Prospectus Lectionum in Alma Universitate et Academia Vilnensi. 1787-1788

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

P R O S P E C T U S

L E C T I O N U M

I N

ALMA ACADEMIA E T UNIVERSITATE

V I L N E N S I

SCHOLiE PRINCIPIS M. D. L IT ?

N O M I N E IN S IG N IT A A D

i n s t a u r a t i o n e m s t u d io r u m

E x Anno Jtp g f. in A nnum

P R O P O S I T U S .

™W-=Bsr ■ w y-

V I L N f f i

l y p i s S a c r ż e R e g i ® M a j e s t a t i s

P e n e s A c a d e m i a m . .

(8)

(9)

t

P R O S P E C T O S U K Ł A D

LECTIONUM Ł E K C

d ic a ta e Profeffor , diebus Mar- fiofow aney tro jefio ri we r u r a , tis- Jovis & S a tu r n i, h o ris m a - C a m r tU i Soboty w czafie ran- tu ti n i s lećtiones suas i n l l i t u e t : nym , d a w a i b f d z k L e k cy efw o je, quarum m ateria ,to tiu s q u e a n n u i rzeczą ,

cursus arg u m e n tu m , e ru n t prin- rocznego treścią, b fd ą o g u lm c ip ia generalia aequilibrii, mo- p ra w id ła równo,v a g i » ruchu ciał tu sq u e corporum so lid o ru m , nec oraz Jtofuaak

„ o n eorundem p rincipiorum p ra w id eł do zadań ta h p n M y c z - applicatio ad Problemat»' M e- m y

ćbanicesT iieoreticse,ac Pra&icsBr i Prfficeptoris e rit i n f ti t u tu m ,

i ta T y r o n i b u s , qui p rim um ad ta k p o c zą tki M echaniki dla czy- meohanices ftudium sefi coafe- niącjch pierwfzy w fifp d o te y n a -* rn n t, ru dim enta hujus Fcientiae p r z e k ła d n i, aby razem dlci exponere, u t i i s , q u i a liq u o t cwicze- annorum exercitatione, quid- z tą M atem atyki quam fe in m echanicis valere dobrzefifoznali, n a d fta rcza lteg o

a rb itran tu r, f i n ń l su p p ed itet

neoetfcia requifita ad solvendas rozwiązania rozmaitych

varias qusftiones, q u * vel e me-

a l b o

zpoczatkow ych prawdMecha- th a n ic is p rin cip iis eruuntur, Vel n iki w ym kaiących, albo w u iyw a -

w KOLLEGli/M FlZyCŻmM c

' v _ _ ____________________

S

A %

(10)

ad M echanicos ufus referuntur, m u Mechanicznym mieijfee m ają

cych.

M echanicam dividi in duas Mechanikę na dwie ogulne czę- p n m arias p a rte s ,cum c s te r is Ma- ści, z infzem i M atematykami, p o - them aticis v o lu m u s: A ltera m dzieloną mieć chcemy: na S ta tykę, Staticam , qu® de legibus a q u il i - któ ra .naukę o równowadze za- b rn a g i t : alteram p roprie di m y ka , i na M echanikę właściwie* d am M echanicam, seu u t 'aliis rzeczoną, albo iak inm zw aó wolą, plac et, Dynamicam,, quae m otus D ynam ikę, któ ra w lajności i leges, proprietatefque coniiderat. praw idła ruchu rozwaza.

Staticam a id io rib u s eircum- S ta ty kę od wielu cieśniey ogra- septam term inis a p l u r i b u s , u t niczoną, ze tyło do równow agi nonnili m achinarum aequilibri- machinJlofujefię, m yw pb/zerniey- um exam inandum libi vendicet, fz y m obrębie zo{lawujemy : aby i nos am plius exspatiari p erm it- powfzechne pra w id ła teoryi r o te m u s: u t & generalis theoria- w now agi zam ykała, ifzczeg u ln e aequilibrii leges exam inet, & ad fio fiin k i teyze teoryi do Machui particulares njufdem theoria? ad obeymowała.

m achinas ap p licatio n es delcen- ~ ~

d a t ^ ■ ™

Ideam virium , rerum om nium Wyobrażenie fil, ciąg i zw ią- am bitus nexufque, quem naturam zek rzeczy w /zyfikich, co zowiem com pellam us, claram & diluci- n a tu r ą , św iatłe nam i ja fn e w y

dam nobis su b p ed itat: s u p tilio - fia w u ie : g łę lfz e lednak zacieka- res tamen perquifitiones, Philo- m a fię Filozofow ta k ie zaćm iły, sophorum, adeo eam oblcurarunt, ze wielka m iędzy M atem atykam i u t m agna in te r M ath em atico s Jprzeczka w fzczęta d łu g o trwała:

exortaiis, manfit diu: utrurn mai- j e ś li m afia rozmnożona przez sa d u d a in celeritatem ? vel jz y p k o ś c łc z y li tażJam a mafia czy- verb mafia m u ltip lic a ta per qua- n ią ca p ro d u kt z kw adratem f i y p - dratum c eleritatis ex p rim at vim kości, wyraża f il ę ciała w ruchu corporis in m o tu conftituti? zofiaiącegoyłciwny Leybnitz p ie r- Jiluftris L eibnitius prim us erat, wfzijm b y ł, któ ry to drugie mnie^

qui hanc alteram opinionem i a manie iuniofi do Mechaniki: w rzał M echanicam in v e x it; d isp u ta- spor z obujłron, z t y m w i ę k jz ą turn efi; pro u traq u e p arte ta n to zaw ziętością, im oba zdania fw ym

acri-

(11)

'acrius, quanto utraq u e fenten- obrońcom i przeciwnikom olfitfzey tia fuis propugnatoribus, suifque z suptelnosci metafizycznych oppugnatoribus, uberiora exfcri- broni dodawały. Trzebaby było ruis fupfcilioris m ethaphyficeś iilgnąó w niepewności, na samym arma suggerebat. Hterendum fo- do mechaniki w [tępię, gdyby nie re t in i pio Mechanices lim in e , św iatło dokładnego rachunku ni lux ftri&ioris calculi ompem w jzelką m g łę rozpędziło. Z a p o - amoveret caliginem. Illiu s lub m ocąrachunku,rzeczw fw oichw y-* fidió faetum e f t , u t res, fuis ter- razach ściśle ograniczona,jaśniey- m inis accurate definita, clarius fię wydała. Leybnitz zyfkal eniteret. L e ib n itio habitus, eft chwałę supteliiego dowcipu, lecz s u b tilita tis honos-, fed vetus dawne zdanie do pierwfizego w sen ten tia priftinum in M echani- mechanice mieyfca powróciło.

ca locum recuperavit.

Ubi d a tu r aequilibrium viri- Skoro iejh f il równo-waga, tym u m , ibi ćarundem celfat exer- Jamyni ujłaie ich działanie, ifia- c itiu m , & no nu i fi fimplex ad m o ty lo profie ufiłowame do zie- producendum m o tu m nifus eon- dilania ruchu, idzie n a u w a g ę ; f i l lideratur; aequilibrium autem zaś równowaga otrzym uje fię , fko- virium o b tin e tu r , ubi licu gev ro te,równym ufdowaniem, z p rze- quali co n atu in coptrariam par- ciwnych Jłron, n a o p o r sobie id ą c , tern agentes, fele d e it r u u n t : id Jłebie wzajem wy nifizczają; to za ś vero qua ratione eveniat, edoce- iak fię dziele, nauczać, S ta ty k i re, Staticśe eft maximum & uni- iefi jedynym zamiarem.

cum objectum. p •

(luare, e p n u d eran d g & diftin- I przeto w tey tu części, różne guendse nobis venient hac in podziały f i t : p r o jlo , lub ukośnie p arte , diverste virium claffes: oporem Jobie idącychp mmey lub direćte vel in duecie oppo- wiccey z [oba f i ę iednpczących, z litarum , plus minusve eon- wielkiey liczby w m nieyfzą, lub w c u rre n tiu m , parallele agentium , iednę tyło fi l ę przechodzących, i ex pluribus in pauciores vel in przeciwnie zjed n ey na wiele p o -* unicam a b e u n t iu m , & ex unica dzielonych rozwazacbędziemy: ja - in p lu resre fo lu ta ru m , qua ratio- kim spofobem J ą fo b ie na porno- n e sele juvent, a u t im p ed ian t, cy , lub zaw adzie, iedna kilku f i ę

& plures unicse o p p o n a n tu r, u t sprzeciwi, aby równowaga m iała

tandem aequilibriumconftituant. nueijfce. B Da-

(12)

Datmr 'ia corporibus grayita- W fzyftkie cidla ciężkie m aję t e praeditis pun&urn aliquod» p u n k t, który, frzo d k iem cięfzko- quod centrum g rayitatis, com- ści zowiemy. Składanie i roz/kła- pellari cbnfyevit. C om pofitio danie f i l puralelnie działających»

& refolutio virium P a r a lle le a- na tym fzcżegulniey z a le ż y , fi

g entium , in eo maxime verfatur, hy i śrzodek cięfzkości determi- u t & centrum illu d g rav itatis nowany b y ł , i włajhości a m g o k d e te rm in e tu r, & p ro p rietates e- u/yłozóne.

Jus eyolyantur.

iE q u iiib r iu m 'm a c h in a r u m , ii Równo w aga m achin, je żeli n o n difficillima , certe utiliffima Jiicnay tru d n ieyfza , pewnie icfi pars S t a t i c s e f i , & ab omnibus naypożytecznieyfza czyść S ia ty ~ h a b e t u r . Q u an tu m enim & k i, i za ta k ą od w fzyjłkich iefi pu b licis & p riv atis quibufcun- m iana. Wiadomo bowiem każde- que commodis ufibusque M achi- m u , j a k w wielu okolicznościach nse in f e r y ia n t, nemo eft q u iig n o - Jlużą machiny do publicznych i leć. Pro sua ergo praedantia ar- pryw atnych użytków . 1 p rzeto g u m en tum hoe tractabitur, c u m czyść ta , wykładana będzie z do- ea qua p ar eft claritate, to tiu s- k la d m śc ią , i całey Teoryi j a - que theorias lu c u le n ta explica- Jnym wyłożeniem. K ażda Jzcze- tio n e . Singulas m achinie confi- gulnie Machina uważana będzie, derandas huc v e n i e n t : diyerfa rozm aite Drągów rodzaie, K olko 'genera V e d iu m , T ro ch lea , A x is E r g a ta , P łafzczyzna pochylona, jn peritroobio» Planum inclina- machiny fzn u ro w e, p rz y ty m Klin t u m , m achinae, quae funicuiares i machiny z kołek zło żo n e, równie ap p ellan tu r: nec non C uneus ja k fzru b a p e łn a , w ydrążona,

& machinae rotatae,tum C ochlea i niejkończona : nakoiiiet rozma- folida, cava & infinita, ac deni- itego g a tu n k u Polifpafiy. T a k que diyerfi generis Polispaffi : za ś o kazdey machinie mówić fię e t i t a quidem confiderand®ve- m a , iżby użytek, J k la d , i zaflo- Siient, u t earum ufus, apparatus, fiowanie do p rzyp a d ku , dokładnie Conftrućtio & applicatio indice- fię w yrozum iało, p rzy doftatę- t u r , edoceaturque, quid fingn- cznym e p ifa n ia , ile każda m a ,■*

Pas valeant , quid commodi ad- china może j a k i p o żytek czynić, Carant, quid incommodi in feha- ja k ie w Jobie zam yka trudności, im a ilt; & quod tandem genui- nakoniec j a k a rzetelna zk a żd c y

. num

(13)

Birm p er machiną? lucrum obti- wygoda bydż może.

Meatur.

U t Statiese Tra&atus com- A by S ta ty k i tr a k ta t zupełnie pleatur, o p u s eft Theoriae aequi- był dokonany, potrzeba do teoryi lib rii m achinarum M ath em ati- równowagi w machinach matema- cae addere Plryficam. Machinae ty c zn e y , dodać fizyczną. Gdy dum in eo Iłatu s u n t, u t moveri machiny są w tym fta n ie, z e fię in c i p i a n t , reliftentiam quandam rufizać poczynaią, doświadcza fig e x p e riu n tu r, affri&us partium niejakiś o por; tarcieczyści z k t ó - e quibus m achina c o m p o n itu r, rych machina jklada J i ę , oraz fum um que rig id itas, p b q u a m n o n powrozów ty g o ść , dla którey nie adeo fa c ile N com plicantur , haec łatw o Jię fchylaią, czynią t e z a - m o tu i obiłacula opponunt. Lon- wadę ruchom. Daleka icjl od tego ge abe£ ab eo perie&ionis g radu dofkonałości Jlopnia fizyczn a phyfiea m achinarum th eo ria , machin teorya , aby z dokladno- ut quantum hinc m otus im pedi- ścią geometryczną naznaczyła,ile a tu r , cum ea quae G eom etris pro- z tych przyczyn iejł opóźnienia w p ija eft accuratione determ inet, ruchu. W Jzakze ile w tey mierze Quoufque tam en hac in re yen- peumego bydź m o z e , czy p r z e z tum fit, feu calcu li, feu experi- rachunek, czy p rze z doświadczę- lientiae subfidio: e rit Praecepto- nią, okazać t o , Nauczyciel bierze

ris edocere. za pow inność,

Djmamica, q u releges proprie* D ynamika uwaźaiąca p ra w a tatesq u e m otus conii der a t, offert w łąfnpśęi ruchu, otwiera fizerokie ampliffimum variis perquifitio- pole do różnych u w a g , fiuko bo

m b u s campum. U t enim Ele- wiem niezliczenie wielorako, ele

m entu m otus infm ities variari menta ruchu odmieniaćJię ijlo fo -

& combinari poffunt; ita fmgulae wac j i ę m o g ą ;\ta k fzc ze g u ln ie k a - vanationesB ccom binationes, pe- zda, odmiana i flofunek , oddziel- c ul; ar es p ro p rietates m otui eon- ne włafności ruchu odkrywa, któ - ę i l i a n t :« quae tam en ad genera- re je d n a k do powjzechnych klafs lęs claffes haud difficulter refe- łatw o łączyć j i ę m o g ą .

run tur.

Cujuscunqtie naturae tóotus fiakieykolwiek natury niechay t fimplex idem que uniform is, będzie ruch profiy ijednojłayny,

B a vel

(14)

vel ju x ta quamcunque legem albo Wedle jakiejkolw iek reguły v a riab ilis; m oveatur corpus in odm ienny, niech bryła odbywa lin e a r e d a , a u t quamcunque ruch w Unii vrojley , albo w lim i curvam datam, feu quse ex certis ja kiejk o lw ie k danej krzyw ej, lub quibusvis co n d itio n ib u s deter- t a k i e j , która Z pewnych ja k ic h minari p o teft, d e f c r ib a t; aequa- kondycji determinować bu fie m o

tio n es generales, exprim ent in g ła : zrównania powjzechne ,wy~

om ni cafu, omnes poffibiles ne- rażą w każdym p rzyp a d ku w jzy- xus, qui in te r fpatia, tempora ve- jlk ie , jakiekolw iek znane być m ogą* focitates & vires in te r c e d u n t; zw ią zki, zachodzące m iędzyroz- hte vero aequationes, seu fo ram - ciągłością mieyfca , tzafem . chy- lae generales ad omne genus, cii. zością i f i ł ą ; które to fo rm u ły jufcunque p articu laris motus, fa- powfzechne > czyli zrównania, ła- cile applicantur. cno jłofow ane bydź mogą do k a

żdego rodzaju fzczegulhego j a kieg o ruchu.

Ubi queilio Fuerit, cle term i- Gdzie mowa będzie o udeter- n a n d i m o tu m , ex a d io n e & re- minowaniu rucha wynikającego Z a d io n e , quam Varia ejufdem fy- a k c ji i r e a k c ji, któ rą rozm aite frematis c o rp o ra infe invicem tegoż układu ciała, wzgledem fie- exerccnt, oriundum. Problema bie wzajemnie czynią , zadanie tu ejufmodi reducetur femper, per tey mierze, p rz e z reguły S ta tyki, leges lla tic x , ad generalia aequi- za flo h je f c do powjzechnych r o - lib rii principia. C orpora enim ivnoipagi principiów ; ciała al- p er refiftentiam, quam fibi inyi- bowiem,przez odpor czyniony mię- cem o p p o n u n t: aut p e r d u n t ,aut d z j sobci wzajemnie , albo utra- lu c ra n tu r aliquid de motu, i t a u t ta ią fa h o nabywaj ci cokolwiek z m aneat semper aequilibrium in- ruchu, ta k iztrw a zawfze równo- te r m otum qui a m i t t i t u r , & w aga m iędzy ruchem utraconym illum , qui acquiritur. U nde fe- inabytym . Idzie z t ą d , ze, który q u i t u r , eundem qui reapfe ineft ciałom iejl w łaściw y, tenże sam corporibus obtineri m otum, dum- ruch determinuje jię , byleby kon- modo co n d itio n es aequilibrii ju- dycye równow agi wedle reguł a- x ta analifeos regulas expriman- nalitycznych wyrażone były.

tur.

Haec eft idea D y n am ics, quas To iejl krótkie wyobrażenie Dy-

alte.

(15)

alteram T r a d a tu s annui occu- n a m iki, która drugą część ca*

p a b it p a r te m .G e n e h lia h ic prin- łorocznego zabierze tra k ta tu t.

cipia m otus prim um exponen- Fow/zechne tu nayprzód p ra w i•

t u r , tu m formulse m ótus uni- dla ruchu przeło żą f i ę , toż o*

formis, barum que a p p licatio n es gulae fo rm u ły ruchu iedno- ad varia exempla fuccedent. kfiztałtnego, i tych zaflofowania.

Deinde a g etu r de m o tu variabit do rożnych p rzyk ła d ó w ndflą- li; ubi theoria accelerati & re- p ią , potijry p ę d a f i ę nauka o ra- tard ati uniform iter m otus lucu- chu odm iennym , gdzie teorya le n te r ex p lan ab itu r, ex qua, tau - ruchu iednókjztałtnie przyjpic- quam corollarium fequetur 'mo- Jzonego i opożnionego zupełnie tu s gravium libere cadentium &. jię wytłum aczy, z ktbrey, iak waio- per plana in c lin a ta defcendeń- J ek ja k i, wyprowadzony będzie tium . Ivi o tus C en tri g rav itatis ruch ciał ciężkich, wolno Jp a - peculiares p ro p rietates h ab et ■ , dających, lub p o nachylonychpła- quse seorfim examinabuntur. fzczyznach zjlępuiącyęh. Ruchu

Jrzodka ciężkości, ja k o ma o Jo hnę w łafności, ta k ofobna o nim ' p o d a jię “ nauka.

Leoos illse, ju x ta quas, corpo- Frawidla aw ę, wedle których ra m o t u m fibi invicem commu- ciała wzajem sobie udzielają ru- n ic a n t, m agui m o m en ti fu n t: chu, wielce ku p o ży tko w i Jluzą : i proinde longióri perfcradatione przeto objzerniey o nich mówić f ię

a b f o l v e n t u r , & ad generale będzie, zjłofunkiem tych żep ra w i- p rin c ip io ta m quiiibru m otus fe deł do równowagi ruchu, któ ry* fe m vmem i n le f ta n t is , & reci- z drugim opoi e>n idąc, wzajemnie

p r o c a eaque oppofita a d io n e le- jię wynifzczają. Tym praw idłom Fe deftrUentis, revocabuntur. His ulęga wzajemne uderzenie f ię p r o -

l e g i b u s

te n e tu r conflidus d ired u s jle , lub ukośne cuw ja u ieykciw iek indirećtus corpórum cujufcun bądź natury, o czym przełożoną que naturse, quo examinato, pro- naukę zam kną pgulne reguły, o p o n e n tu t regulae pro ćorieurfu zbiezenm f ię ciał spreżafiych i corporum , elafticortim & non e luefpręzajlych, gdy iu tę z J a m ę , lafticorum > in easdem, veio p p o - lub przeciwną 'Jlronę ru jza ją fię.

fitas plagas motorum,' }. T ak przyfpojobieni Uczniowie, His auxiliis a u d i & benem u- przyfiąpią na koniec do rozw up

C mu-

(16)

m uniti tyrones, delcendent tan- zania nauki, o ruchu w liniiach dem ad confiderandum m otum krzyw ych , gdzie p o c zą te k , w ła- cu ry ilin e u m ; ubi primo, de ori- JnośC iipraw idła tego ruchu w po- gine, p rin cip iis & proprietati- wjzechności w yrozum iaw fzy, da - bus ejus generaliter disquiretur; Uy poftypufqc, traktować będą o tu m de motu ex vi p rim itu s im- Ruchu z J iły pierwotnie wrażo- prelia & a cli one g rav itatis ori ney i zd zia ła n ia ciężkości pocho-* undo, pertra&abitur. Subfequen- dzącym. Ruch kołowrotny ik o ły - tu r deinde ea, quae de m otu rota- sny, najlępne zabierze mieyjce; a tio n is & ofciliationis h abentur, nauka o wiefzadtach Jkładanych, i M otus p en d u lo ru m compofito- o ruchu w Cykloidzie wiefzadła rum, item quefim plicis itiCyclo niejkładanego, rzecz całą zaniknie,* ide, ultim um loęum o c cu p a b it

%

Josephus M ickiew icz A A , Ł L. J o z e f Mickiewicz N a ukw yzw o-

& Phiłofophiae Doćtor, Phyficae lonych i Filozofii Doktor, F izyki experim e n talis publicus Scordi- Experim entalney Profejsor, na lek- narius ProfefTor, in lećtionibus cyach J w o ic h , które w każdy fuis, quas diebus Martis» Joyis W torek, Czwartek i Sobotę z rana

& S a t u r n i , horis m atu tin is in- dawać będzie : nowy Kurs lekcyi ftitu e t: novum Phyfices curri- Fizycznych rozpoczynaiąc, kró - culum refumeńs, prafcmiffis p ri- tk ą naprzód przełoży naukę o m um breviter iis , quae de obje- właściwym celu F izyki i p ra w i

dło Phyfices & regulis philofo- dlbch należytego filozofow ania, p h a n d i in prologom enis expo- tudzież oJzczęśliw ym owym spo- ń u n tu r , nec n o n de m ethodo fobie dociekania nayjkrytfzych illa feliciffimain eruendis abftrir- w łafnośęi, podanym od nayjłau)- Iffimis naturae p ro p rietatib u s a nieyfze go z Fizyków N E W T O - clariffimo N ew to n o t r a d ita » at- N A , i równie od je g o , ja k o i od q u e ab epdem Phiłofophiae Pa- innych przem yślnych Badaczów r e n te , aliisque sagaciflimis. ar taiemnic natury, zaw/ze fzczęśli-* r a n o ru m naturae inyeftigatori- wie używanym . Objzemiey p o tym bus optirao femper suceelsu ad- w tym że jm nym rozbiernym jp o - h ib ita ; traftab it eadem m etho- Jobie traktow ać będzie, opow fze- do analy tica de generalibus cor- chnych ciał w fzyfikich wlajno- porurn proprietatibus, videlicet J m c h zjako to} o ich nieprzem kli-

de

(17)

de impenefcrabilitafe, extenfio- wości, rozłożyjłości, k fz ta tc ie , n e , figura, fo lid itate , gravita- m iąższości,ciężkości, dziurkow a

t y porofitate, divifibilitate, ćom- tości, p o d zie ln o ści, ucijknniu fi$ , preffibilitate, elafticitate & mo- sprężyjłości i ruchu; w których t u , ita , u t profcriptis omnibus przekładaniu, nie wchodząc w rozr hy p o th efib u s, id folura A u d i- tr zą fanie żadnych domyjłów i p o toribus fuis proponendum fufci- %ornych układów filozoficznych, p i a t , quod per accuratas ph«eno> fiame^ tylko i/lotne praw dy, na menorum o b ferv a tio n e s, & ex- pilnym i dokładnym fenomenów p e rim en ta , de induftria, defti- dofłrzegahiu, oraz na doświad- natofque in fin e sc a p ta , cer tum cieniach umyślnie czynionych u- indub itatu m q u e eft, atque ad no- gruntowane, objaśniać będzie ,- w vas eorumdem corporum pro- takow ym zaś przekładaniu tych p rietates d etegendas, & artefa- wlafiiości,ńieprzefłanie n a tym , iż- fta peificienaa, u tiliu s effe vide by one od Uczniów zrozumiane i*

p ó ifte były, lecz nadtoJłaraćJię będzie, iżby każda z nich należy

cie docieczona i doświadczeniami utwierdzona, do odkrycia innych, iejzcze nieznajomych , abo do p o prawienia wad niektórych w fpo- Jobie życia pofpolitym znayduią- cych fię , albo naojłatek do ule- Jpfzenia rzemiojł i rękodzieł, p r z y

dać fię m ogła.

Deinde tra&abit de m achinis W tym spojolie zakoiiczywfzy fimpJicibus in genere & de qua- rzecz całą o powfzechnych ciał vis earum in specie : u ti de Ve- wfzyjłkich włajnościach, p rzyjłą - ćfć, ejufque diverfis generibus, p i do traktowania o machinach De Libra, ds Statera jufta & do- profiychw ogulności, i o k a żd ty z lofa , de Trochlea, de varii ge- ojobna, mianowicie o Drągu i ro- tieris Polyspafiis, & de ponderi- żnych jego rodzajach, o Szali, i bus ope funium su fte n ta n d is, b ezm iern e należytym i zawodnym, de A xe inperitrochio łk.m achinis o Krążkach i różnego rodzaju ro tatis j de Plano inclinato , de w indach, o ciężarach pow rozam i Cuneo, de Cochleah de tnachinis, podna/zanych, © kołow rotach i

C 2 fta-

(18)

quse ex his fimplicibus compo machinach holowych, oPłafzczy-* n u n tu r, & ad varias artes, ac ad z n ie pochylonego Klinie, o S zru - com m unem nfum adhiberi so- bie, i tych w jzyflkich machinach, l e n t : ind ican d o eorum facilio- które Jie z tych proflych sk ła d a łem mechanifmum, naturam, ja c w pospolitym są używaniu , o- fum , defećlus & proprietate? , kazując ich sklad lacnieyfzy * eafque experimentisdemonftran za m ia r, używanie, wady i w l a «*

do. f no ści-, i one doświadczeniami u-

łwierdzi.

M ech an icam excipiet H ydro- P o Mechanice nafląpi Hydro- ftatica, five tra d a tu s de preffio- fla ty k a ,

c z y l i

tr a k ta t o ciśnienia, n e , g rav itate , aequilibrio aliis-

c i ę ż a r z e ,

równoważności

i

innych que p ro p rie ta tib u s flu id o ru m , lu la j noś ciach rozcieków, uważa- ac etiam solidorum fluidis im- nych

t a k

w zględem samych fiejie, m e rfo ru m : praefertim quod a tti- ja ko też i względem ciai z jia d -

■net eórum g rav itatem spedfi- łych wrosciekach zanurzonych, a cam , ac m e th o d u rn 'ejusdem de- zw tafzcza co Jię tycze właściwego terminandas. Singńlse fluidorum ich ciężaru,

i

spofobiipoznawania leges experim entis demonftratm, onegO. Prawa rozcieków w jzyjł- ampliffimmn aperient barn pum kie należycie wyłożone i doświad- faciendis ap p lica tio n ib u s , & czenialni utwierdzone objzerne o-

deducendis quibusdam corolla- tw o rzy pole do czynienia różnych r i i s , ad u tilita te m communem uw ag i rozmaitych wniofkow, do

speftantibus. poiufzechnego po żytkuftofowam jch.

Sequetur deinde tra&atus, de N afląpi p o ty n i tra k ta t omachi- m achinis in H ydraulica adhibe- nach Hydraulicznych, a zw tafzcza ri solitis, prasfertim de molendi- o rozm aitych młynach, pompach n is & varii generis a n th l i is , do pędzenia wody w g o r ę , i Jika- quarum mechanifmus v natura» lukach do gafzeniapozarow ; k tó - ufus & p ro p rietates explicabun* rychflclad, zam iar używanie iwla*

t u r , & experim entis demonftra- fn o ś c i, przekładane będą i d o -

buntur. świadczeniami utwierdzone.

D enique traftatum de proprie- N ao fla tek, tra k ta t o wlafno- ta tib u s aquas, pro ejus trip lic i ściach wody p o d łu g trojakiego diverfo f t a t u : ' fiuj d i t a t i s , v a- je y fia n u : płyn n o ści, waporów i porum & g l a c ie i , totidem diver- lo d u , na trzy różne rozdziały

« ^ * ś flś

(19)

fis sectionibus comprehenfum -podzielony, dokładnie p rzeło ży i lu cu len ter exponet & experi- doświadczeniami utwierdzi.

m entis demonftrabit.

Opificibus vero, diebus Domi- Rzemieślnikom za ś,w ed n i Swię- uicis & F e f iis , ex elem entis A - te i N iedzielne,początki J rijtm e - ritmeticm,Geometriae, & M e c h a - tyk i, Geometryi i Mechaniki 'da- nicae explanabit e a , quae &. ufui wac będzie, jio filiaef ię do ich kun- eorum quotidiano, & c ap tu im a - J z t u , potrzeb ipoięcia.

xime accommodata judicabit.

*

A n d r e a s St r z e c k i,

S. 'Theoto-

A n b r z e y St r z e c k i,

S. Teologii g-seDo&or, C o lle g ii Phy fici Prae- Doktor, Collegii Phyfici Prezydent, fes, C anonicus L iv o n ien fis,Re- Kanonik h fia n tjk i, Ajlronom g iu s Aftronomus & Aftrono- K. M ei, y Jjftronomii Publiczny miae P u b licu s Profeffor: Prsemif Profefsor : ułatw iając uczniom fis iis, quaein ip fp lim in e Aftron.o- p rzyjlęp do AJlronom ii,po Trygo- m ici ftudii T y ro n ib u s proponi nom etryi sferyczney, umieści w folenc , trig o n o m etria fcilicet pierw iafikow ychlekcyachtow jzyjl- fphserica, atque illis c a p itib u s , in ko, co na samym w jlfpie dawaćJię qu ibus,aut elu c id a n tu r p rin c ip ia uczniom zw ykło, i albo Jię ściągci m echanica, quibus to ta Aftrono- do zajad mechanicznych, na k tó - m ia P h y fic a in n ititu r: a u td iv e r - rycliJię gruntuje JJlronomia f i - fi Planetarum m o t u s , motuum zyczna: albo do rozlicznych bie- natu ra, leges, inaequalitates ea- gów Planetarnych: do ich n a tw y , rumque caulae p e rv e ftig a n tu r; p ra w id eł, nierówności i onychze a u t denique in d ic atu r ratio de- przyczyny, albo na koniec do [po- term in an d i curvas, ad quas Pla- jobów wyśledzenia matury d ró g n etaru m trajeiorias su n t revo- planetarnych, p o których J ę to - candas, diftribuendique inaequa- cza , ifiofow nego do nich; po m ia - lita te s Planetarum in diverfis n i wfzyjłkich biegu nierówności.

orbitae locis. Tractabit de revo- T a k przyspójobiw fzy uczniów , lu tio n e diurna P lan etaru m , de poprow adzi do dalfzych Ajlrono- ejus caufa, de Phaenomenis ge- micznych znaiom ości, w ykła d a - neraiibus & particularibus ab iąc im rozm aite tra k ta ty, ja k o to:

' m o tu p e n d e n tib u s , deque o dziennym obrocie Planet i o i, / P la obfervandi & calcu- przyczynie one g o ; o Fenomenach

D la a -

(20)

l a n d i ; de ratione determ inandi powfzechnuch i fzczegulnych od politionem fiderum respećtu cir- niego pochodzących , razem z na- culorum fixorum sph®re casleftis; uką ich objerwowania i kalkulo- de menfura te m p o r is ; de theo- Wania; o spoJobie determinowa- ria motuum ap p aren tiu m & re- niapozycyi, gw iazd Względnie do lativorum , cum ipfius applicatio- cyrkułów Jłałych sfery niebiefkiey;

ne ad phaenomena p en d en tia a ópom iarze cza/u: o teoryi obró- m o tu l e l l u r i s a n n u o ; de parał- tów, ja k fię one Wydaja, lub jakie laxi denique & refra&ione fide- wypadai ą , g d y f i ę bieg realny z rum. His adjiciet, coronidis Jo- optycznym m ie fz a , albo fię do co, diverfas m ethodos ftabilien- niego itiny realny jłojuje: gdzie fię di theoriam , ex obfervationibus razem ukaże applikdcya rzeczo- i n superficie T elluris in f titu tis , ney teoryi do Fenomenów , k to - regulasque calculi m otuum pia- rych przyczyna iefi bieg roczny netario ru in a revolutione diur- ziem i; na refztę o parrallaxie i n a T e llu ris non pen d en tiu m * fefrakcyi gw iazd. Będzie fi? na

koniec fła r a ł, ile czas p o zw o li, u k a za ć , j a k f i ę fo r nudą pierw fze zajady , i cała teoryi ofnowa, “z ohfieriuaćyi na okręgu ziemi czy

nionych: Oraz nauczyć spofobu kalkulacyi biegów Planetarnych, do których obrót ziemi dzienny nie wpływa.

Jo s e p h u s Sa r t o r i s,

Philofo-

Jo z e f Sa r t o r i s

Filozofii i Me*

phise & Medicinae D o fto r, R e- dycijny D o kto r, Królewjkiey w gi® scientiarum Academi® T au- Turynie Akadem ji Tow arzyfz, Pu- rinenfis focius, Publicus & or- bliczny Chemii i Farmacyi Profefi- dinarius Cherai® & Pharmaci® for, lekcye fw oje dawać będzie w ProfefiTor; Diebus & horis in or- Laboratorium Chemicznym cza•

dine p r® ledionum defignatis, Ie- sów wyznaczonych w p o rzą d ku j d io n e s fuas tradet in publico Prelekcyi.-

Chemi® muf®o.

Quum ob rerum & experi- Ponieważ w R okuprzefzłym , dla, m entorum copiam , quod p o ili- wielości rzeczy i doświadczeń, nie-

citus fuerat in p ro fp ed u anni uiścił zam iaru fw oje g o , w zg lę•

pro*

/

(21)

proxime elapfi, chemicum exa- dem roztrzqJnienia chemicznego men corporunis regnorum vege- c ia ł, do Królewjhu roślin i zwie- tab ilis & animalis, abfol vere-non rz ą t należących, ja k o był w Pro- p o tu e r it: hoc anno illud trade- spekcie fw oim o g ło fd ; dla teg o , re perget: Cadem m ethodo , eo w Roku teraźrdeyfzym , będzie Jię denique ordine, quem expofuit in JlaraŁ dokonać przedjięw ziętych p ro fp ed u anni elapfi, conabi- m a te ry i, idąc porządkiem ifp o - turque in te g re, li fieri poteft , foban opijanym u) Projpekcie p rze- hoc anno illu d ablolvere. fzło-fdcznyfn.

Josephus Langmayer, Philofo- Jo zef L ań g m ay erFilozojiiiMe*

phise & "Medicinae Doctor, Pa- dycyny Doktor, Patologii, M ateryi t o l o g i s , M a t e r i s medicse & P ra - medyczney i P ra ktyki Publiczny xeos Profeffor P u b licu s , in le- Frofefsor,nalekcyachjw oich,które d io n ib u s fuis, quas diebusLunS, w każdy Poniedziałek, Srzodę, Pią- M ercurii, Veneris & S aturni ho- tek i Sobotę z rana dawać będzie:

xis m a tu tin is in ftitu e t: Primo wyłoży naprzód krótko zebraną fuecinćtam , atque in nucleum Patologią , dla przypom nienia u- quodammodo redadam , to tiu s czniom J w o im te g o , co o n iey la t Pathologiee anacephalagofin da- p rzefzłych obfzerniey tra kto w a ł, b it: fiquidem plurim i auditorum Ponieważ z a ś medycyna, j a k da- fuorumł e a n d e m fufiu s p ertra d a- wnieyfzych wieków, ta k id z ijia y , tam aliquoties jam acceperant, lego niejzczę śliw ego doznaje lo- Hac prsemifia, quum ea ipfa fit fu : ze g d y ziedney jłrony wycią- h o d ie etiam, oute dudum fuerat g a ią od m edyków , jakby od Cudo- Medicinae sors: u t & fint mole- twórców ja k ic h , aby oni i każde- f t i , ne dicam injuriofi poftula- go; i koniecznie uzdrow ili chore- t o r e s , qui tanquam a D iv in ita te g o , z drugiey przeciw nie , n o fzą - ex polcant a Medico, omnis re- cy imie m ed ykó w , tacy obieraią levetur u t ceger; hec defint ji ę matacze : co albo dla zyjku, ex adverfo medicaftri , qui chytrze, albo dla ambitu p r z y a u t tu rp is lucri gratia aftute, proflocie i nieum ieiętności, zu- a u t bona fide , fed ex audaci ig- chwale: w jzyjlkim w fzyfłko, nawet no ran tia, omnibus orania pro- przeciw natur ze, obiecuj ą: d la teg o m it t a n t , & quas supra naturam pojłanow ił w tym roku, objzernie f u n t , confidenter p o llic e a n tu r; traktow ać o chorobach, praw ie do id eo annO hoc fcholaftieo,ube« uleczenia niepodobnych ; ja k o to:

D z xius

(22)

riu s agere fta tu it, de morbis o wynifzczeniu, o rozm aitych f u - frequentiffime in cu rab ilib u s , chatach., o wodnych puchlinach , quales s u n t : A tro p h ia , P l i t h j - i tym podobnych w nętrznych ize - fes, variae H ydropes, aliique his wnętrznych niemocach ; tym fimiles, in te rn i externique mor- fzczeg u lm e końcem, p rzyłą czy b i , h ic n o n n o m in a n d i; quem in hifioryczne rozmaitych ch o ro b o - linem j d ab it hiftorias morbo- p ifa n ie, tych zw łafzcza, których rum variorum , q u o tq u o t li acte- niepierw eyfę nadało medykom h u s in n o tu e ra n t,& i n quorum co- odkryć n a tu rę , aż p o śm ierci

g n itio h e m non ni fi poft funera chorych żebyfię z tą d uczniowie, pervenire datum elł: u t nempe w podobnych przypadkach, uczyli

obviis in cafibus , naturae ab- śledzić naturę , i z analogii w io - d ita facilius p e n etrare , a tq u e , ż y lifię be/pieczniepraktycznefor- ex a n a lo g ia , tu tiu s a liq u o d ju- mować zdania. Gdzieby za ś nad diciura ferre d if c a n t; ibi yerb, ich rozum i zdolność zn a led i ubi morbum arte sua majorem chorobę, żeby f i ę niewjlydzili do a g n o v e rin t, candide f a te n veri- nieznajomości otwarcie przyznać'.

ta te m n o n e ru b e fc a n t: tu m io sobie maiąc za m axym ę, ze ró~

quod aeque magnus fit M edicus, runą iejl chwałą dla medyką, od - qui morbum incurabilem cogno- h y c naturę choroby , choćby ona y i t , & u t talem p r o n u n c ia y it: uleczoną być niemogła.: ja k o i zle quam q u i c u r a v i t , arte supe- czyć tę, któ ra medyckiey ulega ran dum ; tu m ne sum ptuofa me- fztu ce. J ż e medyk na to mieć dicatio, cum decedente asgro for- winien baczenie j aby g d y nie tu - tu n am limul polleris e r i p i a t ; f z y choremu życia, narażając na

M edicum enim , qui se, suam- kofztowne ku ra cye, nienabawit que artem honorabilem reddere fukcefioróiu dwojakiey fżk o d y, ie.- c u p i t , & eruditum elfe op o rtet, śliby im razem p rz y fz lo pojlra-

& probitate commendatum, dede- dać, i chorego, i m ajątku. Medyk c e tq u e fuse m agis, quam proxi- bowiem któ ry chce Jiebie i fw o ję morum fortunas velle profpicere. upoważnić fz ta k ę , pow inien być D enique em olum ento fcholas i nauką i cnotą zafzczycony,i ra- prospiciens,cafuum praćticorum , zem daleki od nieprzyjloyney fp a - propolitione, aluinnorym i n d i - nofzenia fię chęci, z narażeniem na gnofcendo sagacitatem , atqe in fir a tę cudzego m ajątku, N a ko ■ co ncinnandis m edicam entorum nieć zaradzaiąc p o ży tko w i u-

for-

(23)

•formulis dexteritatem exerce

b it : u t fic form ato firmatoqe judicio , digni artis Afclepiadeas

P r a d ic i e v ad an t Reipublic®.

JoANNES A

n

DREAS L

o

BENWEIN.

Chirurgire atque Medicinas Do- d o r , Anatomias & Phyliologi®

Profeffor PubLicus O rdinarius , A natom icas, horis defigńatis, in t h e a tr o anatom ico inftituet de- m onftrattones, atque fub ipfoe-:

arum curfu, Phyfiologi® fimul explanabit doctrinam. L im ites e n i m , utriufque harum fcientia- rum adeo fu n t confines, u t u n i us p rovincia immediate cum a l

tera c o i n c i d a t , & Phyfiologi®

d o gm ata, haud majori unquam corroborentur ev id en tia $ quaiii u b i nexus & commercium, quod lingulae corporis partds inter fe h a b e n t , fub ipfo p artiu m h a rum dilfolutarum examine con- fiderentur, atque lic p rad icis A - natomiae fundam entis fuperftru- antur. Hac ratione , machin®

humanas organa & fun d io n es co n ju n d im perlcrutaturus, totam Phyfiologi® dodrinam , una cum A n a to m ia n o n , m in o ri cum fiu-

czniów , rozm aite p ra ktyczn e zd a rzenia przyw odzić b ęd zie, dla wprawienia ich, ta k do p rzezo r

ności dowcipney w rozpoznaniu chorob, ja k o też do zręczności w kom pozycyi lekarfkich f o r m u ł : iżby tym fpofobem nabywfzy gruntownego poznaw ania, i w o- nym fię umocniwjzy, na p o ż y te c z nych Krajowi w yjzli Medyków.

Ja n Jj s d r z e y L o b e n w e i n,

Chirurgii i Medycyny Doktor, A - natom ii i Fizyologii Projfejsor Pu

bliczny i Ordynaryiny, na Teatrze Anatom icznym czaJów w yznaczo

nych, lekcye A natom iczne dawać będzie , łącząc do nich naukę Fi- zyologiczną. Granice bowiem tych dwu nauk ta k f ą fiebie blijkie, że f i ę ich należności iednoczyć zd a j ą : a p ra w d y Fizyologiczne nie

m o g ą być widoczniey utw ierdzo

ne , j a k g d y łączenie i wzajem ność , któ rą w fzyfikie części cia

ła rąiędzy Jobą m ają, wexam inie Jamychże tych części rozłączo

nych u w a ża ią fię , i na p r a k ty cznych Anatom ii zajadach g ru n tu j a fię . Tym spofiobem organi

cznych ciała ludzkiego części i onych razem powinności dości- g a ią c , całą Fizyologii naukę we- / poi z A natom ią p rzeło ży , dla więkfizey wygody i p o ży tk u uczą

cych fię .

E dio-

(24)

dioForum commodo, quam emo

lu m en to , abfolvet.

Prsemifsa brevi Anatomice hi- Ten zam iar jw óy chcąc i ftoria, ipfum h ujus.ftudii fyftema c z n ić , daw fzy naprzód E ifionją a generali corporis- humani de- A natom ii krótko zebraną, jam o fcriptione aufpi cabi tur , eique tey umieiętności syjcema, od po- p articularem illius, in regiones w jzechiego opijania ciała ladz- śuas diviFionem fecundum su- kiego pocznie, do którego p rzyłą - perficiem subjunget. Progredi- czy fzczegulny p o d zia ł tegoż cia~

e t u r i n d e ad generałiffimam ele- la, codopowierzchowności. P r z y - m e n to r u m , ex quibus corpus /la p i potyni do naypowjzechniey- h u m an u m conflat, explicatio- fz e g o w ykłada c z a je k pierw iujb nem : exinde vero ad fpeciaiem kowych ciało Ludzkie (i:iadaiq- partiuTn v ariaru m , jato cornpo- cych : '-toż do fzczegalnego ró- l i t a r u m , denom inationem atque znych części inz złożonych mia-

tlaffificationem. O rd in i, hac nawania i podziała : d idąc p o - p a rtiu m demonftrandarum claffi-

^r ^z ^ą ^d ^k ^{i e} ^m

wedle tego p o d zia ła u ■ licationeflabilito inlillens, fingu- łożonym : o ivfzy/lkich częściach las corporis partes, respeccn tam ciała, anatomicznie razem^ i j t *

‘a n a to m ic o , quam pbyfiologiCQ zy d W g tc zi^ iraktcnnuć będzie.

pertra& abit,

fh prijtha quidem demonftra- W pierivjzey Majjie demonfcra- tionutn ferie, de iis corporis par- ' cxji, o tych częściach ciała rzecz tib u s a g e t , quae'teli quis omni- będzie, 'które innym albo z a p o d - bus vel fulcro s u n t , vel invo- p orę fld ż ą , albo z a p o w lokę, albo lu c ro , vel qme iliis.n e x u i, mo- które należą do w iązania irucliu, tu iv e in ferv iu n t, & quibus lei- albo raczey ktoremi inne części licet, omnes partes reliquse no- znaczniey fze spojonefą iohleczone.

biliores co n tin en tu r. In conti- Co do części zawierających , iw ią - n en tiu m harum p artiu m nurne- żących, naprzód będzie fię mówiło, xo, fermo e rit inprim is de mem- o błonach pokrycibw powfzech- branis tegum entorum communi- mych; potym o kościach, chrząjł*

u m , polleas huc referuntur offa, ka ch , ścięgniach i inujzkułach;

c a r tila g in e s , lig a m en ta, rnufcu- nakoniec o błonach p o w ło k ó w , l i , & demum membranae m enin- m o zg , w ew n ętrzn ep ierji, i nizjzy g u m , pleurse, & peritonaei» ut- brzuch przykryw cuących, j a k o o

pote

(25)

p o te quae p artiu m continentium ty c h , które poJcri/ciom, powjzech- verfus cayitates corporis ftiajo- nym w jam ach znaczniey/zych d a res , in tim a funt veitimenta. A r- ia , w nętrzną są pow łoką. W 0 - ticu latio n ib u s in ofteologia re- fieologii swieżey , łączenie kości, c en ti confideratis, theoriam mo- albo artykulacje uważywfzy: p rzy tu s c o r p o r is : & mufculis de- teóryi ruchu ciała , ja k o tez i m o n ftratis, doctrinam de irrita- anatom ii m ujzkułow , da naukę b ilita te , atque leges m otus me- o tkliwości, łącząc razem w ykład c h a n ic a s , quatenus huc perti- reg u ł mechanicznych, ile j i ę tu,

n e n t, exponet. ściągają.

In fecunda demonftrationum W d ru g iej kia j e lekcyi; będzie ferie, occupabitur circa parfees ii- m ów ił o tych częściach> które j ię l a s , quse intervallis p a rtiu m , w pier wfzych zawierają in a y d u - p riu s sub co n tin en tiu m norni- ją : to i.ejl,, o częściach zaw ar- ne exam inatarum , c o n tin e n tu r; tych w różnych jam ach ciała, id eft: de partibus, in variis cor- czyli o w nętrznościach, naczy- poris c av ita tib u s c o n te n tis , fi- mach i nerwach zta m tą d id ą cych , ye vifceribus , & de vafis ac ta k ie o gruczołkach tam nayduią- nervis inde oriundiś , neC non cychjię.

de g lan d u lis , quibus illa in- firu d a sunt.

O rd ietu r a superficiali de- Pocznie za ś od powierzchowne- m oniiratione omnium yifcerum go okazania w fzy/łkich w n ętrz- in fitu n a t u r a l i , quibus perlu- noś ci w położeniu na tu ra ln ym , ftratis, aget inprim is de c o r d e ; które ro zw a żyw /zy: naprzód o profequetur in d e, Fadis injedio- jercu mówić będzie, to ż za .porno- u ibus , totum syftema arterio- ca injekcyi, p rzyjlą p i do całego fura atque venofum; porro quo- układu a rteryiżyl, i naczyń w o d -

que syftema vaforura ly m p h a ti- nifiych. Po )kończonym tym trą - corum. Demonftratione yafo- ktacie , póydzie do krw i ije ijc yr- rum om ni mu abfoluta, tr a d a b it ku la cyi; o humorach za ś w biegu de fanguine. &. ejus circ u la tio - krw i oddzielających fię w zm ian- ne : humores vero , qui in iplo kę tu tylko u c zy n i, a zojlawując circuli decurfu inde fecernun- opijanie każdego w fzczegulności t u r , hic nom inatim solum im- do przyzw o itych tra k ta tó w , fa- d ica b it, suo quosvis Joeó uberi- mey tu perjpiracyi teoryą wyłoży.

E 2 ius

(26)

us com m em oraturus, & hic in s p e c ie , de perfpiratione sola

co m m en tatu ru s.

Poft ea p ro g red ie tu r ad ex- P zzyjłąpi po tym do opijania, p lic a tio n e m p artiu m m ollium i p o k a za n ia części m iękkich , Z cavitatis oris & faucium, la- których f ię pierw/za i druga ja m a j y n g i s , p h a r y n g i s , atque pul- ujl Jklada: ta ko ż wyzjzey części m o n u m ; quibus d em o n ftratis: gardzielą, głow y, k rta n i i płuc:

re s p ira tio n is n e g o tiu m , & th e - gdzie umieści teoryąoddychania, oriam vocis , loquelas, atque dć- g ło fu , mowy y połykania.

g l u titio n is ex p lan ab it.

Vifceribus thoracis & eo- P o 'okazaniu w nętrzności w j a - rum funćtionibus ita r e c e n f i t is , mie pierfiowey zawartych, oraz z ad inteftinorum abdom inis de- 'ic h fu n k c y ą : opijować będzie m onftrationem sese a c c i n g e t ; w nętrzności w jam ie niz/zego u b i , data p rim u m om enti co- brzucha zamknięte; gdzie naprzód g n i ti o n e , ftruduram h e p a tiś at dti poznać kaldun, Jklad luatro-* que p a n c r e a tis , & fecretionem by, p a n kren fzu : dościgaiąc fp o bilis atque SUeci p an creatici Jobu oddzielania źołci i f o k u

sc ru ta b itu r i porro v entriculum , paiikrea/zvw< pozym żołądek, tr a d u m integ ru m inteftinorum , ciąg cały k ijze k , błonę dwoijłą m efenterium cum om nibus suis brzuchową ze w fzyjlkiem i iey ofandulis , vaforum laćteó- gru czo lka m i, i naczyń mlecznych rum curfum p e rlu ftra b it; q u i -1 rozeyściejię o ka że; teoryą tra- bus pr®miffis: digeftionis atque tvienia i robienia f i ę chylą poda.

chylificationis th eo riam expo- N a d to , o śledzionie, i co tylko o net. Inde lien is subftantiam , u żytku iey różni rezo n u ią , ro z-

& q u id q u id deejus ulu c o g ite n t trzą fa ć będzie, N erki p o ty m , v a rii, inveftigabit: renes deiri- kanały urynne, p ę c h e rz, i to ceps , u reteres, veficatp urina^ Wfzyjłko co Jię tu Jlofować może >

riam , ac u reth ra m demonftra- pa examen weźmie*

b i t , l o t i u m q u e , & to tu m sy.

ftema u ro p ó eticu m explicabit.

F i n i t is h is : cerebri in ftitu et a- Daley nafiąpi

J n o t o m i a

m ozga natom en, & inde omnem nervo- i z niego idących, a po całym cie

mna per corpus diftributionem le rozchodzących f i ę nerwów , w-

pro*

(27)

profequetur. D e d u d a inde fenfi- wyprowadzał ac w powjzechności b ilita tis in genere th e o ria , fen- teoryą czucia , i fiofow ną do zm y- fuum im prim is in tern o ru m no- Jłbw w nętrznych naukę-, ponie- tionein su p p e d ita b it, externo- w az cokolwiek do zmyjłów zewnę- rum vero d o d rin a m , in ipfo fy- trznych n a le ż y , to na Jwoim ftematis nervei curfu, obviam m ieyfcu, p r z y nauce o nerwach u- fingułis , quibus d e c e t , lo cis mieścić pofiar a f ę .

adjunget.

Demutn g e n i t a l i a , prim um N a koniec, części płodzeniu tnafculina dein m uliebria cum fiu z ą c e , naprzód męjkie p o ty m raenftrua eorum fu n d io n e exa- niewieście, z odbywaniem c zy fz- m in i s u b jic ie t, a tq u e genera- cienia m ie fę c zn eg o , i całą teo- tio n is theoriam re c e n f e b it, ryą płodzenia wyłoży , razem z

&. foetus & matris conditiones potrzebną wiadomością o natu«

p er omnes g raviditatis periodos rolnych odmianach , ta k p ło d u , docebit. In fpecie circa foetus ja k o im a tk i w rożnych cięży cza- anatom en o c c u p a b itu r, fimul- Jicch. Dając fzczeg u ln ieyjzą p ło - que c irc u la tio n is a tq u e reliqua- du anatom ią, różność biegu krw i rum fu n d io n u m i n te r e m n & ho- i innych f u n k c y i , m iędzy p ło - Utinem natum difcrepantiam dem w żywocie m a tk i będącym i n o t a b i t : quo faćto, foetus & j u z na św ia t wydanym p o ka że i i m atris commercium in d a g a b it daley dościgać będzie p rzy c zy n u l te r iu s , & exinde p a rtu s me- iey wzajemności, k tó ra ie jłm ię - ehanifmum d eriv a b it, atque fta- dzy płodem d m a tk ą , a ż do met tum puerperii naturalem con- chanizmu p o ro d ze n ia , iJłanu na-

te m p la b itu r. turalnego płodzenia.

N a tiv ita te hom inis jam expli- P o opijaniu narodzenia czło- c ą ta , vitam ejus & incremen- wieka , traktow ać będzie o życiu , tum , ejufaue per omnes setates wzroście i utrzym aniu fię jego od subfiftentiam d ilu c id ab it ad mor- dziecińjlwa, aż do Jłarości i śm ier-

tem ufque. d .

Per tr a d a tis i t a , om nibus de- T a k zakończyw fzy w fzyjłkich m onftrationibus p a rtiu m anato- części ciała ludzkiego, anatomi- micis, nec non fu n d io n u m phyfi- czne, i onyck czynności, albofun- ologicis : locus e rit inftituendi kcyi fzy o lo g ic zn e demonjłracye , reflexionem generalem m irabilis zaflanowi f ę generalną uw agą

F par- f

(28)

partium omnium inter fe eon- nad dziwnym wfzyflkich części nexionis & coocurfus virium , m iędzy Joba połączeniem, i zgo- iis infitarum. Hac ratio n e, a po- dą fil otiym nadanych', wypro- lleriori potifiimum, generalem w adzając z tą d , ta k pow/zechne fu n d io n u m to tiu s machinse ex- rozporządzenie wfzyflkich całego p lic a b it dilpofitionem., & fpe- ciała fu n k c y i, ja k o też (zczegul- cialem p a riter earum divifio- ny onych p o d z ia ł, i naturę. N a - nem atque naturam. U ltim o ojłatek, niedościgły dujzy z cia*

denique loco sublime animae eum tein harmoniczny zw ią zek, tu*

corpore commercium rim atus , dzież nauka o poznaw aniu tern- tem peram entorum difquifitione p er ament ÓW , ojłatnią będą lek- le d io n ib u s suis finem im ponet, cyi materyą.

Quaecunque horum om nium Tego w fzyjlkiego, co tylko na o culis subjicere licet, quantum oko po ka za ć można, w edług oko*

d ab itu r occafionis, quantum que licznosci, zdolności i pomocy kol- pretiofa subfidiorum ariato- lekcyi anatom icznych; im to na micorum atque phyfiologico- trupach , ju żto na tablicach, de*

rum supellex Concedet; in cada- monflracye uczniom dawać,i onych veribus fltnul ac in tabulis ad do zręczności w dociekaniu ana*

ocu lu m demonftrare , & in , jerze* m*

'tum perscrutatione anatomica kładció będzie.

ty ro n e s , quantum liceb it, fedio- Bibus exercere c o n t e n d e t .

Quum vero ta n ta fit in utra- Ponieważ ta k wielka iefl w o lu que hac lcientia m ateriarum va- tych naukach matenyiliczba i roz • rietas atque copia, u t nullus de- m aitość, iz żadnego niemajz au

ta? a u d o ru m , qui earum alteru- to r a , coby którąkolw iek z nich tram omnibus abfolutam trad i- zupełnie tra kto w a ł i objął: z nie*

derit n u m eris; variis in rebus doftatku za ś jednego, rożnych au*

variorum q u o q u e inventis atque torów używania wypada potrzeba:

sententiis u ti juyabit. Idcirco przeto p r z y końcu każdego roz- sub finem cujusyis capitis nota- działu wymieni autorow, k tó rzy b it viros , qui hae in re pras- w tey rzeczy nad innych przeno- celluere i in lingularum verb f le flę mają. PP każdym za ś tra- m ateriarum t r a d a t u , ea, qu© ktacie, co tylko o podaney mate- de iis a Ruyfchii, Albini & Hal ry i -, począw fzy od Ruyfbhiufza,*

leri

(29)

leri, u tp o te harum fcientiarum A l b i n a , - i Hallera , tych n a u k , P rin cip u m , tem poribus hucus- pierw fzych i naijcelnuyjzych nau- q u e , & ultim is pra;cipue ab- czycielów, do tych ojiatnich lat, h inc annis, nova & u tilia n o ta ta przybyło nowych w y n a la zk o w i f u e r in t, colligere, atque pro po- pożytecznych doflrzezeh, te w fzy- nere curabit, H unc inimem, ea f i k te zbierze i p rzeła zy: z te g o p o - praecipue in ufus difcipulorum woda , na, pożytek liczących jię o - co n y ertet, quibus Iłudia anato- broci to w fzyjlko , czym naukę a- mico-phyfioiogica locupleta- natom ii i jizyologii zbogacili J ła - v it M eckd senior, Hunter uter- w tu Jutorow ie Meckel fla rjzy, que, Monro u te r q u e , W alter , H unterow ie obydwa, Monrowie W risberg, Mayer, Fontana Ficy obydwa, W a lte r , W irsb erg , ć? A zy r, Spallanzani, B arth, Blu~ M a y e r , F o n ta n a, Y i c q - d ’ A zy r, menbach <k perm ulti a l i i ^ quo- Spallanzani, B arth,B lum enbach, rum enumerationi hic loous n on i wielu innych , których w fzyft- eft. In genere vero Maj e n in kich wyliczyć ta niepodobna. W anatomicis, a tq u e / / d l / m in p h y - pow jzechnośa z a ś , M ayera w fiologicis, quousque sufficient» dawaniu lekcyi anatomicznych ,.

vehigia sequetur. Hallera w w ykładaniu Jizyo lo g ii, tle w nich materyi fianie , naśla

dować będzie.

d u u ra porro ftudium anatomi- A ze nauka anatom ii za g ęfz- cum , innumera m ateriarum & czona iejl róznemi m ateryam i i den o m in atio n u m farragine : nec niiefzaniną terminów, Phizyolo- non phyfiologią, sublimi lenten- g l(l fQZlicznością fubtelnych tiaiu m & com m entationum difle- sentencyi i tłum aczenia, co p a rentia, memoriam adeo solliei- mięć zbytnie obciąża, a obrazy i rze- t e n t : u t rei unius idea aliarum cz y n a imaginacyi uformowane dla in te rv en tu extingVatur perfaci- nowości i tłum u objektów , łatWo le, frequentibus m ateriarum re- f ę z pam ięci gloZują: dla tego p e titio n ib u s , atque tyronum tuz to częjlym pow tarzaniem tra- insuper e x a m in ib u s, ea, quiere- ktowanych m a teryi, iuz to exa- fpe&u ftudii, praxeosye utriufqe minowaniem uczących J i ę , to co Medicinse fcitu omnino su n t rie- do p r a k ty k i w obojey Jztuce lekar- celfaria, itudiolis in memoriam Jhiey iejł koniecznie potrzebnym , ręvoC?re?atque fiirm iten m p rim e- uczniom swoim na pam ięć p r z y -

V F a ' re

(30)

re adlaborabit. wodzić, i wbijać będziefię fia r a l»

Ja c o b u s Bk i o t e t

Philofophi®,

Ja k u b Br i o t e t,

Filozojii, Chi•

item que C hirurgi® & M edici- rurgii i Medycyny D oktor, Chi- n® Doftor, C h iru rg u s E m eritus ru rg wyjłużony w Akadem ii Chi*

in A cad em ia C hirurgica Parifi- rurgiczney Paryjkiey, publiczny i n a , Profeffor, & demonftrator ordynaryiny Profefior i Demon- p u b lic u s & ordinarius opera- Jlrator operacyi Chirurgii p r a k - tio a u m & Chirurgi® pra&ic®, tyczney, lekcye swoje w Zim ie lećtiones suas in eu n te hyeme dawać będzie na teatrze anatond- in ftitu et in th e a tro A n a to m ico , cznym , dni i g o d zin w yznaczo•

diebus &. horis defignatis. nych.

PraemiiTa hiftoria Chirurgi® N a których wjlępie, w yłoży w- Prologom enorum loco, atque iis f z y hijloryą Chirurgii, i to w fzy jl*

omnibus, qu® illiu s pr®ftantiam, ko co f i ę ściąga do jey objektu , obje&um, u tilita te m , neceffita- za fzczytu , potrzeby, p r a k ty k i i te m , praxim &. emolum entum p o ży tk ó w , a wiele barzo czyni do spectant, m u ltu m q ; faciu n t ad wzniecenia ochoty w uczniach : anim os d ifcen tiu m in c ita n d o s: £e- p rz y fią p i do piąciu R ozdziałów ćtione speciali, d iftributa in quili n a które Chirurgia dzieli f i ę , d* que c a p ita , p ro leq u etu r p r in c i- t e j ą : S v n th e fis. Dyerefis, E x e - p a lia C hirurgi® argurUenta; de ris, Prothefis i Taxis.

Sinthefi s c ilic e t, Dyerefi, Exe- refi, Prothefi, & Taxi.

Poft h®c, traćtatus de vulne- P o ty m , w traktacie o ranach ribus in g e n ere, docebit abfolu w pow fzechności, pokaże konie-* tam neceffitatem c o g n itio n is czna potrzebę wiadomości, przy- caufarum , v a rie ta tu m , medica- czyn, rozm aitości lekarjlw, i fp o - m entorum , nec n o n m eth o d i u- [obu łączenia brzegów r a n , za n io n is ope fafciarum &c. tuni pom ocą bandażów &c. to ż nabij' d e x te rita te m in perficiendis di- wania Zręczności w czynieniu ope- verfis operationibus exercebit: u- ra cyi; i tu p o d a p ra w id ła f z tu k i .

bi reguł® a rtis indicabuntur.

I n traćŁatu de vulneribus ca- W traktacie o ranach gło w y , <

p i t i s , ag et de morbis ex tern is, będzie rze c z, o chorobach zewnę- tu m o rib u s, contufionibus, vari- trznych , nabrzmieniach , fiłucze- is c&travafationibus, d e c e r e - niach, różnych rozlaniach Jtumo-

bri

(31)

brl com m otione & repercuffio- rów, o wzrufzeniu i odbiciu fię m o

n e , de disunione ac fraduris of- zg u , o rozłączeniu f i ę i złam aniu fium cranii : de applicatione te- kości cza fzk i, i o Jpofobie użycia xebrae, cujus u tilita te m & abu- trepanu, którego p o żytek, lub złe fum , obfervationibus celebrio- użycie, obferwacyamifiawmjch au- rum a u th o ru m demonftrabit. torow Jlwierdzi.

Ordo p o f t u la t , u t poft mor- W edług p o rzą d ku , p o choro- bos c r a n i i, fequantur oculo- bach czafzki, na/ląpią choroby o*

r u m , nafioris,labiorum , g in g i- czu, nofa, u fł, w a rg , d zią fió w , varum , p a l a t i , & c o lli: cum podniebienia, f z y i , z przyłącze- adjunćta m ethodo operationis niem operacyi, B ronchotom ia i Bronchotomiae & Oefophagoto- Oefophag-otomia zw anych; N a miae. T andem v en ie n t morbi koniec będzie m ów ił o chorobach tam externi quam in te rn i, pedo- ta k w nętrznych, ja k o i zew nętrz- ris, imi v e n tris , viarum urinse nych, pierfi, nizfzego brzucha, na-* p a rtiu m g en italiu m , cura expo- czyń urynnych, części płodzeniu fitione operationum hic p erti- Jłoząćych, w raz z opijaniem opc-

nentium . racyi tu Jłuzących.

A bfollito t f a d a tu de aneyril- Po traktacie, o anewryzm iew m ate in genere, in arcu aortae, łęku aorty, w powfizechności, a O

& in fpecie, de anevrifmate bra- anewryzmie w ramieniu wfizcze- c h i i , fi mul que de am putatione gulności, i o ucinaniu członków;

membrorum : aliq u a in n u e t de k ró tk ą przełoży wiadomość lecze- yulneribus ab i d u arm orum ; fi- nia ran zfirzelby zadanych; z a - nem led io n ib u s im ponet d o d ri- kończy lekcye swoje, nauką o fzc ze • na inoCoIifationis variolarum. pieniu o/py.

N i c o l a u s To m a s z e w s k i,

A A .

M i k o ł a y To m a s z e w s k i,

N a u k LL. & Philofophiae D odor, Vi- wyzwolonych i Filozofii D oktor, ce-ProlelTor Matheseós, & Secre- uice-Projfefior Matem: i Sekretarz tarius C ollegii P h y f ie i: in l e d i - Coli: Pkyfici : lekcye które, dni i onibus s u i s , quas diebus & ho- g o d zin wyznaczonych, dawać ma:

ris defignatis trad itu ru s eft: eum tym ułoży porządkiem , któ ry do ten e b it ordinem, qui difcentium poięcia i Jpofobnościuczniów nay- c ap acitati maxime accommoda- zdatnieyfzy będzie: na to iedy- tus v id eb itu r,in illud in ten tu s u- nie maiąc baczność, izby odbywfzy m ce,ut A nalyfi, Geometria, Sol i- wcześnie A nalizę, Geometrią, S o

f t do*

(32)

d o m e tria , & T rig o n o m etria per- tra d a tis , fatis tem p o ris suasque operae fedionibus conicis demon*

lirandis im p en d at.

N i c o l a u s Re g n i e s. S . R . M a -

jeftatis Confiliarius, Academiae C hirurg: Regiae Parifinae Corref- pond: Chirurgiae Theoreticas &

arfcis obftetriciae P ublicus Profef- sor: amenfe o d o b ri adMajum, d i ebus

L u n a e ,

Martis &. lo v is poft m eridiem , t r a d a b it de morbis

C h iru rg ic is fequenti ordine.

a°. De inflammatione in genere.

s°. De Erifipelade.

g°. De Phlegm one.

4°. De .Ulceribus.

De Combuftione.'

6 °. De c o n g elatio n e Partium , 7°. De G angrena & sphacelo

De Inflammatione Glandula®

rum.

9°. De Scirrho & Cancro.

io °. De T um oribus in genere.

i i 0. De O e d a m a te : i a ° . De T uberculis.

3 3 0 . D e O b f t r u d i o n e g l a n d u l a 