i c h m ias to się już nie p o d n i o s ło i w r ok u 1788 d o s ta ł o się p o d p a n o w a n i e n ie m ie ck ie , z k t ó r e g o w y z w o l i ł o się d nia 3 s t y c z n ia 1919 roku.
D zis ie js z a K r u s z w i c a l i c z y o k o ł o 6.000 m i e s z k a ń c ó w , jest s c h lu d n y m i c z y s t y m m ias te m d o b r z e z a g o s p o d a r o w a n y m . Z w i ę k s z e g o p r z e m y s ł u zn ajd u ją się tu je d na z n a j w i ę k s z y c h c u k r o w n i w P o l s c e i „ K u j a w s k a W y t w ó r n i a W in ".
N a j c e n n i e j s z y m z a b y t k i e m K r u s z w i c y jest k o l e g i a t k a , p o ł o ż o n a na w s c h o d n i m w y b r z e ż u G o p ła w m iejs c u g d z i e miała stać chata Piasta. Z b u d o w a n a jest ona z c i o s ó w g r a n i t o w y c h w stylu rom ań skim . Z a c h o w a ł y się o z d o b n e t r z y p o r t a le z k o lu m n a m i i a r c h it e k t o n ic z n ie n i e z w y k l e p i ę k n e p i ę ć a b s y d p ó ł k o l i s t y c h p o w s c h o d n i e j s tr o n ie k oś cioła. W e w n ą t r z c z t e r y o b r a z y z e sc en am i z a p r o w a d z e n i a c h r z e ś c ija ń s t w a w P o l sce. W skar b cu misa s p i ż o w a z m o t y w a m i s ta r o s ło w ia ń s k im i, p ó ź n o g o t y c k a m on str an cja, r e l i k w i a r z p ó ź n o r e n e s a n s o w y , o r nat z fundac ji K r ó l o w e j J a d w i g i i s z c z e r o z ł o t a d a lm a ty k a
http://rcin.org.pl
z X V II w ie k u, s p o r o in n yc h szat i p i ę k n y c h s p r z ę t ó w k o ś c i e l nych. W k ru c h c ie p o d c h ó r e m c h r z c ie ln ic a romańsk a z XII w i e ku z marm ur u z je d n e j b r y ł y , w k ap it u la r zu p ię k n y k ru cy fik s z k o ś c i s ł o n io w e j, o r a z d z i e ł o P u ffen d o r fa ' o z d o b i o n e m i e d z i o rytami, z k t ó r y c h j e d e n p r z e d s t a w i a Z a m e k k r u s z w ic k i z r o ku 1655.
Z M y s i e j W i e ż y m a l o w n i c z o nad G o p ł e m p o ł o ż o n e j r o z t a c z a się o b s z e r n y w i d o k na G o p ł o i o k o li c ę . W i e ż a ośm io kątna z b u d o w a n a na o k r ą g ł y m fu n d am e n c ie kam ienny m, jest ce le m l i c z n y c h w y c i e c z e k , k t ó r e tu z e w s z y s t k i c h z a k ą t k ó w P o l ski li c z n i e p r z y b y w a j ą , b y nad w o d a m i s ł o n e c z n e g o G o p ła p o d u m a ć o P op ie lu, Piaście, Z i e m o w i c i e , Balladynie, G op la n ie , S k ie rka ch i Chochlikach .
G o p ł o , n a j w i ę k s z e j e z i o r o Z a c h o d n iej Polski, o w i a n e c z a r em i u r ok ie m le g e n d , jest j e z i o r e m r y n i e n k o w y m o d ł u g o ś ci 27 km. W samej K r u s z w i c y je st o n o n a jw ę ż s z e , na tom iast kilka k i l o m e t r ó w na p o ł u d n ie w p e w n y m m iejs c u s z e r o k o ś ć j e g o d o c h o d z i d o 3 km. W p o ł u d n i o w e j c z ę ś c i w j e z i o r o w s u n i ę t y jest p ó ł w y s e p „ P o t r z y m i e c h " , w s k u te k c z e g o j e z i o r o ma jakby d w a ramio na . P ó łn o c n a c z ę ś ć G o p ł a r ó w n i e ż ja k b y d w o m a r a m iona m i oplata p ó ł w y s e p , na k t ó r y m u j e g o na sa dy na w z g ó rzu g ó r u j e nad o k o lic ą M y s i a W ie ż a . N a p ó ł w y s p i e ty m m i e ści się „L e tn is k o na d G o p ł e m " p o ł ą c z o n e z M y s ią W i e ż ą p r o m en ad ą o d łu g o ś c i p r a w i e 1000 mtr. N a p o ł u d n i o w y m c y p lu p ó ł w y s p u r o z t a c z a się o t w a r t y s z e r o k i h o ry zo n t, s z e r o k o tu r o z l a n e g o G o p ła z m i e n i a j ą c e g o b a r w ę w o d y za le ż n ie od p o g o d y i wiatru.
H o t e l e i r e s t a u r a c j e : H o t e l G o p l o — ul K o l e j o w a nr. 24 z r es ta u ra cją i g a r a ż e m (5 p o k o i) . H otel p o d Białym O r łe m — r es ta ura cja i 5 p o k o i z 8 łóżk am i, r es ta ura cja na „L e tn is k u nad G o p ł e m ” , Brauera — ul. K o l e j o w a nr. 9 i K o l u ś n i e w s k i e g o — R y n e k 21. C e n y b a r d z o p r z y s t ę p n e .
S c h r o n i s k o s z k o l n e : w S z ko le P o w s z e c h n e j nr. 1. ul. Ja
na K a s p r o w i c z a (na 50 osób).
Ł o d z i e m o t o r o w e , m o g ą c e p o m i e ś c i ć 10— 20 osób, stale do d y s p o z y c j i p r z y p r z y s ta n i u p o d n ó ż a M y s i e j W i e ż y . O p ł a ta 5— 10 zł na g o d z i n ę ( p r z y w i ę k s z y c h w y c i e c z k a c h mniej) Dla d u ż y c h w y c i e c z e k o k o ł o 150 osó b, c u k r o w n i a w y n a j m u j e statek p a r o w y (m us i b y ć je d n ak k ilk a dni n a p r z ó d z a m ó w io n y ).
U p o d n ó ż a M y s i e j W i e ż y jest r ó w n i e ż p r z y s t a ń klubu w i o ś l a r s k ieg o . N a G o p l e r o k r o c z n i e o d b y w a j ą s ię o g ó l n o - p o l s k i e r e g aty. K r u s z w i c ę o d w i e d z a r o c z n i e o k o ł o 30.000 osób.
K r u s zw ic a : M y sia W ie ż a lot. H. l'oJd<biki M A R K O W I C E , o d d a l o n e m n ie j w i ę c e j o 10 km o d c e n trum I n o w r o c ł a w i a w k ie ru n k u p o ł u d n i o w y m , z w a n e są także
„ C z ę s t o c h o w ą K u j a w " dla c u d o w n e j ł i g u r y ja k a s ię tu w k l a s z t o r z e zn ajd uje . T a k k la s z t o r jak k o ś c i ó ł w y b u d o w a n o w rok u 1660 w s ty lu b a r o k o w y m . K la s z to r o n g i ś K a r m e l i t ó w o d d a n y z o s t a ł p ó ź n i e j oo. O b la to m . R o k r o c z n i e p r z y b y w a j ą d o M a r k o w i e r z e s z e p i e l g r z y m ó w w dni o d p u s t o w e , s z c z e g ó l n i e l i c z n e w dni 15.8., 8.9. i p i e r w s z ą n i e d z i e l ę p o 2 lipca.
http://rcin.org.pl
P I E R A N I E , w i e ś 16 km o d I n o w r o c ł a w i a od d a lo n a , ma k o ś c i ó ł d r e w n i a n y z b u d o w a n y w r ok u 1720. W w i e l k i m ołta rzu c u d o w n y o b r a z M a tk i Bos kiej Ł a s k a w e j z X V w ie k u, a w o łta rzu b o c z n y m Chrystusa. N a ścianach w a r t o ś c i o w e freski K o ś c ió ł z w i e d z i ł k r ó l Stan is ław L e s z c z y ń s k i w r ok u 1733 a w k s i ę d z e p a m i ą t k o w e j B ra c tw a N i e p o k a l a n e g o P o c z ę c i a N M . P a n n y w i d n i e j ą p o d p i s y p a p i e ż a K le m e n s a XIII, k r ó la fra n c u s k i e g o L u d w ik a X V i j e g o m a ł ż o n k i M a r i i z Le s zczyń s kic h .
S T R Z E L N O , miasto w p o w i e c i e m o g ile ń s k im (o k o ł o 5.000 m i e s z k a ń c ó w ) o d d a l o n e 21 k m na p o ł u d n ie od I n o w r o c ł a wia , n a l e ż y d o n a js t a r s z y c h miast w Pols ce. Już dok um e nt z r o ku 1147 w y m i e n i a S t rze ln o ja k o w i e ś n a le ż ą c ą d o kla szt o ru w T r z e m e s z n i e . W d o k u m e n ta c h z r o k u 1231 m ó w i się o Strzel ni e ja k o m ieście.
P e ł e n urok u jest k o ś c i ó ł p o k l a s z t o r n y z b u d o w a n y z p o c z ą t k ie m XII w i e k u z granitu. W r o k u 1133 k o n s e k r o w a ł k la s zto r i k o ś c i ó ł j e d e n z p i e r w s z y c h b i s k u p ó w k r u s z w i c k i c h S w id g e r . W p o c z ą t k a c h X II I w i e k u k o ś c i ó ł u l e g ł p r z e b u d o w i e , je dna k u d o łu m u r ó w p o z o s t a ł y c i o s y g r a n i t o w e , m im o ż e k oś c ió ł w o k r e s i e g o t y k u i b a r o k u z n o w u p r z e b u d o w y w a n o K oś c ió ł ten, p o d w e z w a n i e m św. T r ó j c y i N. M a r i i Panny, u z y s k a ł w ro ku 1750 r e n e s a n s o w ą k a p lic ę św. Restytutu. Z o ł t a r z y d o n a j
s t a r s z y c h n a l e ż y o ł t a r z św. K r z y ż a . Z d a w n e g o k o ś c io ł a ś w K r z y ż a z a c h o w a ł a się fig u ra u k r z y ż o w a n e g o Z b a w ic ie la , b ę d ą ca b a r d z o starą r z e ź b ą l u d o w ą s i ę g a ją c ą r o k u 1451 i słynąca l i c z n y m i cudami. Z c z t e r e c h k a p lic n a j c i e k a w s z a jest kap lic a ś w. Barb ary. P r z y p r z e b u d o w i e o k o ł o roku 1216 o t r z y m a ł a s k l e p i e n i e g o t y c k i e w s p a r t e na j e d n e j k o lu m n ie z s z a r o ż ó ł t a w e g o p i a s k o w c a . K o lu m n ę z d o b i ą o r n a m e n t a c je r om ań sk ie. N a d d r z w i a m i d o za k r y s tii , n a d z w y c z a j ce nn a r om ań sk a p ł a s k o r z e ź ba p r z e d s t a w i a j ą c a św. A n n ę z N. M a r i ą Panną na ręku, z le w e j za ś s t r o n y k l ę c z ą c e g o fu n d ator a (Piotr a Dunina Własta) z m o d e l e m kośc ioła. P o d o b n y c h t y m p a n o n ó w jest w P o ls c e za l e d w i e sze ś ć. U w a g i g o d n a jest ta k ż e b a r o k o w a fasada.
P r z e d k o ś c i o ł e m t r z y tak z w a n e k a m i e n i e ś w , W o j c i e c h a , k t ó r e n i e m i e c k i g e o l o g Dr Lehm an n N its ch e uznał z a k a m ie n ie o f ia r n e d a w n e g o kultu s ł o w ia ń s k ie g o . Z c za s e m p r z y w i ą z a n o d o nic h l e g e n d ę o ś w. W o jc iec h u .
N a j s t a r s z y m z a b y t k i e m Strz eln a je st k o ś c i ó ł św. P r o k o p a B a r d z o to r z a d k a p o z o s t a ł o ś ć t e g o r o d z a ju ar c h it e k tu r y w P o l sce. J e d y n i e K r a k ó w k o ś c i ó ł k i e m św. Feliksa i A d a u k ta na W a w e l u o r a z p o d z i e m i a k la s z to r u w M o g i l n i e m o g ą p o s z c z y c i ć s ię takim i p e r ł a m i a r c h i t e k t o n i c z n y m i N a w a g ł ó w n a o kształ
K o ś c ie le c k. In o w r o c ła w ia : K o ś c ió ł Fot. G. MUczewski
c ie o k r ą g ł y m i k o p u ł o w a t y m s k lep ie n iu z o ś m io m a k a m i e n n y mi że b ra m i, z b u d o w a n a jest z g ra n itu i ma dach n a m i o t o w y Do r o tu n d y o d str o n y w s c h o d n i e j p r z y p i e r a k w a d r a t o w e p r e z b it e riu m o s k le p ie n iu k r z y ż o w y m , a o d s tr o n y w s c h o d n i e j o k r ą g ł a w i e ż a o 3,40 m ś re d n ic y . W X V w i e k u k o ś c ió ł z w i e żą n a d b u d o w a n o c e g ł a m i a w i e ż ę w z m o c n i o n o skarpą. Po s tr o nie p ó ł n o c n e j d w i e p ó ł o k r ą g ł e a b s y d y . W k o ś c i e l e r o m a ń s k ie p ł a s k o r z e ź b y z p i a s k o w c a o s a d z o n e w śc iana ch .
H o t e l e : C e n t r a ln y i P i ą t k o w s k i e g o z restauracjam i.
P A K O Ś Ć ( o k o ło 4000 m i e s z k a ń c ó w ) miasto m a l o w n i c z o p o ł o ż o n e nad N o t e c i ą o d d a l o n e 10 km na z a c h ó d od I n o w r o c ła wia , n a z w ę s w ą w y w o d z i o d P a k o s z a lub P a k o s ł a w a z r o d u A w d a ń c ó w . W d o k u m e n c ie z rok u 1250 jest już m o w a o P a k o ści, p r z y c z y m w s p o m i n a się o istnieniu k o ś c io ł a św. Jakuba.
W X V I w i e k u z b u d o w a n o p r z y r y n k u k o ś c ió ł M a t k i Boskiej.
P o n a ja zd a c h S z w e d ó w i z a r a z i e m ia s to upadło. Już w r ok u 1450 ó w c z e s n y w ł a ś c i c i e l P a k o ś c i z a ł o ż y ł s zk ołę , w k tó r e j u c z y l i O j c o w i e R e ło rm a ci, i k tó r a b y ł a r o d z a j e m g im n a z ju m m i e s z c z ą c y m 400 u c z n ió w . W d z i s i e j s z y m k o ś c i e l e p o k l a s z t o r n y m s p o ś ró d k ilku w y b i t n i e j s z y c h o s o b l i w o ś c i na p i e r w s z y p la n w y b i -
http://rcin.org.pl
ja się c e n n y o b r a z p r z e d s t a w i a j ą c y a d o r a c ję K r ó l o w e j N ie b io s , w y k o n a n y w roku 1648 p r z e z B ar tło m ieja Stro bla n a d w o r n e g o m a la r z a W ł a d y s ł a w a IV. W p i e r w s z e j p o ł o w i e X V II w i e k u ks.
W o j c i e c h K ę s ic k i p r z y p o m o c y r o d z i n y Dzia ły ń s kic h z a ł o ż y ł tu k a l w a r i ę . Składa się ona- z 26 k a p lic m a l o w n i c z o r o z r z u c o n y c h p o o b u str on ach N o te c i. 3.V., 13.VI., l.V II, 15.IX., 4.X., 8.XII., o r a z w W i e l k i P iątek o d b y w a j ą c e się o d p u s ty g r o m a d z ą w i e l k ie r z e s z e p ą t n ik ó w z K u ja w a n a w e t o k o lic dals zy ch . K a l w a ria p osiad a r elik ic K r z y ż a Ś w i ę t e g o
Autobus z I n o w r o c ł a w i a z a t r z y m u je się w Rynku.
K O Ś C I E L E C , w i e ś o d d a lo n a o 5 km od Ino -rroclawia, p o s i a d a j e d e n z n a j p i ę k n i e j s z y c h i n a j p i e r w s z y c h w i Kitow ych k o ś c i o ł ó w r o m a ń s k ic h w Pols ce. Jest to j e d n o n a w o b u d o w l a z g ra n itu z a b s y d ą i c z w o r o b o c z n ą w i e ż ą . T w ó r c a ratusza p o z n a ń s k i e g o Jan Batisto di Q u a d r o w r oku 1559 d o b u d o w a ł r e n e s a n s o w ą k a p lic ę K o ś c i e l e c k i c h z p o ls k ą attyką r e n e s a n s o w ą z e stiukami g r o b o w y m i i h e r b a m i fu n d a t o r ó w . W p arku w ł a ś c ic i e l i zn a jd u je się w a ł o b r o n n y b ę d ą c y p o z o s t a ł o ś c ią w c z e s - n o h i s t o r y c z n e g o g r o d z is k a .
P o w y ż s z y o p is n ie w y c z e r p u j e o c z y w i ś c i e w s z y s t k i e g o co I n o w r o c ł a w i o k o l i c a m ają d o p o k a za n ia . I tak p i ę ć km o d c e n trum miasta I n o w r o c ł a w i a o d d a l o n e S z y m b o r z e jest miej s c e m u r o d z e n i a Jana K a s p r o w i c z a , s ą s iad u ją c e z S z y m b o r z e m Ł o j e w o m ie js c e m u r o d z e n i a St an is ława P r z y b y s z e w s k i e g o , k tó r e m u w p o b lis k ie j G ó r z e w z n i e s i o n o m auzo leu m , w k t ó r y m s p o c z y w a j ą ś m ie r t e ln e j e g o s z c z ą t k i ( * 1927). W k o ś c i e l e w G ó r z e o b r a z św. W a l e n t e g o i k r z y ż z kul armatnich, dar g e nerała k a w a l e r i i t u r e c k ie j W ł a d y s ł a w a K o ś c i e l s k i e g o (S efera Ba
szy). G n i e w k o w o , o k o ł o 4000 m ie s z k a ń c ó w , miasto p r z y linii k o l e j o w e j I n o w r o c ł a w — Toruń, n i e g d y ś s ie d z ib a u d z i e l n y c h k s ią żą t k u jaw s k ic h , p o s ia d a k o ś c i ó ł g o t y c k i o r a z nasy p w c z e s n o h i s t o r y c z n e g o g r o d z is k a . H o t e l Jana D r z e w i e c k i e g o p r z y ul. S o b ie s k ie g o . J a n i k o w o , p r z y linii k o l e j o w e j Ino w r o c l a w — Pozn ań, z je d n ą z n a j w i ę k s z y c h c u k r o w n i na Ku ja w a ch , p o ł o ż o n e nad d u ż y m j e z i o r e m p o s ia d a p l a ż ę i p r z y stań L ig i M o r s k i e j i K o lo n ia ln e j. P r z y tej sam ej linii k o l e j o w e j 27 km na z a c h ó d o d I n o w r o c ł a w i a l e ż y M o g i l n o , (o k o ł o 6000 m ie s z k a ń c ó w ), m ia s to p o w i a t o w e . Tu na w y s o k i e j g ó r z e z m a l o w n i c z y m w i d o k i e m na d ł u g i e j e z io r o , g ó r u j e nad o k o lic ą d a w n y kia zto r B e n e d y k t y n ó w . Z b u d o w a n y w stylu r o m a ń skim p r z e z B o le s ła w a Ś m ia ł e g o z a c h o w a ł b a r d z o d o b r z e k o ś c i ó ł p o d z i e m n y — w k o ś c i e l e g ó r n y m d o b r z e z a c h o w a n e k ry s z
ta ł o w e sklep ie nia . D r u g im k o ś c io łe m , n i e d a w n o p ię k n ie o d n o wio n y m , jest k o ś c i ó ł ś w. Jakuba.
Z m i e j s c o w o ś c i p r z e m y s ł o w y c h n a l e ż y w y m i e n i ć j e s z c z e P i e c h c i n z o d k r y w k o w ą k o p a ln ią w ap n a.
P ię k n y m i z d r o w y m p o ł o ż e n i e m s ł y n ą S u c h a t k ó w k a , : " ł o ż o n a w ś r ó d l a s ó w w z d ł u ż lin ii k o l e j o w e j I n o w r o c ł a w — ruń o r a z P r z y j e z i e r z e , p o ł o ż o n e w ś r ó d m ir a d z k ic h l a s ó w na d p i ę k n y m j e z i o r e m ( n ie d a le k o Strzelna).
N a pra stare j P i a s t ó w z i e m i c y z n a l e ź ć m ożn a n ie je d n ą o s o b liw o ś ć , n i e j e d n o g r o d z i s k o w c z e s n o h i s t o r y c z n e , n ie je d n ą p rz y- r b io n ą w i e k i e m B ożą M ę k ę p r z y d r o ż n ą , nie je d n ą starą r z e ź b ę c z y ob raz, n i e j e d e n z o b a c z y ć m a l o w n i c z y z ak ątek w ś r ó d l a s ó w , j e z i o r i p ól, u s ł y s z e ć w r e s z c i e w ś r ó d tr zc in i szu wa - o w j e z i o r k u ja w s k ic h ś p i e w r o z l i c z n e g o ptactwa, a u ludu k u j a w s k i e g o m e l o d y j n e k u jaw ia ki. Tu i ó w d z i e z n a jd z ie się j e s z c z e — c h o c ia ż r z a d k o — strój kujaw ski.
S p o r t : k a j a k o w y i wioślarstci na G o p le , N o t e c i i j e z i o r z e J a
n ik o w s kim , tam r ó w n i e ż p l a ż e i m o ż n o ś ć u p r a w ia n ia p ł y w a nia, zi m ą ł y ż w i a r s t w a . W J a n i k o w i e jest p r z y s t a ń L ig i M o r s k i e j K olo n ia ln ej, p r z y s t a n i e r ó w n i e ż w K r u s z w ic y . P o ł ą c z e n i e j e z i o r k u ja w s k ic h z Bałty k ie m d a j e k a j a k o w c o m m o ż n o ś ć o d b y w a n ia d a le k ic h p o d r ó ż y i p o z n a w a n i a K u ja w z łod zi.
P r z e w o d n i k i i i n f o r m a t o r y : W y d a n y star aniem P. T. K.
w r ok u 1933. K a r o la K o p e c i a „ I l u s t r o w a n y P r z e w o d n i k p o I n o w r o c ł a w i u i K u j a w a c h ” , stron 192, z p la n e m miasta, — „ P r z e w o d n i k p o . n o w i o c ł a w i u i K u j a w a c h ” Stanisława W a sz a k a , str on 185, — H is t e r ia k o ś c i o ł ó w str ze liń sk ich , b r o s z u r a ks. p r a łata C z e c h o w s k i e g o z r. 1929, — „ U z d r o w i s k a P o l s k i e ” ( W y d a w n i c t w o Z w i ą z k u U z d r o w i s k P olsk ic h), — „ W i e l k o p o l s k a " , m o n o g r a f i a w y d a n a p r z e z R. W e g n e r a w c y k lu „ C u d a P o l sk i", — W ł a d y s ł a w a S p e r c z y ń s k i e g o „ G o p ł o i K r u s z w i c a " , —
„P am ią tk a z P ie r a n ia " op r ać . M i e c z y s ł a w N o s k o w i c z , — „ K u j a w y " o p is K u j a w ( w y d a w n . W ie lk o p . T o w . K ó ł e k Roln.). W ia d o m o ś c i z a w i e r a r ó w n i e ż Dr M. O r ł o w i c z a „ I l u s t r o w a n y P r z e w o d n i k p o W o j e w ó d z t w i e P o z n a ń s k i m " ( L w ó w 1921 r.)
I N F O R M A C J E D O D A T K O W E :
O p r a c o w a ł C z e s ła w K orczak - Z iółk ow sk i
LIG A POPIERANIA TURYSTYKI
W A R S Z A W A . M O K O T O W S K A 61
PO LSKIE KOLEJE PAŃSTWOWEhttp://rcin.org.pl
f» J U C H A r ÍM K >
\/S£WÓ\
XOÚ/£Li
'a o j£ Wo O N / £ H K O H Q ^ Z t O T f i i K C
KUjAhfJH/£¿
'MUAZ/Hh, B A R C / N
P/ECHC/i
\AHOJCr
INOHROCÁ
M A R C / N M O H O
J Z Y M & O R Zl
p/e r a n:¿
rA N I M O H O G O R A
>/4A f i K 0H /U
MRUJZH/CA
MOGIL NO
CHEEM Ci
h* MO!£J£
= a p o c '
•
U tP O Y* ¿ A s y
p / o r p p o # MUJAWJM/
