OBIEKTYWIZM W NAUCE

(1)

OBIEKTYWIZM W NAUCE

(2)

MAX WEBER



1864 – 1920



zainteresowania: socjologia, ekonomia polityczna, prawo, teoria polityki, historia gospodarcza, religioznawstwo, metodologia nauk społecznych



„uosobienie socjologii jako takiej”

(J. Szacki 2002)



„Gospodarka i społeczeństwo”,

„Etyka protestancka a duch

kapitalizmu”

(3)

WEBER PYTA



Jakie są normy oceny wyrażanej przez naukowców?



Jaka jest ważność sądów wartościujących, które wypowiada oceniający, bądź które autor, formułujący praktyczne propozycje, czyni podstawą tych propozycji?



W jakim sensie znajduje się on wówczas na

gruncie analizy naukowej?

^{(s. 43)}

(4)

UZUPEŁNIJMY

POPRZEDNIE ZAJĘCIA



Czym jest nauka dla Webera?



zadania nauki

„[Nauka] dąży do ‘myślowego uporządkowania rzeczywistości

empirycznej”

^{(s. 48)}

(5)

OBIEKTYWIZM – ^{CO OZNACZA}

„Idee wartości, którym hołduje badacz i jego czasy, określają to, co staje się przedmiotem

badań i jak daleko te badania sięgną w

nieskończoność związków przyczynowych. Co się tyczy pytania ‘Jak?’ – metody badania –

przewodni ‘punkt widzenia’ jest wprawdzie

decydujący, jak to jeszcze zobaczymy, w tworzeniu pojęciowych środków pomocniczych, które badacz stosuje; lecz w sposobie w jaki je stosuje, badacz

jest, oczywiście (…) związany normami naszego

myślenia”

^{(s. 75)}

(6)

JAK BYĆ OBIEKTYWNYM?

1)

Jasne dla wszystkich kryteria oceny

2)

Czytelne rozróżnienie między wypowiedziami

badacza a „chcącego czegoś człowieka”

(7)

WYRAŻANIE WARTOŚCI, OCENIANIE

„Zadaniem nauki doświadczalnej nigdy nie może być ustalanie wiążących norm i ideałów, z których można by

wywodzić recepty dla praktyki”

^{(s. 47)}

„Ocenianie ważności takich wartości jest sprawą wiary, może także zadaniem spekulatywnej analizy oraz interpretacji życia i

świata ze względu na ich sens, na pewno jednak nie

przedmiotem nauki doświadczalnej w tym sensie, w jakim ma ona być tu uprawiana” ^{(s. 49)}

(8)

ZAGROŻENIA DLA OBIEKTYWIZMU

1)

Poszukiwanie przyczyn pasujących do zakładanej koncepcji;

2)

Czego nie da się uzasadnić wg przyjmowanej koncepcji – przypadkowe;

3)

Wzajemne oddziaływania traktowane jako

przyczynowe w sposób pasujący do teorii

(9)

„Nie istnieje po prostu ‘obiektywna’ analiza naukowa życia kulturowego, albo też zjawisk

społecznych, niezależna od swoistych

‘jednostronnych’ punktów widzenia, wedle których, jawinie bądź milcząco, świadomie lub nieświadomie

wybiera się te zjawiska jako przedmiot badania,

analizuje je, przedstawia i szereguje”

^{(s. 64)}

(10)

DYGRESJA –

PODZIAŁ PROBLEMÓW SPOŁECZNO EKONOMICZNYCH

1)

Polegające w istocie wyłącznie na aspekcie ekonomicznymi i z tego punktu widzenia interesujące – np. zdarzenia z życia bankowego;

2)

Zjawiska ekonomicznie znaczące – np.

procesy życia religijnego;

3)

Zjawiska ekonomicznie uwarunkowane – np.

społecznie zróżnicowanie zainteresowania

sztuką.

(11)

SUBIEKTYWIZM

1)

Charakterystyka zjawiska jako np. społeczno- ekonomicznego – wynik kierunku naszych zainteresowań;

2)

Jednostronność charakterystyki zjawiska z pewnej perspektywy;

3)

Wybór pewnej perspektywy;

4)

Wybór aspektów badanego zjawiska

(12)

DO PRZEMYŚLENIA 

„Właśnie owe najgłębsze elementy ’osobowości’, najwyższe i ostateczne sądy wartościujące, które określają nasze działanie i nadają naszemu życiu sens i znaczenie, są odczuwane przez nas

jako ‘obiektywnie’ wartościowe” ^{(s. 49)}

„Nigdzie interes nauki nie ponosi na dłuższą metę większego uszczerbku niż tam, gdzie nie chce się spojrzeć w oczy

niewygodnym faktom i twardym realiom życia” ^{(s. 51)}

(13)

DO PRZEMYŚLENIA 

„’Obiektywne’ ujęcie procesów kulturowych w tym sensie, że idealnym celem pracy naukowej miałaby być redukcjia empirii do

‘praw’ jest pozbawione sensu.” (s. 72)

„’Element osobisty’ jest tym, co rzeczywiście wartościowe w dziele naukowym. ” ^{(s. 73)}

(14)

DO PRZEMYŚLENIA 

„Także i w naszej dziedzinie (…) istnieją ‘zbieracze materiału’ i

‘zbieracze sensu’. Łaknąca faktów gardziel tych pierwszych daje się zatkać jedynie materiałami akt, foliałami statystyk i ankiet, pozostaje nieczuła na delikatny smak nowej myśli. Łakomstwo

tych drugich sprawia, że psują sobie smak faktów coraz to nowymi destylatami myśli. Prawdziwy zaś kunszt (…) zwykł się manifestować w tym właśnie, że poprzez odniesienie znanych faktów do znanych punktów widzenia potrafi jednak stworzyć

coś nowego. ” ^{(s. 100)}

(15)

WEBER PYTA



Jakie są normy oceny wyrażanej przez naukowców?



Jaka jest ważność sądów wartościujących, które wypowiada oceniający, bądź które autor, formułujący praktyczne propozycje, czyni podstawą tych propozycji?



W jakim sensie znajduje się on wówczas na

gruncie analizy naukowej?

^{(s. 43)}

(16)

NOTATKI BIBLIOGRAFICZNE



tekst omawiany: M. Weber: „ ‘Obiektywność’

poznania w naukach społecznych” w: „Problemy socjologii wiedzy”, PWN, Warszawa 1985



OBIEKTYWIZM W NAUCE