28. PRZEŒLADOWANIA CHRZEŒCIJAN

177

28. PRZEŒLADOWANIA CHRZEŒCIJAN

Cel ogólny

Ukazanie obrazu przeœladowañ pierwszych chrzeœcijan.

Kszta³towanie postawy odwa¿nego wyznawania wiary.

Cele szczegó³owe Uczeñ:

– przytacza fragmenty Pisma Œwiêtego dotycz¹ce przeœladowañ,

– wymienia mêczenników Koœcio³a pierwotnego i czasów póŸniejszych,

– objaœnia powiedzenie: „Krew mêczenników jest zasiewem chrzeœcijan”,

– u¿ywa poprawnie pojêæ: paruzja, monoteizm, politeizm,

– uzasadnia, ¿e przeœladowania powoduj¹ wzrost Koœcio³a,

– przyjmuje odpowiedzialnoœæ za ¿ycie zgodne z zasadami Ewangelii.

Metody

Rozmowa kierowana, analiza tekstu Ÿród³owego, wyk³ad, ekspozycja, poga- danka, projekcja fragmentu filmu.

Œrodki dydaktyczne

Pismo Œwiête; Katechizm Koœcio³a Katolickiego; adhortacja Ecclesia in Europa Jana Paw³a II; kaseta z filmem „Quo vadis.

MODLITWA

„Zachowaj Mnie, Bo¿e, bo chroniê siê u Ciebie, mówiê Panu: <Tyœ jest Panem moim;

nie ma dla mnie dobra poza Tob¹>.

Ku œwiêtym, którzy s¹ na Jego ziemi, wzbudzi³ On we mnie mi³oœæ przedziwn¹!

Ci, którzy id¹ za obcymi [bogami], pomna¿aj¹ swoje boleœci.

Nie wylewam krwi w ofiarach dla nich, imion ich nie wymawiam swoimi wargami.

Pan czêœci¹ dziedzictwa i kielicha mego:

To w³aœnie Ty mój los zabezpieczasz” (Ps 16,1-5).

177

28. PRZEŒLADOWANIA CHRZEŒCIJAN

Cel ogólny Ukazanie obrazu przeœladowañ pierwszych chrzeœcijan.

Kszta³towanie postawy odwa¿nego wyznawania wiary.

Cele szczegó³owe

Uczeñ: –

przytacza fragmenty Pisma Œwiêtego dotycz¹ce przeœladowañ, – wymienia mêczenników Koœcio³a pierwotnego i czasów póŸniejszych, – objaœnia powiedzenie: „Krew mêczenników jest zasiewem chrzeœcijan”, – u¿ywa poprawnie pojêæ: paruzja, monoteizm, politeizm, – uzasadnia, ¿e przeœladowania powoduj¹ wzrost Koœcio³a, – przyjmuje odpowiedzialnoœæ za ¿ycie zgodne z zasadami Ewangelii.

Metody

Rozmowa kierowana, analiza tekstu Ÿród³owego, wyk³ad, ekspozycja, poga- danka, projekcja fragmentu filmu.

Œrodki dydaktyczne Pismo Œwiête; Katechizm Koœcio³a Katolickiego; adhortacja Ecclesia in Eur

opa Jana Paw³a II; kaseta z filmem „Quo vadis.

MODLITWA

„Zachowaj Mnie, Bo¿e, bo chroniê siê u Ciebie,

mówiê Panu: <Tyœ jest Panem moim;

nie ma dla mnie dobra poza Tob¹>.

Ku œwiêtym, którzy s¹ na Jego ziemi, wzbudzi³ On we mnie mi³oœæ przedziwn¹!

Ci, którzy id¹ za obcymi [bogami],

pomna¿aj¹ swoje boleœci.

Nie wylewam krwi w ofiarach dla nich, imion ich nie wymawiam swoimi wargami.

Pan czêœci¹ dziedzictwa i kielicha mego:

To w³aœnie T y mój los zabezpieczasz” (Ps 16,1-5).

178

WPROWADZENIE

Zaraz po Piêædziesi¹tnicy aposto³owie, umocnieni Duchem Œwiêtym, zaczêli odwa¿nie g³osiæ Ewangeliê. Bardzo szybko wzros³a liczba nowych wyznawców. Cechowa³ ich entuzjazm wiary i czynna mi³oœæ bliŸniego.

Chrzeœcijanie spotykali siê na wspólnych modlitwach i posi³kach, bogatsi sprzedawali swe majêtnoœci i oddawali pieni¹dze aposto³om na wspólne cele. ¯aden z potrzebuj¹cych nie by³ pozostawiony samemu sobie.

Jednak ju¿ na kartach Nowego Testamentu jest mowa o niechêci, jak¹

¯ydzi darzyli pierwszych chrzeœcijan. Treœci¹ ¿ycia jerozolimskiego Ko-

œcio³a by³a wiara w zmartwychwsta³ego Jezusa jako prawdziwego Mesja- sza i oczekiwanie na Jego powtórne przyjœcie (paruzjê). T¹ wiar¹ i nadziej¹ chrzeœcijanie ró¿nili siê od wyznawców mozaizmu (wczeœniejsza faza ju- daizmu). ¯ydzi nie uznali Mesjasza w Ukrzy¿owanym, a Jego czcicieli uwa-

¿ali za buntowników.

Nauka Ewangelii pozostawa³a równie¿ od pocz¹tku w sprzecznoœci z obyczajami panuj¹cymi w Cesarstwie Rzymskim. G³osi³a mi³oœæ, pokorê, ubóstwo, nakazywa³a wyrzekaæ siê grzechu. A co najwa¿niejsze, wyzna- wa³a wiarê tylko w jednego Boga (monoteizm). Rzym zaœ, oprócz kultu ca³ej plejady bóstw (politeizm), ¿ywi³ tak¿e bosk¹ czeœæ dla cesarza. W³a- dze Rzymu obawia³y siê buntu ze strony chrzeœcijan, nie oddaj¹cych bo- skiej czci cesarzowi. Wyznawców Jezusa pos¹dzano o czary, magiê, kazi- rodztwo, a tak¿e o sk³adanie krwawych ofiar. St¹d bra³a siê niechêtna po- stawa wobec wyznawców nowej religii. Sytuacja ta musia³a wczeœniej czy póŸniej zrodziæ napiêcia. Chrzeœcijañstwo zaczê³o stanowiæ zagro¿enie dla istniej¹cego porz¹dku spo³ecznego i religijnego. Nic wiêc dziwnego, ¿e wyznawcy Chrystusa padaj¹ ofiar¹ przeœladowañ. Jako pierwszy za wiarê ginie diakon Szczepan. Jego los podziel¹ póŸniej wszyscy aposto³owie z wyj¹tkiem œw. Jana, który jako jedyny z uczniów Jezusa umrze œmierci¹ naturaln¹.

Okrutne przeœladowania chrzeœcijan zaczê³y siê ju¿ za cesarza Nerona (54-68), a ofiar¹ jego okrucieñstwa padli te¿ przypuszczalnie Piotr i Pawe³.

Chrzeœcijanie ginêli masowo w mêczarniach. Równie¿ inni cesarze, jak Do- micjan (81-96) i Trajan (98-117), Marek Aureliusz (161-180), okazywali chrzeœcijanom wrogoœæ, udzielaj¹c¹ siê obywatelom.

Cesarz Septymiusz Sewer (193-211) wyda³ dekret, zakazuj¹cy przyjmo- wania wiary chrzeœcijañskiej i nawracania na ni¹. Cesarz Decjusz (249-251) próbowa³ odrodziæ œwietnoœæ cesarstwa poprzez powrót kultu religijnego

178

WPROWADZENIE

Zaraz po Piêædziesi¹tnicy aposto³owie, umocnieni Duchem Œwiêtym, zaczêli odwa¿nie g³osiæ Ewangeliê. Bardzo szybko wzros³a liczba nowych wyznawców. Cechowa³ ich entuzjazm wiary i czynna mi³oœæ bliŸniego. Chrzeœcijanie spotykali siê na wspólnych modlitwach i posi³kach, bogatsi sprzedawali swe majêtnoœci i oddawali pieni¹dze aposto³om na wspólne cele. ¯aden z potrzebuj¹cych nie by³ pozostawiony samemu sobie.

Jednak ju¿ na kartach Nowego Testamentu jest mowa o niechêci, jak¹ ¯ydzi darzyli pierwszych chrzeœcijan. Treœci¹ ¿ycia jerozolimskiego Ko- œcio³a by³a wiara w zmartwychwsta³ego Jezusa jako prawdziwego Mesja- sza i oczekiwanie na Jego powtórne przyjœcie (paruzjê). T¹ wiar¹ i nadziej¹ chrzeœcijanie ró¿nili siê od wyznawców mozaizmu (wczeœniejsza faza ju- daizmu). ¯ydzi nie uznali Mesjasza w Ukrzy¿owanym, a Jego czcicieli uwa- ¿ali za buntowników.

Nauka Ewangelii pozostawa³a równie¿ od pocz¹tku w sprzecznoœci z obyczajami panuj¹cymi w Cesarstwie Rzymskim. G³osi³a mi³oœæ, pokorê, ubóstwo, nakazywa³a wyrzekaæ siê grzechu. A co najwa¿niejsze, wyzna- wa³a wiarê tylko w jednego Boga (monoteizm). Rzym zaœ, oprócz kultu ca³ej plejady bóstw (politeizm), ¿ywi³ tak¿e bosk¹ czeœæ dla cesarza. W³a- dze Rzymu obawia³y siê buntu ze strony chrzeœcijan, nie oddaj¹cych bo- skiej czci cesarzowi. Wyznawców Jezusa pos¹dzano o czary

, magiê, kazi- 17), Marek Aureliusz (161-180), okazywali Cesarz Septymiusz Sewer (193-211) wyda³ dekret, zakazuj¹cy przyjmo- Okrutne przeœladowania chrzeœcijan zaczê³y siê ju¿ za cesarza Nerona istniej¹cego porz¹dku spo³ecznego i religijnego. Nic wiêc dziwnego, ¿e wyznawcy Chrystusa padaj¹ ofiar¹ przeœladowañ. Jako pierwszy za wiarê ginie diakon Szczepan. Jego los podziel¹ póŸniej wszyscy aposto³owie z wyj¹tkiem œw. Jana, który jako jedyny z uczniów Jezusa umrze œmierci¹ naturaln¹. rodztwo, a tak¿e o sk³adanie krwawych ofiar. St¹d bra³a siê niechêtna po- (54-68), a ofiar¹ jego okrucieñstwa padli te¿ przypuszczalnie Piotr i Pawe³. Chrzeœcijanie ginêli masowo w mêczarniach. Równie¿ inni cesarze, jak Do- micjan (81-96) i Trajan (98-1 póŸniej zrodziæ napiêcia. Chrzeœcijañstwo zaczê³o stanowiæ zagro¿enie dla chrzeœcijanom wrogoœæ, udzielaj¹c¹ siê obywatelom. stawa wobec wyznawców nowej religii. Sytuacja ta musia³a wczeœniej czy wania wiary chrzeœcijañskiej i nawracania na ni¹. Cesarz Decjusz (249-251) próbowa³ odrodziæ œwietnoœæ cesarstwa poprzez powrót kultu religijnego

179 dawnego Rzymu. Ci, którzy sprzeciwiali siê temu, mogli byæ karani œmier- ci¹. Cesarz Walerian (253-260) wyda³ dwa dekrety przeœladowcze przeciw- ko duchowieñstwu chrzeœcijañskiemu. Cesarz Dioklecjan (284-305) wyda³ w 303 r. cztery dekrety przeœladowcze, których celem by³o zniszczenie or- ganizacji koœcielnej. Chrzeœcijañstwo zosta³o uznane za religiê zakazan¹.

Okres przeœladowañ zakoñczy³ edykt og³oszony w 311 r. przez cesarza Ga- leriusza, przyznaj¹cy chrzeœcijanom swobodê religijn¹. W 313 r. w Medio- lanie wspó³rz¹dz¹cy cesarstwem Konstantyn i Licyniusz zaakceptowali po- litykê tolerancji Galeriusza. Przeœladowania nie by³y w stanie zahamowaæ eksplozji nowej religii. Jak napisa³ ¿yj¹cy w II w. Tertulian: „krew mêczen- ników jest zasiewem chrzeœcijan” (opracowano na podstawie: D. Rops, „Ko-

œció³ pierwszych wieków”, Warszawa 1997).

Katecheta pisze na tablicy s³owa Jezusa:

„Je¿eli Mnie przeœladowali, to i was bêd¹ przeœladowaæ” (J 15,20).

– Jak nazywamy tych wyznawców Jezusa, którzy g³osz¹c Jego naukê czêsto stawali siê ofiarami przeœladowañ?

Na tablicy zapisujemy s³owo „mêczennicy”.

Na podstawie Pisma Œwiêtego, Katechizmu Koœcio³a Katolickiego i na- uczania Ojca Œwiêtego poszukamy odpowiedzi na pytania:

– Kim byli mêczennicy, którzy ponieœli œmieræ w czasach Koœcio³a pier- wotnego i w czasach póŸniejszych?

– Jakimi cechami odznaczali siê ci ludzie?

– Dlaczego oddawali swe ¿ycie w ofierze za Jezusa?

ROZWINIÊCIE

Chrystus zapowiada³ swoim uczniom, ¿e skoro Jego przeœladowano to i oni bêd¹ przeœladowani. Mówi o tym Pismo Œwiête.

„Je¿eli was œwiat nienawidzi, wiedzcie, ¿e Mnie pierwej znienawidzi³.

Gdybyœcie byli ze œwiata, œwiat by was kocha³ jako swoj¹ w³asnoœæ. Ale poniewa¿ nie jesteœcie ze œwiata, bo Ja was wybra³em sobie ze œwiata, dla- tego was œwiat nienawidzi. Pamiêtajcie na s³owo, które do was powiedzia-

MÊCZENNICY 179

dawnego Rzymu. Ci, którzy sprzeciwiali siê temu, mogli byæ karani œmier-

ci¹. Cesarz Walerian (253-260) wyda³ dwa dekrety przeœladowcze przeciw- ko duchowieñstwu chrzeœcijañskiemu. Cesarz Dioklecjan (284-305) wyda³

w 303 r. cztery dekrety przeœladowcze, których celem by³o zniszczenie or- ganizacji koœcielnej. Chrzeœcijañstwo zosta³o uznane za religiê zakazan¹.

Okres przeœladowañ zakoñczy³ edykt og³oszony w 311 r

. przez cesarza Ga- ertulian: „krew mêczen- leriusza, przyznaj¹cy chrzeœcijanom swobodê religijn¹. W 313 r. w Medio- lanie wspó³rz¹dz¹cy cesarstwem Konstantyn i Licyniusz zaakceptowali po- litykê tolerancji Galeriusza. Przeœladowania nie by³y w stanie zahamowaæ eksplozji nowej religii. Jak napisa³ ¿yj¹cy w II w. T ników jest zasiewem chrzeœcijan” (opracowano na podstawie: D. Rops, „Ko- œció³ pierwszych wieków”, Warszawa 1997).

Katecheta pisze na tablicy s³owa Jezusa:

„Je¿eli Mnie przeœladowali, to i was bêd¹ przeœladowaæ” (J 15,20).

– Jak nazywamy tych wyznawców Jezusa, którzy g³osz¹c Jego naukê

czêsto stawali siê ofiarami przeœladowañ?

Na tablicy zapisujemy s³owo „mêczennicy”.

Na podstawie Pisma Œwiêtego, Katechizmu Koœcio³a Katolickiego i na- uczania Ojca Œwiêtego poszukamy odpowiedzi na pytania:

– Kim byli mêczennicy, którzy ponieœli œmieræ w czasach Koœcio³a pier-

wotnego i w czasach póŸniejszych? – Jakimi cechami odznaczali siê ci ludzie? – Dlaczego oddawali swe ¿ycie w ofierze za Jezusa?

ROZWINIÊCIE

Chrystus zapowiada³ swoim uczniom, ¿e skoro Jego przeœladowano to i oni bêd¹ przeœladowani. Mówi o tym Pismo Œwiête.

„Je¿eli was œwiat nienawidzi, wiedzcie, ¿e Mnie pierwej znienawidzi³. Gdybyœcie byli ze œwiata, œwiat by was kocha³ jako swoj¹ w³asnoœæ. Ale poniewa¿ nie jesteœcie ze œwiata, bo Ja was wybra³em sobie ze œwiata, dla- tego was œwiat nienawidzi. Pamiêtajcie na s³owo, które do was powiedzia-

MÊCZENNICY

180

³em: <S³uga nie jest wiêkszy od swego pana>. Je¿eli Mnie przeœladowali, to i was bêd¹ przeœladowaæ. Je¿eli moje s³owo zachowali, to i wasze bêd¹ zachowywaæ” (J 15,18-20).

– Co mia³ na myœli Jezus, mówi¹c „œwiat”?

– Dlaczego „œwiat” „nienawidzi” uczniów Jezusa?

Jezus wyraŸnie mówi, ¿e ci, którzy za Nim pod¹¿aj¹ i s³uchaj¹ Jego s³o- wa, wprowadzaj¹c je w ¿ycie spotkaj¹ siê z niechêci¹ Jego nieprzyjació³, czyli œwiata.

Nie daje obietnicy ³atwego ¿ycia tym, którzy decyduj¹ siê iœæ za Nim.

Sk³ania do powa¿nego zastanowienia siê przed podjêciem takiej decyzji.

W ci¹gu ziemskiego ¿ycia sam doœwiadczy³ sprzeciwu i ci¹g³ych ataków i ostrzega tych, którzy chc¹ przy³¹czyæ siê do Niego, ¿e nie powinni oczeki- waæ lepszego traktowania. Chrzeœcijanie, podobnie jak Jezus, mog¹ doznaæ braku mi³oœci lub nawet spotkaæ siê z nienawiœci¹. Dlatego Jezus szuka³ przyjació³, którzy s¹ chêtni dzieliæ z Nim Jego w³asny los. Uczeñ musi zdo- byæ siê na odwagê, naœladuj¹c Jezusa. Bêdzie cierpia³ z powodu tego wyboru.

Dzieje Apostolskie opowiadaj¹ o pierwszych przeœladowaniach, które dotknê³y uczniów Jezusa.

„Szczepan pe³en ³aski i mocy dzia³a³ cuda i znaki wielkie wœród ludu.

Niektórzy zaœ z synagogi, zwanej [synagog¹] Libertynów i Cyrenejczyków, i Aleksandryjczyków, i tych, którzy pochodzili z Cylicji i Azji, wyst¹pili do rozprawy ze Szczepanem. Nie mogli jednak sprostaæ m¹droœci i Duchowi, z którego [natchnienia] przemawia³” (Dz 6,8-10).

„Gdy to us³yszeli, zawrza³y gniewem ich serca i zgrzytali zêbami na nie- go. A on, pe³en Ducha Œwiêtego, patrzy³ w niebo i ujrza³ chwa³ê Bo¿¹ i Jezusa, stoj¹cego po prawicy Boga. I rzek³: <Widzê niebo otwarte i Syna Cz³owieczego, stoj¹cego po prawicy Boga>. A oni podnieœli wielki krzyk, zatkali sobie uszy i rzucili siê na niego wszyscy razem. Wyrzucili go poza miasto i kamienowali, a œwiadkowie z³o¿yli swe szaty u stóp m³odzieñca, zwanego Szaw³em. Tak kamienowali Szczepana, który modli³ siê: <Panie Jezu, przyjmij ducha mego!> A gdy osun¹³ siê na kolana, zawo³a³ g³oœno: <Panie, nie poczytaj im tego grzechu!> Po tych s³owach skona³” (Dz 7,54-60).

– Przeciwko komu wyst¹pili ¯ydzi?

– Dlaczego ukamienowali Szczepana?

– Kto by³ œwiadkiem jego mêczeñskiej œmierci?

180

³em: <S³uga nie jest wiêkszy od swego pana>. Je¿eli Mnie przeœladowali, to i was bêd¹ przeœladowaæ. Je¿eli moje s³owo zachowali, to i wasze bêd¹

zachowywaæ” (J 15,18-20).

– Co mia³ na myœli Jezus, mówi¹c „œwiat”? – Dlaczego „œwiat” „nienawidzi” uczniów Jezusa?

Jezus wyraŸnie mówi, ¿e ci, którzy za Nim pod¹¿aj¹ i s³uchaj¹ Jego s³o- wa, wprowadzaj¹c je w ¿ycie spotkaj¹ siê z niechêci¹ Jego nieprzyjació³, czyli œwiata.

Nie daje obietnicy ³atwego ¿ycia tym, którzy decyduj¹ siê iœæ za Nim. Sk³ania do powa¿nego zastanowienia siê przed podjêciem takiej decyzji. W ci¹gu ziemskiego ¿ycia sam doœwiadczy³ sprzeciwu i ci¹g³ych ataków i ostrzega tych, którzy chc¹ przy³¹czyæ siê do Niego, ¿e nie powinni oczeki- waæ lepszego traktowania. Chrzeœcijanie, podobnie jak Jezus, mog¹ doznaæ braku mi³oœci lub nawet spotkaæ siê z nienawiœci¹. Dlatego Jezus szuka³ przyjació³, którzy s¹ chêtni dzieliæ z Nim Jego w³asny los. Uczeñ

musi zdo- byæ siê na odwagê, naœladuj¹c Jezusa. Bêdzie cierpia³ z powodu tego wyboru.

Dzieje Apostolskie opowiadaj¹ o pierwszych przeœladowaniach, które dotknê³y uczniów Jezusa.

„Szczepan pe³en ³aski i mocy dzia³a³ cuda i znaki wielkie wœród ludu. Niektórzy zaœ z synagogi, zwanej [synagog¹] Libertynów i Cyrenejczyków, i Aleksandryjczyków, i tych, którzy pochodzili z Cylicji i Azji, wyst¹pili do rozprawy ze Szczepanem. Nie mogli jednak sprostaæ m¹droœci i Duchowi, z którego [natchnienia] przemawia³” (Dz 6,8-10).

„Gdy to us³yszeli, zawrza³y gniewem ich serca i zgrzytali zêbami na nie- go. A on, pe³en Ducha Œwiêtego, patrzy³ w niebo i ujrza³ chwa³ê Bo¿¹ i Jezusa, stoj¹cego po prawicy Boga. I rzek³: <Widzê niebo otwarte i Syna Cz³owieczego, stoj¹cego po prawicy Boga>. A oni podnieœli wielki krzyk, zatkali sobie uszy i rzucili siê na niego wszyscy razem. Wyrzucili

go poza miasto i kamienowali, a œwiadkowie z³o¿yli swe szaty u stóp m³odzieñca, zwanego Szaw³em. Tak kamienowali Szczepana, który modli³ siê: <Panie Jezu, przyjmij ducha mego!> A gdy osun¹³ siê na kolana, zawo³a³ g³oœno: <Panie, nie poczytaj im tego grzechu!> Po tych s³owach skona³” (Dz 7,54-60).

– Przeciwko komu wyst¹pili ¯ydzi? – Dlaczego ukamienowali Szczepana? – Kto by³ œwiadkiem jego mêczeñskiej œmierci?

181 Krótki wyk³ad katechety dotycz¹cy przeczytanego tekstu Dziejów Apo- stolskich.

¯ydzi pochodz¹cy z ró¿nych stron mieli w Jerozolimie sw¹ synagogê, gdzie gromadzili siê na modlitwê i czytanie Pisma. Podczas spotkañ w sy- nagodze najpierw prowadzili ze Szczepanem dociekliw¹ religijn¹ dysputê.

Jednak¿e nie mogli sprostaæ jego m¹droœci, bo Szczepan nape³niony by³ Duchem Œwiêtym. Nie chcieli przyj¹æ nauki, jak¹ g³osi³. Dlatego na podsta- wie zeznañ fa³szywych œwiadków, oskar¿yli go o bluŸnierstwo i postawili przed sanhedrynem.

W przemówieniu wyg³oszonym przed sanhedrynem Szczepan przypo- mnia³ dobroæ Boga, okazan¹ narodowi wybranemu w ci¹gu wieków jego historii, aby tym mocniej pokazaæ przewrotnoœæ Izraela, morduj¹cego Bo-

¿ych wys³anników. Dope³nieniem tej przewrotnoœci by³o zabicie Jezusa, prawdziwego Syna Bo¿ego. G³oszenie prawdy o Jezusie by³o celem ca³ego przemówienia Szczepana.

Twierdzenie Szczepana, ¿e widzi otwarte niebo i Syna Cz³owieczego, stoj¹cego po prawicy Boga, czyli równego Bogu, by³o dla ¯ydów zasiada- j¹cych w Sanhedrynie bluŸnierczym naruszeniem majestatu i œwiêtoœci Boga.

W dodatku mia³ to byæ cz³owiek, który wczeœniej zosta³ przez nich odrzu- cony i ukrzy¿owany. Takiego bluŸnierstwa nie mog³y znieœæ ich pobo¿ne uszy, dlatego zatkali je i w wielkim oburzeniu zaczêli krzyczeæ, by zag³u- szyæ s³owa Szczepana. Ukamienowali go, a on przed œmierci¹ przebaczy³ im, jak to uczyni³ Jezus na krzy¿u.

Mo¿na wykorzystaæ ni¿ej wymienione fragmenty w celu ukazania prze-

œladowañ innych aposto³ów.

Dz 5,40-42 – biczowanie Aposto³ów,

Dz 12,1-17 – œciêcie Jakuba Starszego i wiêzienie Piotra, Dz 16,16-34; 18,12nn; 21.27nn – przeœladowanie Paw³a.

– Jakich jeszcze przeœladowanych uczniów Chrystusa wymieniaj¹ Dzieje Apostolskie?

– Jakie mog³y byæ przyczyny tych przeœladowañ?

Projekcja fragmentu filmu „Quo vadis” ukazuj¹cego mêczeñstwo chrze-

œcijan.

Pogadanka na temat przeœladowañ ukazanych w filmie „Quo vadis”.

181

Krótki wyk³ad katechety dotycz¹cy przeczytanego tekstu Dziejów Apo- stolskich.

¯ydzi pochodz¹cy z ró¿nych stron mieli w Jerozolimie sw¹ synagogê, gdzie gromadzili siê na modlitwê i czytanie Pisma. Podczas spotkañ w sy- nagodze najpierw prowadzili ze Szczepanem dociekliw¹ religijn¹ dysputê. Jednak¿e nie mogli sprostaæ jego m¹droœci, bo Szczepan nape³niony by³ Duchem Œwiêtym. Nie chcieli przyj¹æ nauki, jak¹ g³osi³. Dlatego na podsta- wie zeznañ fa³szywych œwiadków, oskar¿yli go o bluŸnierstwo i postawili przed sanhedrynem.

W przemówieniu wyg³oszonym przed sanhedrynem Szczepan przypo- mnia³ dobroæ Boga, okazan¹ narodowi wybranemu w ci¹gu wieków jego historii, aby tym mocniej pokazaæ przewrotnoœæ Izraela, morduj¹cego Bo- ¿ych wys³anników. Dope³nieniem tej przewrotnoœci by³o zabicie Jezusa, prawdziwego Syna Bo¿ego. G³oszenie prawdy o Jezusie by³o celem ca³ego przemówienia Szczepana.

Twierdzenie Szczepana, ¿e widzi otwarte niebo i Syna Cz³owieczego, stoj¹cego po prawicy Boga, czyli równego Bogu, by³o dla ¯ydów zasiada- j¹cych w Sanhedrynie bluŸnierczym naruszeniem majestatu i œwiêtoœci Boga. W dodatku mia³ to byæ cz³owiek, który wczeœniej zosta³ przez nich odrzu- cony i ukrzy¿owany. T

akiego bluŸnierstwa nie mog³y znieœæ ich pobo¿ne uszy, dlatego zatkali je i w wielkim oburzeniu zaczêli krzyczeæ, by zag³u- szyæ s³owa Szczepana. Ukamienowali go, a on przed œmierci¹ przebaczy³ im, jak to uczyni³ Jezus na krzy¿u.

Mo¿na wykorzystaæ ni¿ej wymienione fragmenty w celu ukazania prze- œladowañ innych aposto³ów.

Dz 5,40-42 – biczowanie Aposto³ów, Dz 12,1-17 – œciêcie Jakuba Starszego i wiêzienie Piotra,

Dz 16,16-34; 18,12nn; 21.27nn – przeœladowanie Paw³a.

– Jakich jeszcze przeœladowanych uczniów Chrystusa wymieniaj¹ Dzieje

Apostolskie? –

Jakie mog³y byæ przyczyny tych przeœladowañ?

Projekcja fragmentu filmu „Quo vadis” ukazuj¹cego mêczeñstwo chrze- œcijan.

Pogadanka na temat przeœladowañ ukazanych w filmie „Quo vadis”.

182

W okresie przeœladowañ upatrywano w œmierci mêczeñskiej mo¿liwoœæ najpe³niejszego zjednoczenia siê z Chrystusem, st¹d wœród chrzeœcijan po- wszechne by³o pragnienie mêczeñstwa za wiarê.

Uczniowie Chrystusa id¹cy na œmieræ odznaczali siê szczególnym hero- izmem i mêstwem, o którym Katechizm Koœcio³a Katolickiego mówi, ¿e:

„(...) uzdalnia [ono] do przezwyciê¿ania strachu, nawet strachu przed œmier- ci¹, do stawienia czo³a próbom i przeœladowaniom. Uzdalnia nawet do wy- rzeczenia i do ofiary z ¿ycia w obronie s³usznej sprawy (...)” (KKK 1808).

– Do czego uzdalnia uczniów Chrystusa mêstwo?

„Uczeñ Chrystusa powinien nie tylko zachowywaæ wiarê i ¿yæ ni¹, ale tak¿e wyznawaæ j¹, odwa¿nie œwiadczyæ o niej i szerzyæ j¹: <Wszyscy...

winni byæ gotowi wyznawaæ Chrystusa wobec ludzi i iœæ za Nim drog¹ krzy¿a wœród przeœladowañ, których Koœcio³owi nigdy nie brakuje>. S³u¿ba i œwia- dectwo wiary s¹ nieodzowne do zbawienia: <Do ka¿dego wiêc, kto siê przy- zna do Mnie przed ludŸmi, przyznam siê i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie. Lecz kto siê Mnie zaprze przed ludŸmi, tego zaprê siê i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie> (Mt 10,32-33)” (KKK 1816).

– Jakimi cechami powinien odznaczaæ siê uczeñ Chrystusa?

– Co jest potrzebne cz³owiekowi do zbawienia?

Ojciec Œwiêty Jan Pawe³ II nazywa „wielkim znakiem nadziei” tych mê- czenników, którzy realizowali w swym ¿yciu Ewangeliê i oddawali swe

¿ycie w ofierze. Jednoczeœnie wskazuje nam ich przyk³ad, jako najwy¿szy wyraz mi³oœci i s³u¿by cz³owiekowi.

„Œwiadkowie, szczególnie ci, którzy ponieœli mêczeñstwo, s¹ wielkim, wymownym znakiem, który mamy podziwiaæ i naœladowaæ. Potwierdzaj¹ oni ¿ywotnoœæ Koœcio³a; jawi¹ siê jako œwiat³o dla Koœcio³a i dla ludzkoœci, poniewa¿ pozwolili zajaœnieæ w ciemnoœciach œwiat³u Chrystusa (...).

Jeszcze bardziej wyraŸnie mówi¹ nam oni, ¿e mêczeñstwo jest najwy¿- szym wcieleniem Ewangelii nadziei: «Mêczennicy bowiem g³osz¹ tê Ewan- geliê i daj¹ jej œwiadectwo swym ¿yciem a¿ do przelania krwi, poniewa¿ s¹ pewni, ¿e nie mog¹ ¿yæ bez Chrystusa i gotowi s¹ umrzeæ dla Niego w przekonaniu, ¿e Jezus jest Panem i Zbawicielem cz³owieka, a zatem jedy- nie w Nim cz³owiek znajduje prawdziw¹ pe³niê ¿ycia. W ten sposób, zgod- nie z napomnieniem aposto³a Piotra, okazuj¹ gotowoœæ do uzasadnienia nadziei, która w nich jest. Mêczennicy ponadto g³osz¹ <Ewangeliê nadziei>,

182

W okresie przeœladowañ upatrywano w œmierci mêczeñskiej mo¿liwoœæ najpe³niejszego zjednoczenia siê z Chrystusem, st¹d wœród chrzeœcijan po- wszechne by³o pragnienie mêczeñstwa za wiarê.

Uczniowie Chrystusa id¹cy na œmieræ odznaczali siê szczególnym hero- izmem i mêstwem, o którym Katechizm Koœcio³a Katolickiego mówi, ¿e: „(...) uzdalnia [ono] do przezwyciê¿ania strachu, nawet strachu przed œmier- ci¹, do stawienia czo³a próbom i przeœladowaniom. Uzdalnia nawet do wy- rzeczenia i do ofiary z ¿ycia w obronie s³usznej sprawy (...)” (KKK 1808).

– Do czego uzdalnia uczniów Chrystusa mêstwo?

„Uczeñ Chrystusa powinien nie tylko zachowywaæ wiarê i ¿yæ ni¹, ale tak¿e wyznawaæ j¹, odwa¿nie œwiadczyæ o niej i szerzyæ j¹: <Wszyscy... winni byæ gotowi wyznawaæ Chrystusa wobec ludzi i iœæ za Nim drog¹ krzy¿a wœród przeœladowañ, których Koœcio³owi nigdy nie brakuje>. S³u¿ba i œwia- dectwo wiary s¹ nieodzowne do zbawienia: <Do ka¿dego wiêc, kto siê przy- zna do Mnie przed ludŸmi, przyznam siê i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie. Lecz kto siê Mnie zaprze przed ludŸmi, tego zaprê siê i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie> (Mt 10,32-33)” (KKK 1816).

– Jakimi cechami powinien odznaczaæ siê uczeñ Chrystusa? – Co jest potrzebne cz³owiekowi do zbawienia?

Ojciec Œwiêty Jan Pawe³ II nazywa „wielkim znakiem nadziei” tych mê- czenników, którzy realizowali w swym ¿yciu Ewangeliê i oddawali swe ¿ycie w ofierze. Jednoczeœnie wskazuje nam ich przyk³ad, jako najwy¿szy wyraz mi³oœci i s³u¿by cz³owiekowi.

„Œwiadkowie, szczególnie ci, którzy ponieœli mêczeñstwo, s¹ wielkim, wymownym znakiem, który mamy podziwiaæ i naœladowaæ. Potwierdzaj¹ oni ¿ywotnoœæ Koœcio³a; jawi¹ siê jako œwiat³o dla Koœcio³a i dla ludzkoœci, poniewa¿ pozwolili zajaœnieæ w ciemnoœciach œwiat³u Chrystusa (...).

Jeszcze bardziej wyraŸnie mówi¹ nam oni, ¿e mêczeñstwo

jest najwy¿- szym wcieleniem Ewangelii nadziei: «Mêczennicy bowiem g³osz¹ tê Ewan- geliê i daj¹ jej œwiadectwo swym ¿yciem a¿ do przelania krwi, poniewa¿ s¹ pewni, ¿e nie mog¹ ¿yæ bez Chrystusa i gotowi s¹ umrzeæ dla Niego w przekonaniu, ¿e Jezus jest Panem i Zbawicielem cz³owieka, a zatem jedy- nie w Nim cz³owiek znajduje prawdziw¹ pe³niê ¿ycia. W ten sposób, zgod- nie z napomnieniem aposto³a Piotra, okazuj¹ gotowoœæ do uzasadnienia nadziei, która w nich jest. Mêczennicy ponadto g³osz¹ <Ewangeliê nadziei>,

183 gdy¿ ofiara ich ¿ycia jest najradykalniejszym i najwiêkszym owocem tej ofiary ¿ywej, œwiêtej i Bogu przyjemnej, która stanowi prawdziwy kult du- chowy, Ÿród³o, duszê i szczyt wszelkiej chrzeœcijañskiej liturgii. W koñcu s³u¿¹ oni <Ewangelii nadziei>, gdy¿ ich mêczeñstwo stanowi najwy¿szy wyraz mi³oœci i s³u¿by cz³owiekowi, ukazuj¹c, ¿e pos³uszeñstwo prawu Ewangelii rodzi ¿ycie moralne i takie wspó³istnienie spo³eczne, które sza- nuje i umacnia godnoœæ i wolnoœæ ka¿dej osoby ludzkiej” (Jan Pawe³ II, Ecclesia in Europa, 13).

– Czym wed³ug Ojca Œwiêtego charakteryzuj¹ siê mêczennicy?

Uczniowie wymieniaj¹ znane im postacie mêczenników takich jak: œw.

Wojciech – biskup, œw. Stanis³aw ze Szczepanowa, œw. Piêciu braci Mê- czenników (œw. Benedykt, œw. Jan, œw. Izaak, œw. Mateusz, œw. Kryspin), b³.

Sadok i jego Towarzysze, œw. Andrzej Bobola – kap³an, œw. Jan Sarkander – kap³an, b³. Micha³ Kozal – biskup, b³. Karolina Kózkówna – dziewica, œw.

Maksymilian Maria Kolbe – kap³an, b³. Mêczennicy z Pratulina, œw. Edyta Stein i inni. Wymienione postacie s¹ przyk³adami ¿ycia zgodnie z duchem Ewangelii.

Rozmowa z uczniami.

– W jaki sposób obecnie Koœció³ doznaje przeœladowañ?

„Wzrasta przemoc w stosunku do katolików w serbskiej czêœci Boœni–

Hercegowiny – zaalarmowa³ biskup Banialuki, Franjo Komarica. Hierar- cha poinformowa³ m.in., ¿e spoœród 220 tys. tutejszych katolików w regio- nie ¿yje obecnie tylko 12 tys. – pozostali albo zostali wypêdzeni albo te¿

zamordowani. Za tê zbrodniê nikogo nie poci¹ga siê do odpowiedzialnoœci

– ubolewa boœniacki biskup. (...) Bp Komerica skrytykowa³ tak¿e postawê Unii Europejskiej: przeznaczane przez ni¹ œrodki na pomoc dla regionu wspieraj¹ tylko boœniackich muzu³manów i prawos³awnych, z pominiêciem katolików. Hierarcha zwróci³ uwagê na fakt, ¿e zarówno w samej Banialu- ce, jak i wokó³ niej ¿yje wielu ludzi starszych równie¿ katolików – pozba- wionych jakichkolwiek œrodków do ¿ycia” (KAI, „Niedziela”, nr 2, 2005, s. 5).

ZAKOÑCZENIE

W czasie swego ziemskiego pielgrzymowania Koœció³ doznawa³ wielu przeœladowañ. To nêkanie Koœcio³a „dotyka³o” jego Za³o¿yciela w Ludzie 183

gdy¿ ofiara ich ¿ycia jest najradykalniejszym i najwiêkszym owocem tej ofiary ¿ywej, œwiêtej i Bogu przyjemnej, która stanowi prawdziwy kult du-

chowy, Ÿród³o, duszê i szczyt wszelkiej chrzeœcijañskiej litur

gii. W koñcu , 13). s³u¿¹ oni <Ewangelii nadziei>, gdy¿ ich mêczeñstwo stanowi najwy¿szy wyraz mi³oœci i s³u¿by cz³owiekowi, ukazuj¹c, ¿e pos³uszeñstwo prawu Ewangelii rodzi ¿ycie moralne i takie wspó³istnienie spo³eczne, które sza- nuje i umacnia godnoœæ i wolnoœæ ka¿dej osoby ludzkiej” (Jan Pawe³ II, Ecclesia in Europa

– Czym wed³ug Ojca Œwiêtego charakteryzuj¹ siê mêczennicy?

Uczniowie wymieniaj¹ znane im postacie mêczenników takich jak: œw. Wojciech – biskup, œw

. Stanis³aw ze Szczepanowa, œw. Piêciu braci Mê- czenników (œw. Benedykt, œw

. Jan, œw. Izaak, œw

. Mateusz, œw. Kryspin), b³. . Andrzej Bobola – kap³an, œw. Jan Sarkander – Sadok i jego Towarzysze, œw kap³an, b³. Micha³ Kozal – biskup, b³. Karolina Kózkówna – dziewica, œw. Maksymilian Maria Kolbe – kap³an, b³. Mêczennicy z Pratulina, œw. Edyta Stein i inni. Wymienione postacie s¹ przyk³adami ¿ycia zgodnie z duchem Ewangelii.

Rozmowa z uczniami.

– W jaki sposób obecnie Koœció³ doznaje przeœladowañ?

„Wzrasta przemoc w stosunku do katolików w serbskiej czêœci Boœni– Hercegowiny – zaalarmowa³ biskup Banialuki, Franjo Komarica. Hierar- cha poinformowa³ m.in., ¿e spoœród 220 tys. tutejszych katolików w regio- nie ¿yje obecnie tylko 12 tys. – pozostali albo zostali wypêdzeni albo te¿ zamordowani. Za tê zbrodniê nikogo nie poci¹ga siê do odpowiedzialnoœci – ubolewa boœniacki biskup. (...) Bp Komerica skrytykowa³ tak¿e postawê Unii Europejskiej: przeznaczane przez ni¹ œrodki na pomoc dla regionu wspieraj¹ tylko boœniackich muzu³manów i prawos³awnych, z pominiêciem katolików. Hierarcha zwróci³ uwagê na fakt, ¿e zarówno w samej Banialu- ce, jak i wokó³ niej ¿yje wielu ludzi starszych równie¿ katolików – pozba- wionych jakichkolwiek œrodków do ¿ycia” (KAI, „Niedziela”, nr 2, 2005, s. 5).

ZAKOÑCZENIE

W czasie swego ziemskiego pielgrzymowania Koœció³ doznawa³ wielu przeœladowañ. To nêkanie Koœcio³a „dotyka³o” jego Za³o¿yciela w Ludzie

184

Bo¿ym. Pierwsze przeœladowania Koœcio³a w Palestynie tak w³aœnie na- zwa³ Chrystus: „Szawle, Szawle, czemu Mnie przeœladujesz?” (Dz 9,4).

Przeœladowanie Koœcio³a nie ustawa³o nigdy. Bywa³o, ¿e jego nasilenie by³o tak znaczne, i¿ ca³e epoki historyczne zosta³y naznaczone znamionami przeœladowania, maj¹cego na celu zniszczenie ca³kowite. Bywa³y równie¿

d³ugie okresy, kiedy wierni, pozbawieni pasterzy i kap³anów, nie mogli jawnie wyznawaæ wiary w Boga. O tych mêczennikach, znanych z imienia, jak i anonimowych, trzeba pamiêtaæ i przywo³ywaæ ich œwiadectwo nie tylko jako przestrogê, ale bardziej jeszcze jako œwietlane wzory wiary dla nastêp- nych pokoleñ.

P o m y œ l m y :

– Jak czêsto proszê Boga o ³askê wiary i mêstwa w trudach codzienne- go ¿ycia?

– Jak czêsto modlê siê za mêczenników wiary?

– Jak mogê przyczyniæ siê do wzrostu wiary w swoim œrodowisku?

ZESZYT UCZNIA

Przyczyny przeœladowañ pierwszych chrzeœcijan to:

– wartoœci moralne, jakie propagowa³o chrzeœcijañstwo (np. mi³oœæ na- wet nieprzyjació³, pokora, ubóstwo),

– wyznawanie wiary w Jezusa – Zbawiciela i Jego zmartwychwstanie,

– kult cesarza – chrzeœcijanie odmawiali sk³adania boskiej czci cesa- rzowi,

– politeizm jako religia pañstwowa,

– plotki szerz¹ce siê na temat ¿ycia chrzeœcijan,

– tajemniczoœæ rytów chrzeœcijañskich,

– kult mêczenników od II w. – poganie niszczyli miejsca kultu chrze-

œcijan, zw³oki mêczenników czêsto palono.

PRACA DOMOWA

1. Rozwiñ myœl, zawart¹ w s³owach Tertuliana: „Krew mêczenników jest zasiewem chrzeœcijan”.

2. Dlaczego mo¿na powiedzieæ, ¿e „mêczeñska krew” dokonuje oczysz- czenia Koœcio³a?

184

Bo¿ym. Pierwsze przeœladowania Koœcio³a w Palestynie tak w³aœnie na- zwa³ Chrystus: „Szawle, Szawle, czemu Mnie przeœladujesz?” (Dz 9,4).

Przeœladowanie Koœcio³a nie ustawa³o nigdy. Bywa³o, ¿e jego nasilenie by³o tak znaczne, i¿ ca³e epoki historyczne zosta³y naznaczone znamionami przeœladowania, maj¹cego na celu zniszczenie ca³kowite. Bywa³y równie¿ d³ugie okresy, kiedy wierni, pozbawieni pasterzy i kap³anów

, nie mogli jawnie wyznawaæ wiary w Boga. O tych mêczennikach, znanych z imienia, jak i anonimowych, trzeba pamiêtaæ i przywo³ywaæ ich œwiadectwo nie tylko jako przestrogê, ale bardziej jeszcze jako œwietlane wzory wiary dla nastêp- nych pokoleñ.

Po my

œl my

: Jak czêsto proszê Boga o ³askê wiary i mêstwa w trudach codzienne- go ¿ycia? Jak czêsto modlê siê za mêczenników wiary? Jak mogê przyczyniæ siê do wzrostu wiary w swoim œrodowisku? – – – ZESZYT UCZNIA

Przyczyny przeœladowañ pierwszych chrzeœcijan to:

– wartoœci moralne, jakie propagowa³o chrzeœcijañstwo (np. mi³oœæ na-

wet nieprzyjació³, pokora, ubóstwo), – wyznawanie wiary w Jezusa – Zbawiciela i Jego zmartwychwstanie, – kult cesarza – chrzeœcijanie odmawiali sk³adania boskiej czci cesa-

rzowi, –

politeizm jako religia pañstwowa, – plotki szerz¹ce siê na temat ¿ycia chrzeœcijan, – tajemniczoœæ rytów chrzeœcijañskich, – kult mêczenników od II w. – poganie niszczyli miejsca kultu chrze-

œcijan, zw³oki mêczenników czêsto palono.

PRACA DOMOWA

1. Rozwiñ myœl, zawart¹ w s³owach Tertuliana: „Krew mêczenników jest zasiewem chrzeœcijan”.

2. Dlaczego mo¿na powiedzieæ, ¿e „mêczeñska krew” dokonuje oczysz- czenia Koœcio³a?

185 MODLITWA

Bo¿e!

Daj mi ³askê odwagi tych, którzy zd¹¿ali w poœpiechu do nieba i nigdy nie szli na kompromis z w³asn¹ s³aboœci¹ i lêkiem.

Ty, Bo¿e, ¿¹dasz, aby ka¿dy z nas rozwija³ do maksimum swoje mo¿li- woœci na miarê Twoich oczekiwañ.

B³ogos³aw naszym wysi³kom, Panie!

Amen.

185

MODLITWA Bo¿e!

Daj mi ³askê odwagi tych, którzy zd¹¿ali w poœpiechu do nieba i nigdy nie szli na kompromis z w³asn¹ s³aboœci¹ i lêkiem.

Ty, Bo¿e, ¿¹dasz, aby ka¿dy z nas rozwija³ do maksimum swoje mo¿li- woœci na miarê Twoich oczekiwañ.

B³ogos³aw naszym wysi³kom, Panie!

Amen.