Stosowanie prawa cywilnego

Stosowanie prawa cywilnego

fakty, ciężar dowodu, domniemania

Zakład Prawa Cywilnego

i Prawa Międzynarodowego Prywatnego mgr Wojciech Lamik

Przedmiot:

Prawo cywilne – część ogólna i prawo zobowiązań

Model normatywny

• Model ten nie jest wprost wyrażony w przepisach prawa, ale biorąc pod uwagę zasady ustroju RP oraz doktrynę, można wymienić szereg jego cech,

• Model ten obejmuje nakaz przestrzegania obowiązującego prawa, respektuje rozdział funkcji sądowniczej od prawodawczej,

• Sądy mogą krytycznie oceniać obowiązujące

prawo, ale na tej podstawie nie mogą odmówić

jego stosowania.

• Sędzia jednak nie jest jedynie „ustami ustawy”, powinien kierować się on

wartościami leżącymi u podstaw systemu

prawnego i zmierzać do realizacji tych wartości w sposób racjonalny.

• Pamiętajmy, że prawo cywilne ma na celu

realizowanie indywidualnych interesów

obywateli lub ich organizacji.

Trójczłonowy model stosowania prawa

1) Ustalenie stanu faktycznego sprawy,

2) Ustalenie, jaka norma lub jakie normy są właściwe dla rozważanego stanu

faktycznego,

3) Określenie w końcowej decyzji sędziego

konsekwencji prawnych stanu faktycznego

na podstawie zastosowanej normy lub norm

prawnych.

I. Ustalenie stanu faktycznego sprawy

I. Reguły dowodowe

Dowody

• Sąd musi ustalić fakty dowodowe, które są doniosłe z perspektywy obowiązującego systemu prawnego.

• Ustalić jakiś fakt – tzn. uznać za prawdziwe zdanie, które głosi, że tak a tak było lub jest obecnie.

• Dla ustalenia faktów sąd zbiera informacje.

Źródła informacji zostały zamieszczone w

Kodeksie postępowania cywilnego.

• Zdanie orzekające o faktach można uznać za prawdziwe tylko wtedy, gdy są dostatecznie uzasadnione.

• Sąd jest zobowiązany rozstrzygnąć każdą

sprawę w sposób definitywny na podstawie

ustalonego stanu faktycznego.

Rozkład ciężaru dowodu

Co to znaczy? Mamy dwa znaczenia rozkładu ciężaru dowodu:

1) W znaczeniu formalnym (procesowym) – rozkład ciężaru dowodowego wskazuje podmioty, które powinny przejawiać inicjatywę w zbieraniu i

wykazywaniu twierdzeń;

2) W znaczeniu materialnoprawnym – rozkład ciężaru dowodu wskazuje, kto ponosi negatywne

konsekwencje tego, że istnienie doniosłego dla rozstrzygnięcia sprawy faktu nie zostało w toku postępowania sądowego udowodnione.

• W tym drugim przypadku należy zwrócić

uwagę na art. 6 KC, zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

• Innymi słowy, jeżeli ktoś powołuje się przed sądem na pewien fakt, z którego będzie

czerpał pewne korzystne konsekwencje prawne, a którego faktu nie uda mu się

udowodnić, przegra sprawę, a jego roszczenie

przez sąd nie zostanie uwzględnione.

Domniemania

• Domniemania pozwalają na pośrednie

ustalanie dowodów (tzw. dowody pośrednie).

Domniemania faktyczne

Domniemania prawne

Domniemanie dobrej wiary

Moc wiążąca

orzeczeń

Domniemania faktyczne

• Art. 231 KPC - Sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia

sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów.

• Wnioskowanie takie opiera się na wiedzy sądu, w szczególności na doświadczeniu społecznym,

które pozwala dostrzec pewne typowe związki

między określonymi rodzajami zdarzeń.

Domniemania prawne

Art. 234 KPC - Domniemania ustanowione przez prawo

(domniemania prawne) wiążą sąd; mogą być jednak obalone, ilekroć ustawa tego nie wyłącza.

Domniemanie prawne wyznaczone jest normą prawną, która wiąże dwie kategorie faktów:

1)Podstawę domniemania i

2)Wniosek domniemania (fakt domniemywany)

Innymi słowy, jeżeli sąd ustali zgodnie z ogólnymi regułami dowodowymi (także używając domniemać faktycznych) fakt

stanowiący podstawę domniemania, to obowiązany jest przyjąć bez dowody istnienie faktu wskazanego we wniosku domniemania.

• Norma prawna może wskazać jako przesłankę lub wniosek domniemania nie tylko jakieś zjawiska

przebiegające w przyrodzie (np. art. 9 KC), ale także prawa lub stosunki prawne (np. art. 197, 341 KC).

• W przypadku domniemać dopuszczalne jest

stosowanie przeciwdowodu, tj. wykazania faktów przeciwnych do faktów domniemanych. Co do

zasady wniosek domniemania może być obalony przez ustalenie – na podstawie ogólnych reguł

dowodowych – że rzeczywistość jest inna niż orzeka o niej wniosek domniemania.

• Kto jednak kwestionuje nie wniosek, lecz przesłankę

domniemania, nie obala domniemania.

Przy domniemaniach prawnych należy wyróżnić:

wzr • usz alne

Dopu • szc

zalne je

st bez o gran icze

ń

pro wad zen ie prz eci wd ow od

Domniemania u

prawne zwykłe

Szcz • egó

ln e n orm y pr awn e w

spo só b bliż ej w

nic h s amyc

h

wsk azan

ych pr zewidu ją ró

żneg o

ro dzaju ogr

anic zenia

dop uszc zalno ści

do wo du

prze ciw ne go

Domniemania prawne kwalifikowane

• Przepisy prawa mogą także zakazywać w określonych sytuacjach prowadzenia

jakiegokolwiek dowodu przeciwnego – często określane jako tzw. domniemania

niewzruszalne.

• Wykorzystywanie w przepisach zwrotu „chyba, że…”

• Z praktycznego punktu widzenia w takiej

sytuacji ciężar dowodowy zostaje przeniesiony

na drugą stronę sporu.

Domniemanie dobrej wiary

• Art. 7 KC - Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się

istnienie dobrej wiary.

• Ten przepis odnosi się do całego systemu prawa cywilnego, tj. do każdego przypadku, gdzie

przepisy prawne wiążą jakieś skutki prawne z dobrą albo ze złą wiarą osoby.

• Albo ktoś jest w „dobrej” albo „złej” wierze –

nie ma stanów pośrednich.

• Dobra wiara polega na błędnym, ale

usprawiedliwionym przekonaniu kogoś o tym, że przysługuje mu jakieś prawo podmiotowe,

• W złej wierze jest ten, kto wie, że określone prawo mu nie przysługuje, albo nie wie, lecz wiedzieć o tym powinien.

• Domniemanie dobrej wiary - jako

domniemanie prawne - jest wiążące dla

orzekającego sądu, aż do czasu gdy nie

zostanie obalone dowodem złej wiary.

Moc wiążąca orzeczeń sądowych

• Domniemanie pojawia się w przepisach prawnych dla wyrażenia mocy wiążącej ustaleń dokonywanych w orzeczeniach sądowych.

• Art. 11 KPC - Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną.

Dziękuję za uwagę