Prospectus Lectionum in Alma Universitate et Academia Vilnensi. 1785-1786

w

________________________________________

«■uromę

1185-36 1 0 3 8 1 4

BIBLIOTHECA UNIV. JAGELL.

CRACOVIENISIS

Mag. St. Dr. II

j— i

r& d L ■ . - ,, w .

. ...... .w — -v P ' y

L E C T I O N U M

I N '

ALMA ACADEMIA ET UNIVERSITATE

V I L N E N S I

SCIIOL.E PRINCIPIS M. D. LIT.

N O M I N E I N S I G N I T A

u i D « " * * 2

INSTAURATIONEM STUDIORUM

8 x 3 ln n o * 7 8 $ . in SLnnum J tjg ó .

P R O P O S I T U S

T I L N f f i

T y p i s S a c r® R e q i i e M a j e s t a t i s

Penes /Leadefhiam.

4 0 3 W

1 4 f 8 S / &

p««u.

c^co1

*«%

P R O S P E C T U S

LECTIONUM

IN COLLEGIO PHTSICO.

V ._______ —*

THADDffiUS KuNDZICZ A A . L L .

& Philolophi® Dodor, Coadju- tor Pr®pofitus Ecclefi® SS® T r i ­ nitatis, publicus & ordinarius

M a t h e s e ó s

applicat® Profelfor, diebus Martis, Joyis, & Sarurni horis m atu titinis inftituet suas

l e d i o n e s , a d u r u s h o c arm o.

i° DeHydroftatica, cujustra&a- tus.fuis feaionibusdiftinftus,con­

tin e bi t

h u c fp e ft an t;

qualia funt: Gravitas & levitas fpecjfica corporum tam folido- rum, quam fluidorum: aequilibri­

um , & preflio fluidorum; gravi- tatio corporum fpecifice gravio- r u m i n f l u i d i s levioribus, &. eo­

rum, qu® fpecifice leviora funt, fluidis gravioribus.

in

2° T r ad a tu m Hydroftatic® ex*

:ipiet T r ad a tu s de Aerometria.

lic,expofitisprincipiis Aerome- ri®, t r ad a b itu r de aeris elatere, jravxtate, compreflioiie, ®quili-

U K Ł A D

K C Y 1

IV KOLLEGIVM FIZYCZNYM.

t- *... — t

Ta d e u s z Kund zicz

N a u k w y­

zwolonych i Filozofii Doktor, Ko- adjutor Probofizcz Kościoła Stey Tróycy, publiczny i ordynaryiny M atem atyki Jlofowaney Profefor, we W to rk i, Czw artki i Soboty z ra­

na będzie daw ał swoje Lekcye, k tó ­ rych w tym roku mąteryą będą:

Nayprzód: ttiorojłatijca^ któ - reyT raktatpodzielony nafiwę roz­

działy, zaiuierac będzie to wfizy- fitko , co do tey części Mathematy- k i należy, ja k o to: ciężkość, i lek­

kość gatunkow a ciał, zfiadłych i płynnych, równo ważność i nacif- kanie rofcieków, ciążenie d a l zfiadłych,z natury ciężfzych, w ro z- ciekach z natury fw ey lżey fzych , i przeciwnie, ciężenie ciał zfiadłych, z natury lżeyfzych, w rozdekach

z natury ciężfzych.

Po wtóre: P o zakończoney Hi- drofiatice, najląpi

Aero- metryi. Tu p o przełożeniu począ­

tkowych praw d Bo tey części M a­

tem atyki Jłużąnjch, da f i ę nauka.

A % bri-

brio cum aliis fluidis; de denfi- tate & raritate, condenfatione, &

rarefa&ione; deejus motu , calo­

re, & frigore, deque humiditate

& ficcitate.

3° Poflremum in ordine l o ­ cum occupabit Tra&us Hy d ra u ­ licas, ubi traćfcabitur.

i ° De m ot u fluidorum a gra ­ vita te pendente.

a° De motu fluidorum vi aeris contigui producendo.

3 0 De Machinis quibus aqua elevatur.

4° De fontibus Falientibus.

5° De variis m ach ina m ent is hydriaulicis.

6° de Curfu fluminum.

7° De Percuilione fluidorum 8° De A r t e Libellandi.

Josephus Mic k iew ic z A A .

LL.

& Philofophiae Do&or, Phyficae Ex per im en tal is publicus & or­

dinarius Profeflor, diebus Mar­

tis, Jovis &. Saturni horis m atu ­ t i n i s ulterius explanabit, expe- rime ntilque demonftrabit,Theo- riamEle&ricitatis, folis phaeno­

menis tam in atmosphaera, quam i n variis corporibus, conflanti lege obfervatis, ftabilitam, d i ­ rigendo illam imprimis ad t h e o ­ riam condu&orum clare cogno- fcendam, tum ad percipiendam met ho dum curandi varios mor­

o Powietrza fprężyflości, ciężko­

ści, utłoczeniu, równoważności;

o g ę (łoś ci i rzadkości, zgęjzcze- niu, i rozrządzeniu: o ruchu pow ie­

trza; o jego cieple, zimnie, wilgoci iJucho ści.

Potrzecie: T raktat Hidrauhki, ojłatnie w porządku mieyfce mieć będzie, w którym d a j ę nauka.

ji

0- O ruchu rozcieków pocho­

dzący/n z ich ciężaru.

2°' O ruchu rozcieków zapomo - cą powietrza.

5 ° O Machinach i narzędziach, do podniefenia w ódfużących.

y°- O zrzódłachwytryfkających.

5°' O różnych kunfztach wod­

nych.

6 °' O biegu rzek,

7° O uderzeniu rozcieków.

O fztuce Libellacyi.

Jo z e f Mic k iew icz

N auk w y­

zwolonych i F ilo zo ji Doktor, Fi­

zy k i Experimentalney P rofejor, w każdy Wtorek, Czwartek i S o ­ botę zrana, daley przekładać bę­

dzie i Experim entam i dowodzie Teoryą Elektryczną na fa m ych fenomenach i doświadczeniu u- g ru n to w a n ą , ftofuiąc j ą n a ­ p rzó d do ufrzeżenia f ę fzk o d li- wych Jkutków piorunu, ta k z A t ­ mosfery na ziemię, ja k o tez wza- iem z ziemi na Atmosferę wypada­

jącego: tudzież do leczenia ró ż­

nych chorob, dając naukę, ja kim

b o s '

bos eleftri citate negativa, vel po- fpofohem, i w ktorychprzypadkach fltiya. tertio, ad vegetationem m atenji Elektryczneq w dele ludz- promovendam. Denique, ad me- kim obfitość zmnieyfzać, albo iq teorologiam explicandam. pow iękfzać należy. Potrzecie Do

wzrofiu i urodzajów ziemfkićh.

Naoltatek do objaśnienia Meteo­

rologii , i dociekania przyczyn wieluJkutków

obfitości, lub nie- dojlatku materyi Elektryczney, na Atm osferze zdarzających fię . Proprietates ignis, quatuor

diverlis fedionibus examinabit: różnych rozdziałach uważane bę- quarum

aget de ejus na-

w pierwfzym

tura & pro pagat ione, ubi tra-

f ię

dentur faciliores modi obviandi gnia, gdzie też łacnieyfze fpofo- incendiis. Secunda edocebit

modos varios excitandi ignis, ubi

drugim, o

etiam de phofphoris, fermenta-

t iom bu s calidis, lentibus ufto-

riis & f p e c u li s parabolicis age-

- tur. Tertia dilcutiet

effe- cych, o zwierciadłach parabolicz*

d u s i n corporibus dilatatis, lique-

w trzecim ,

f ad is , ebullientibus & flammam

concipientibus, ubi de Pyrome- f i ę dających w ciałach rozpojtrze- tro tam antiquo compl ica to, nionych, Jlopionych, wrzących i quam moderno ad fimpliciorem zapalnych, ja k o te ż o Pirometrów formam re d a do .t ra da b itu r. ^ u n r- konjłrukcyi dawnieyfzey niewygo•

ta

denique ollendet modos inten-

dendi & remittendi adionem ig- lacnioney, traktowano będzie; w nis: ubi examinabuntur camini, czwartym naojłatek, ofipofobach culinae, fornaces tam calofadorias,

quam etiam aliae, variis artibus

infervientes, & quid in iis cor-

kominki,

ligi poflit, u t minor quantitas

combuftibiłium majorem effe-

d u m pro duc at, indicabitur.

B Se-

jz y fpraw ow ać m o g ły , to z do- świadczenia i teoriji będzie p o k a ­ zano.

Sequentur deinde proprieta- N a jłą p i p o tym tra k ta t, o wla^

t e s

l u c i s '& colorum, experimen- fnościach św iatła ikolorow expe­

tis demonftrandae: ubi explana* rimentami dowodzić fię mających, buntur, natura, conftrudio & u- gdzie przekładane będą-; u kła d , fus variorum inftrumentorum, włafności, i używanie różnych in-

quae

in

C ato pt ri ca &D i- Jłrumentów i machin, w Optyce optrica adhiberi folent. Katoptryce i .Dioptryce używ a­

nych.

Poftremó demonftrabuntur Naojłatek, włafności m a g m fu

p r o p r i e t a t e s

magnetis : ubi

experimentami dowodzić będzie:

detur methodus communicandae g d zie także, poda fpojoby udziela-

&

vis magnetic®, nia i pow iękfzania fily magnefo- ttemquae ufus acus magneticae. Wey,

przeftrogi, w używaniu

ig ieł magnetycznych potrzebne.

Opificibus vero, diebus Domi- Rzemieślnikom zaś, w edniSw ię- fiicis&cFellis.exelementisArith- te i Niedzielne, początki Arytme-

meticse, Geometriae & Mechani- ty k i, Geometryi, i Mechaniki da- ca>,

ea, quae & u f u i e- wać będzie, jłofując fię do ich kun- orurn quotidiano, & captui ma- f z t u , ochoty i potrzeby.

xi me accommodata judicabit.

Fran ciscus Na rw o ysz'

Sacrae

Swię- Theologiae Doctor, Matbemati- tey Teologu Doktor, M atematyk

c u s R e g i u s ,

PraepofitusSokolden- f K. Mci, Pleban S o ko ld jh , pu- fis, publicus fublimioris Mathe- bliczny wyzfzey M atematyki Pro­

teos Profeffor: cum ante duos an- fefsor: gdy wedle włożonego m f ę

nos, pro ratione muneris fibi im- z urzędem obow iązku, traktaty

politi omnes tra&atus ad funda- wfzyjlkie do gruntu wyźfzey Ma-

menta fublimioris Mathefeos tem atyki ściągaiące fię , za p rze-

pertinentes, duce clariflimoNe- wodnictwem N ew tona, j u z to z

w to n o, ex ejufdem libris expo- N /ią g , j u z to z Liftów je g o

nere conftituifset, univerfam do- wyłożyć pojlanowił- cala prze-

ćtrinam in decem capita diftri- to naukę na dziejięc częścipo-

butam, & ordine ad finem alfę- dzieloną i p orządkiem do koń-

quendum aptiflimo contextam, ca nayjłofownieyfzym ułożoną, w

i n fuo profpe&u juftis limitibus, układzie lekcyi na ow ze rok, w intra quos lediones fuaecontine­

ren tu r, definivit ac circumferi- psit, verum dum adverteret, di- fcipulis fuis lade potius, quam fblido cibó opus efle, ad fublidi- arios

explicandos, interrupta

peram fuam convertit: ut hac ra­

tione, ad fublnxuora percipienda

in ftr u d io r e s

redderet; inde ve­

nit, ut & anno elapfo Geome­

triam curvarum algebraicarum, ac de calcuio infirutefimali

daret, &

, quae his co­

gnata funt, profequi intendens, pro led io au m materia affumeret.

i° De A q u a t i o n i b u s omnium graduum, variifq; radicum af- fedionibus continuando, ea-

quae

reftant, duce Newtono.

2° De curvis tranfcendentibus, 2 quas inter, cum Logiftica lit aptiffima aperiendae intimae naturaeLoganthmorum,qui aut

nimis tenuiter tyron um, aut nimis subtiliter, Magiftrorum gratia, paffim ab a udo r ibus tra­

da n tu r , cumq; fnmmae &

ceffitatis & utili tat is in calcu­

lo per univerlam Mathefina fint: proin hoc loci. B %

przyzwoitych granica ch, -którenu- bij fię lekcye określały-, za m kn ą ł;

Pofłrzegłfzy zaś w ciągu lekcyi, ze to były przy twarde kęfy dla u- czniów, nie dość iefzcze do ich

ujilnośc fwoję do w ykładania po • trzebnieijjzifch im ebmenta.rny.ch tra k ta tó w , przerywając na czas układu Jwojego ojnowę; zeby tym, fpofobem onych przygotow ał do rozumienia rzeczy trudniejszych.

Z t ą d to pofzło, ze j a k rokupr~e- fzłeg o tra kto w a ł o Geometryi li­

nii krzywych Algebrycznych 1 o kalkulacyi infinitezym alney, ta k roku te g o , z niemi zw iązanych tra kta tó w wykładanie przedjię biorąc, za małeryą lekcy fwoich o b ra ł:

jt° O porównaniach wfzelkiego [topnia i rozmaitey ścian affek- cifi, do końca doprowadzaiąc to, za przewodnictwem N ew to ­ na , co fię przefzłego roku nie- dokończyło. .

0 O liniach krzywych przejłęp- nych, między którem iponiew aż Logijłyka iejł nayzdatnieyfzą

do objaśnienia ifłoty L ogaryt- m ó w , które abo krótko dla p o ­

czątkowych uczniów, abo zbyt wyfoko, dla nauczycielów f a - mych, pofpolicie w Autorach by­

wałą traktowane; ponieważ także logarytm y w kalkulacyi

B- De atq; elementares tradatus zgryzienia doóyrzalych: obrocii

o

3° De Logarithmis: iis facili ne- g o t i o , fi neceffitas urge at , condendis, atq; omni calcu­

lo ad calculum Logarithmo- morum dextre revocando, ma­

gno temporis laborifq; com­

pendio.

4° De applicatione Algebr© ad Geometriam & viciffim: et quidem confiderando relatio- nera aequationum duas quan­

t it a te s variabiles i n v o lv e n ­ t iu m & curvarum Geometrica­

rum reciprocam; Do&rinam lo­

corum: deniq; Conftrućfcio- nem ©quationum linearem, e- odemduce Newtono, perfedo-

re m on um en ti Cartefiani.

Geo r giu s Forstfr

Philofo- phiae & Medicinae Do&or, Aca- deiniarum Caefarese Naturae Cur- ioforum, & Regi© Madritenfis, Societatum Regiarum, fcientia- rum Londinenfis & Hafnienfis, Rei agrari© Cellenfis, Rei ag ­ rari© nec non Antiq uario rum quae Caflellis funt Socius, R e ­ gi® Societati Scientiarum G o t - tingenfi Literarum commercio conjun&us, Hiftori© naturalis p u ­ blicus Profefior. Univerf© fcien- ti® naturalis rudimenta, ad filum compendioli proprii inediti, in-

wjzelkiey f ą i naypotrzebniey- fz e i naypożytecznieyjze, zatym.

3° O logarytmach, i onychlatwym fpofobem , w potrzebie, ułoże­

niu, i o p o d ciągnieniu lufzel- kiey kaiku la cyip o d logarytm i

■czną zu y u m ą pracy czę/to nie- zmieniey i ofzczgdzeniem cza/u drogiego.

4* O przyjłofawaniu Algebry do Geometryi i nawzajem ; a zwłafzcza uważając E kw a cyi;

dwie wielkości zmienne w Jobie zawierających, i linii krzywych Geometrycznych w zgląd do jie- bie w zajem ny; naukę rnieyjc Geometrycznych, na koniec, kon- Jłrukcyą w/zelkiey Ekwacyi w liniach, za przewodnictwem Newtona, który, w ynalazki w tey mierze Kartezyu/za, wy foko podniojł.

J e r z y F o r s z t e r

Filozofii i Me- dicyny D oktor, Akadem ii Cejar- fkiey, Mądryckiey, takoż Towa- rzyftw Królewfkich Londyn/kiego i Hafnienfkiego, Rolnictwa Cel- lenjkiego i Antykw aryufzów wKaf- Jel Towarzyfz, jako też G ottyn- /kiego Korre/pondent, Hyjłoryina- turalney i Botaniki publiczny Pro - fefsor: Mając dawać Lekcie Hi- jło ryi naturalney, całey tey nauki p o czą tki w biegu fzkolnego roku wyłożyć przedjie bierze: używ a­

j ą c włnfnego d z id a dotąd niewy- danego. Ponieważ zaś wjżyjłkich

tra

tra anni Academici curfiun ab- ciał ziemnych podział na trzy kró- folvere conabitur; cura autem o- lejłwa, natury minerów, żywiołów, miiium corporum in tellure ob- i zw ierząt , n a yw ła fciwjzy wfka- viorum dilłributio, in tria regna zuje porządek Lekcyi; zatym o na tu ra lia , fcilicet minerale, ve- krolefhvie minerów nmjprzód mó- ge tabile, & animale, aptiffimum wić będzie: i Ola tego, fu'zto aby ordinem prseledionum vel fpon- od ciał nie organizowanych ru ­ te nobis indigitet: de regno mi- chu i zycia pozbawionych, a przez nerali primo loco pertradandum sama czą/lek attrakccąfpojonych, erit, & quidem, non folum ea nieznacznie do wyzjzego rzędu ratione, u t a corporibus inorga- ciał organizowanych, a zp o m ię- nicis,motu & vita deftitutis, ac dzy tych, od roślin do Zw ierząt, fimplici particularum a tt r a d i o - które w {kładzie fw y m zawilfzemi ne aggregatis, fenfim ad fubtili- Ją nad p ie rw fze , ja k b y p o Jlop- oris fabricae corpora organica, niach m yiifinchaczapo/łępow ała:

atq, haec inter, a vegetabilibus ju zto a b y w w ykładaniu ciał nacu- fimplicioribus, ad animalia,^ u « rolnych, miany był w zgląd na famę magis compofita funt, tanquam nawet pory roku; zimie, g d y u nas per fcalam en tiu m adfcendat natura odpoczywać zw ykła, i kie- mens auditoris; fed etiam u t in dy ledwo które ciała oiganizo- recenfendis corporibus naturali- wane roftią na wierzchu ziemi, bus, aliquam rationem fervemus dawać będzie M ineralogią, uzy- anni temp or um, hyemeque i n wając do demonjlracyi kollekcyi eunte, cum natura apud nos qui- Gabinetu Zkadem ij, lub fw o j ego elcere folet, & corpora organica w ła jie g o : w czajie zas wiofen- vix ulla vigent in telluris fuper- nym, Botaniką Lekcie fwe zaymie, ficie, proficilcamur a demonlłra- zbierane po polach, lafach, lab o- tione corporum foflilium, qua- grodach, i w tę porę j u z kw itną- rum specimina, praeledionibus ce demon/trując rośliny. P rzy w y •

infervientia, in pro m ptu funt, & kladaniu Mineralogii, nie opuści in lithop hy lac io Accademico, dać poznać każdego kamienia, vel proprio adfervantur; verna- soli, kleju, m inety metalu, w la ­

li autem tempore, tranfearaus ad Jności odijłaczające, na próbach expolitionem plantarum in cam- zewnątrz ziemi dobytych, one u k a • pis, s y l v i s , hortifq; jam floren- żując dokładnie; doda oraz to tium. Quod ad inftitutiones wfzyjłko, co do tą d wiadomo iefi, mineralogicas a d t i n e t ,

o p o czą tku

gatunku i

Q m e-

methodus illa e ri t , u t lapidis, falis, bituminis, ac metaJli m i ­ n e r e cuiuslibet, charaderes dia- gno Ai c itr ad a nt u r,& in ipfisfpe- -c.i minibus, e terra vifceribus de­

promptis perpetuo common­

e r e n t u r ; recitentur por ro , quas de ortu cujufvis fpeciei, neć non de immutationibus, quibus, in . locis natalibus expolita efl, huc ufq; innotuerunt: & ultimo l o ­ co indic ent ur p r o d u d a varia «x iifdem speciebus arte chemica, metallurgica vel alia elicita &

compofita, eorumq; diverfl u- fus ad neceflitates hominum. His omnibus abfolutis G e og r ap h r a mineralogie© leviter adumbran­

dae navabit operam; enarrabit, qum.circa conTprgem mtrnndm', garumq; Arata & fifluras a me- tnllicolis explorata fant, quasq;

vocant, theorias telluris, verbo saltem illuArabk.' Botanicas demon Arationes ad du dum Phi- lofophiae bbtamcae Linnaei inAi- tuet, eoq; omne impendet An­

dium, quo magis specierum di- agnofis, juxta leges artis, tyroni- bus illucefcat,plantarumq; p a t r i ­ arum vires medicae & ufus aeco- nomici pateant. Prsemifla claffi- fiqatione animalium; ‘hiAoriarri fpecierum n ot at u dignifliraa- rum, phyAologiam corporis or­

ganici,-tum deniq; generationis theorias, compendiofa m et ho ­ do indicabit.

rozmaitych odtnjanacli, jakim pod-

^ § y aj w fylach Jtvoicli, z połącze­

niem do tego wiadomości,o produ­

k ta ch jozm jch, z tychże gatunków fz tu k ą Chemiczną, M etalurgicz­

ną, lub inną, wyrabianych im iejza- nych, i o użytku onych na p o ­ trzeby Ludzkie. To odbywfzy, do G eograf i miner alogiczneu p rz y - fią p i, i niektóre przynaijmmey g ló - wnieyfze tłum aczyć będzie jcy części, nie opu/zezając dodać, co o Jkładzie, war f a c h i rozpadli­

nach g ó r z doświadczenia maią M ineralogu ci. Tu napomknie o leoryach ziem i , i choć p o k ro ­ tce, wytłum aczyć one i objaśnić f i a r a e f ę będzie. IVBotanicznych

demonjlraciacli, za przewodnic­

twem Linneufza idąc, oto ufilo- wać ma, żeby Uczniowie jego, do rozpoznania rozmaitości roślin, wedle przepisów fM u k i ułożyli f ę , i w onych, ojobliwie za ś tu oyczyflych, wlafności lekarjkicli, albo zd a t- nośći do ekonomicznego użycia dociekali. Nakoniec, w Krolefi- wie zwierzęcym ufianowiwfzy roz­

maite Klafsy, co celiueijfze do- kladniey opifze, naturę ich f ła ­ du organicznego ukaże, i co do ich rodzaju utrzymania f i użyć może, nauczy.

J^osd-

Josephus S a r t o r i s Philofo- Jozef S a r t o r i s Filozofii i Medy- phi® ac Medicina: Doctor, Regi® cyny Doktor , Królewjkiey v> Tury- fcientiarum Academi® l a u r i - nie Akademii Towarzyjz,publiczny nenfis Socius, Publicus & Or- Chemii Prafefisor: w każdy Ponie- dinarius Chemi® Profeffor: Die- d zia łek , Srzodę, Piątek i Sobotę, bus Lun®, Mercurii, Veneris &. Lekcye Chemii i Fannacyi dawać Sa turni, lediones Chemi® & będzie. Cokolwiek fzczegulniey Pharmaci®, trądet. Pr®cipua fa- do hijlonji ja k ie y nauki należy, d a , qu® pe rti nen t ad hiftoriam ma być to wiadomym każdem u, fcienti® cujusiibet, illum latere ktoby j ię z chęcią do niey p r z y - n on debent, qui ejus feienti® kładać zabierał; Prócz teg o bo- hudio fe fe addicerecup.it> pras- wiem, ze Hijłoria wfkazuje czas, ter enim quam, quod hnłoria de- kiedy ja k im ■ pożytecznym wynaUt•

t e / m i n a t tempus, quo u t i l i aliquo zkiem nauka zbogacona była, i invento ditą ta fcientia fuit: id ten iefzcze p o żytek p rzu n o fi, ze, quoque u til ita tis adiert, quem j a k o i w Polityce, ukazuj a c błę- admodum in p o l i t i c i s , quod dy, w które kiedyś p opadli lu- nempe errores indicando, in quos dzie, czyni czytelników baczne- homines i n c i d e r u n t , cautiores m i w ujłrzezeniu. fię ornych. z Te- ledores ad eos vitandos r ed d a t; g o powodu od hijloryi Chemij po- quamobrem hiftoriam Chemi® czjiie, p o czą tek i pojłępowanie ante omnia tradet, in qua, illius oney opowie, nauczy oraz w p o - ortum atque progrefius oculis ujzecimości, co w p i firnach f i aw- subjiciet, generał i indicans modo, niey fzych Chemijłów błędnego quid boni, quidve mali m inligni- znaydujeJię, albo dobrego, orum Chemiftarum libris reperi-

atur.

Quum Chemia circa inyeftiga- Gdy Chemii iefi celem docieka- tionem intim® corporum natu- nie nayjkrytfzey ciał natury, a te- r ®v er fet ur, eaq; aflequi ne- g o dokazać niezdoła inaczey, chy- queat, nifi, in pr in ci pi a , quibus ba rozdzielaiąc na jame pierw ia- ipfa corpora conftant, refol vendo: fik i z których fię /kładają ciała:

ab elementorum examine inci- początkow e zatym L ekd e będą piet, qua? ultimum divifionis ter- 0 Elementach Jamych, czyli po-, minum conftituunt, ad quem ars wfizechnyęh picrwiajlkach , które pertingere poteft; quo circa,phło- rozdzieleniu, kładą ojlatnią gra- gifti, ignis atq; caloris natu* nicę, do ja kiey nauka ta pom knąć

C 3 ram

ram proprietatefq,- exponet, prae- fiy może. W ykładać bydzie o na- cipuas, hac inre, phiJofophorum turze i włafnościach Flogijlu , opiniones referendo, illamq; in- ognia i ciepła naturalnego,(cze- dicando, quae minoribus fubja- gólnieyjze w teij mierze Filozofów cet difficultatibus: aquae dein przyw odząc zdania, a to uka- chemicas proprietates examina- żując, które naymniey ujobie za- bit, novaq,\ exponens experi- zawiera trudności; poczym roz•

roenta, quie recentilfime capta s u n t ad aquam ex elementorum

c z a exp ung end am, quan tum czenia, czynione naypóiniey na u- ponderis ad novam hanc doftri- trzym anie n auk,: ie woda do U- nam ftabiliendam ipfa habeant, nie należy, ja k conf.derabit; tu m de aere deq: wieU m ają w a g i w ^

ieriformibus Inbftantus, q u * rozĄ d i i \ Nct^ pnic m ów ii b (_

G a z doćfcrinam conftituunt, qua „ i

Ch emia poftrem.s his tempori- p o w M rzn,jch, Gazu naukę / U a- bus tanto cum emolumento di B a j a c h , u i r ą chemia za m _ t a t a f u i t , differet: a c d e m u m .d e f UJch aasA w z ta k wielkim p o z y terra generatim drfputabit. tkiem g | na ojlatek<

o

Simpliciorum horum corpo- -

rum i nftituto examine, a dm a gi s fkU dane d a la , p o jla p i do barziey compofita proce det : falinarum fiia d a n y c h , to i c f do fubjlancyi n e m p e subftantiarum, acidarum fo ln y c h , inayprzódkw aśnych, al p r i m ó , deinde alcalinarum, ac kaUcznych p o ty m , z poftremó, ex ntrarumq; combi- tych dwóch

n a tio n e exorientium falium, qui jąceysoU , która N ijaką zowie fię ,

N e ut ri vocantur, generales pro- Ta

pr ietates t r a d e t, a tq ; hoc znajomość wtafności fiab- neutrorum salium examen, ma- (lancy i , niby za rękę prow adzić nu veluti ducet ad examen af- będzie, do poznania zw iązków linitatuillChemicarum.quam do- chemicznych, o których mówić f t r in a m fufeexponet, cardo enitn łydzie obfżernie, j a k o o czyści quodammodo totius Chemicae p ryń cjp a ln ey, Jlużącey za zajady fcientire in ea vertitur. całey nauce Chemiczney.

His i c l u t i primis Chemiasfun- Ten niby fu ndam ent założyw-

da men-

darnentis pofitis , ulterius pro- fz ij; pojląpi daley, a rozmaite grediens, lingula mineralis re- ciała z króle/lwa minerów fp o fó - gni corpora examini chemico bem chemicznym uważając, rozło- fubjiciet, eaque in quatuor claf- ży ie na cztery w ydziały, to iefii fes diftribuet: terrea videlicet, fa- ziemnych, folnych, klei/łych, i lina, bitumiriofa, ac metallica: krufzcowych: roztrząsanie ciał terras examinaturus, incipiet a pierw fzego w ydziału, pocznie od calcarea, ejufque diyerfis fpecie- ziemi wapienney, i wielorakichiey bus, ponderofa nimirum, acma- g a tu n kó w : użytek onych ekono- gn e fia , & ipfarum ulus tam se- miczny i medykalny wys-tiecaiąc;

conomicos, quam m edicos re- ziemi glinia/łey wlafności okaże, cenfebit: deinde srgillacese ter- i j a k arcy dobrze do wielu rze- rae indolem enucleabit, ejufque miojł J lu z y ; naojłatek o ziemi ampliliimum ufum in multis krzeimenijłey, i o zdatności icn artibus oftendet;

demum mówić

dzie.

loco, lilicese terrse naturam, ufuf-

que tradet,

Salium naturam expoliturus, M ając zaś w ykładać naturę

i n c i p i e t ab a l c a l i n i s , t a m

fixis, różnych J o li, pocznie od alkalL- quam volatili: quorum obtineo- cznych, Iłałych i ufotney, d o k tó - d i , atque purgandi faciliorem rych otrzymania i oczyfzczeniała-

m o d u m p r o p o n e t , e o r u m q u e

u twy poda fpnfob, z wymienieniem fus aecónomicos ac medicos; użytków ekonomicznych, lub medy- poftea ad acida mineralia exa- halnych: przyjłąpi potym , do na- minanda tranfibit; de vitriolico u k i o kwafach mineralnych; o primum difleret, modum, illud w itryolicznym nayprzód mówić obtinendi minoribus sumpti- będzie, oraz o fpojobie nabycia

b u s ,

exponet, ejus indolem e- iego m m eyfzym kofztem: wła/no- xaminabit feparatim pr i m o , ac ści je g o uważy w Jamym p rze z poftea illud combinans cum Jię nayprzód, po tym kombinując phlogiflo , cum terris, cumque g o z flogijłem , z ziemią rozmai- alcalinis falibus; corporum in- tą , i z folam i alkalicznem i, a z de nafcentium naturam ufufq; tey miefzaniny wychodzących ciał aeconomicos, ac medicos expen- wlafności, oraz

ekonomi- d e t ; poftea acidum nitrofum czne, lub medykalne, ukaże; da- foluin e x a m in a b i t , ,ac varias il- J£y kwas fa letrza n y czyjły exami- lius combinationes, cum terris nować będzie, oraz różne mipfza-

D &

& alcalinis subftantiis: atque ibi Nitri conficiendi methodos referet, iliamque indicabit, quae ab Academia Parifina noviffime recepta fuit; ufum Nit ri in arti bus, ac in medicina exponet. Dif-

c u tie t deinde acidum marinum : expofitis modis illud e li ­ ciendi ejufque natura examina­

ta, cum terris omnibus & Tali­

bus alcalinis combi nab it , ac neutros exinde ortos fales, eo­

rum prop ri eta tes , ufufque ex­

pl ana bit , atque prefertim falis c o m m u n i s / c u j u s ob t in e n d i di- verlos proceffus e x p o n e t , qui diverfis in regionibus locum o b ­ tinent . Aci diB ora cis naturam e- x-amiuabit, eodemque modo, ac caetera memorata acida, cum ter ­ ris omnibus, atque alcalinis conjunget, haecconnubia expen det, eorumqueufus. Salium mi- neralium examini finem i m p o ­ n e n t experimenta circa acidum fpathicum c a p t a , tam folum, quam cum terris, atq; alcalinis unitum.

A g e t deinde de bituminofis subfiantiis , quae vel a fubterra- neis ignibus originem ducunt, quemadmodum fulphur, quod i n locis vulcanicis plerumq;

re p e r i tu r , vel ex interioribus

niny lego z ziemią rozm aitą, i z alkalicznemi Jul)flancy a mi.. Tu mając mieyfce mówić o fpofobach robienia Saletry , poda ten, k tó ­ ry od Akadem j P aryjkieyprzyję­

tym b y ł: u żytki także iey lurze- miojłach i medycynie wymieni.

N auka o kwafie mor [kim pośled- niey nafląpi, a po ukazaniu fpo- Jobów robienia je g o , i należy­

tym roztrząłnieuiu natury, z r o z ­ m aita ziemią i Jolam i alkalicz­

nemi kombinować go będzie: a nijakie z tąd wynikłe sole w ytłu ­ m aczy, nauczając om j.h włajno- ści i rozmaitych użytków; miano­

wicie zaś soli po fp o litey, ktbrey robienia fpofoby różne poda, ja k ie Jię w rozmaitych krajach używ a- ią. Kwa fu boraxowego naturę o- p ijze, i tym że JpoJobem ja k k w a - J y in/ze, z różną ziemią i alkali­

cznemi solami miejzać będzie, za- Jłanawiaiąc Jię nad rozm aitą ich kombinacią, i użytkam i. T raktat ten, o Jolach mineralnych, kończyć będą doświadczenia z kwafem fzp a to w y m , mające fię czynić, juz, to bez zm iefzania, ju ż t e z przym iejżaniem rozmaitey ziemi

i soli.

N a jłą p ip o tym nauka ofubjłan- cyach kleijlych, biorących p o czą ­ te k , albo od podziemnych o- gn ió w , ja k o to: Siarka, która Jię nayduje częfłokroć na mieyfcach wołkami blijkich: także o JiibJlan-

tellu-

telluris penetralibus effodiun- cyach wykopujących fię z ziemi, tur, cujufmodi funt: Ambra, bi- ja k o to. Am bra, kley lieb ra yfii, tumen Judai cum, Gagas, carbo Gagas, &c. tych /kładu dochodzić fofiilis &c. eorum originem ope będzie p rzez chimiczną

chemie® analyfis i n d ag a bi t, oraz u żytki onych rozmaite ekono- nec non diverfos ufus tarni n ar- miczne i medykalne opowie.

tibus, quam in medicina expo­

net.

Tandem ad metallicarum sub- N a ofłatek, uda fię do fubjlanafi ftan tiarom examen procedet, ea- metaUicznychl których wtafi o ,c i rumque generalibus proprieta- p o p o lite w ylo zyw jh j, p rz y fi u p i tibus expofitis , aget de vena- do nauki o przygotow aniu żył me- rum metallicarum excoquenda- tąllicznych do topienia , ukazu- rum praeparatione: de ratione il- ją c spo/ob topienia onych w p ie ­ le,mm excoquendarum in fornaci- cachpofpolitych, imiftmiiei>fi y i, bus vulgaribus, & concamera- z potrzebną infirukoyą o nuifiy- tis: de machinis, quibus ventus nach na dodawanie wiatru pie- in fornaces infpiratur: de purga^ com: o czijfzczeniu i o oddiie’a- tione & fecretione metallorum, liium etallów , oraz o nalzytipn w deque op tim a rei metali ic® ge- tey mierze obity M u fię ; cow fzyjl- rend® ratione: qu® omnia fimul ko razem wzięte, Jlanowi naukę funipta , metalturgicam artem osobną Metnllurgii; ktbrey te po*

c o n f i t u u n t , Generalibus his wjzechne początkow e, przeŁozyiu- metallurgicis notionibus prae- J z y reguły, objzerniey poda fpo- mifiis, fufius adhuc artificia ex Joby, ja kien ii każda żyła k r u fz - ponet, quibus fingul® ven® me- cowa topiona, i oczyfzczana być tallicaseliquantur,purificantufq; może: przydaiąc do tego naukę, ubi fingulorum metallorum pro- o włajnościach każdegofzczegul- prietates feorfim expendet, rao- nie kru/zca, i o Jpofobie, ja k im dumque quo fe fe g e ru n t, cum fię o n e , albo z jobą, albo z kiua- inter fe mixta funt, vel cum aci- Jami alkalicznemi łączą. Tonie- dis diverfis, atque alcal in is; waz zaś z niektórych metallicz- quumqueex aliquibus metallicis nych fubjlancyi, wiele i nader jku- fubftantiis multa, ac magn® vir- teczne lekarjlwa robią f ię , a tutis remedia parentur, pr®fertim mianowicie z Merkuryufzu i A n- ex Mercurio atque Anti mon io ; tymonium, za ty m p ró c z tychpre-

pr®ter aeconomicas metallorum, paracyi metallów i pułm etalów ,

D Z atque

atque femi-metallorum praepara* które ekonomicznemu jłd z ą uzy- tiones, ufufq; de iis quoque aget, waniu: o tych nawet mówić bę- quas in officinis pharmaceuticis d zie, które w Aptekach mieyfce proffant, ac medicae arti au- m a ja , i lekar/kiey nauce ja k ą ś xilium aliquod praebent: caute- pomoc czynią: daiąc przejirogi, las tradens, quibus aegrotanti- ja k ie g o gatunku chorum od rof- bus a prudenti medico exhiberi tropnego medyka maja hjć d a - debent, u t p r o f in t , non vero le- wane, aby pom ogły,nie za ś za fzko-

dant. dziły.

Quum

medicatae o p ti- Ponieważ wodij medykalne, mos, in chronicis prefertimmor- przedziwne częjłokroć

[ku-

p e

efTećtus,

tk i w

, ojóbliwie chro- ptereaque valde i n t e r f i t , ea, niczmjch, p rzeto należy nieod- quae recondunt corpora, probe

te ciała, z któremi nofcere: earum examen & mo- one Jązm iefzane: uwaga nad nie- dus illas arte p a r a n d i , ubi na- m i, i f z tu k a onych robieniav, turales defunt, appendicem re-

na naturalnych [chodzi, bę-

g n i m i n e r a l i s

conffituent: probe

zamknieńciem tra kta tu kró- namque ipfarum naturam per- lejlwa minerów: n ik t albowiem fpicere nemo potell, nifi in re-

poznać onych gni mineralis fcientia egregie na tu rę, Jkoro w nauce mineralo-

fit v e r f a t u s .

giczney nie będzie dojkonale wy­

ćwiczony.

Sepofitis proprietatibus cor- p 0 wyłożeniu włafności ciał pornra regni mineralis, gradum krolejłwa minerów, przeydzie do faciet ad examinanda organica roztrząsania ciał organizow a- corpora, incipietq; a yegetan- n y c h , poczynaiąc od zió ł i ro- tibus, u t p o t e , quorum fabrica ś l i n , których jk ła d iejł projłfzy fimplicior eft illa animalium, niżeli zw ierzą t: uwagi pierwfze Ini tiu m Itaque fumet ab examine będą nad Jo ka m i wodmjłemi ro- succorum aquoforum communi- ślin p o fp o lity c h ; poślednieyfze um p l a n t a r u m ; aget dein de o częściach p rze z extra kt doby- extra&ivis vegetantium parti- wać Jię tnogących; dalfze o ex- b u s , deque extra&o - refinofis: trakto-zyw icznych, o solach ijło- dilferet poftea de falibus eflen- tnych, i fokach im właściwych, tialibus; deinde de fuccis illis które cukrówemi zowią. Gammy propriis, qui faccharati vocantur, i śluzy p o tu m , oraz z innemi zy-

Gura-

Gummi poflea ac mucilagines ex am in a b it, ac partem vegeto- animalem triticeorum femi­

num ; de oleis sermonem habebit ungvinofis, concretis, effentialibus, atque ibi de Cam- phora fufe differet: poftea de fpiritn redore, dequerefmis m ul ­ tiplicibus, atque gu m mi refino- fis fubftantiis, de terreis primo ac deinde de coloratis p l a n t a ­ rum faculis a g e t : quo in loco, de illis i n te r has poftremas, quae tindorire arti inferviunt, earumque parandi ratione, ana- iifx inftituta ve g eta n ti um , ope menftruorum folventium, ad i l ­ lam progredietur, quae ope ig­

nis immediate illis app lic it i fit, exempla in medium adferrens e diverfis vegetantibus s um p ta , quorum charaderes chemici di- vcrfi i uter se funt.

Poftquam examinaverit vege­

t a n t i a , quemadmodum a natura nobus fponte ex hibentur: m u ­ tationes illas confiderabit, quas in diverfis circumflantiis fube- u n t , quseque ab ipforum n a t u ­ ra omnino de p en de n t, fermen- tationem nimirum magnam, i l ­ lu d naturae i nft ru m ent um , cujus ope deftruuntur organica c orpo­

ra, aliaq; vitam obtinent: tres diverfas fermentationis fpecies, vel fi mavis, gradus, feorfim exa­

minabit, atque uniufcujufquepro-

iviolo

Z wierzę cerni częściam i

matery ą lekcyi bpda

oleje ta k ­ że rozlicznego g a tu n ku i denomi- nacyi, z dodatkiem objzernym o kam forze, o J p ir itu fie , o żyw i­

cach wielorakich, i gum o-żyw i- cznych subjlancyach, ziemnych, p o - śledniey o kolorowych roślin so­

kach : fzczegulniey zajłanowi f ię nad tem i, które fa rbierjkieyfztu- ce fiu ż ą , gdzie p o d a rozm aite in- Jłrukcye chemicznego z niemi o- beyścia fię i preparacui, które iu ż to p rzez menjlrua, j u ż to p r z e z ogień dzieją fię , czyniąc doświad­

czenia na ziołach i roślinach, zgo- la m iędzy fiobą różniących fię co do charakterów chymicznych.

Uważywfzy pilnie żywioły w ta kim Jłanie, w ja k im ie Jam a nam wydaje natura, zaflanawia- j ą c f ę nad odmianami tem i, k tó ­ re w różnych wydarzała f i ę oko­

licznościach , i które od fa m e y o- nychże natury zawijły, ja k o to:

ferm en ta cia , owo dzielne natiiry narzędzie, za ktoregą pom ocą, nifzczą f ię organizowane ciała iedne, a drugie życię biorą. IV Tym mieyfcu w ykładać będzie trzy różne ferm entacyi gatunki,

czyli fio p n ie , i każdey z ofobna

E d u d a

duda. incipiet a fpiritu- Jkutki. Pocznie najprzód o fp i- ofa, regulas tr a d e n s , quibus ritusoweif, podając reguły, ja k ipfa regi debet, in preeparatio- f i ę z nią obchodzić w robieniu ró- ne diverforum liquorum spiri- żmjch likworbw spuitusow ychfia- tu of o ru m , ceu v i n i , cerevifiae koto w ina, piwa Spiritus

&c. Spiritum ardentem ex zapalny'Z nich w yprow adzi, i o ipfis eliciet, ejufque modum fe zgadzaniu f ię lego rozm aitym , fe habendi cum omnibus mine- ze infzyjlkiemi ciałami króle/lwa rai is atqae vegetabilis regni minerów ' i iywic&ow nauczy;

corporibus expendet: ubi de a-' mówiąc o wodach d.flflow anych, quis diftillatis , spirituofis, spińtusow ych, i o tynkturach,•

dc que tinćluris, quae in offici- ja k ie w Aptekach robić fię nis pharmaceuticis parari folent, zw ykły do potrzeb mędykalnych:

jad medicos ufus, differet’, nec nieopuści namrenić nieco o lakie- frleutio praeteribit, vernices lic- ra ch , JuJzących, d j których fpi- c a t i v o s , u t i vocant, qui vini fpi- ritus w inny, i niektóre żywice ritu, & relinis quibufdam pfae- wchodzą; p o c z y m za fanow i, fię parantur, ad ufus ©eon o mi co s: nad innym fermenta cyi fpiritufo- aliud dein fermentationis fpiri* wey produktem ; to tefl tartarum, t uo fe produftum, tartarum nem- i nad rózihaitemi jego preparacy- pe , ad examen revocabit, ejuf- dm i w medycynie; poślednie mó- que multiplices praeparationes wic będzie o ferm entaaji kwaś- in

medicos: fermentationem n ey, ucząc: j a k f i ę zg a d za ocet acidam poftea examinabit, mo- z ciałam i kró lefw a minerów, i dum, quo acetum fe f e g e r i t c u m żyw iołów : ja k rozm aite apteczne corporibus regni mineralis , miejzaniny, za pomocą oclurobią ac vegetabilis, ac varias pharma- f i ę , i j a k i iefi onych w medycynie ceuticas compofitiones, quse o- użytek. Zakończy ten tr a k ta t pe aceti f i u n t , earumque in me- nauką, oferm entacyi gniley, ipo- dica praxi ufum edocebit: Bre- daniem różnych sposobów robie- vis tandem de put rid a fermenta- nia rozmaitych gatunków m ydła, t ion e fermo, vegetabilium fub- j u ż to w ekonomice, ju ż to w me- ftantiarum examini fmem impo- dy cynie potrzebnych.

n e t : ad calcem vero hujus tra&a- t u s , edocebit modum conficien­

di faponem, qui apud artifices i n ufu eft: dein parabit fapones

aci-

acidos, atq; Stari'ej anum, quia- medicis adh ib en tu r, eorumque ufus in morbis oftendet.

Tandem ad compofitioris fa- Nakoniec p rzyfl api, doroztrza- tricae jn rerum natura corpora, Jania ciał zwierzycyth w /kładzie nimirum ad animalia examinan- swoim za w ilfzyc h ; . Chymicznym da proficifcetur.fanguinem primo jpofobem , nayprzód krew uważy , loco chaemicse n n a lj l i subjici- i j e y wielorakie Jkladające części, et, ejufque diverfas componen- ta k ie lim fy i czyści fibrowe: da- tes partes, ceu lympham, acpar- leij z a ja n o w i J y nad mlekiem, i tem fibro l a m : laćtis poftea exa- kwas z niego wyprowadzi od men infiituet, acidum ex ilio Scheela w ynaleziona, a tra ktu - educens, a Scheele mox inven- iqc o tłujłości, podobnie kwas z tu m; deiu adipem examinabit, niey odłączy p rze z Creia w o j a - acidum quoque ex illo eliciens, tnich tych czajech ud kryty, zdo- a Crell poftremis his tempori- daniem potrzebnych w iadom ości, b u s , repertum: ac poftea bi- o zotci i ley kam ieniu; tr a k ta t lem & calculos bili ares, inter 0 czyśaach płynnych Zw ierzy- liquores animales, urina? exa- cych , zam knie wiadomością o a- men , ulti mu m locum tenebit: ry m e , daiąc tam nauky o soli, ubi de file microcofmico a Mar- mikrokozmiczney p rze z Margrafa g r a f i n v e n t o , atque de acido odkrytey, i o kwa J e p rz e z Prouft perla to, a F,ouJ recens, detećlo wynalezionym: tudzież o F osfo- a g et : phofjaori K unkehani pro- r z f Kunkeliana, który J y z u r y - ceffum exhibebit, qui ex urina ny robi, i o wlajnościach kwa fu extrahitur, atque acidi phofpho- Fosforycznego: a gdy o ludzkim rici proprietates examinabit, odnuocie mówić bydzie, w raz o Stercoris hum ani examen infti- Fosforze Hombergh namienić nie tuet, ubi de phofphoro Honiber- opuści. Na/łypnie czyści n iiyk- g li verba faciet. Partes molles kie zwierzyce, ja k o to: w iązy, animalium, uti ligamenta, ten- ścią g a cze, Pleiuki, M u fzk u ly , dines, membranas, mufculos, C hrzqjlki, p o d examen Chymicz- cartilagines, examini chemico ny weźmie, dla odkrycia p ier- su bj ici et,

prin cipia n u d e t, w iajkow ych p rin cip ió w , z k to - quibus ipfa conflant: ac finem rych J y one r o d zą : i cały ten legno animali i m po n e t, folida- tra k ta t kró lejw a zw ierzycego, rum partium, id eft, olfium exa- zamknie roztrząśnieniem m iąż-

E s mine

inpn , e quibus pho lphorum e- fzijcli czyści, to iefl ko ści, w y- d u c e t , methodum a Scheele prow adzając z nich Fosfor,

paucis abhinc annis inventam dle sposobu niedawno od Scheela fequens; omnium autem anima- wynalezionego, o ra z w fzyfikich lium partium ufus aeconomicos, zwirzycych czyści preparacye,

ac quae medicis uiibusr defti- konom icznym lub medycznym p o ­ n a n tu r, praeparationes, fuo lo- trzębom fiu z ą c e , na fw o im miey-

expo net : exprimentis tan- fcu w y ło ży , w fzyjlkie wzmienio- quam neceflario fulcro, quo ne tra k ta ty, i całą nauky fw o jy ,

f u b d u f t o

(cientia t o ta manca & ja k o na gruncie ja k im , na do- clauda evadit, pr®lediones hu* świadczeniach za z a d z a ją c , bez cufque memoratae in n ite n tu r. 'których jła h ą i niedoflateczną ca-

*le byłaby.

A n d r e a s S t r z e c k i , S.

Theo*

S. Teolo- logi® D o d ó r , Collegii Phyfici g ii Doktor, Collegii Phy f ci Pre-

P rsefes,

Canon icuś Li vonienfis, z y d e n t, Kanonik In fa n t/k i, A - Re giu s Af tronomus, & Aftro- jłronom f . K. Mci, i Aflronom ii nomi® publicus Profełfor: In publiczny Profefsor. Lekcye fw o - l ed i o n i b u s fuis, quovis Die Lu- j c w każdy Poniedziałek, Srzody, nae, M e r c u r i j , & Veneris infti- i Piątek dawać fy m a ią c e , tym , u- t u e n d i s , eum t en e b it ordinem, loży p orządkiem , j a k i do p o z y • qui difcipulorum u t i l i t a t i , ca- fPn U czniów , ze wzglydem na pa citatis eorundem habita ratio- {cfi zdatność naylepiey p rzyp a - n e , magis accommodatus vide- dać bydzie. N a fa n iy m p o czą - bitur. I n i ti o praemittet Trigo- fk u da Trigoncm ctrią sferyczną, n om etr iam Sphaencam, cum do- z nauką o sferze, p rzyłą c za ją c , d i i na de Sphaera : quibus adjun- do nich kró tką teoryą, i p r a k ty - get succi nda m theoriam & ky G nom oniczną; [koro ucznio- praxim Gnomenic®; ubi vero wie w tych pierwiajłkowych tra- horu m elementarium t r a d a t u - ktatach zdatność fw o jy u k a żą , um n o t it i a i n n it i a t o s viderit pojłąpi do sarney AJlronomij: w difcipulos: ad ipfam Aftrono- dawaniu którey fposóbproblem a- miam gradum faciet, i n q u a t r a - ty c z n y ,.z ć}oświatczenia, nad in ­

methodum problemati- neprzenofząc, wfzyjlkie rozdziały, cam caeteris praeferens, fuaelcho- którem i f i y zupełnie tey nauki 1® magis convenientem, fingu- principia obeyinują, chcąc one la capita, quibus univers® A - ja śn ieyfzem i, ja k o te ż do zrozu-

flro-

fironomi* principia c o n t i n e n ­ tur, quo magis c l a r a , intelJigi- bilia & memoratu facilia r e d ­

dat, in problematum feriem ita ord in abi t: ut a humiliori­

bus, feu i u t e l l e d u facilibus* ad diilicjliora et ardua, per quos­

dam quafi gradus, difcentium conntus elude tur. Ideo primo venient problemata, quae addef- criptionem univerfi fyftematis mundani generatim, & fingilla- t n n , quae ad motum Planetarum eorurnq; periodos pertinent: his subfeq^ientur alia,quorum fblutio per, trigonometriam solam, fphse- ramque abfolvitur; poft illa, quae elementarem Aftronomise par­

tem

ab obfervationi- bus dependentem: ultimum tene­

b u n t locum, & quafi agmen clau­

dent problemata,

Planetarum primariorum relata,

Josephus Langmajer Philofo-

phiae

& Medicinae Dodor, Patho- Iog rae, Materiae Med icae, &Praxe- os Profeffor Publicus; Tertio h o c , quem a u fp i c a b i t u r , prae- led io n n m lirarum curfu, eafdem primum,, quas jam per bien ni­

um t r a d a v e r a t , magni Bóerha- vii inftitutiones Pathologicas breviter in memoriam revoca­

b i t ; tum vero Therapeuticseut cum maxime inhaerebit, in qua, ordinatis

sjftema,

mienia i zatrzym ania w pam ięci łatwićyfzem i uczynić, na proble­

m atu ta k ro zło ży , izby niezna­

cznym od nizfzych i Łatwiey fzych, do wyz/zych i trudnieyfzych p o - Jłępkiem, ujilowaniu uczniów do­

p o m a g a ł. 1 dla tego w pierw- fz y c h problematach da f ę poiufze- chne opilanie Ś w iata, i jzczegul- nych je g o części, tudzież obrotu peryodycznego Planet; po tych na/łapią inne , których rozw ią­

zanie dzieje f ę p r z e z Jam ą S fe ­ rę , albo Tnjgonom etryą sfery*

c z n ą ; daley te, w których f ę E - lementarna część Aflronomii, na obfenuacyach ząfadzona, zawiera:

ojlatecznie póijdą owe, w których f ę , pryncypalnych P lanet Teorya

zam yka.

Józee'

F ilo zo f i i Medycyny Doktor, Patologii, ma- teryi Medyczney i P ra kty ki Pu­

bliczny Profejsor; Rozpoczynaiąc trzeci kurs lekcyi fw o ich ; n a f a ­ jnym ich lu ftęp ie, też fam e W . Boerhawego Patologiczne injly- tucye , które p rze z la t dwie w y­

k ła d a ł , kró tko uczniom swoim ponow i i przypom ni : całą p o tym u fln o ść fw oję obróci do Terapeu * ty k i, w którey ufzykowawfzy nay- p rzó d Jyflem atycznym p orząd-

£ m or-

morbis, caufas f i n g u l i , feorfim Hem wfzyjlkie choroby, p rzyczyn rima bit ur, & ad erutam quamq; onych dochodzić i j a k a ka- adaptando c ura tio ne m , 'Hippo- zdey ku ra cja dna f i u ż y ć

lub cratica fimplicitate, m edendi leczenia f p o fó b

p ro fla i ja s n a met ho d um demonllraturus eft. demonflracyą decydować będzie;

Hac ratione eJuceicet, ut i pro co wiele do objaśnienia uczniów rati one caulae, fingulus quifq; pofluzy: w tey praw dzie, że ja k morbus variam faepe, imo oppo- ta ż fa m a Ćzęfłokroć choroba, dla fitam fibi curationem poftulet: różnicyprzyczyn, fó ż n e y , owfzem Jt a u na m ea nd em q ; femel adópta- przeciwney, potrzebuje kuracyi:

tam met hod um m ed e nd i, in ta k nigdy Leden ja k i ulubiony ku- pluribus diverfis, a u t omni p k - racykfposób, fiu ż y ć nie może w ie

ne morborum genere, nunqua m lo n iró żn y m , ani w fzyfikim cha-

p o f f e

convenire; fen quod idem robom ; albo, co na to ż fam o eft: nec medicinam, nec me- w ychodzi, że niema/z ani tekar- dendi methodum dari polle u- fitwa , ani fp o fo b u leczehia p o

mverfalem: fed omnem i n cu- w fzechnego

ale cale \u leczeniu rando felicitatem, a non inter- powodzenie za leży, nayprzód od r u p t o ftudio,

confummato ju- uftawicznego w tey fz ta c e ćwicze- praćtico dependere. Pri- m a fię , p o ty m od praktycznego mum h o r u m e f t , q u o d A u d i t o - zdania; do p ierw fzeg o , każdy z n b u s sufficienter commendari Uczniów z przekonania brać f ię n e q u it ; alterum lar gientur tem- p o w in ie n , drugie zc z a fe m id o -

p u s , &

exercitium. Świadczeniem przyidzie.

Pro feliciore captu, & majori Dla latw ieyjzegopojęcia i wię- emolumento, materia Medica, kjzego Uczniów p o żytku , p rz y lą - ap plicata eidem Therapeutic® CZf m aten ą M edyczną, fiofując interferetur: Jam veró Le&iones o n ęd o Tem peutyki. Lekcye za ś luas inftituet, quovis die Lun®, fw o je dawać będzie w każdy Po- Mercurii, Veneris & Saturni niedzialek, Srzodę. Piątek, i So-

horis matu tin is . l o t f z r m a ^

m

S t e p h a n u s

Bisio Philofophi®

Filozofii i Me-

&

Medicinae Doftor, Regis Po- dycyny Doktor, Medyk i Konffi-

Ioniarum Medicus

Confiliari- Harz f i K. Mci, Fifiologii i A n a -

u s , Phyfiologi®

Anatomia? tom ii publiczny Profefsor. w Po-

Pubiicus Proleffior, Diebus Lu- niedzialek

Srzodę, Piątek i So-

nae, Mercurii, Veneris, & Sa­

turni horis m at u t in i s, in t h e ­ atro Ana tomic o Yilnenfi Lecti­

ones suas Ana tomicas &. Phyfio- logicas inftituet. L aur en tii Heifteri Anatom icum compen­

dium ad An at om iam tradendam:

& Primas lineas Physiologicas A l b e r t i HaJleri a Weisberg e- mendatas & a u d a s , ad Phylio- logiam explanandam, in suis prae- i e d i o n i b u s fequi f tatuit, & i m i ­ tari ftudebit; Quamobrem fe­

rio monet & hortatur, u t horum prsefertim fcriptorum, A n a t o ­ micos & Phyfiologicos labores domi perlegant d if c i p u li , tu m maxime, cum ProfelTor A n a t o - miam vel Phyfiologiam publice ipfos d o c e b i t

Praeledionum ordo, & M e t h o ­ dus eas tradendi eadem

no erunt Profeflori, ac in Pro- f pedu anni nupe*r elapli fatis diffufe d efcrip ta: quem or d i ­ nem , ac methodum religiose te­

n u i t tenebitque ta m d i u , donec meliora ipli occurrant.

Expolitae nuper l e d io n um m a ­ teria' non habet quid addat, ni- fi ea quae ex reeentiffimis libris excerpferit, vel quae ipfe c o n ti ­ nua meditione & praxi didice­

r i t : haec autem omnia a u d i t o ­ ribus fuis can dide, fine fuco &

invidia, ubi fe fe idonea obtule-

botę, zrana, w Sali A natom ici- ney, Lekcye A natom ii i Fizyotogd dawać będzie. W wykładaniu pier- wfzey, używać i naśladować po/la- nowił, dzielą Heiftera p o d t y tu ­ łem Compendium A oatomicum:

a w d ru g iey, dzieła Hallera, Primae lineae Ph yfi oIo gi ca? p/ W P. Wizberg popraw ionego ip o - mnożónego. Dla czego, mocno życzy i zaleca, aby wzmienionych Autorów p i f ma Anatomiczne i F i­

lo lo g ic z n e , z iiwgą i pilnością od uczniów czytane byty, zw ła- fzc za kiedy na Publicznych lekcy ■

(ich w ykładane będa.

Porządek lekcyi, i dawania

nych sposób, zachowany będzie tenże f a n i , j a k i w układzie lekcyi na rok p rz e fzly dość fzeroko byt przełożony, i bez odmiany do tą d zachować go ma, piikiby co le- p fze g o z czajeni tu tey mierze nie-

doflrzegl.

Do wymienionych na lekcye materyi, nic niema coby d o d a ł, chyba to, coby f ię mu naleść w naynowfzych p fm a c h nadarzyło, albo coby famemu doświadczenie i p ilna uwaga podać m ogły. A to w fzyjlko uczniom fw o im [zcze­

rze i z chęcią objaw i, naym niey- ,

F s rit

ń t

fz e y , ja k ie f e m upodadzą, okoli- re feilinabito czhości nieopufzczając

do nale­

żytego onych objaśnienia

Ch irurg :'fe-

B r i o t e t ^

merit: in Academia Chirurg: [tuzony, w A kadem ijC hir: Pary- Parif: Pubiicus Anatoma® De- Jkiey, JDemonjlrator A natom ij i monftrator & Ordinarius opera- ProfejsoroperacyiChirurgićznijch;

tio nu m GhirurgicarumProleffor: we dni lekcyom wyznaczone, cza/n in e u n t e hyeme AiebUsq; defig- zim y, przed f e biorąc zupełny kurs natis, completum curfum opera- operacyi Chirurgicznych, rozpocz- tion um Cbirurgicaium explana- nie g o od w ykładu teoryi kazdey turus, inchoabit a theoria cu- choroby w fz c z ę g u ln o ś d , i ukaże j u s l i b e t morbi spe cia tim , indi- fpofoby leczenia o-mjch, przyw o - cando peculiares cura nd i me- dząć Adam a naylepfzych w tey thodos, ju x ta sententiam o p t i - nauce Autorów- Po tym traktu*

morum hac in re Au th or ui m cie początkow ym nafiąpi d ru g i:

Huic pr®liminari traćŁatui, ad- o regułach, które w każdej ope- ju ng et alium, de regulis in qua- racyi chirurgiczney , ta ko ż p rze d libet operatione Ch in r/g ic a ob- m ą i p o niey, zachować f e powia- fervandis, quae yel ad appara- net

t u m , vel ad ipfam p ra x im , yel ad ea, quae praxim confequun- t u r , pertinere poffunt.

Quibus ab fo lu tis ; poft fuc- Ty m at ery ą zakończy wfzy, Ba cin&am narrationem de origi- kró tką hijłoryczną wiadomość o ne & progreffu Chirurgiae, Tub- p 0czątkach i wzroście Chirurgii:

fequetur feerio , qu® quinque H órey,, przy/łu p i do p ią d u co n ti n eb i t fpecialiora c a p i t a : głów m eyfzych czyści , na które de Synthefi scili cet , qu® u n i t Chirurgia dzielifep o (p o licie: ja- id quod eft diyifum: de Dierefi He są, SynthefisA kto ra łączy co alterum , qu® d i y id i t , quod eft f e rozdzieliło: Dierefis, która roz- n o n na turaliter unitum: tertiura ,dzielą, cofie nienaturalnie łączy:

de E xerefi, quae excludit corpo* Exerefis , któ ra wyimuje czyści ra heterogenea & partes super- d ziH e i przybyłe w ciele lu d zkim : fluas i n corpore humano: quar- P rothefis, która dodaje co ciału

de Prothefi, qu® addit cor- braknie: Taxis naoflatek, uczaca

pori

p o n id, quod illi deficit; quin- wprowadzać części wnętrzne, k tó - tura denique de T a x i, quae do- re zejw ojego wychodzą mieyfca, cet introdu&ionem partium in- j a k o n. p. ruptury. Po w yłojeniu ternarum i fua loca, e quibos namienionych dopiero części Chi- fuerant dimotae, ficuti Herniae rurgii, przyjłapi do nauki o ra-

&.c. A b his gradum faciet ad nach w ogólności nayprzód, a po- traćłatum de vulneribus primo tym w jzczegulności o ich g a tu n - genera„im, dein Ipeciatim de e- kack i przyczynach; o fpofobach orum varietate: tandem de cali- leczenia i łączenia ran; ta k o ż o fis & medicamentis adhibendis, bandażach, Jzw ach Gtc.

nec non de modo uni onis: uti de fafciis, de futuris &c.

Pro ulterioribus vero lećfcio- JVczafie dalfzym lekcije najtę- Dibus sequentia alTnmit capita. pne będzie dawał*

P u m o ,

de morbis externis ca- Naprzód O

zewnę- pj.is, de tumoribus fcilicet in- trznych g ło w y , o nabrzm iało- f a n t u m , quibuscum ji nafcun- Jciach g łow y niem ow ląt, o pu.‘

tur, de Hydrocefale, & diliini- chlinie i rozw ieraniujię c za fzk i, one offium cranji; de vulneri- o ranach, flłuczeniach; o różnych b u s , contufiouibus; de variis extraw azacyachpod,i nad złącze- extravafationibus, fub & fupra n iem jię ( Aponevrofis: ) m ufz- Aponevrofim mulculorum Iron- kułbw ciemienijlych, i od tyłu, ta li um & o c c i p it a li u m , sub głow y idących, p o d błąką nad dura matre, fupra cerebrum; de m ózgow ą i na m ozga fa m y m : o iiJius commotione, repercufiio- m ozgow ym w zrufzeniu,o złam aniu 11 e ; fraóuris fimphcibus & rozm aitym , oraz oJpoJobie użycia complicatis & de applicatione Trepanu,

3 re pani.

-2d°. De morbis Palpebra- sdo. O

powieków, o rum, de Hydropifi,Paralifi, Tri- puchlinie,paraliżu; o rozdwojeniu t i a f i , feu duplici ordin® cilio- Jię i zawróceniu fię onych; o Oftał- r u m ; de inverfione palpebra- m ii suchey zapaloney, o wrzodkach r u m ;d e ophtalmia ficca inflam- blanki zwaney Cornea, o jłlu c ze - m a t o r ia ; de ulceribus corne®; niu oczu, o wypływaniu humo- de contufionibus oculorum; de ru kryjztą ło w eg o , o rozm aitych exitu humoris cryflalJini; de va- gatunkach ka ta ra kty i operacy- r n s specrebus catharad®; de o- ach oney;na koniec o fjłu le łzaw ey

G pe-