W sprawie transgresji eocenu w pienińskim pasie skałkowym Polski

UKD 551.35.061 :55L. 781 :5511.:1

'43 .4:~52.14 :s51.243.3(438.3U-il3)

Wacław SJJKORA

W ^sprawie łransgresiieocenu w pienińskim · pasie skałkowym Polski

Badania w

pienińSkim

pasieskal'kowym

!prowadziłem

dorywczo w la- tach ' 1i95'9 do

,

1961 oraz w 'latach '1'965-1'96'7. Wyniki

badań

. z lat 1195' 9 do 1961

opu'blilkowałem W

dwóch !krótkich opracowaniach

,(W.

Silkora,

1900a, 196'2b). Były

one

głównie poświęcone

stosu.nikowi

płaszczowiny

magurskiej do

p1eIiińskie,go

pasa

Skałkowego.

W latach :1'9'615'-'1'9'617

'zajął'em Się

zagad- nieniem transgresji!

eoce.n~

w obszarze

pienińskiego

pasaskaNmwego.

Wstępne 'Wy1nilki

tych

!badań

przedStawiam w obecnym opracowaniu

1.

Historia

;badań

zagadnienia transgresji eocenu

w pienińskim

pasie

skał­

kowym jeSt zarazem

hi'storią badań i poglądów

na

budowę

i

historię

geo-

logilczn,ą

tego Skomplikowanego górotworu. W iPdlsce historia ta

·2)ostała

przedstawiana w ki11ru syntetycznych pracach prliez

crołowego

badacza pasa

skałkowego

dOlby wspóre2ieSIlej

K.

Bi:rikenmajera,

'zwłaszoza

w jego pracach z19!5:8, /1

¹

960, 1

!

96i5 r. Wszystkie syntetyczne ikonoopcjeod czasów V.Uhlioga (1891,1907)

aż

di() CZasów najiIlowszycih (K. Bi:rIk€lll1llajei', 1965; H.

Swidziński,

1002' ;· M.

KsiąMdewicz,

J. Samsanowicz, oK RiiMe, 1965) przed-

stawiając'e

rozwój geotektonilczny

pien.ińskiego

pasa

Skałkowego

przyjmo-

wały

jalko fakt udowodniony

transgresję

'eocenu na

wc:2~eśniej sfałdowa­

nych

względnie

wynuroonych Ibez siaMowania seriach Ska1fk:owych.

, W ! 196'2

T.

(W. Sikora,

1196~b) wyraziłem pogląd, że

utwory

paleogeń-

. skie

występujące

w

obrębie pienińskiego

pasa aka1fk:()wego

są

elem€!Iltem

obcym dla niego

i! że należą

do

nasuIiiętej

"wstecznie" ku

połJUdniowi płaszc'zowiny

magurskiej.

POgląd

ten

spotyik:ał się

-z

ikrytyką K.

Birken- majera (19615), !który

pisał między

il1lIlymi:

,,sikora sldcmny 'jest -'U.7JO.aĆ v.ilszystkit! u.twory paleogenu tYlpumagl,lTsktiego, wystę;.

pujące w obrębie pasa SklaOOtowego

1Po'lski;

^{za elemenJty obce,} nasunięte na utwory m~i{lzne pasa Skia&owego. WIndosek, k'tóry

w

pr;zypllidku poipareia dowodami mliał­

by :7lIlIS!lidIn.i<lze 'lrotlise!kweIlicje, p02lost!l!je j,ednalk: w SjprZleCm'ości z obserwacjoami aulto["a, ktt6rernu są znane :]dicme punkity występowania idoo1noeoceńsJkiich warstw a:łatniańmch (południowa ~ja war.stw SZOZ!lWlIlicldCh) w trans.gresyw:nymlk:ootakcte na U'twora(:h ]m'y i kredy skab1rowej l(por. Bhrkenmajer 1954,11968)"; .

1 Wdę<ksZość Wynikbw przedStaWllooy.ch w ndiniejszym opraoowanlu .zreterowf1łem w grud- dnIu 100'7 r.lIla pOB1edzenlu naukowym W Oddrzla'Le KlIIl'packlm I1G.S~zenie ref,eratu zostało

opublilkowane

eW.

iSiIl1roTa, llJ86c).

166

^{Wacław Sikora}

, l

Utwory

paleogeńskie

w

!pioen:ińSkim

pasie

skałlkowymsą

zgrupowane w dwóch Oibszarach. Piierwszy z nich

występuje

na SE i SW

od Szczawnicy.

W czasie

badań

w latach it9'5- 9 do 1961

miałem możnośĆ stwierdzić, że

pa- leogen ten jest reprezentowany

,głównie pr:reż

warstwy magurSkie, co jest zgodne z

poDglądami

K.

Bh~enmajera '

C19!6'5)

i

innych auiorów. Z tym

zastrzeżeniem,

re ^zarówno

^K.

Birkeri.rnajer, jak i imti! autorzy

przyjmują, że występujące

tutaj warstwy magurskie

stanowią

najmfudsze ogniwo

pai€Ogeńskiego zespołu, ~óry

ma

leżeć

transgresywnie na

sfałdowanych

przed paleogenem seriach

skałkowych.

Ja natomiast

wyraziłem pogląd

(W. Sikora, 1'9·6

' 2a,

b), że

ten

paleogeńsiki:respół

warstw jest

nasunięty

od

północy

na serie

skałlkowe,

czyli

źe

jestelemen:tem alloclrtonicznym dla

Fig. l. Szldc sytuacyjny .obszaru badań (szkic geologiczny .or.az linia prze!kroju. wg K.

Birkenmajera, 11:959)

SituationSketch ot the area of stu<,iy (geologica'J. sketch andcr.osssection lines

acooroing to K. Birkenmajer, 1959).

1 - lPłaSZICzowJDa magurBka; 2 - plenlń!lk:l lPas

skałkow1; :I - pa[eogen złafmlansłd; 4 - fldsz

podłla~anslci; a - ob9Z1Ii1' ba.dań w ·ok.ol1cy it.8iPIS'Z lN11:1lOY'ch; b - ()~1Ii1' badań na ,złaoflnem

1 - M&g'\lora Illaplpe; 2 - Pieniny KOLl.ppen Bełt;

3 - Zllttne Pałaeo.gene; 4 - l'Qdbale Nysch;

a - aorea of sttidy m the vIlclnlty ol Łapsze Niżne; ·b - area ol study at ZłaJtine

tych ostatnich. Za ogniwo.

belipośrednio podścielające

pia.skowiec magur- ski

uma<łem

warstwy, inoceramowe I(Z

w!kładkami

piJaskowców typu jar- mucUtiego), mimo re nie

stwierdziłem przejścia

w

ciągłych odk~ach,

co wy,raZndie

'zaznaczyłem:

"While must

be

admitted

tha't

here a. direct transiltion befween the i!m.oceramian Boos and Magura Sandsrone hat not been determined, theanalogy with Gorce seems to. imply this transition ,to exist" (W. Sikora,

19'6'2b).

Skrytykowa.ne

też był>o

pxzezK. Birk-enmaJera wydziel,enie przeze mnie doilIlIOikl'edowych warstw ze Sztolni. iPl10blem warstw ze SztOlni oraz ibh stosunek do wydzielonych przez iK. Birtkenma- jera warstw

wroniiiskich ·będ,zie

przedmiotem osobnej publikacji.

Należy jednalkdodać, że

przybywa coraz

więcej

danych faunistycznych udowad-

niających obecnOiŚć

w

oIbrębie

strefy

Wldonićznej, oklleślanej

-obecnie jako

pienilńs!ki

pas

SJkał!lm'wY,

utworów dolnolkredowycih w facji fliszDwej.l(No- we dane na ten temat zawiera

niniejszyartyftruł

oraz prace z 1916'8 r., W. Si- kora, T9· 68a, b).

DrugdezgrU!POwame utworów

paloog'eńskich występuj-e ·

na N1E

i

N od Niedzicy,

'tworząc

pasmo

lZłatnego

- CisóWlki. Badania skoncentro-

wałem

na tym

właśnile

'oIbszarze' ze

względu

na

,IW, 'iie l'ejonZłatn-ego

uzna-

wany jest -za klasyczny obszar

'ZT'ozwiniętą transgresją eoceńską,

a ponadto.

Vf sprawie transgresji" eocenu 167

ujęty

jest na

szcżegółowyoh

mapach geologie' mych wy!lronalI1Yc'h IPr:rez

K.

Bir:kenmajera

~i-edzica

i DwrsZltyn).

W pierwszym ,etapie

badałem wystąpienia

paloogenu w

paśmie

Cis6w- ki -

Złatnego szukając

mtejsc, gdzie w naturalnych odkrywkach

można

by

stwierdzić

nie

budzący wątpliwości

!kontaktt transgresywny. Miejsca ta'kiego ,nie

znalazłem.

Nie

mogłem również zna'leźć

miejsca, gdzie

ma

występować

rysowany przez K.

BiI"~e.nmajera

{109M) !kontakt tra:nsgl'esyw- ny

między

ntimuHtowymi piaskowcami

złatniańskimi

a Plaolrnoneokomem

w S1kał~ Bartuśk'a

na

iN

od Niedzicy .

. /

o

<---L-_.--,-~_,---~ ^100m

Fig. 2, Szkic sytuacyjny kamieniQłomów z piaskowcami

złatniańskimi i rowów badawczych lIla Zł,atnem

SituaMon 'sketch o()f 'ZfatIle s,andstone quarr1es 'an'd ,of test pits at Złatne

W cclu

wyjaśnienia wyżej

.omawianeg.o zagadnienia wykonano dwa

ciągi

wkopów. Jeden z nich

został

usytuowany

W północno-wschodniej części!

pasma CisóWiki -

iZłatnego

mniej

więcej

na linii przekroju opubli- kowanego przez K. Bil'lkenmajera w .1009 r. (fig. 1,

~).

Drugi

ciąg

szurfów wyko.nanych w

Łapszach Niżtlych przeciął

w poprzek

wąSkie

pasmo pa- leog,enu lIla N od Siubienicznej Góry (fig. l). .

PlROFIL Z NW NA SE ROWU RC-l

Odcinek 0+6,7 m. Margle ,twarde, q!Upiące \Się sIer.powato,ciemnopopie1a'te izie- Lon'kawopopielate, fI'laikJcj,on.alme warstwowane. PrzypuszczalnIe tten tylP margli w- stał .za7JI}'aoczOlIlY na mapie przez

K.

BirIk,enmajera jaJko ,,margle ^q; Ląoka".

Odcinetk 6,7-k?l2.,O m. lPalkiett grubo, JlUlpliąrcych się, ż6łtawy'ch mlłiI'gli pias:oczystych,

zbliżonych do margli ,z tpoprzednie,go odcinka. Są lane jedniłlk ba'l"dziej ż6Łt'e i bardmej

m:iękk~e, a 'I1/a przelmnie 'są matowe.lMieJscami występują 'Cten'kie Wklaókd mięlt'k1Lch,

żółtawych łupków sŁabo rnar~sty.ch. .

Odcinek 22,0+30,0

m.

^!M3ir:gle żóltopopielartie, 'twa!rde, fralkcjonalnie warstwowane, przekltadane miękkimi 'ż6ł'tozie101Il!11:wymi 1:upkami ilastymi lubslaJbo m!ll'lgli;sttym:i.

168

^{'Wacław Sikora}

Wyżej lOPisany kampl~s ,jest il:y1iko n!i.ema'C7JJlie zabUT.zony telktonicznie. R'OZcląg~

łość .jego wy!Ilosi .OtJroiło 41)0, warstwY zaś zapadają ku NE pod ką1tern 20 do 40⁰ .przy

położen;!.'Il odwJ:óoonym I(frałk{ljonalne waretwowanie, złupkoWlacenie). Pdbr.ane pr6bki wytkazały ubog;i,eeooe'ń:9kie $SiPoły ,a~utynująoo-IWapienne ·z Haplophragmoide8wal- terl Gr ·z y b. i Giobf.geri1/ll ci. yeugaensi8 ł.

Odcinek 00+45 m. Palkiet 'gr~wioowy<!hpi.askoWIC6w u.atniańskich <ich opis petrograficzny i ilitdlogi~y był wiellO'krotnie -podawany w M-teraturze, np. K. Bil'':

kenma:jer, 1900, podkreiś1am więc tylQco i.ch ~echy sedymenItaey,jne), Pakiet składa się z czterech ł.awic gruboziaIDnlstyoh piaJSik·owców ·z odwr·óoonymi hieroglifami, zapada-

jący.oh !ku INIW

,(.rug.

3). Cbar.akitar Ik·onotalt'tu najniższej (,stratygr.atficznie) ławicy pias- kow<lQ z podścielającym ,go (stratyg;rafkmie) łupIclem jest itaki, jalki możemy obser- wować na J;etkaChprzy!kł-ad6w z fliszu karpaocldeg.o. !Na nie ~buirwnej w:antwie łup-

· ku leży 1,5-metrowej, miąższości pieSkowdec' z wyraźnym fraikcjonalnym u.wai-stWłe;..

niem. Na dO'l.nej powierzchni ławicy widoczne są wyIl'aźnehierogli:fy mechaniczne o ty~e po,gil'ą:zów. Law.Loa pias:roow~a w ,swej dolnej -częścizawieraporwak.i nieoto- oZ07lY'ch ł1llPków zie'1on1k,awoż6ł'tY'c'h, '1:watl'dy,ch. (F'xaJgIlIlenrty łU;pków mają długość do 10em, przy grubości 2 Cm. Na elementy [rtokUasty-cznesldad-ają się gł6wnie kwarce, r-o.zmaitegorty.pu wapienie oraz egroty'OZIle bly kry8t.ailliczne. PiaSkowiec zawiera

· nieliczne numUility. Grubolść ziarna w spągowych pa!ltiach lawiey dochodzi do·6 mm, w stropowych palltiach zaś do 3 mm. Na ław~cy rtej leży, bez pośrednictwa łuPków,

druga ławica 'grUlboziail'n~stego pias!k<lWca o grU!bości 1,5 m, o wyraźnym fnkcjonal- nym uWBlrstwieniu. ip·odobnie j'akpierwsza zawiera OIlIa

w

Idolinejczęści os-trdkr-awę­

dZiste 'porwaki łuPkowe. G1'ubość lZiatl'na w \Spą'gu Ławicy dochodzi do 4 mm, w stro- pie .:-do 2 mm.

(Na

:tej drugiej lawa-cy leży J.,3-metrowej gulboścl ławica frakcjonal.-

· nie Wl&'stwoWlllll1egopia:slrowca z porrwaik'amli. łupkowymi

w

spągu. (kubość ziarn.a w spąg-owej części ~wicy dochodzi do 4 mm, -a

w

.s1:ropawej do 3 mm. Elementy [1-

1ioklastyczne w drugiej i trzeciej Ławicy są taJlde -j,ak

w

pierwszej. W omawianej ław$cy występują !Liczne Illumulitty 8. Występuje tutaj [['LI karpadki zespM dll'Żych otwomie z Nummu.lites pZanulatus La m k IZespM .ren dokumentUje dolnoooceński

wie.kpllaSkOWiCÓw zła.tniąńsklj;ch (F. Bieda'

>et

al:l., 1963). Opisana ławica przykryifia jest.pr!7leZ il,5-metrowelj miąi'SlZOŚ'Oi ławicędTObnoziarni'St.ego piaskowca o CharSik'teIl.'y- stycznej pły<towej 'Oddzielności (glruiboiść pły1t 5-ll0 om}. IN-a powierzchniach ławlic występuj.ą blaszki muSllrow:itu idetrytws roślinny. LlllWica wylk-azuje wyraźne fol'akcj-o- na1ne uWlarsitwienie. !P1'IZec!hodzi .stopniowo !ku Igórze w ź6ł!bo wdetrzej'ący muł-owiec wapnisty. Nad muł<l'WlCem leży komPleks (l m) pia'S1JCzystY'ch mułowców z dwiema

Wkładkami i6łto lW'ietrzejących .drobnozi'a1"1llJstyoh piaslroW'C'ÓW hieroglifowych. Hie- rog1lify . w.Slmzują na ooWil'ÓOOIlepołożeIli.e ławic, 00 je&t zgodne z frakcjonaInyilll' uwarstwieniem w grubołaWioowych pias'k)owca.-ch (fig. 3). Ponieważ piaskowce grubo- ławicowe leżą bezpoiMednio na !Sobie bez pneławkeńłu,pk:ów, całość możlła więc'

trak-tować Jako 5,8-me'tirow.ej glrulbości ławicę z przerywanym fra'kciona..lnvm uwarst- wieniem.

Odcinek: 45+60 m. lKompleks (ok. 6 m) 'grubo łupiących się !POIPie1ato,zielcmawych mBa'lglii z cienkimi wtkladlkami ł-upk6w ż-ół'tozie1oiIllawych, ilasty-ch [ub ,słalbo margli- stych. Kompleiks!ten nie zawiem wklad-ek piaskowców.

OdcLnelk 60+616 m. Margle (1 m) dość mliękllde, sZ8lI'ozielooe, o niewyxażn-ej łup­

liwoścl, przy'klryte clenlką ł-awicą (15. an) żółto wietrzejącego wapienia piaszczystego

II WSZyBltkie oznaczen.la mikrofauny .wykonała mgr J. Blailcher.

I ~umułUy z piaskOlWiC6w zM<tnial'lskIch pasma C~6wk:4~Zlatmego ŻOłft.ały oznaczone pr!lleZ

prof. 1'. BIedę. . '

W sprawie transgresji eocenu

169 .

---

---~---

SE

IU'{'};:J 1

M~;I,;- W}X8łJ.1 Uf .:] "

/ 6 .

Fig. 3. Sytuacjagoologiczna piaskowców złatniańsikich w,ro-

wie Re-l .

GeologiJcaJl situaUon 'of the Zła1ne :S'andstones in test

pit RlC-I '

1 - l1l1"ubolawlcowe piaskowce złlllłmiańskie; 2 - ma.rgIe ciemnopopielate d ż6lto:llielonawe, gl'Uboławicowe, frakeoj{)-

naiłJnLe' w,a·rstWoowane; 3 --'- k!jpkł żółtozl.elonawe ilaste łub słabo maI'gJJiste; 4 - !Piaskowce d1".obnoz1a.rn'lste; 5 - poło­

żenłie hierogl!,fÓIW

1 - thibk'<bedded ,zła'me sandst04leli; 2 - dal'k oohen-grey, mlld yeI!['ow-greEmlish., IthLcik-<beddled ma!rls with ~r.aded 'bed- dlQg, ·3 - . yelilO'W..,gq-eein1Sh clayey .cxr SlIight!ly ma'l'ly shales;

4 - fl'l1e-grmned sandstones; 5 .,- .. lł.llałJiJon of hieroglY'Phs

(fig. 3), !która z ikd1ei 'pr-zyłkry.t.ajest ,przez grulbo łuPiące się margle. Na marglach tych koń,czy się profil rowu Re-l .

. W warstwa<lh mar.gli leżących na (stratygf,aficznie) piaskowcach złatniańskkh

występują ubogie eoceńSkie ~y ,aglutynująco-wapielIlJIle. W !pobranej próbce (2 Mi67) obok ooceńslkich gatunków ,globigeryn tc>JJcich, 'ja:.1{ GŁobi.(Jerina yeugaensis W. et A p., Globigerina linapertia tF i n la y i numuliia wsbały Stwierdzone (zniszczo- ne) jedno- i dwuldSltewkowe glOibotTuinik:any, iktÓil'e wys:tępuj'ą tutaij oczywiśde na

drugor~dnym złożu.

Wyżej

opisa!l1y profilI rowu !RC-l dostarcza bezspornych dowodów na to,

że; 'Występujące

tutaj !piaskowce

zła tniańskie

n i e s

ą

u t wo r a m

i t

r a n s g r e s y w n y m i. 'ale

reprezentują

jedynie w Ik

ł

a d

ik ę

we

:fli-

swwej serii.

Na mapi,e opracowanej przez K. Birkemnajera l(lNiedzica:), lIla

północ od

wschodnd.egozalkońC'ZelIlli.a paleogeńskiego

plaJta

'Złatrrego, .'oostałyzaznacro­

ne utwory aalenu fliszowego,

nal,eżącego

do ledniostlki 'branisIkiej, z który- mi warstwy

złatniańskie miały być

w transgresywnym kontatkde (patrz

także

przekrój geologiczny przez

pienińSki

pas

Skałkowy

wg

K.

Biriken- majeraz 1'9519 r.). Dalej Iku zachodowi warstwy

zła:truJańskie miały

!k:o.n-

takitować

transgresywlIlie z pStrymi mar.glami

i

warstwamisromowiecki- mi,

nal,eżącymi

do j'ednostki

cwrsztyńSkiej.

Woelru

wyjaśnien.iastosuniku

paleogenu

złatniańSkiego

do

wyżej

wymienionych utworów wykonano ro- wy RC-l<A.

i

RC-20

łącznej dłu,glQ!Ści

1'1,6 m (fig. 2).

PROFIL BOWU RC~2

Odcinek 0··<-21 m. Kompleks fli.szowy przypominający wans'tiwy inoceran1owe (naz- wy iflej będę używ.ał

w

d~szym .ciągu opiJSu dla określenia tego typu w:ar.stw~. Są :to

,popietl'atożĆlłte i zielonawożółte ł!uPki maIl'g'liste iJ.ub słabo margllste ^'Z Wkładkami dro- bnozia!rni~ych, .ż6łito. wietrzejących, silnie wapnistyCh piaskow:c6w.Piasikowce są

mIe's'cami sIkorupowe, a na Iczę,śd lawic można obserwować przekąrtne uWiarstwie-

170

^{Wacław Sikora}

nie. W,lł['stwy te są d'I'ug'onędnie ,przaf'~doWlane, j,edn!!lJki.e w'ięikszośćupad6w skier,o- Wlana jest ku południowa, hieroglify '7Jaś IPlYkazują ułożenie nOlI'llIlJalne (od N). W war- stwach ty,ch wy:s'tępujązespoły ,aglutynujące ,z liczmą Cys'tamnnina subgaleata V a s.

oraz M.arsonella CM.ss:a (g6rna 'krreda - pale,ocen). Występują 'tutaj ,również na dru~

gorzędnym, złoou ro~a:li:pory i dwuiliJstewlkowe .globotrunJkany;

Odcinek 21+26 m. Na war,stw:ac'h inocer,an1owy,ch leży bard:l!O interewjący zes-

pół warstewek '~od dołli do g6ry,cyf['y w lIlawiaJSach ozna,cZlają miąższOIść): ż6łt<JzIe-

10nawe \łupki mar,glilste {50 cm}; (cżerwone łuPki mlł['gldiste {50 'om}; cZaa"ne \łupki prze- poj,one tlen'klami manganu (2 ,cm}; '7JielO1Ile q'ki mal1głiste '(Ul ,cm). Nad zial!Onymi

łUpIDarni leży zaburzony (blis!lro 2J5I m ,grubości)' iP'~iet cZlł['nych, iLastych i mar,gli- sty,ch ł1liP'kówz włkbadkami denko- d śi'ednioŁawicowych, d1'Obnoziarnis,tych piask9w- ców (na mokr,o Imawieczarnych), poprzecinanY1ch iStrza~ką kalcytową; Stwierd:l!ono tu ubog.ie zespoły ,aglutynują,ce, mogące wSkazyw:ać na 'patleocen,z Cystammina subgaleata Va s. i Recu'I'Voides 'walteri G ot" z y b. or,az występujące na drugorzędnym złożu rofa[iJpory i ~wulistewlkowe globo'trun'kany.

Odcinek 26+411 m. Czarne łupki ·przykryte przezzaiburzolIle warstwy tYtPu warstw inoceramowych, jednakże piask'owce mają :tuJtaj oddań Melonawy. Na nich leży cien- ka,zabur,z,ona warstwa lP'strY1ch, 'a :n:lłJSltępnie ·czarnych łupków. Daje się' tu zaobs,er-

wow.ać stref·a, k<mtallctu tektonicznego; ,od 411 metraza'czyna się lkompłelksWlarstw

inocel"aiIllowych mlnii.'ej :Lub Ił:~ardziej izaboo7lony,ch, w ktÓlry,ch dużą 1'6Ię ,~dg,rywają kil., kumetrowe wldadki mar,gU ,szarych, miejscami piaszczysty,ch l(moŻll,a w nich obser-

wować !Ziarna kwarcu_do l mm średnicy), ·dharalkⁱterY1stycroie smugowanych.

Oddneik: 4'1+710 m. Szar,e, ,smug,owan,e margle' z nie1iczn~i wkładkami cienkOila- wicowy,ch, si'lnie wapnistych piaskQwców i(wapieni pi'aszczystych ?) typu inoceTa- mowego. N,a 70 metrze występuj,e w.śr6d 'szarych mrurgli 30 cm w,kiład'ka fioletowo- ozerwonych mlł['lglii (czerWIOny kolor jest lIlierbwlIl>o rozmieszczony WIŚród szarej masy marglu talk, 7Je młejscami mar'gle są 1P1~iste). M1kl'of,auna zodcinika 26-70 m nie zostala dotychczas opracowana ..

Odcinelk 70+00 m. snnte zaburzone margle SUl!l'e, smug,owane, z ['zadkimj, wkład­

kami ptaslmw:c6w o typte inoóer,armow~, z 'który'mi kontaJktują (na 00 metrze) czarne łuplki 'z cieI1ik·oławtoowymi, >CiemnY1!ln>i p.ias~mwcami.

PROF.IL ~iQWU iRC.,J.'A (od NW)

Odcinek

O+i3

m. iMargle żółtos,zare, SIIllugowane ('o rnią:hs2lOści 2 m), prz)"kryte prze'zchal'aJkterysltyczny zespół waJr:steweik (od doou !ku ,gÓ'r,ze - str,atygraficznie):

czarne, laminowane muł,ow'ce (o. mią'ższości :1'5 am), !laminy o :gt'ubszym zia:miedo-

,chodzą do 0,15: 'cm grubości; szarozi,eJonawe łUiPk'i ma'l',g1is,te '(20 cm); w :górnej części

(3 ,am) ł,awica demnopopIeJatego, arobnoziarrustego piask'owca, na mokrO' prawie czarnego.

Oddnelk 3+14m. SiJ1nie zaburzone wMstwy hi'ocerarma.we, na 11 metrze przy- kryte przez l(aO cm miąższości) czarne łupki. Między ill2! a 114 metrem brekcja 'złóżoina zczamy'ch JiUiPkÓWI, WIł['Sltw inooor,amowY1c!h i margli zielan,aWlOpopie1aty'ch, 'twardy,ch.

Odcinek 14+26 m. Margle z,ie1onawoPOIPie1ate i żÓll1topopielate, ,twarde, grubo

łUiPiące się, z dwiema den'kimi włkiład!kJami drobnoziarnistego piasikowca IPl'zekątnie

uwarstwionego. Mikrofauna 'z wyżej omówione,go odcinlka rowu nie zOiSta~a jes:reze 0iPl"aooWBiIJJa. Na oldcinik:u mniej więcej d{) 18 m W1aJl'stwy zapadają ku SIE, następnie leżą płasko, przy ik;.ońcu l'owuzapadlają ku N'W. Seria lest więc tutaj odwr6cona, 00 Jest ud·akUme/lltowme hierogli:liami; 'tWiardema1'\gle tworzą iI18..ltym odcinlk:u f'ał&zy­

wą synklinę. Jądro~a parUa tej dlałszywe-j sy.nIk:Uny joest ~YrPefuiona miękkimi żół­

tozielonymi marglami. W grubo łupiących· ,s;ię mar·gla·ch wy.st~ją ubogie eoceń-

W sprawie transgresji eocenu

171

skie zespCJiłyag~utynują,ce oraz rota:lipory i rglobotrunlka:ny 'Występujące na d!I'ugo-

rzędnym zŁożu.

Na podstawie

materiałów

uzyskanych z dwu opisanych rowów

można WIllioSkować, że

piaSkowce

'złaimliańskie występują

w postaci

wkładek

se- dymentacyjnych

wśród

grubo

łupiącyoh. się

margli ciemnopopielatych.

Ustalenie komp1etnego profilu litologiczno-strartygraficznego utworów stwierdzonych w rowach Re-l, RC-:-2 i RC-\lA jest trudne. Naj'Starszymi

. utworami są

tu

niewątp'liwiie

warstwy typu irroceramowego, które ::repre-

zentują

wielk

górnokredowo-paleoceńSki.

Grubsze pakiety sza.rych margli smugowaJIlych,

występujące

jaJko w!k1adJki.,

!Zajmują niż.szą pozycję

w tym

ogniwi, e.

.

Cienka

ławica

czerwonych

łupków

oddziela warstwy typu moceramo- wego od

wyżej leżących czarnych łupków

z ciemnymi piaslmwcami

strzał­

ikowymi.

Przypisano im wiek:

!pa1eoc·eńskize względu

na

poło·żenie

w pro- filu oraz lIla iPodstaw1Je

występującej

w czamycih

łuPkach

milkrofuuny ' z Cy- stammina subgaleata V a s. (Czarne mpki

:ze strzałlkowymi

piaskQwcami K.

'

Birkenmajer

C1960i) 'zaliczył

dQ aalenu rfl:iSzoweg'o.

Obecność

w tych utwQrach, gatunku .cystammina subgaleata V a s.wykLucza' ich jurajski, jaik

również

dolrrldkredowy

wiek~. Należy więc być

ibardzo

ostrożn.ym

w

.in- .

terpretacji "czarnych u'tw

·

orów"

występujących

w

Obrębie pienińskiego

pasa

skałlkowego. Mogą

one

reprezen'tować

albo

jurę skałlkQwą,

albo ma- gurSkie warstwy ze

Sztolnil,ałbo

wreszcie paleocen. serii

złatllliańskiej

'lub

fliszową dolll1ą kredę

tej serii.

NajmłQd.szym

ogniwem

są

ciemnopopielate margle z

wkładkami

pias- kowców

złatniańSkich. W badanym przekroju utwQry te ikontaJktują

tekto- nicznie z ciemnymi

'łupka'mi!.

Fakt,

'że wśród

cierrmopopiellatych margli

występują wkładki

szarych smugowanych margli (lbardzo podobnych do tych, które

występuJą

w opisanych

powyżej

warstwach typu inoceramo- wegQ) oraz faikt,

że

w piaskowcach

złatllliańskich występuje dQlnoooceńSka

fauna numulitowa (F. Bieda

·et

all., 19' (3) pozwala

przypuszczać

z

dużym prawdo,podo~ieństwem, że

ciemnopopilelate margle z

wlkładikarpi

piaskQw- ców

'zła1miańskich są

koLejnym

młodszym Qgll'i^łwem, leżącym

na ciem-

.

, nych łu!Pkach

{z

wkładlkami

piaskowców 'lul b bez) paleoc.enu.

W Łapsmoh

Nimyc!h na

iPółIooc

od Siumenicmej Góry

(lęwy

st· ok PQtoku

S~otwiny), wzdłuż

drogi

idąoejmn'iJej więcej

równQlegle do PQt'Olku, wykonanQ rów badawczy

Ła-1. 'Przecięcie prawobrzeżnego dopływu Sł'olt-.·

wilIly: i wymienianej drogi wypada

między

1'70 a 1'715 m r.owu {fig.

,

4). Na Qbszarze tym wg mapy K. lBirkenmajera :('Niedzica) zaznaczony jest niedu-

'

ży pł'at

eocenu

złatniań:Skiego,

na który

składają się (idąc

od 8)

:

warstwy podma, gurskie, czerwoOne

łupki ,eoceńskie

Qraz numulitowe piaskowce

i

ile· ·

pieńce

transgresyw:ne. Na

,póŁnocy

z

płatem

eocenu k'Olntaiktuj.e aalen

fli-

srowy jednostki! braniSkiej.

!Zaohodn.ieprwdłużenie

tegQ eocenu oraz przy-

legający od połudlni,a i północy

obszar

2lostał przecięty

rowem

Ła-1

o

dłu­

gOści'

2m m. Rów ilEm

.składa się

z dwóch

części:

odcinka

PQłudniowego

o

dhI,gości

58m i

półno<:mego

Q

długości '

1'95 m. Dla

. uzupełnienia mQżna dodać, że

w

prawobrzeżnym dopływie

potolru

SłOl1:winy,

Q którym

była

mowa, na mapile opracoWanej prZez K. Birkenmajera zaznaczone

są

czer-

WQne

łupki eoceńskie.

s

r

I

I 2

1 - - - -

I

13

r-

N

I

o

5 1,0 15 20m ______ 7

- - - - 8 @u

iE'ig. 4. SchematycZ'rty pll"zekrój częśdi rowu (l;a...ll) w Laps'zach Niinych [)iagr.amma1!ic sed.i,QID. ot Jtest pit l(!La-l) 'at lLapsze Nd.ŻllJe

l - warstwy typu inoceramowego ril wGtładkaml czerwonych marg;HBtye·h łUIPk6w.. (górna kreda); 2 - szare smug·owane ma,rgLe, cZerwone smugowa·ne mal'\2Jle. czerwone ł ,pstre· ~upk1 margł1ste, wkładjgi c1enkoławicowych, d<rdbnozlall"ru.stycll ip!alikoweów (g6.rna iIllreda); :I - czame łuPki z silnie mI:IrowYlllli p!86'kowoam! {do.l'Ila kreda); 4 - pstre łupki Maste z wkładkami SZklistych golaUkonl- towyeh .p!.aSl!:Ciwc6w (eocen); 5 - warstwy tYIPU hLarog1lfowego (eocen); 6 - waretwy z ciS6wJtllZ wJdad,k,amł !Piaskowc6w zlatlntańskllch

(eocen doliny); 'l - ·porożenie hiel'0IgIH.f6w; 8 - k·tmta'kt tektoniczny; iI - mlejsee ;pobrarua pr6bkl ml;krofatmis'tycznej .

·1 - beds of Enoceramus ty.pe wlth lintercalatloIlS of red mar'ily shales I(Ujptper· DretaCeoUB); !ł - grey !lxmded mar'ils, i1"ed'óbanded marJB, rlHl and var~egated marly shales, intercala<tl!em.s of thlln-beddeti, fJ.ne--gralned saOOstones (UlllPer Cretaceous); 3 - black sbales wlJth stronglly .mlooceous sandstones ~Lower Cretaceous); 4 ~ variegated clay sha:les wftłi dnteroa:lat1ons of glassy gilaueonite sandstones ,(Eocene); 5 - 'beds ot hlereg·lyiphictype '(Eocene); 6 - beds ;!;rom Cisówklawlth ·lnterealat1ons uf Złatne saindstones {Loiwer Eocene);

7 - sltuation ot hderoglyphs; 8 - tecto.nic contact; S - microfatma sampllng slte.

I~

:El

ID n

~

en

~ o '"ł ID

W· sprawie transgresji eocenu

173

lPIROFllL IPOŁUD'NiIOWEGO ODOIlNKA ROWU Ła..J.

Odcilneli{: 0-+-25 m. Warstwy typu iIl1-oceram-owego z cienkimi wlkbaidkami czerw<o- nych łupków marglMsty,ch :mpadających !ku ·8.

OdJclinetk: 125+410 m. Smr.ema!l.g1elSmUigloW)alIl:ezwikbadlloomimar.g1i.l..dzawoczer- w{).nycll i meUcmymi wildadkami Silnie wapnistych pi'8:Slrowc6w drobnoziarnistych, cierilkolawi,oowych (wapiewepiras;7Jczyste?).

iocIclnelk 4O-Hi0 m. Rd7JawoczerWlO!Illa!W!e lupki mao:,gliste .

. Odoill1e1k 50+515 m. OienilmpłyiJOwe p~as:zczY'ste łupkJi maorgliste i mułowce pod-

ście1o.ne ('2-4.crn} warstewik:ą jasnozIelonych łupków typu ,.aUi.Pków gołąbk0'VYch"

(gÓI'Ila· kreda), Itj; rtakieh, jaJkie spot~ !Się lila ,gmnicy między ,iC:Zairną" i "ezerwoną"

:kxedą w Karpatach f:lis2Jowych (L. Koszarski, W. INowak, K. 2~kó, 11959).

Odcinek 55+58 rn. C~ne, zaburżone łupIn z ciemnymi, silnie mikowymi pias- lk,owca:mi(do1na lkireda).

WiElk: do'InokreOOwy (.aPt~alb) tego "c:zmnego fliszu", który iK. l3irltemriajer (1968)

zaliczył doO raalenu flisz~, dokunien.tUje mlikrofauIlIa.J. (8jtai!ohiei sltwiertdzf1a, że oboik: dł'Ugowiecmych ,ga~unków, up. Saccammthi-a placenta (O r IZ y b .o w s k i) lub Ca- Zamopsis grZ1Jb~ki I)D y 1 ą ż a n ka) występują .tucloln,OIklredowe ,otwornice: HapZo- ,phraqmoides d. gigas minor. iN a u s s {ki1lka egzemplarzy), VeT'lWuiUincJid.eoB ex. gr.

neocomiensis ()M j a:t 1 u:k) (lki]k,a egzemp1aTlZY), VerneuiUi1llOides ~bfiliformis (H a r- t e n s t e i n) (ki&a eig~p1alrzy), PlaJctorecuTV.oides iTTegulariB G e r o c h . (kilka egzemplarzy) oraz Trochammina vocontia.na 'M .o u Ił a de (liczna).

Odcinek 56,5 do 56 m reprezentowany jest IPrzez ,brekcję· tektonicmą, w kt6rej wymies7J8lIl.e ,są 'czarne łuPki ;i piaskowce mik'owe 'z !leżącymi ni:rej czerwonymi łup­

kami eooeńslldmi. Całość odcinka Jest mniej ilub bacr:dziej zaburzona, warstwy za- ,padają ku (loł!udn1owi pod 7JIllienionymi ką1ami.

iPRIOFIL POŁNOCNEGO ODCTINiKA ROWU Ła-l

. Odcinek 56+70 m. Czerwone i zię10ne łupki Haste z· wik>Ładkami denko- i śred­

nidławroowy'ch piaskowców siJnie glaUikonitowy>eh, miejscami :szklistych.

Odcinek 7:0+81 m. Warstwy typu hiooogl'iiowe,go; brudnozielon'e piaSkowce cien-

tkołlalWioowe zwik:ładkami delonych i siwy.ch łupków ilatStych lub siabo wapnistych.

Odcinek 81+00 m.ZółtQpopLelate i 'zie'looawopqpietate mlargle, .grubo ~\lJpiące się,

,bez wkładek: piaskowców.

Odcinek 95+105,5 m, Palkietdrobno- i 'średlnioziarnisty-ch ,pia~owców średnio­

i ,gruboławioowy,ch,zie1anikJaw)'lch !lub ja,snopopieu.a'tych, 'l'OZiPadający,oh· się lPłytowo ..

Napowiet'lZ~hniach płyt widoemy jest i)jczny ~etry,tus :roślinlllY. Między ,piaskowcami

WYJ5tępują wildadki :siwych, slJabomat'tg1i,srtydh łupków typu lbe1owesikiego . . Qd,cinek 1],00,5+1110 m. W,arstwa siwQpO(lielatyeh łupkÓW typubelQwesikieg.o.

Odcinek 110...,137,5 m. Z6!lJtozielonawe i demnopopielate ~uplki, ~ubo łtą>iące .się, ż6łtozieloOnawe mBJrgle z pojedynczymi wkładkami zieloOnawych piaskoWiCów mus-

ikowitowyeh. .

Oddnelk 13'7,5+168,3 m. Zółto;zielonawe łupki ·wapn.iste .oraz grubo. łupiące się

margle ż6łtOIzie1onawe i s~pie1ł!!te, z wikła~ami <CiemnoPD'Pi:elatych łupków mar- gltsty,ch,.. z ,pojedyn,czyrnJi óen]m- i śl'ednioławioowymi . piask{);wcami tYlPU złatnia.ń-

skiego. . .

Odcinek 168,3+170 m. Ławica g,ruboziarnistego piaskowca z numuHtami; wy-

raźne :firaikcjonalne uW8XstWlienie. Nla dolnych 'Powierzohniach występują me.chano- gli'fy typu pogrąz6w. Ziarno "W spągu ławicy doohodzi do 3 mm ,grubości, w stropie

tY'1k:'o do ułamk6w miliinetl'a.

174

^{Wacław Sikora}

Odcinek 170+1./79 m. Ż6łtopopie1ate, .grubo łupią(ll! się man-gle oraz -ciemnopo- pieLate, .grubo ł>upiącesię IDSIl'gle z w:k<1ladikami -ciemnopopieLatych łupków słabo nlar- glistych. K,on'takt wyżej opiSBlllej Ławicy piaskowca z podś,cieLającymgo marglem j'est !tYIPowym Ikonta;IDtemf]lszowego piask,oWClIl: z podścIe1ającym 'go łupk!1em.

o.dcdnek :1~+181;3 m. Gruibozt!l.Illl1sty :PLaSk-owiec :ziłatniański z numuHtami,z wy-

!'Iaźnie fT.a:mcjlonalln.ym uwarstwieniem. Ku sltropowi pl'17lecoodzi iW ptSJs:Z<lzyst-e mułowce,

które 1L :kolei przechod.zą w grubo łupiące się margle. 'Na dolnej powierzchni lawioey

Występują wytrawie meChanogli,fy ;typu :pogrąz6w. Grubość ziBiI"na w 'Spągowej 'Czę­

ści ławicy dochodzi. do 3 mm.

. Odcinek 181,3~ m. -KOIIl()let -grubo łUlPiącY'Ch się ml/ilngli, i6łtozieJl.ón'kawych i ciemnopopielatych, z wkłollJdilmłni 'Ciemnopopielatyoeh, słabo mar.glistych łupków_ Na 1Ba metrze wyS'tEWuje 30 cm ,grubości ławica pIaskowca żłatntimskie,go.

Odcinelt 202-+1213 m. Cienkolawi.cowy IfJaJsz typu inoceramowego '(9:awice drobno- ziarnistych piaskowc6w dochodzą do 'H) .'em ,grubooci)z dwiema wkladkami (po 40 l'TIl ,gruoo'ści) średniozia.rni:stego pi8lSkowca złatni'ańJskiego.

Odcinek 21a+12~3 m. CieIllkoł,awicowyflisz typu inoceramowego; w st-o.sunk!u do . poprzedn1eg-o oddnk.a przewa:żlją łUiPki.

Odcinek 22I3+ml m.Grubo łupiące się łu.pki margliste i mlliI'~e 'żółtozieLonkawe

ora·z ciemnopopielate, słabo wapniste łupki. Nie zawierają w1kł·adek pi-a'sk()wcowych.

Ten pakiet przykryty jest .cienlką warstwą sła'bo marglistych łuPków .

. OdoCinek 231+-236 m., Z6łtoszare łupki margliste z cienką Wldad:ką czerwonych

łupków ,słabo marglistych.' .

Odcinek 235':';"2% m. Z6łtoszare, czarne i czerwone łupki, 'sUnie zmięte tektonicz;- ok CZlarne' łupki ikontalktują z wapieniem jurajskim, kt6ry, być może, wystEWU.je tutaj w fOil'mie olis:toli'tu.

Odcinelk 2I4l5I+~O m. ISzare i -C2lerwone margIesmugowane z różnej wielikoścd oli-

;s·toIitami sikał j'llr.ajslkich i g6rnokredowych (rozpoznano: wapienie rog-owoowe, wa- -plenie n'adposidoniowe, mar-gle J;l0s'idoniowe ·oraz ,czerwone i ,zielone margle 'twarde

typu puchowskiego).

W północnym oociinku rowu

l.Ja-a.

w.arstwy stoją prawie pionowo, są sŁabo zabu- rzone z 'Yyjątlkiem ódcmka' fl'{)wumiędzy l2'2l5 j 250 m, ,gdzie dają się obserwować

sl1ne zaburzenia telctooniCŻlle. Tubaj ;też 'stwierdzono liczne brekCje Jtektoni-czne. Nie zabur:rony ,jest odcinek, w ikt6rym -wystEWują .grwboławicowe piaskowoOe złałniańskie, tkwiące jako wkładki sedymentacyjne wśród grubo łupiących się margli (;fig. 4).

R6w La-l lIlie doba:rł do głównej ma.sywapien-i jurajSkich serii Ibr:an.iski'ej i(nie można było nis.zczyć r::osnąceg-o na tym odcinku młodego :ll/ilsu}.

Rów

Ła..;l

wY'kanany w

Łapszach Niżnyoh potwierdził Więc

wyniki uzy- , s1ka:ne z rowu Re":l w

Zła"tnem.

W

Łapszach iNi:źmych

stwierdza

się więc również

bez jakiejkolwiek

wątpliiwa9ci, że

piaskowce

zła'tniańskie tworzą 'W kładki

sedymentacyjne.

Napołudn:ie od płatu

paleogenu

złatniańskiego w Łapszach lNiŻllyc'h według

ma.py K.

Birlkenmaje~a

(lNiedzica ! Du['sztyn)

występuje

(3'00

do

4'00 m

szerokości)

pas warstw sromowiedkich (emszer - santon),

wśród

. których w

jądrach drugorzędnyoh

antyikllJn .

mają występować

u1tw'ory

oznaczone

na

mapie jako margle ' zielone, 'czerwone i pstre. Pas ten kon- taktuje od

.południa

z u two'rami mszu

podhalańskiego.

_, W celu

,określenia

-stosunku utworów tego pasa

(należy

do niego rów-

nież połiUdniowy

odcineik rowu

Ła-l)

do 'badanych przeze mnie ,utworów

W

sprawie transgresji eocenU

175

pa'leog,eńSkich i

!kredowych ser ili.

złatniań,Skiej, leżących

na

różnych

'Ogni- wach serii

skałkowych, Skartowałem

dwa potdki!

pr.reciJnające wyżej

wy- mieniony (pas: :potolk Ku

Umarłym li. !POtdk.Międzyhombarlk. .

W pasie 'tym,

ozoacwnymgłówme

jako warstwy Sl'omowieckie,

udało

się wydzielić następujące

ogtIlliwa (od starszych Ilru

młodszym): 1 --.:.

czarne

łupki

z silnie miJkowymi piaSkowcami {d'OLna kreda);.2 - szare i czerwone ma' l'gle smugowalIle

i łup!k'i!

;:margliste oraz szalt'e

^muŁowce

'z rzadkimi

^wkład­

kami pilaSkowców drobnoziarnistych; 3 - cileI1lkclawioowy flisz ty,pu mO-

ceramowegoz

wlkładkami

czerwOnych

łupków; 4 - cienkopłyfJkowe,szalle

margle i

mułowce

(górna ikreda);

'5

-grulbofuwioowe, drobno- i

' średnio-

. ziarniste piaskowce

strza~owe

typu iIIloceramowego

~miąższ-ośćposzczeg61-

nych

ławic moŻ'e dochodzić

do

^półtora

metra) z cienkimi

^wkładkami

s'za-

rożółtydh i żółtozielonawych łupków maTglistyoh~g,órna

kreda - pa'leo-- cen). W górnej

części

tych ostatnich

pojawiają się również wlkładki

siwo- niebieskawych

łupków

typu belowooldiego; 6 -Ikilkumetrowej

miąższości

szar, e

^m~le

(paleocen.?,); 7 -

denkoławicowy flisz,składający się

z zie- lonycih

łuplków IDurłowcowych

i

kostkowołlUpiących się,

Ibrudnozielonawych piaSkowców (eocen). Te ostatnie warstwy: w obu

wyżej

wymienionych po- tOikaclh

ikontaktują

:teiktOlIlicZlIlie (wyra b strefa brekcji) ' z czerwonymi marg'lami typu puchowSkiego i z wapieniami warstw nadposidoniowycih,

:nalleżących

wg K. Birlkenmajera

^~19610}

d.o jednostki Ibraniskiej.

^Wyżej

.opisane

tgruiboławic.owe

piaslkowce (5) z cilenlk-imi

wkładkami łupków,

a tak-

że przykrywające

, je szare margle

,

(6)

'zawierają aglutynującą milkrofaunę

g.órnej kredy -:- paleocenu, z licznie

występującym

gatunkiem

Cystammina subgaleata V

a s. oraz rotaliporami i glO'botrunlkanami, iktór,e

są

tutaj na

drugoTzędin.ymzłożu.

W

wyżej leżącym cienllroławicowymflis2JU

ihierogU"':

f.owymstwierdzono ubogie

aglutynujące zespoły Q ~haraikterze eoceńSkim

oraz

parę źle

mchowanyoh egzemplarzy :planlktoo:ric'ZIllyoh form, przy- puszczalnie

:IlJa'leżącycih

d.o rodzaju

GlobC1rotalm.

Qprócz 1:ego '

^występują

tutaj,

również

na

drugorżędin.ym złożu,

roItaliporyi gl.obotrun!kany.

Komplelks

.gruhoławicowycih

piask.owców

iC5}

tworzy pas wzgórz

ciąg­

nącychsię wzdłuż południowej grąn.icy pi!e~ńskiego

pasa skallkowego

^mię­

dzy Dunajcem (, grarnica

^Państwa).1

potok1em Sprzycne - lIla zachod'zie.

UWAGI

QGÓlJ.NE

I WNIOSKI

Przedstawione

wynilkibadań r.ozstrzygają

w sposób jednomaczny, jalk

mi się

wydajoe,prolblem

tralIlsgllę-sji

ooc'enu na utw.orach . mezozoicznych

pienińskieg.o

!pasa

Skałkowego,

!które w.g K. Birkenmajera (1965)

^{miały być}

sfałdowane i

wynurZOlIle w ·fazie laramijSkiej '. .

PiaSkowcezła'1m.iańSkie

nie

leżą

w transgresji

i

lIlie

repllezentują

facji transgresywnej, ale

twomą wkładki

sedymentacyjlIle w .grubo

łupiących się

twardych ma:vglaoh. Dla

piask9'wcówzłatniańSkich

i

wyżej wymienło-

• To samo dotymy .ró'W1ll.ie(!;, wn»jej oa,pin1i, probJemu tra,nsgresjl pil8Skowc6w .jall'mucklch na starszym wynwrzonym 11 erodowanym Pl'zed trs,nsg,resją podłożu Sk·aMtowym. Nie ma w.!tej chWilli 'W polskiej części ,pasa skałkowego. bezspornych dowod6w, 'ne podstawłe kt6rych można

by ,przyjąć bez zastrzeżeń powszechnie przyjętą tezę ,o transire~j1 piaskow.c6w js'rmuc.kJ.ch.

176

^{,!Wacław Sikora}

nych margli

!prop.onuję na'zwę

warstw 'z Ci.sÓWlki, dla

,serii

fliszowej, z któ;..

.rą

warstwy z Cisówkil

P.owstają

w

łączności

sedymentacyjnej (w stIlopie

i spągu), proponuję nazwę

serii

złatniańskiej.

Należy !podJkI1eś'lilć~ że

mimo przyjmowrunej

'tr~l1esji

eocenu na pie-

nińSkim

pasi·e

skałkowym,

an] w literaturze geol.ogicznej pd1:skiej ani

czechosłowackiej ruezostał szcz,egół.ow.o

opisany kontalkt tralIlSgl"esywny utworów paleogenu'

skałlk.oweg.o

:ze

sfałdowanym

mezowkznym

podłożem.

Konsekwencje stwierdzenia,

ż,e

:nie istniej.e tootnSgl"esywnezaleganie utworów eocenu na seriach

Skał1k.owych, są

daleko

itiące i dotyczą

zarów-

liliO

bud.owy, g,eologiC'znej

pienińSkiego, !pasaskałkoweg.o,

jaik.

i

j.eg.o telktoge- nezy. Zanim

!przejdę

doomówiell1i.a ni.ekitórychz tych k<mSekwencji,

chcę zwrócić uwagę

na now.o

!powstał1e

za'gadnienia

dotycząc'e

seriii

złatnian­

,skiej.

"Wa'l"stJwyzml1m.iJańslk'iJe" 'są uważane

IPrzez CK. Birlk€lIlmajera

1(f9i6ⁱ

5)

:i:

innych badaczy za

połudln:i.ową .odmianę

warstw kluszJkowskich l(pal·eo- cen - ddlny eoc,en},

należącyoh

do inwentarza str,atygraficmeg.o serii ma,guTsldej. .obie te warstwy CK. Bir'kenmaj'er

połączył

i

oznaczył

jako warstwy szczaw:n:iclkie. Takie postawieme

~rawy

jest

konsekwencją

przy-

jęcia

tezy,

że

na sfaMowallle w fazie laramijski!ej

meżozoic'zne

Illtw.ory

skałkowe transgl"ed.ował

paleogen' magurski

i ż·e

w

ten

sposOb basen serii

skałk.owycih został

w paleog'eIlie

włączony

w

.obręb

basenlU ma,gurSkiego.

, "Warstwy

,złatniańSkie",

jak to

starałem się wykazać,

me

należą

}ednak d.o serii! magurSkiej (jak wspomniane

:na początku

tej pracy

utWOł'y

paleo- genu z Ok!olicy Szczawnicy), 1·ecz do

odręlbnejseriizł:a:tniańsldej,

!której

!profil

str~tyg:raftC'zno-litd.facj,alny różni tSię

zasadniozo od profilu serii!

magurslcilej. Cecihami

cha~~terystyczn.ymi

serii

'żłatniańskiej są:

a) 'obec-

ność

w g'ól'll1ej kred'me pstrych

łupłków IrułITglistych i

margli z

U vigerin- namina janeoi

M a J

,z iO III

ora'z sza!Iychmamgli! smugOlWatnych (taki 'typ ut- worów nie Jest :many 'z

!płas2lC'2'lowdny

magurSkiej); .b)

.obeC'nOŚć

siLnie wa!p- nistego fliszu ogólnie

^Q

typie warstw inooeramowych,

różniąc,eg.o siJę

jed ...

nak 'zdecydowarnie,głóWIIlie większą mar.gliBtością,

.od warstw inoc,eramo- wych j·ecIDost!ki magurSkiej;c)

występowanie

w !pal'eOcen'ie czarnych

ł:UIP­

~ówzciemnymi, strza~kowymi

lPiaskowcami; d)'

ohecność

warstw:?: Cisów- ki,

IW

których ja!ko

wlkładik.i

sedymentacyjne,

występują grub.oławicowe,

g.ruibozial'll1d.ste i

zlepie:ńc.owate

pia:sk.owce

złatniańskie

(lka'rtowane !p,rzez

K.

Birlk1enmajera jallro facja -transgIlesywna). Pooodt.o 'zwraca

uwagę1mⁱtajwy

...

stępawaruJe

czerwonych

ł:ujpkoÓw ,eoceńSkicih,

IktÓl'<e nie

sąm.ane

,z najbar- dziej parudniowych paTltii !pm,sZC'2lowmy magurSkiej, (z

wyją1Jkiem

serii

rychwałd2Jldej).

BaTdzo

ważną c,echą ockóŻlIliającą Iserięzłatniańską od

seriJ! ma:gursllciej Jest

także .obecność

w utworach górnej ikredy- paleo- cenu i w

wyżej leżących

utworach paleogenu Jicznych rotalip.or i gloibo- tnmbJn,

:wyatępującycih

na

drugo~zędinym 'żł.ożu.

.

Tak więc podobieństwa

cfacja1ne z

serią magurSką są

tutaj

małe.

!Z dru- giej strony pa'leogen serii

złatniańSkiej

pasma Cisówki

-Złatnego

wy- , kazuje wjrafu.e

pokrewieństwa

z

wyżej

.opisanym pasem gónnokred.owo-

"'pa'loogeńSkim ciągnącym się między

kontaktem z fliszem

p.odhalańSkim

a seriami skaJ.1kowymi. WieI,e faktów wSka'zuje na t.o,

że

korzeni czap'ki

;tektonicznej,

jaką

tworzy, pasmo, :Cisówki! -

Zła

tnego,

należy· szukać

nie

na

północy

- jak t.o przypuszcza}.emw

1'9162

r.

wiążąc

"warstwy

zła'tniań-

W sprawie transgresji eocenu

177 skie" z

serią magurSką

....:.... ale na

południu,

w Óibszarze

między

\fliszem

podhalańskim

i seriami

Skałkowymi 5. .

Wyżej

. wspomniany

górnokredlQlWo-.paleoceńskiJ

pas, w którytm

wystę­

pują gruhoławicowe,

gr2Jbietotwóreze piaskowce '(przy kontakcie 'z fliszem

podha'lańsk.im),

stanowiliby baJrdziej

połudrrriową i

bardziej

g'ruboławdcową fację seriizłatniański,ej

w stosunku do tej, która

występuj'e

w postaci czapek tektoniemych.

!Byłaby

to

'więc połudiriowa

seria

ozłatniańSka,

tktóra dzisiaj jest zaklinowana tektonicznie

między

Karpaty

wewn.ętrznea

serie

skałikowe. Tworzyłaiby

ona ra' zem ' z

północną serią zła1lni~lńską,

która le-

ży

dzisiaj w postaci czapek teik'toniczn,y,ch na seriach .

skałikowych, serię złatnliańską

sensu lato

^nasuniętą

przYP'llszcza1Jnie

od południa

na serie

skałilrowe

jatko

jeldnos1Jkazł,a-tniańska.

. . . ,

Główne

kansekwencje

wynikające

z faktu n-ieiStnienia transgresji

eoceńSkiej

na utworach

skałikowyclh

i umiejscowienia .obszaru sedymen- tacji serii

złatniańsk1ej

na

południe od

(lIbsz8.'ru sedymentacji serii!

Skał-

ikowych

są następujące:

.

a.

Obecność

po

połudn.iowej

stronie geanty'.kli:ny skallkowej, w !kredzie

i

paleogenie rowu

f1isz'Owegp,.'złatni:ańSkiego,

w iktórym

istri:iała ciągłość

. sedymentacyjn,a

między

utwo'rami g.óvnokr,edowymi a

paleo!geńskimi,

a plO

północnej

stronie Itej geantyikliny

paloog.eńskiego

rowu jednostki, rych-

wałd:lJki.ej i

bardziej

półnoonego

rowu

jednostki!

magurskiej, w których

istniała również <;iągłość między

utworami gómokredowymi i

paleogeń­

skimi; wyiklucza

możliwość,

aby faza laramijska

przeja'Wi~.a się

w .seriach

skałkowych

jako ruchy

faMujące.

Wieleda:nych wSkazuje na to,

'Że

\faza

laramijśka

w

obrębie

geantyklilIly

Skał!kowej przejawiła. się

w postaci intensyWoI),yoh ruchów piOnowych.

Potwierdza

się więc

'teza

wysunięta weześniej '~W.

S'i'kora,

,m6~a~

b;

M.

Książkiewicz,

19, 63),

'Że

serie

skałikowe miały

ty1lko

jedną fazę

inten- sywnych

ruch6wfałdowych

-

fa'zę paleo.geńSką.

'

i b. W

dbr~ie piJenińSkiego

pasa

ska~kowego

na oddnku

[polSkimwySltę­

powałyby więc

dwa typy pa'leog,enu

nasuniętego

na mezozoicZID.,e "utwory

seriisk'ałokowych:

1 - paleogen magurski

nasunięty

"wstecznie" z

pół­

nocy na serie

skał!kowe;

2 - paleogen serii

zła tniańskie

j

nasunięty

z

po-

łud:ni!a

na utwory mezozoiczne serii

ska'ł!kowych

.

. c.

Przyjęcie obecności

flis2Jowego ba:Sienu o

ciągłej

sedymentacji

,

od dolnej ikredy

6

dQ eocenu, a

!być mQże,

do oligocenu

połoŻOlIlego

na po.-

łudnie od

obszaru sedymentacyjnego serii

skałkowych,

nie daje podstawy do

uZlla!IliapienińSkiego

pasa

skałkow,ego

jako' struiktury

przejściowej między.Karpa:tami wewnętrznymi

a

zeW!Ilę'tr.zmymi,

przynajmniej w ttaki, m sensie, w jalkim jest

to

dzisiaj pojmowane.

Biorąc

za kryterium

:fałdoQiWe

fazy górotwórcre

pieniński

pas

skał!kowy

trreba

traktować

jako

należący 6 Uprzedlllkl (IW. Si!kloT,a, 1196I2a, b) paleogen 'paSlI'na Cis6wk11. - ZlłaltJoego /Zinterpretowałem

w praWdzie jaiko c~a,pkę 'teklboniczną, ale łączyłem ^II: serią ,c,jednoetklj) magUlrską . . Ózlsiaj ten

pogtląd reW1ldu.ję po 'blldższym rozpo7lIloS!l~U rozwoju· tej ser.11 '1 'UStaleniu jej inwentarza st1ra- tygra,ticz'ne.go.

8 N,ie j,est ,je;zcze o,beconIe jasne, 'Co jest ognil.wem bezpośrednil.O starszym od d'ol!noJklredo- w~ fJdszu jedinOlStki złatlliańskiej. Prawdopodolmle nisz .do!Jnolm'edowy poprzez ~kQwe ogniwo przejśo!owe przechodzi w zredukowalllY mią~owo wapień ,rogowcowy iIIWllanO"'1leG-

komu, z .którego Zbudowa-na iles't IDlędrZy i.n.nymi niedUżs skaŁka wyStępująca b~śream.~

na zach6d od .kon~tu tektonicznego między fl1sz:emdolinookr,ed'OwY1m a czerwonymi łupk,iImi eoceńsk'1m!1tr6w Ła-ll, fig. 4).

KwaortaJlnlok Geologiczny - 112.

178

^{Wacław Sikora}

do

Kal'lPatzeWll1ęb.'12JIlych. Ponieważ

piaskowc'e

zŁataniańskie

nie

należą

do seri] ma, gurskiej,

leżą

tektonicznie na

seriądh skałkowych,

nie ma ·w tej chwili podstaw' d.o przyjm.owania tezy,

że

paleog' en magurski jest

nakła­

dem u tw.orów' mezozoicznych

iPienińsJciego,

pasa

skałkowego

i.

że w.

pal, eo-:- genie ! basen

skałkowy ibył ezęiŚcią

basenu magurskiego.

Warto ,by

się zastan.owić, jaką rolę

w sensiie paleogeograficznyrri i pa- leotektonicznym

.odgrywał rówzłatniański.

Utwory podobne do serii

zła't­

niańSlciej .:roStały

stwierdzone :na Myj' aIWskiej Pahor'katinie w

Czechosło­

wacji,

w

najbardziej

południ;owo-wsc:hodnich

partiach pasa

skaŁkowego.

Tu

również c'echą charakterystyczną,

utworów

górnoikr,eciowo-paleogeń­

skich jest

.obecność

licznych .otwornic

występujących

na

drugorzędnym 'złożu (J.

Salaj, 1

¹

960).

'.

'Biorąc

pod

uwagę

posp.olti

totŚĆ

, a mieJscami i

masowość występowania

<JItw.ornic

;na drug.orzędnym :zł.oo;u

w utworach jednostki

złat:niańskiej, moż­

na

uważac

te utwory za sui generis

mol'asę.

Wtak.im

ujęciu

rów

zła1miań­

ski

byłby

rowem

brzeżnym

dla

wypiętrzających się

na

południu

Karpat

wewnętrznych. Część 'żawartości

tego rowu ' widzimy dztsiaj w postaci joednostJki

zła'tniańskiej,

jednaikile

główna

jego masa musi.

być

ukryta w

głębi,

It.o znaczy pod

:nasunięciem

Karpa t

wewnętrznych.

Hipotezę tę,

jak

zresztą całe

zagadnienie jednostki

złahliailskileJ,

!ktore

wyłoniło się w związku

z udokumentowaniem braiku 'transgresji nase- riach

skałkowych, należy traktować

jalko

hrp.otezę l'oboczą,

niemniej wy- daje

się, że należy

problem rowu] jednostki

złatniańSkiej ro:ą>atrywać

i z takiego punktu widzenia, który spl'Owadza

się

do pytania: C.o

sięstał.o

z

ma.teriałem

Karpat

wewnętrznych usuniętym

z nich wolkresie

między

osta:t€ClZIlym

sfałd.owalIliem' i orogenezą

a

transgresją

eocenu? .

lRozwj;ązanie

tego zagadnienia, jak i innych

zagadnień dotyczących

tektogenezy

pienińSkieg,o

pasa

Skałikowego będzie

pomocne

wl'?związa­

niu telktogenezy Karpat

j8Jkocał<lŚci. RoZJWiązaniezaś

'tektogenezy Karpat jest jednym z zasadniczych warunlków dla

włatŚCiweg.o

ustawiienia planu

poszukiwań

ropy i gazuziemn.ego w Karpataeh.

Na

zakończenie miło

jest mi

pod~ęk.ować

Pani mgr

J.

Blaicher za

wstępne

O:mlaczerue próbelk: miikl'Ofaun.istycznych (mgrJ. Blaicher przygo- toWlUje .obecnie

szczegółowe

opracowanie mikrofaUlIlY seril.i.

złatniańskiej),

a Panu mgrowi L.

Ko~a,rskiemu

za dy;Skusje

dotyczące tematuartyłkułu

i

przejrzenie tekstu.

Oddział Karpacki Inmytutu Geologlocznego ,Kraków, ul. Grzegórzec>ka 81L

.NadeBłano dnia 16 grudnia UI61I r.

PISMIENNICTWO

BllEDA F., GEROCH S., KOSZARSKlI L., KSIĄżlKi11EWIOZ M., ZYTIlKO K., (UlW) ~ Stratigraphl.e .des IKarpates IPOlonaises. Biul. Iinst.iłeol., 181, iP. !J.L-175.

WiaJl'lSZaWJa.

BLRlKENlMAJER K. ~19liB) - TeIkton:ika pienińSkiego pasa skailjlrowegQ. Region. Geol.

Pol., l, (Karpaty), z. 2 Tektorui'ka, p.~,:Pol 'lPw. GeOl. Kraków; . Bl'RKEN1MAJER K. '(!1954) - G wi'elku

'tzW.

,IIi.,a;rg!li puchowsikiCh w iPiaiin-achna