Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: Słowo na wagę złota
Treści kształcenia:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
7) rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację).
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Doskonali postawy świadomego użytkownika języka,
● Doskonali umiejętności formułowania myśli zgodnie z intencją,
● Zwraca uwagę na rolę intonacji w mówieniu,
● Zna pojęcia: aprobata, dezaprobata, negacja, prowokacja.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Potrafi określić cel wypowiedzi,
● Wyszukuje w tekście intencję wypowiedzi,
● Odnajduje w tekście odpowiednie fragmenty i sformułowania.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Kompetencje społeczne i obywatelskie.
Środki dydaktyczne:
● Zasób multimedialny: film „Zemsta Aleksandra Fredry – genialna komedia”,
● Sprzęt multimedialny: komputer, ewentualnie podłączony do telewizora projektor multimedialny/tablica interaktywna),
● Tekst „Kłamczuchy” Jana Brzechwy1,
● Kartki samoprzylepne,
● Rozsypanka wyrazowa z nazwami intencji i ich opisami,
● Słownik języka polskiego.
Metody nauczania:
● Praktyczne: praca z tekstem, ćwiczenia.
● Aktywizująca: zabawa dydaktyczna,
1 Proponowane źródło: Jan Brzechwa, Kłamczucha [w:] tegoż, Brzechwa dzieciom, Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań 1999.
1
● Podająca: rozmowa kierowana,
● Eksponująca: film.
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● W parach jednolita,
● Indywidualna jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Po sprawdzeniu obecności prowadzący zapisuje temat lekcji na tablicy oraz zapoznaje uczniów z celami zajęć.
Etap realizacji
Nauczyciel zaprasza dzieci do obejrzenia filmu. Zadaje im pytania nakierowujące na aktywne słuchanie:
● O jakim dziele wypowiada się mówiący w filmie?
● W jaki sposób się wypowiada?
Po dyskusji, po filmie nauczyciel prosi uczniów, aby sprawdzili w słowniku języka polskiego znaczenie słowa „intencja” (w parach lub indywidualnie). Następnie przeprowadza z nimi krótką rozmowę na temat tego, czym jest intencja wypowiedzi; podaje przykładowe rodzaje wypowiedzi (prośba, wdzięczność, pytanie, obietnica, negacja itp.). Podsumowaniem będzie notatka w zeszycie: „Intencja wypowiedzi to takie ukształtowanie wypowiedzi, aby osiągnąć zamierzony cel”.
W dalszym etapie nauczyciel proponuje zabawę z rozsypanką wyrazową (oddzielnie nazwy, oddzielnie opisy):
● Aprobata – potwierdzenie czegoś, zgodzenie się z czymś, przyzwolenie na coś, pochwała,
● Dezaprobata – ujemna ocena czegoś, brak aprobaty, potępienie, przygana,
● Negacja – przeczenie czemuś, odrzucenie, uznanie za niesłuszne,
● Prowokacja – wypowiedź, która ma zaszokować odbiorcę, wywołać w nim niekontrolowane emocje lub zachowania. Sprawia przykrość odbiorcy, drażni, wywołuje oburzenie lub irytację.
Uczniowie przyporządkowują definicje do haseł i wklejają do zeszytu.
Prowadzący zajęcia wraca do zaprezentowanego na początku filmu (w razie potrzeby odtwarza go ponownie) i prosi, by uczniowie wskazali, jaka była główna intencja mówiącego, jeśli była to aprobata, co na to wskazuje („Uwielbiam Fredrę, uwielbiam Zemstę...”;
„...doskonałość utworu jako komedii, jako popisu poetyckiego...”; „Uważam realizację Wajdy za bardzo udaną...” itp.); czy w wypowiedzi pojawiły się inne intencje, np. negacja („Czytałem wiele krytycznych recenzji, ale zupełnie się z nimi nie zgadzam…”), dezaprobata („Nie powinno się mówić o komediach w taki sposób, żeby się przestawało robić wesoło…”).
Następnie dzieci w parach wykonują ćwiczenie podane przez nauczyciela:
2
„Na godzinie wychowawczej planujecie wyjazd na wycieczkę klasową. Jedna z uczennic zaproponowała wyjazd w góry. Uczniowie mieli jednak różne zdania na ten temat.
Uwzględniając intencję nadawcy, zapisz przykładowe wypowiedzi:
● Aprobata,
● Negacja,
● Prowokacja,
● Dezaprobata”.
Dzieci czytają przykładowe wypowiedzi.
Po wykonaniu ćwiczenia każdy uczeń otrzymuje tekst „Kłamczuchy” Jana Brzechwy:
„Proszę pana, proszę pana, Zaszła u nas wielka zmiana:
Moja starsza siostra Bronka Zamieniła się w skowronka, Siedzi cały dzień na buku I powtarza: «kuku, kuku!»”.
„Pomyśl tylko, co ty pleciesz!
To zwyczajne kłamstwa przecież”.
„Proszę pana, proszę pana, Rzecz się stała niesłychana:
Zamiast deszczu u sąsiada Dziś padała oranżada, I w dodatku całkiem sucha”.
„Fe, nieładnie! Fe, kłamczucha!”
„To nie wszystko, proszę pana!
U stryjenki wczoraj z rana Abecadło z pieca spadło, Całą pieczeń z rondla zjadło, A tymczasem na obiedzie
Miał być lew i dwa niedźwiedzie”.
„To dopiero jest kłamczucha!”
„Proszę pana, niech pan słucha!
Po południu na zabawie Utonęła kaczka w stawie.
Pan nie wierzy? Daję słowo!
Sprowadzono straż ogniową, Przecedzono wodę sitem, A co ryb złowiono przy tym!”
„Fe, nieładnie! Któż tak kłamie?
Zaraz się poskarżę mamie!”
Dzieci mają za zadanie określić, jakie były intencje wypowiedzi „pana”. Czytają po cichu tekst, zaznaczają intencję wypowiedzi, następnie głośno czytają przykładowe wypowiedzi.
Etap końcowy
Uczniowie na zakończenie lekcji na kartkach samoprzylepnych zapisują jednym zdaniem ocenę lekcji, uzasadniając wypowiedź. Wychodząc z klasy, przyklejają karteczki na tablicy.
Zapis pracy domowej:
3
Napisz pod każdym tekstem, jaka była intencja jego nadawcy (przykładowe wypowiedzi):
1. Co, maminsynku, znowu nie pójdziesz z nami na wagary (prowokacja)?
2. Uważam, że źle postąpiłeś, zostawiając ją samą w parku (dezaprobata).
3. Moim zdaniem twój występ był naprawdę wspaniały (aprobata).
4. Nie mogę przyznać ci racji. To nieprawda (negacja).
Dodatkowo:
Ze scenariusza można skorzystać również na godzinie wychowawczej i na wychowaniu fizycznym (rozmowa na temat prowokacyjnych zachowań sportowców i kibiców).
4
