Przebieg wartości stopnia geotermicznego w Polsce w przedziale głębokości 200-2500

(1)

UJm BIO.Hl.4(OIU)(~

Przebieg wartości stopnia geotermicznego ' w Polsce w

przedziale głęboko'ci 200 - 2500 m

W artykule przedstawiono mapę przebiegu wartości stopnia geotermicznego na terenie Polski w iIiterwale głębokościowym 200-2500 m.

Przy jej konstrukcji wykorzystano dziesięć nowych pomiarów tem.peratury wykonanych po 1966 r., w tym pomiar temperatury w odwiercie

Gościno lG-1 należący do najgłębszych pomiarów temperatury w Polsce

(interwał pomiarowy LIk = 4276 m). Wszystkie wykorzystane w pracy pomiary są bardzo dokładne; błąd związany z tzw. ustalaniem się reżimu

'cieplnego lJT 61°C. Uwzględniono twe pomiary w otworach głębokich

wykonane przed rokiem 1966, a opublikowane przez S. Plewę (S. Plewa, 1966) oraz L. Romana (L. Roman, 1962) •

•

Przebieg wartości stop,nia geotermicznego uśrednionego na interwał

200-2500 m jest wyjątkowo korzystny ze względu na niewielki wpływ

lokalnych własności cieplnych na stopień geotermiczny, co pozwala na

wyciągnięcie Wniosków o powiązaniu obrazu zmian stopnia geotermicznego ze strukturą podłoża krystalicznego. Rozwiązania zagadnień struk- turalno-tektonicznych na podstawie pomiarów temperatur w otworach

głębokich można dokonać poprzez konstrukcję map geotermicznych trzech typów: map geoizoterm, równych temperatur na zadanej głębo

kości, map termoizohips, czyli równych głębokości przy zadanej tempe- raturze oraz' map równych średnich stopni lu.ib gradientów geotermicz-

nych. ' "

Uzupełnieniem obrazu parametrów geotermicznych przedstawionych w postaci map mogą być także profile geotermiczne: izOterm, <termoizohips oraz średnich strumieni cieplnych. Profile takie obrazują w spo- sób przybliZony struktury geologiczne: wysady solne, synkliny, antykliny (D. l. Djakonow, 1958), płyty krystaliczne (8. A. KraBkowski, 1961;

W. H. K. Lee, 1970), budowę płyt oceanicznych, rowów tektonicznych (R. P. Herzen, 1969), basenów i obszarów platformoWych (J. Reitzel, 1963;

S. P. CIark, A., E. Ringwood, 1964). Korelacja między wartościami strumienia cieplnego, Btop;nia geotermicznego, gradientu a ·struktura.mi geo-

KwartalD1k GeolOJl.czny, :t. 15, nr ł, 11'1'l r.

(2)

~92 Jacek Maj()l"OW'lcz

logicznymi jest jednym z dw6ch gł6wnych faktów stwierdzonych na pod- :stawie dotychczasowych badań i obserwacji (W. H. K. Lee, 1967, 1970) . . Drugim faktem jest stwierdzenie braku r6żnicy w wartościach gradientu geotermicznego i strumienia cieplnego dla kontynentów i oceanów ,(W. H. K. Lee, 1970). W świetle badań z ostatnich 25 lat gradient geoter-

miczny, stopień oraz średni strumień cieplny stały się jednymi

z

^naj'~

'bardziej miarodajnych parametrów przy geofizycznym rozpoznawaniu .struktur geologicznych oraz rozpatrywaniu problemu rozkładu tempera-

tur wnętrza Ziemi (W. A. Magnicki, 1970).

Dalszy postęp w tej dziedziriie spodziewany jest na drodze ud~kona

. lania techniki pomiarowej (pomiary przewodnictwa cieplnego in Błtu,

A. E. Beck, 1965) oraz szerszego wykorzystania innych parametr6w geo- fizycznych 1- ich kore~cji z parametrami ,geotermi~znymi, np. powiązania Tozkładu temperatury w funkcji głębokości z wartościami prędkości roz- .chodzenia się fal sprężystych w skałach o dużych gęstościach, korelacji

danych magnetotellurycznych, sejsmologicznych i geotermicznych (W. A.

Magnicki, 1970).

Założeniem, niniejszego artykułu było skonstruowanie mapy zmian

- 8h

:-stopnia geotermicznego H =

aT

^{(h -} głębokość, T - temperatura) w możliwie jak największym interwale głębokościowym. Pod uwagę bra-

no pomiary temperatury w interwale 200-2500 m (patrz, tab. l, tab. 2) • . PoMiarem temperatury, kt6ry osiągnął największe głębokości jest termo-

gram z Gościna IG l, gdzie odcinek pomiarowy wynosi 4276 m (5+

·4281 m). Do 1966 r. najgłębszym otworem wiertniczym w Polsce, w kt6-

:rym wykonano pomiar przy u~alonej równowadze cieplnej - po jede- nastu dobach tzw. stójki otworowej- był otwór Swidwiń geo 3,. gdzie

'W końcowej głębokości 4267 m zarejestrowano temperaturę l-Ol,3°C. Tak

-więc omawiany w niniejszym artykule pomiar z otworu Gościno IG 1 - wykonany po 16 dobach przestoju, w warunkach ustalonego reżimu

..cieplnego do głębokości 4281 m - jest bardzo interesujący z geofizycz- nego punktu widzenia; na końcowej głębokości temperatura wynosiła -vi nim 110°C. W chwili obecnej jest to naj głębszy pomiar temperatury w Polsce. W niniejszej pracy przeanalizowano pomiary temperatury wy- Konane po przestoju 10 d6b, a więc w warunkach zbliżonych do ustalerua

:się r6Wnowagi cieplnej między płuczką wiertniczą a otaczającymi ska-

·łami . . ' . ' ' . .

Prż:ybUżoną: wartośĆ biędu łJT-:-pomiaru temperatury związaneg~

:zusta1aniem się reżimu cieplnego -; można określić z następującej zależ

ności (D. L Djakonow, 1958):

E- =

l-exp ( -d

2

• 103)

Li To 8T (1)

)gdzie:

LITo -

różnica' temperatur ·między płuczką a badanymi skałami

w plczątkoWym momericie, . M -:- błąd w określeniu temperatury właśCiwej,

d ,- średnica odwiertu, .

'C - czas przestoju.

(3)

/PnJeIbieg wart.oki stopnia. geotermicz.nego w !Polsce 893

Korzystając z wyżej ,podanego związku oszacowano wartoś'ć błędu dla rozpatIywailychp,omiar6w: tJT ~ 1°C. Dla pomiaru temperatury.w.otworze Gościno błąd 3T ~ 0,7°C, przy założeniu, że w końcowej głębokości

otworu różnica temperatur między skałą a płuczką L1To ⁼ 100°C. W tab. 1 podano: czasy przestoju (r)j głębokości .końcowe, do których zostały

przeprowadzone pomiary (hA), 'temperatury z głębokości końcowych (Tk)j temperatury począ·tkowe, mierzone w początkowych głębokościach otwo- ru (T p) oraz temp,eratury średnie otoczenia, panujące na powierzchni w re- jonach wykonywanych pomiarów (Tot).

Tabela l

LP./

^Nazwa^otworu

I

^T^(doba)

I .

^Mm)

^{. I}

^TtC'C)

l

^T~C)

^I

^TotfC)

l Okuniew 102 15 3762 116,2 8,0 2,0

2 Jamno 10 2. 12 2742 75,S 13,8 10,5

3 Rokita 10 l 10 2S4O 69,7 19,5 1,5

4 Ustronie Morskie 10 1 10 3110 70,2 .11,5 6,0

S Człuch6w 10 1 n 3885 95,9 19,9 6,S

6 ^Płońsk10 2 13 3827 9S,7 .. 12,4 13,0

7 Gościno 10 1 16 428l 11'0,0 19,9 16,7

8 Prabuty 14 3910 91,0 11,2 8,0

9 Tomaszów Lub. 10 1 11 2523 60,7 25,0 7,S

10 Milian6w IG l 10 3225 42,1

- ^-

Wszystkie przytoczone pomiary są wykonane po przestoju powyżej 10 dób, zgodnie z zaleceniami przyjętymi dla tego rodzaju pomiarów temperatury w Polsce (S. Plewa, 1966). W tym świetle przy·toczone powyżej

pomiary są miarodajne. Wartości średnie stopnia B i gradientu geotermicznego (; wyznaczono dla przedziału głębokości 200-2500 m. Wy- znaczone wartości (tab. 2) są wartościami średnimi ważonymi.

(2)

H{ - wartość stopnia geotermicznego dla wydzielonego i - kompleksu

jednorodnego ~~e, .

h, ,..- miąższość i - kompleksu jednorodnego termicznie (waga),

n - liczba uśrednianych stopni geotermicznych dla rozpatrywanego

przedziału głębokości.

W przytoczonych w tabeli 2 otworach pomiary temperatury' wykonano:

do głęb. powyżej 2500 m·w 16 otworach, do ·głęb. bliskiej 2500 m vi 3 otworach, oraz do głęb. poniżej 2600 In (Paruszowiec. V, Bartoszyce .IG 1, Za-

Kwartalnik Geologiczny - lO

(4)

894

borów 1). Zmiany temperatury w omawianych wyżej otworach .• będące funkcją głębokości h w układzie współrzędnych O. X, Y, Z = h, spełniają

równanie Laplace'a:

d²T d'lT ·

dh'l

=

^dz'l ⁼^O ⁽³⁾

oraz wynikającą z niego zależność

aT -1

a

h = H = G

=

const. ⁽⁴⁾

Tabela 2 W8l'toKi słopaIa ł gl'IIdienta geotermkmego w JI,'IedzIaIe gIębokośd 200 - l500 •

Lp.

I

Nazwa otworu

I

średni stopień

f

średni gradient wiertnic'mgo geotermiczny H geotermiczny G

l Okuniew 10 2 41,9 m °C-l 2,3 oC HlO in-l 2 Jamno 10 l 46,1 m °C- l 2,1 oC 100 m-l 3 Rokita 10 l 48,9 m °C-l 2,0 oC 100 m-l 4 Ustronie Morskie l 54,2 m °C-l 1,8 oC 100 m-l S Człuchów 10 l 57,1 m °C-l 1,8 oC 100 m-l 6 Płońsk 10 2 46,8 m °C-l 2,1 oC 100 m-l 7 GoAcino 10 1 S1,4 m °C-l 1,9 oC 100 m-l 8 Pcabuty 101 57,3 m oC-l 1,8 oC 100 m-l 9 Mago:uszew 10 l 50,0 m °C-l 2,0 oC 100 m-l

·10 Sw.idwiń geo 3 42,1 m °C-l 2,3 oC 100 m-l .11 Chojnice 2 52,0 m °C-l 1,9 oC 100 m-l .12 Bactoszyce 10 1 66,8 m °C-l 1,3 "C 100 m-l

13 Drawno l 51,S m oC-l 1,9 oC 100 m-l

14 Zakopane 10 1 53,2

m:

oC-l 1,9 oC lOO m-l 15 Lębork 10 l 44,1 m °C-l 2,2 oC 100 m-l 1"6 PacuszowiecV 32,2 m °C-l 3,1 oC lOO m-l 17 ZAborów l 29,4 m °C-l 3,4 oC 100 m-l 18 W-12 k. Sanoka 48,6 m OC-l 2,0 oC 100 m-l 19 Tomaszów Lub. 10 1 51,8 m oC-l 1,7 oC 100 m-l 20 Wschowa 1 32,8 ID OC-l 3,0 oC 100 m-l 21 Olsztyn 102 57,9 m °C-l 1,7 oC 100 m-l 22 MilialI.ówIOl 42,1" m °C-l 2,1 oC 100 m-l

W otworach Paruszowiec V, Bartoszyce IG l, Zaborów 1 krzywe zmian temperatury w funkcji głębokości dla danych przedziałów pomiarowych

są aproksymowane funkcją liniową T = -Gh

+

Tiu gdzie Tli - tempera ....

tura na danej głębokości h. stąd rozważane funkcje zmiany temperatury T(h) z głębokością spełniają równanie Laplace'a oraz wynikające z niego równanie (4) z dużym prawdopodobieństwem. Wartości gradientu G (otrzymane z aproksymacji funkcją T = -Gk

+

T,.) ekstrapolowano do

głębokości 2500 m. . . .

P~e . wartości gradientu

i

stopnia geotermicznego (tab. 2) są

war..:

tościami uśrednionymi na całe rozpatrywane interwałY głębokościO'We200

(5)

IPnebdeg wartości stopnia geotermicznego w !Polsce 895 -2500 m, stąd obrazują one generalne zmiany podanych parametrów geotermicznych w skali makroskopowej bez dokładnego uwzględnienia lokalnych zmienności związanych z litologią i stratygrafią.

Lokalne zmiany gradientu i stopnia geotermicznego stwierdza się we wszystkich rozpatrywanych pomiarach temperatury, np. średnie warto-

ści stopnia geotermicznego obliczone w niniejszym artykule dla geoter- mogramu Prabuty 10 1 wynoszą: dla kredy 65,0 m°C-i, dla jury 55,05 m°C-^{i ,} dla triasu 41,3 m°C-i , dla cechsztynu 71.4 mOC-ł, dla syluru 32,1 mOC-ł i dla kambru 50 m°C-i . W'otworze Ustronie Morskie IG 1 stopnie geotermiczne przyjmują wartości: dla jury 65,3 moc-t, dla triasu 44,7 mOC-,i i dla cechsztynu 78,0 mOC-i. W8ł'tości średnie stopnia geotermicznego dla poszczególnych systemów stratygraficznych w otworze

Gościno IG 1 (Pomorze Zachodnie),

w

którym WyJeonano najgłębszy pomiar temperatury w Poh!ce, są następujące: dla jury'środkowej

R

= 45,0 mOC-i, dla jury dolnej

R

= 34,7 m°C-i, dla triasu

R

= 45,4 mOC-ł. dla cechsztynu R = 42,6 mOC-ł, dla dewonu R"":" 68,7 m°C-i. We, wsZystkich rozpatrywanych pomiarach zaobserwowano ścisłe zgodności wartości stopnia i gradientu geotermicznego ze stratygrafią i litologią. Jest to wyni- kiem ścisłej zależności między litologią i własnościami cieplnymi: prze-

wodnością i opornością cieplną ... ~ansfer- ciepła podlega prawu Fourie:

q = k . (dT/dk) . (5)

.

^.

gdzie: q - powierzchniowy strUIniet..·.cieplD.Y, dT/dh . G - gradient geoterIIiiczny,

k - współczynnik przewodności tetnperaturowej.

Związek ie~ wskazuje' na zależność gradientu i stopnia geotermicznego od strumienia cieplnego i własnóści ciep,lnych ośrodka, w którym zacho- dzi przekazywanie ciepła. W świetle przytoczonych tutaj faktów podane

przykładowo zmienności. stopnia geotermicznego ^mająw każdyin otworze charakter lokalny i są ściśle powiązane z własnościami cieplnymi ośrod

ka. Zmiany lokalne parametrów geotermicznych związane są także

z wp,ływem temperatury ośrodka, warunkami hyąxogeologicznymi i gę

stością (S. A. Kraskowski, 1961). Wplyw zmian rirlkroskopowych na ge-

neralną zmianę parametrów geotermicznych gradientu i stopnia geotermicznego jest tym większy, im mniejszy jest przedział głębokości, w któ- rym wartości te są uśrednione. Stąd podane w niniejszym artykule wiel-

kości gradientu i stopnia geotermicznego, policzone na pod'St~ie nowych pomiarów· w głębokich otworach, z dużym prawdopodobieństwem obra-

zują zmienności parametrów geotermicznych dla górnych warstw skoru- py ziemskiej na terenie Polski. W dotychczasowych badaniach niewielka

ilość pomiarów nie pozwalała na konstrukcję mapy zmian wartości stop- nia geotermicznego w przedziale 200-2500 m. Istnieją już natomiast mapy prze'blegu wartości stopnia geotermicznego w przedziałach 200-500 m, 200-1000 m, 200-1500 m, 200-2000 m (S. Plewa, 1966).

W niniejszym artykule podano mapę (fig. 1) zmienności wartości stopnia geotermicznego w przedziale 200-2500 m na podstawie 22 ^wartości (tab!.

2k

w tym wartości policzonych na podstaWie dziesięciu nowych

dokładnych pomiarów temperatury w głębokich otworach regionalnych, wykonanych.po 1966r. (tab. 1) ... Konstrukcję mapy przeprowadzono

(6)

896 Jacek Majorowicz.

o

^l ~2 - '- - 3

Fig. 1. iPIl7.lebieg W8l'ItÓ6c:i. 6II;q;mda geoterrm!icrz.ne ił w !Polsce w' pt2e-

dziale gł~ aoo--Q5OO m ,

GeoIbhenxi.al ~ valuea ił dIIl.,1Poland 'WIiJt.biJn cthe d®th nnge

of~m '

1 - otwor7. w kt6r7ch W7l1:0DaDO ~ temperatur7 'w ,funkcji głę'

bokoAcl: II - 1zollD1e praeblep wlirto6ci stopnia geotermicznego; 3 ~ 1zoJ:ln1e W7krMloae Da ~Ie poza punktami obserwacji ił

1 - bore-hoI.el iD, wlUch temperature Wal measured iD the runction ol depth: II ,..- JsoH.Des ol połhermal, de.ree values; 3 - ił isolineI

plotted for areu outlide oblervatlon po1nt;a

w oparciu ^O metodę' interpolacji graficznej. Duży przedział głębokości,

w którym zoetały uśrednione wartości stopnia geotermicznego, duża do-

kładoość wykorzystanych pomiarów, oraz ich licznoŚĆ (22 punkty) poz-

walają na dość dokładne zobrazowanie rozkładu stopnia geotermicznego w interwale 20()';"';'2'500 m.'

z'

porównania omaWianej mapy (fig. 1) z mapą podaną przez S.Plewę dla interwału 200-2000 m:'WyDika zgodność w ogól- nym zarysie. Większa liczba pomiarów wykorzystana do sporządzenia

przedstawionej tu mapy pozwoliła' na wydzielenie linii przebiegu war-

tości stopnia geotermicznego w formie zatoki- wNW Polsce {Gościno IG 1 Rokita IG 1, Jamno 10 1, Ustronie Morskie 1 - izolinia 'O = 50 m°C-^ł)

oraz 'dokładniejSze zróżnicowanie przebiegu wartości stopnia geotermicznego w Polsce ,centralnej ,i północnej. -Izolinie stopnia geotermicznego

(7)

Przebieg warto§ci stop.nf,a geotemiicznego w !Polsce 897

północno-wschodniej .części wyniesienia: mazu.rsko~suwalski.ego skonstruo- wane są drogą ek8trapolacji. Tak duże zagęszczenie omawianych izolinii w obszarze Pdlski północno-wschodniej ·i· wschodniej zdeterminowane jest niskimi wartościaml strumieni cieplnych i wysokimi stop,niamigeo- termicznymi na obszarze Związku Radzieckiego - tarcza ukraińska, wy- niesienie 'białorus'kie(J. G. Bogomołow, 1970, E. A. Lubimowa, 1964). Fakt ten potwierdzają także pomiary stopnia geotermicznego w otworach ^Kę

trzYn

IG 1 oraz Krzemianka IG 1, gdżie stopień geotermiczny w interwale 200-1500 m przyjmuje wartOści powyżej 100 mOC-l. '. .

Brak większej ilości pomiarów temperatury w otworach o głębokoś

ciach powyZej 2500 m w Polsce południowo-zachodniej'nie pozwolił na

dokładne zobrazowanie przebiegu wartości stopnia geotermicznego w interwale 200-2500 m. Przebieg .izol:inii o wartości 30 mOC-l w rejonie bloku przedsudeckiego i Sudetów prze4stawiony na mapie (fig. 1) jest zdeterminowany ni~imi wartościami strumienia cieplnego i stopnia geotermicznego na obszarze Masywu Czeskiego (V. Cemiak; 1968). Taki przebieg izoIinii (30 mOC-l) sugeruje także mapa S. Z. ·Różyckiego (1948), skonstl'uowana na podstawie 12 \\Tartościstopnia geotermicznego z obszaru Polski i krajów sąsiednich. .

Jak to wynika,z'analizy przebiegu, wartości'stopnia geotermicznego dla rozpatrywanego tu interwału' 200-2500 m, wzrost wartości stopnia geotermicznego, malenie gradientu obserwuje' się w Polsce północno-wschod~

niej -i. północno-i'.:achodniej. Podan·a· mapa potwierdza więc wnioski po~

dane przez S. Plewę na podstawie map z ·interwałów 200-500 m, 200--- -1000. m, 200-1500 m i 200-2000 m (S .. ·Plewa, 1966). Wysokie wartości

stopnia geotermicznego wiążą się tu ze zmniejszaniem się głębokości

stropu podłoża krystalicznego w tym o'bszarze.

Porównanie przebiegu izohips związanych ze' stropem 'pr'ekambryjskie~

go podłoża krystalicznego i skałami wulkanicznymi dolnego paleozoiku w tym rejonie {J. Skorupa, 1970; J. Sokołowski, 1965) z izoliniami omawianej tu mapy wskazuje na ·związek między wzrostem wartości -stopnia geotermicznego w kierunku północno-wschodnim i coraz płytszym zale- ganiem stropu podłoża krystalicznego. Na mapie zarysowuje się zasięg

tzw. wyniesienia mazurskiego oraz obniżenia podlaskiego, w którym fun- dament krystaliczny jest pogrążony głęboko. Tak więc płytko leżące ut- wory fundamentu krystalicznego charakteryzują się wysokimi wartościa.;.

mi stopnia geotermicznego; obszary pogrążenia się fundamentu krystalicznego sygnalizowane są natomiast na mapie maleniem wartości stopnia geotermicznego. Lokalnie duże wartości stop,nia geotermicznego obserwuje. się .także w Polsce zachodniej oraz północno-zachodniej. Wiąże się

to ż istnieniem na Pomorzu Zachodnim utworów metamorficznych (J.

Czermiński, 1967).

Anomalnie duże wartości stopnia geotermicznego na terenach tarcz krystalicznych i obszarach zmetamorfizowanych stwierdzone zostały ba- daniami doświadczalnymi przez wielu autorów na terenach: tarczyafry-

kańskiej (E. C. Bullard, 1960), tarczy ukraińskiej (E. A. Lubimowa, 1964), tarczy 'bałtyckiej (M. Puranen, 1968), taxczy indostańskiej, kanadyjSkiej, brazylijskiej (S. A. Kraskowski, 1961). Wysokie wartości gradientu geotermicznego w Polsce północno-wschodniej związane są z wyższymi spad":' karni temperatury w podłożu krystalicznym niż w warstwach pokrywy

(8)

89-8 J'acek Ma.jorowiez

osadowej, charakteryzującej się niższymi średnimi wartościami oporności

cieplnej od piętra krystalicznego. Zakłada się ;przy tym, że rozchodzenie

ciepła podlega prawu FoUrie, (5. Plewa, 1966). Wartość średnia gradientu geotermicznego dla tarcz krystalicznych na świecie wynosi: "O = 1,2 m

°C-¹(W. H. K. Lee, 1970). W tym świetle wartości gradientud1a rejonu Polski północno-wschodniej" są "porównYwalne z wartością średnią. Osza- cowana przez autora wartość gradientu geotermicznego dla górnych partii

p~ętra krystalicznego w interwale 856-1500 m na podstawie pomiaru temperatury w otworze Krzemianka IG l" (aT ~ 0,5°C) wynosi O = 1,4.

Wartość ta jest więc bliska wartości podanej przez M. Puranena dla tar-

czy 'bałtyckiej, G = l,5-2°C 100 nr¹(M. Puranen, 1968), charakteryzu-

jącej się porównywalnymi własnościami cieplnymi z górnymi partia~

piętra krystalicznego rejonu p6łnocno-wschodniej Polski.

Jak więc wynika z przytoczonych faktów, istnieje ścisły związek mię

dzy rzeźbą podłoża krystalicznego a przebiegiem wartości stopnia geotermicznego oraz strumienia" cieplnego w omawianych obszarach Polski.

"Przebieg wartości stopnia geotermicznego podany na przytoczonej mapie

(fig. 1) obrazuje więc w sposób przybliżony zaleganie piętra krystalicznego w Polsce p6łnocno-wschodniej, p6łnocnej i centralnej. Mała zmien-

ność wartości stopnia geotermicznego na terenie Pomorza i Polski cen-

" tralnej może być związana z niewiełkimi zmianami głębokości zalegania

stropu piętra krystalicznego. Jednakże niewielka jeszcze liczba pomia- rów temperatury na głęb. powyżej 2500 m nie daje podstaw dla dokład

niejszego rozwiązania zagadnienia, ściślejszego powiązania przebiegu zmiany wartości parametrów geotermicznych z rzeźbą podłożakrysta-

licznego. "

Zakład GeofiQłd lDR7tUtu GeoJngtczneco Waruawa, uL :RakDWłecka ł

NadMłai:r.o dnia 14 aącama 11'11 r.

PISMlENNICTWO

BECK A. E. {UI65) - Techniaues. ot. measw:"f:ng heat 1!1.ow on land. W: TerreB1r!a1 ihetrt Iflaw. Am. Geoph,s,tJn'lon, ~ D.c., Ił. 'W8&rl;;t'blsial.

BU'.IJ[jAfR[) E. C. {ł_) - Tbe me8SUl1Dell.t ol hi!at tlow over land. Me'thods and tecbnlques .in geophysics, l, p. :l6--1II8 • .New York.

CLAIBCK S. P., BIIINGlWOOID A." E. (11164) -DE!IIl&ity d.i8tr'lbution and can&titutioo. ot the mantle. Rev. Geophys., Z, m 36.

dZmBIMIrNSK'I J. (196'7) - Metam<lrficzne podłoże dewonu w Gościnie k. Kołobrzegu.

"!Kwart. geol., m, p. 163-1'12, nr 3. Warszawa.

CERIMAK V. (196'8)" - Terrestrial heat ~ow in Czechoslovakia and its relation to

" lIIOiIlle geol~a1 :featU'l'e9, IR~

ar

^thetwenty - thlrd sesion CzecOOslo-

v_ia 19811, p. 'l&--4I'1, Academia. Praga.

HERZEN R. P. 0969) - Beat flav in oceanic regioos. Geophysicał Monocraph, 13, AGU. Washington D. C.

um:

W. H. K. (ilB67) - Beat tlow measwments~ Result Gf. Dictionary of geophyBttS, l, p. 706'-711l, Per"amon Press Oxford.

(9)

Stres2JCzenie 899

LEE W. Ho K. (19'10) - On ,łbe global varJartions of terrestrial 'beat

now.

Pbysic of the Earth and planetary InteriOr!, 2, p. ~, nr 5. Amsterdam.

W!BIIIMOIWIA E. A. (UI64) - Heat f10w in łhe U'krainian Shie1d .in relation to recent teclIooic movanen.1&. lJour.nał dl GeophymcaJ. ~h, 69, p. 5277-«!IIM,

. lU' 24.

ł4AGNlII'SIKY W. A. (11970)- Tempem1me ~ent iIIIld tbe eva1uatian

ar

^tbe

iEarlh's man~e. Pbysic of the Earth and planetary interiors, 2, p. 3m- --:w1, nr 5. Amsterdam.

}p[.EW A S. (i1966) - RegioDailny obraz parametrów geotermicznych obszaru Polski.

1PIl". geo!n., 1. 'Wyd. Geofizyka i Geologia. Kraków.

PtTRAlNEN IM. (1908) - Terrestrlal heat flaw in Finland. Geoexplol'ation, 6, p. 15l' ...

--'16tl. Amsterdam.

lłII!lL1OTlJilL J. ~9(3) - A region al uniJform beat :mOlW iIIl tbe Nor1i! Atlantic. Joux.

Geoph. Res., 68, p. 48'16-48B3. Richmont.

ROMiAN L. (1911D) -1Ponrl.ary tem.peratua:y w otwone Magnuszew. Kwart. geol., 8, p. ~, nr 2. Warszawa.

RÓŻYCIKi[ S. Z. (1948) - Uwagi o rozmdeB:'llCZentu 9f;apnia geotermicznego w Polece 1 w ikIrIajach sąaiedDlch. Sp:-. Tow. Nauk. Wanrzaw., Wydz. iIlLI. War- szawa.

SK'OIBUlPA J. (1910) - Morphology of the consolidated basement in Pola.nd in the ligbt al seismic rehaction survt!ys. !Materiały i łP.race, lIł, p. &P-«i.

lPWJN. Warszawa.

SOIK'QlJOIWSKl[ J. (1_) - Mapa sn-uIdUralno-geologicz.na iPolfti, skala l: 500000.

Warszawa.

liOroMOJIOB 10. T. (1970) - ~ o TCJIJIOBOM peJUMe 3eMIlO1: KOpw IOro-~ BCCP.

l1.cmr. AH lJCCP, 14, CTp. 57-61, Nt 1. MBBcL

lJ.LJlKOBOB l1.. H. (1958) - rCOTepMlDI B Jte4.rnnroJl: I'eOJIonrH. rOC"rOllreJ!:ll3T. Mocoa.

KPACKO:ac:IGUł

c.

A. (1961) - O mmoBOM DOJIC :unrrOB. ~ AH CCCP, cePmr reo(oB., 3, CTp. 387-393. Mocoa.

MAI1łHQICHR B. A. (1968) - O TeMIIepaTYPC B COCT8.1Ie BIIZBeIt MIlltI1m:JeMn:H. ~ 3eMmr, 11, CTp. 3-10. Mocua. '

~ MMIDPOBHlł

PACDOJI02CEHIłE BEJm1łHH 1"E0000MJł1łECICOA Cl'YI1EHH B DOJILIIIE B ltHl'EPBAJIE 200-2500 M

Pe3IOMe

B CTan.e J!pBBeAeBl>l BCJDI'DDIJi[ reoTepMB'lCCll'Ol: C'l'YlB'BlI B llJtrepBaJIc 200-2SOO M, m.J.1DIC- JJ.eIlBIaIC Ba ocBOB8.BBB Aecam BOBHX B3MepelOdl: TeMJlep8.TYPhI B rny6OD1X CD!łl!m'!tlłx. Dpa BW'lKC.JICIlIóI BeJIll1łBlfJ,I reoTepMJAeCXoI: C1)IIIelDl: B 3'l1Ilt I])IlBBIIllX (00. 1 a 2) BCJIOm.30BIUlId

Ta.'Il[C A&RJILIe ~TB lJ3ł&IleBlIit TeMIIepaTYPH, ony6J1BJ[OBa.lIBJ,lC B paOOTax C. IlJIem.I (1966) • JI. POl\4llllll (1962). Ba OCBOBC :mrx ,$IIBI.IX DOCTpOCBa :mpm pacnpe.!{eJreBB BeIJB1IHH I'eOTepMJllleaOit C'l')'JJeBB B Dom.me B BJttepB&lle 200-2500 M «(IBl'. 1). 3m :mpm, 6naroAllPJl 6om.mOMY BJttepBaJIY rny6BH (2300 M), BeC:bMa upB6n:aaCT :mpTllBY B3MepeIIBI: rearepMIl'ICCEO

(10)

900 Jacek Majotowicz

CTyDeJDr B BepxBlIX DapTIUX 3CMBoit EOpIol sa TeppHTopHJI nOJ.lLIllB, JI3-3a ue60lIbmoro BJDIliIlIUI JIOIaUDalIIo1X TelDIOBLIlt CBOIcTB 118. BeJIH'IHBy reoTepMB"l'CCIit CTYDCBB, B ~oit OTAeJIbllo:I: CDa-

mme, ycpep;BeBSyIo B TUoM 6om.mOM lI!l'l'epB8JIe • .AB8JJB3 KapTLI DO~BeplII',II,lWT (Jur II8JIIl'lBJI

cn:m Mmrpy Dpu:repoM pacDOJIOBBBJlIl3OI1IJIC :EpOBlIH KpBCTILIDlH'lCCIlOro ~ B B30-

mmmrMB ~ C'J')'IleJDL

Jacek MAJORIOWIIOZ'

,GEOTIlERMAL DEGREE VALUES IN POLAND W1TBIN THE zoo....-25OO m DEPTH RANGE

Summary

rrhe pr'eI!IEm't P8Per gives !the :veluee" Of the geothermal degree IWitbin b

200--;2I500 IIi dep1Jh in.terval cticulated on the basis at ten new' temperalture mea- sUIl"emenUlf carded out in deep 'bore-holes. .Also data from twelve temperature meaauremen!18 pre\liously publi!hed by S. 1P1ewa (1986) aDd it.. IBoinan (1982) .have been' iltD:bed dn ~ the geothennal' deCree ^values^iIa^tbfs^'^:i:1mIe^(1Bbs.1 and 2), lOIn thda baais the map of seothenDal degree values II.n ~ i9AtIiklh 200-aM0 m depth range ^,hasbeen eoDStrudted (:fig. 1). OWing to a big depth interval

(2300 m) this map gives a olose approxiDUUtion ot the picture 01. the geotherm.al deg:ree''VIII1iJa'llJJoo8 mtM ~ pa1'It of the Ea:rtth'ir crusfJ 0Ill the oterritory"~'IPa'land.

The r:rversging at :v.alues 'W'itbliri.uch a biglrange limitted tbeefreat of local thermal properties. Ananalyals of the map confirms the relat1oDab.ip

between

'the coi:no- m~ pUtaiD 'Of , the' top ofit!be ~ t.emeot'end the 1~1 degree

isolines. ' .