PROPOZYCJA WYODRĘBNIENIA NOWYCH ZBIORNIKÓW W STRUKTURACH WODONOŚNYCH PLEJSTOCENU I PALEOGENU W REJONIE TRÓJMIASTA

(1)

PROPOZYCJA WYODRÊBNIENIA NOWYCH ZBIORNIKÓW W STRUKTURACH WODONOŒNYCH PLEJSTOCENU I PALEOGENU

W REJONIE TRÓJMIASTA

THE PROPOSAL OF SEPARATING NEW RESERVOIRS IN PLEISTOCENE AND PALEOGENE HYDROGEOLOGICAL STRUCTURES IN THE TRICITY REGION

MIROS£AWLIDZBARSKI¹, BEATAPASIEROWSKA¹

Abstrakt. W artykule przedstawiono wstêpn¹ charakterystykê hydrogeologiczn¹ nowych struktur wodonoœnych spe³niaj¹cych kryteria GZWP, które zosta³y zidentyfikowane w rejonie Trójmiasta w osadach wodonoœnych plejstocenu, neogenu i paleogenu. Omówiono uk³ad hydrostrukturalny tych zbiorników oraz wskazano na pozycjê hydrodynamiczn¹ w systemie kr¹¿enia wód podziemnych. Dla ka¿dego zbiornika podano parametry hydrogeologiczne poziomów wodonoœnych (mi¹¿szoœæ, wydajnoœæ potencjaln¹ otworu studziennego, przewodnoœæ).

Wstêpnie oceniono zasobnoœæ ka¿dej struktury i jej znaczenie dla zaopatrzenia aglomeracji Trójmiasta.

S³owa kluczowe: warunki hydrogeologiczne, G³ówne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP), struktury wodonoœne.

Abstract. The paper presents an initial characterisation of new hydrogeological structures fulfilling the criteria for the Major Groundwa- ter Basin identified in the Tricity region in Pleistocene, Neogene and Paleogene sediments. The hydrostructural system is discussed and the hydrodynamic position in the groundwater circulation system is indicated. For each structure, hydrogeological parameters of aquifers have been specified: thickness, potential discharge of a well and transmissivity. Groundwater resources have been estimated for each hydrogeological structure and the usefulness for water management have been assessed

Key words: hydrogeological conditions, Major Groundwater Basin (MGB), hydrogeological structures.

WSTÊP

Jednym z wa¿nych zadañ, realizowanych w polskiej hydrogeologii, jest dokumentowanie g³ównych zbiorników wód podziemnych (GZWP). Wydzielono je w latach 19861989 pod kierunkiem prof. Kleczkowskiego i zapre- zentowano na „Mapie obszarów G³ównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) wymagaj¹cych szczególnej ochrony” w skali 1:500 000. Lista wyodrêbnionych zbiorni-

ków nie by³a od tego czasu aktualizowana. W ostatnim æwie- ræwieczu w wielu miejscach prowadzono szczegó³owe bada- nia hydrogeologiczne lub prace o charakterze regionalnym (Kreczko i in., 2000; Lidzbarski, Kordalski, 2003; Kozerski, 2007; Sadurski, Lidzbarski, 2007). W efekcie zidentyfikowano nowe struktury hydrogeologiczne wyró¿niaj¹ce siê znacznymi zasobami wodnymi i wysokimi wartoœciami pa-

1Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, Oddzia³ Geologii Morza, ul. Koœcierska 5, 80-328 Gdañsk;

e-mail: miroslaw.lidzbarski@pgi.gov.pl, bpas@pgi.gov.pl

(2)

rametrów hydrogeologicznych. Znalaz³y one odbicie w do- kumentacjach regionalnych i opracowaniach kartograficz- nych, np. dokumentacje zasobów dyspozycyjnych, MhP (Chmielowska, 1998; Fr¹czek, 1998; Or³owski, 1998a, b;

Uœcinowicz, 1998) oraz w publikacjach naukowych (Lidz- barski, Kordalski, 2003; Kozerski, 1988; Kozerski, 2007).

W latach 90. ubieg³ego wieku w gdañskim systemie wodo- noœnym równie¿ zidentyfikowano nowe struktury wodono- œne spe³niaj¹ce za³o¿enia GZWP. Z racji swej pozycji hydro- dynamicznej, zasobnoœci i dostêpnoœci mog¹ one stanowiæ strategiczn¹ rezerwê wód podziemnych dla aglomeracji Trójmiasta.

WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE

Wyodrêbnione zbiorniki cechuje odmienny uk³ad hydrostrukturalny oraz pozycja w systemie kr¹¿enia wód podziemnych. Najbardziej z³o¿ony system wodonoœny cechuje strukturê W³adys³awowa–Pucka. Wielopiêtrowy system jest rozbudowany w osadach czwartorzêdu, neogenu i paleogenu. Dodatkow¹ komplikacj¹ jest gêsta sieæ dolin kopalnych, wype³nionych najczêœciej osadami piaszczystymi, które wcinaj¹ siê g³êboko w pod³o¿e czwartorzêdu. W nieco mniej rozbudowanym systemie struktury Wiczlino–Osowa, zidentyfikowano dwa, a miejscami trzy miêdzymorenowe poziomy wodonoœne. Najprostszy uk³ad stanowi struktura wyod- rêbniona w oligoceñskim poziomie wodonoœnym. Jest to zbiornik o charakterze regionalnym, w którym przewa¿a jed- na warstwa rozprzestrzeniaj¹ca siê na znacznym obszarze regionu gdañskiego.

Struktura Wiczlino–Osowa (IQ) jest zbiornikiem miê- dzymorenowym, na wiêkszoœci obszaru dwupoziomowym.

Zosta³a ona wyznaczona w zachodnich dzielnicach Gda- ñska, Gdyni i Sopotu wraz z przylegaj¹cymi obszarami gmi- ny ¯ukowo oraz Szemud (fig. 1). Obejmuje obszar o powierzchni ok. 104 km². Pierwszy miêdzymorenowy poziom wodonoœny wystêpuje tu doœæ powszechnie, choæ jest nie- ci¹g³y oraz wykazuje du¿¹ zmiennoœæ w wykszta³ceniu lito- logicznym (fig. 2A).Warstwa wodonoœna wystêpuje zwykle na g³êbokoœci od 10 do 60 m, a przewodnoœæ waha siê w granicach od 100 do 500 m²/24h.

Zwierciad³o wody wystêpuje pod niewielkim ciœnieniem lub jest swobodne. Najwy¿ej stabilizuje na wododziale Radu- ni i Redy (140165 m n.p.m.). Opada ono w kierunku tarasu nadmorskiego, pradoliny Kaszubskiej oraz doliny Kaczej, Ra- duni i jej dop³ywów. Drugi miêdzymorenowy poziom wodo- noœny, na g³êbokoœci od 50 do 100 m, jest zwi¹zany z piaskami i ¿wirami zlodowaceñ œrodkowopolskich. Mi¹¿szoœæ tego poziomu dochodzi do 40 m, a przewodnoœæ nie przekracza 200 m²/24h. Zwierciad³o wody stabilizuje o 510 m ni¿ej od pierwszego poziomu wodonoœnego.

Oba poziomy miêdzymorenowe wystêpuj¹ powszechnie, w miejscach obni¿eñ powierzchni podczwartorzêdowej ich mi¹¿szoœæ wzrasta do kilkudziesiêciu metrów. Struktura Wiczlino-Osowa jest po³o¿ona strefie tranzytu wód gda- ñskiego systemu wodonoœnego. G³ówny przep³yw odbywa siê z zachodu na wschód do g³ównej bazy drena¿u jakim jest Zatoka Gdañska oraz na po³udniowy wschód i pó³nocny wschód, do poœrednich baz drena¿u jakimi s¹ Radunia i Za- górska Struga (Chmielowska, 1998).

Wody czwartorzêdowego piêtra wodonoœnego s¹ s³abo zmineralizowane, sucha pozosta³oœæ najczêœciej nie przekracza 300 mg/dm³, jony chlorkowe wystêpuj¹ zwykle w stê¿e- niach od 5 do 15 mg Cl/dm³. Wody podziemne charakteryzuj¹ siê zró¿nicowanymi zawartoœciami ¿elaza i manganu.

Nie przekraczaj¹ one jednak 2,0 mgFe/dm³, a manganu 0,1 mgMn/dm³. Stê¿enie poni¿ej 0,05 mgMn/dm³stwierdza siê sporadycznie. Wody s¹ wiêc dobrej jakoœci (klasy II), wymagaj¹ prostego uzdatniania.

Struktura W³adys³awowo–Puck (IIQ-M-Ol) zosta³a wyodrêbniona w pasie nadmorskim pomiêdzy Jastrzêbi¹ Gór¹ a Puckim na obszarze 120 km²(fig. 1). Cechuje j¹ z³o¿ony uk³ad hydrostrukturalny z dwoma piêtrami wodonoœnymi, czwartorzêdowym oraz neogeñsko-paleogeñskim, pozo- staj¹cymi w œcis³ej wiêzi hydraulicznej. Czwartorzêdowe piê- tro wodonoœne jest reprezentowane przez dwa poziomy wo- donoœne: podglinowy – z piaskami i ¿wirami wodno- lodowcowymi ze zlodowacenia po³udniowo-polskiego, wype³niaj¹cymi najwiêksze zag³êbienia erozyjne oraz miê- dzyglinowy – z osadami interglacja³u eemskiego. Obydwa poziomy s¹ powi¹zane miêdzy sob¹ hydraulicznie i wystêpuj¹ na g³êbokoœci 15–50 m (fig. 2B). Mi¹¿szoœæ warstw wodono- œnych najczêœciej wynosi 10–40 m, a w miejscach bezpoœred- nich kontaktów hydraulicznych dochodz¹ nawet do 140 m.

Neogeñsko-paleogeñskie piêtro wodonoœne dominuj¹c¹ rolê odgrywa w pó³nocno–wschodniej czêœci obszaru (Jastrzêbia Góra–W³adys³awowo). Wystêpuj¹ tam dwa poziomy wodo- noœne: mioceñski i oligoceñski na g³êbokoœci 50–100 m.

Mi¹¿szoœci warstw wodonoœnych wynosz¹ przeciêtnie od kil- ku do oko³o 20 m, chocia¿ lokalnie przekraczaj¹ 40 m. Bezpo- œrednia ³¹cznoœæ hydrauliczna pomiêdzy poziomami czwarto- rzêdowymi, mioceñskim i oligoceñskim zaznacza siê w pó³nocnej czêœci omawianej struktury (na po³udnie od Jastrzê- biej Góry i W³adys³awowa). W rejonach tych wystêpuj¹ naj- wiêksze mi¹¿szoœci utworów wodonoœnych – ponad 70 m, a wody obydwu piêter wodonoœnych ujmowane s¹ ³¹cznie w jednej studni. Wydajnoœæ potencjalna studni wierconej zmie- nia siê: od 40 m³/h w zachodniej i po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru do 120 m³/h we wschodniej czêœci, miejscami przekraczaj¹c nawet 200 m³/h. Odmienne warunki hydrogeologiczne s¹ w zachodniej (rejon Bielawskich B³ot) i po³udniowej (rejon Pucka) czêœci omawianej struktury. Najle- piej wykszta³cony jest tam p³ytko wystêpuj¹cy czwartorzêdo- wy poziom wodonoœny, najczêœciej od 5 do 50 m p.p.t., z mi¹¿szoœci¹ utworów wodonoœnych 10–20 m, przewodno- œci¹ œrednio 500–100 m²/24h i wydajnoœci¹ potencjaln¹ studni

356 Miros³aw Lidzbarski, Beata Pasierowska

(3)

Fig. 1. Mapa nowych struktur wodonoœnych wyodrêbnionych w strefie nadmorskiej

Map of new hydrogeological structures selected in the seaside region

(4)

od 50 do 120 m³/h. Wody ujmowane na tym obszarze maj¹ ja- koœæ dobr¹ i trwa³¹. Najlepsz¹ jakoœci¹ charakteryzuj¹ siê wody poziomu mioceñskiego i oligoceñskiego w pó³nocnej czêœci struktury, w rejonach Jastrzêbiej Góry–W³adys³awowa oraz Parszkowo–Strzelno–£ebcz. Wody œredniej jakoœci, ze wzglêdu na przekroczone stê¿enia ¿elaza i manganu oraz mêt- noœæ i barwê, wystêpuj¹ na obszarze Bielawskich B³ot i pradoliny P³utnicy. W latach najwiêkszej eksploatacji wód (1975–1990), nast¹pi³a czêœciowa ingresja wód morskich.

W efekcie, w niektórych studniach ujêcia PPiUR „Szkuner”

i ujêcia miejskiego w Jastrzêbiej Górze, zarejestrowano wzrost zawartoœci chlorków. Nie zosta³y jednak przekroczone dopuszczalne normy (Fr¹czek E., 1998). Na przewa¿aj¹cej czêœci omawianej struktury parametry hydrogeologiczne spe³niaj¹ kryteria GZWP.

Bior¹c pod uwagê system kr¹¿enie wód, struktura W³adys³awowo–Puck jest po³o¿ona w strefie drena¿u zwi¹zanej z obni¿eniami nadmorskimi oraz pradolin¹ P³utnicy. Obszary zasilania znajduj¹ siê na po³udniowy-zachód od omawianego zbiornika w centralnej czêœci Wysoczyzny ¯ar- nowieckiej, gdzie zwierciad³o wody stabilizuje na 3040 m n.p.m. Obni¿a siê ono w strefie nadmorskiej i w granicach struktury stabilizuje na wysokoœci 015 m n.p.m.

Struktura oligoceñska (IIIOl) tworzy rozleg³y zbiornik hydrogeologiczny o charakterze regionalnym od Jeziora

¯arnowieckiego do Gdañska. Rozprzestrzenia siê wzd³u¿

brzegu morskiego siêgaj¹c pó³nocnych krañców Pojezierza Kaszubskiego. Poziom oligoceñski wystêpuje na ca³ym obszarze z wyj¹tkiem g³êbokich struktur w pod³o¿u czwartorzê- du, gdzie osady oligocenu zosta³y ca³kowicie zniszczone.

Miejscami poziom jest dwudzielny, rozdzielaj¹ go s³abo przepuszczalne mu³ki piaszczyste lub i³y. Najczêœciej zalega na rzêdnej od –80 m n.p.m. na Pojezierzu Kaszubskim do –40 m n.p.m. w strefie nadmorskiej. W rejonach rynien kopalnych wody oligocenu wystêpuj¹ w bezpoœrednim kontakcie hy-

draulicznym z wodami neogenu i czwartorzêdu. Œrednia war- toœæ wspó³czynnika filtracji wynosi 14 m/24h, z najwy¿sz¹ wartoœci¹ w Pradolinie Kaszubskiej i na tarasie nadmorskim przekraczaj¹c¹ 35 m/24h, a lokalnie nawet 100 m/24h. Prze- wodnoœæ hydrauliczna wynosi od 100 do 500 m²/24h, a wy- dajnoœci eksploatacyjne studni s¹ najkorzystniejsze w rejonie Gdañska i Sopotu oraz w Pradolinie Kaszubskiej (>100 m³/h).

Z uwagi na wyj¹tkowo korzystne parametry hydrogeologiczne mo¿na wyró¿niæ dwa rejony: Pradoliny Kaszubskiej i tarasu nadmorskiego (fig. 1). W rejonach tych poziom oligoce- ñski, o ³¹cznej powierzchni ok. 50 km², spe³nia kryteria g³ów- nego zbiornika wód podziemnych. Pomiêdzy tymi rejonami i w dalszym otoczeniu, poziom oligoceñski jest s³abiej wykszta³cony, chocia¿ lokalnie jest ujmowany studniami ujêæ komunalnych i wiejskich (fig. 2B).

Zwierciad³o wód podziemnych o subartezyjskim charakterze najwy¿ej stabilizuje siê na Pojezierzu Kaszubskim, 80 m n.p.m. Bazê drena¿u stanowi Zatoka Gdañska, choæ równie¿ drenuj¹cy wp³yw ma Pradolina Redy-£eby, zw³aszcza w miejscach u³atwionego kontaktu z czwartorzêdowym piêtrem wodonoœnym. W strefie brzegowej, na obszarze Pra- doliny Redy-£eby i w dolinach rzek, w warunkach niezabu- rzonych eksploatacj¹, zwierciad³o wody stabilizowa³o siê nad poziomem terenu, w Brodwinowie nawet na 35 m n.p.t.

W systemie kr¹¿enia wód podziemnych s¹ wyodrêbnione struktury po³o¿one w strefie drena¿u.

Sk³ad chemiczny wód oligoceñskiego poziomu wodono- œnego jest zbli¿ony do wód czwartorzêdowych. S¹ to rów- nie¿ wody s³abo zmineralizowane, bliskie t³a naturalnego bez obecnoœci zwi¹zków toksycznych. Jakoœæ tych wód obni¿a podwy¿szona koncentracja zwi¹zków ¿elaza od 0,5 do 0,9 mgFe/dm³i manganu od 0,04 do 0,18 mgMn/dm³. Z tego wzglêdu wody oligoceñskiego poziomu wodonoœnego s¹ zwykle œredniej jakoœci, klasy II. Zawartoœæ jonu chlorkowe- go na ogó³ nie przekracza 15 mgCl/dm³.

OCENA ZAGRO¯EÑ I ZNACZENIE DLA ZAOPATRZENIA W SYTUACJACH AWARYJNYCH

Analizowane struktury wodonoœne s¹ po³o¿one w granicach aglomeracji trójmiejskiej lub w jej bezpoœrednim s¹siedztwie. Z uwagi na wysok¹ zasobnoœæ oraz dostêpnoœæ mog¹ stanowiæ Ÿród³o perspektywicznego zaopatrzenia oraz alternatywê dla istniej¹cych ujêæ w przypadku wyst¹pienia sytuacji awaryjnych. Wa¿n¹ cech¹ zbiorników wód podziemnych jest tak¿e ich podatnoœæ na potencjalne zagro¿e- nia. Podatnoœæ w g³ównej mierze jest kszta³towana przez bu- dowê geologiczn¹ i warunki hydrogeologiczne. Te dwa parametry decyduj¹ o mo¿liwoœci ochrony zbiorników przed istniej¹cym lub potencjalnym zanieczyszczeniem. Mi¹¿szoœæ utworów s³abo przepuszczalnych, wystêpuj¹cych w nadk³adzie warstw wodonoœnych, istotnie wp³ywa na opóŸ- nianie czasu dop³ywu i ograniczanie koncentracji substancji zanieczyszczaj¹cych, migruj¹cych z powierzchni terenu.

Z tego punktu wiedzenia najkorzystniej prezentuje siê struktu-

ra oligoceñska (IIIOl), w której poziom wodonoœny jest prak- tycznie ca³kowicie izolowany przed wp³ywem potencjalnych zanieczyszczeñ z powierzchni terenu. Miêdzy powierzchni¹ terenu a stropem warstwy wodonoœnej, zalegaj¹cej na ogó³ na g³êbokoœci 7080 m, wystêpuj¹ osady s³abo przepuszczalne (mu³ki, i³y), które znacznie opóŸniaj¹ ruch pionowy wód do ponad 100 lat. Rejony najkorzystniejszych parame- trów hydrogeologicznych, spe³niaj¹ce kryteria GZWP, s¹ zlokalizowane w strefach drena¿u wód gdañskiego systemu wodonoœnego: tarasu nadmorskiego i Pradoliny Kaszub- skiej. Z tego wzglêdu wody podziemne w rejonie IIIa i IIIb s¹ dodatkowo ochraniane hydrodynamicznie (zwierciad³o wody stabilizuje powy¿ej powierzchni terenu). Wody struktury oligoceñskiej nie s¹ tak¿e zagro¿one ascenzj¹ wód zmineralizowanych oraz ingresj¹ wód morskich. Wskazuje na to wieloletnia eksploatacja wód oligocenu w bezpoœrednim

(5)

Fig.2.Przekrojehydrogeologiczne A–PrzekrójA–B;B–PrzekrójC–D Hydrogeologicalcross-sections A–cross-sectionA–B;B–cross-sectionC–D

(6)

s¹siedztwie brzegu morskiego na ujêciach komunalnych Gdañska i Sopotu.

Miêdzymorenowy zbiornik Wiczlino–Osowa (IQ) na ogó³ cechuje niska i bardzo niska podatnoœæ na potencjalne zagro¿enia. Najp³ycej wystêpuj¹cy poziom wodonoœny jest izolowany pakietem glin zwa³owych i mu³ków wystêpuj¹cych od powierzchni terenu do g³êbokoœci kilkudziesiêciu metrów.

Tylko lokalnie osady s³abo przepuszczalne s¹ zredukowane, co mo¿e u³atwiaæ migracjê potencjalnych zanieczyszczeñ do warstw wodonoœnych. G³êbszy poziom wodonoœny jest ca³kowicie zabezpieczony od zagro¿eñ oddzia³ywuj¹cych z powierzchni terenu. W rejonie Wiczlino-Osowa nie wystê- puj¹ zagro¿enia zwi¹zane z ascenzj¹ wód zmineralizowanych.

Zró¿nicowana sytuacja pod wzglêdem podatnoœci wód podziemnych na zagro¿enia antropogeniczne i endogeniczne wystêpuje w strukturze W³adys³awowoPuck ((IQ-M-Ol).

Przewa¿aj¹ca czêœæ tego zbiornika, zw³aszcza w jego œrodko- wej czêœci, jest zabezpieczona osadami s³abo przepuszczalny- mi, co decyduje o niskim i bardzo niskim stopniu podatnoœci.

Wody podziemne s¹ izolowane nie tylko pakietem glin zwa³owych zalegaj¹cych w strefie aeracji tu¿ pod powierzchni¹ terenu, ale tak¿e seriami i³ów i mu³ków mioceñskich oraz oligoceñskich. Nieco inna sytuacja wystêpuje na zachód od Jastrzêbiej Góry oraz w pradolinie P³utnicy w rejonie Pucka.

Strop poziomu wodonoœnego lokalnie nie ma wystarczaj¹cej

izolacji, st¹d podatnoœæ wód jest œrednia, a lokalnie nawet wy- soka. Zbiornik (w pó³nocnej czêœci), w przypadku nadmiernej eksploatacji wód podziemnych w bezpoœrednim s¹siedztwie brzegu morskieg, jest nara¿ony równie¿ na ingresjê wód morskich. Sytuacja taka mia³a miejsce w latach 80. ubieg³ego wieku na ujêciu zak³adowym „Szkuner” we W³adys³awowie.

Innych zagro¿eñ zwi¹zanych z ascenzj¹ wód zmineralizowanych nie zaobserwowano.

Zasobnoœæ omawianych struktur wodonoœnych zosta³a oszacowana na podstawie dokumentacji zasobów dyspozycyjnych oraz wielkoœci zasobów eksploatacyjnych, których wiarygodnoœæ zosta³a potwierdzona wieloletni¹ eksploatacj¹ wód podziemnych. Otrzymane wyniki weryfikowano na podstawie prac o charakterze badawczym (tab. 1). Wyró¿nia siê struktura oligoceñska, której zasoby szacuje siê na ponad 24 tys. m³/24h. Ponad 60% tej wartoœci przypisano tarasowi nad- morskiemu, w zwi¹zku z czym rejon ten cechuje bardzo wy- soki modu³ zasobów dyspozycyjnych (1080 m³/24h•km²).

W strukturze Wiczlino-Osowa stan zasobów wodnych szacuje siê na ponad 21 tys. m³/24h (Bralczyk, Jankowski, 1997).

Przewa¿aj¹ca czêœæ tych zasobów jest mo¿liwa do uzyskania w pó³nocnej czêœci struktury w rejonie ujêcia komunalnego

„Wiczlino”. Najmniejsze zasoby notuje siê w strukturze W³adys³awo-Puck – ponad 11 tys.m³/24h, pomimo jej najwiê- kszej powierzchni (Balcer i in., 2004). Na obni¿on¹ zasobnoœæ

Wybrane parametry Struktura Wiczlino–Osowa (IQ)

Struktura W³adys³awowo–Puck (IIQ-M-Ol)

Struktura Oligoceñska (IIIOl)

Taras nadmorski Pradolina Kaszubska

Powierzchnia struktury [km2] 104 119,7

30 81

111

Powierzchnia struktury spe³niaj¹cej

kryteria GZWP [km²] 104 87,4

14 35,5

49,5

G³ówne miasta Gdañsk, Gdynia W³adys³awowo, Puck,

Jastrzêbia Góra Gdañsk, Sopot Reda, Rumia, Gdynia Stopieñ podatnoœci (wg metodyki

GZWP)

niski, bardzo niski, lo-

kalnie œredni niski, bardzo niski, lokalnie œredni bardzo niski bardzo niski

Rodzaje zagro¿eñ brak lokalnie mo¿liwa ingresja wód morskich brak brak

Szacowane zasoby dyspozycyjne

GZWP [m³/24h] 37 926 11 568

15 120 9 360

24 480

G³ówne ujêcia

Wiczlino, Osowa. Wiel- ki Kack, Sieradzka, Ba-

nino

Jastrzêbia Góra, W³adys³awowo- Cetniewo, Puck

Bitwy pod P³owca-

mi, Czarny Dwór Reda, Rumia

Suma poboru na ujêciach [m³/24h] 19 560 6725

4 860 4 430

9 290

Stan rezerw wodnych [m³/24h] 18 366 4843

10 260 4 930

15 190

T a b e l a 1 Wybrane parametry struktur wodonoœnych

Selected paremeters of hydrogeological structures

(7)

tej struktury wp³ywa jej niska podatnoœæ na ingresjê wód morskich. Z tego wzglêdu, pomimo wysokich zasobów odnawial- nych (19300 m³/24h), wielkoœæ eksploatacji wód podziemnych w s¹siedztwie brzegu morskiego musi byæ limitowana.

Najwiêksze rezerwy wodne cechuj¹ strukturê W³ady- s³awo-Puck (ponad 60% zasobów wodnych), w pozosta³ych strukturach rezerwy nie przekraczaj¹ 50%.

PODSUMOWANIE

Rejon Trójmiasta wyró¿nia siê wielopiêtrowym systemem wodonoœnym i wysok¹ zasobnoœci¹ struktur wodonoœnych.

W strefie nadmorskiej wyodrêbniono trzy nowe struktury, które spe³niaj¹ kryteria g³ównych zbiorników wód podziemnych. Zidentyfikowano je w utworach plejstocenu, neogenu i paleogenu: Wiczlino-Osowa (IQ), W³adys³awowo-Puck (IIQ-M-Ol), oligoceñska (IIIOl). Ich wystêpowanie, parametry i zasoby zosta³y potwierdzone badaniami naukowymi oraz pracami o charakterze dokumentacyjnym. Wyró¿niaj¹ siê wy-

sokimi wartoœciami parametrów hydrogeologicznych, dobr¹ jakoœci¹ wód oraz wysok¹ odpornoœci¹ na zagro¿enia antropogeniczne. Tylko w jednym przypadku dostêp do zasobów wodnych jest ograniczony mo¿liwoœci¹ ingresji wód morskich do warstw wodonoœnych. Z racji swej pozycji hydrody- namicznej, zasobnoœci i dostêpnoœci mog¹ one stanowiæ strategiczn¹ rezerwê wód podziemnych dla aglomeracji Trójmia- sta.

LITERATURA

BALCER M. I IN. , 2004 — Dokumentacja zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych zlewni Redy, Zagórskiej Strugi i Pia- œnicy. Arch. Maszynopis. Przeds. Geol. „POLGEOL”, Zak³ad w Gdañsku.

BRALCZYK M., JANKOWSKI M., 1997 — Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów wód podziemnych z utworów czwarto- rzêdowych i mioceñskich strefy krawêdziowej Pojezierza Ka- szubskiego na odcinku Gdynia – Pruszcz Gdañski. Arch. Ma- szynopis. Przeds. Geol. „POLGEOL”, Zak³ad w Gdañsku.

CHMIELOWSKA U., 1998 — Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000, ark. ¯ukowo. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

FR¥CZEK E., 1998 — Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000, ark. Puck. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

KOZERSKI B., 1988 — Warunki wystêpowania i eksploatacja wód podziemnych w gdañskim systemie wodonoœnym. Aktualne problemy hydrogeologii, 4: 1–20.

KOZERSKI B. (red.), 2007 — Gdañski system wodonoœny. Wyd.

PG, Gdañsk.

KRECZKO M., 1996 — Dokumentacja hydrogeologiczna GZWP nr 111 „Subniecka Gdañska”. Arch. Maszynopis. Przeds. Geol.

„POLGEOL”, Zak³ad w Gdañsku.

KRECZKO M., KORDALSKI Z., LIDZBARSKI M., PRUSSAK E., 2000 — Dokumentacja zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych ¯u³aw i Mierzei Wiœlanej. Narod. Arch. Geol. PIG, Oddzia³ Geologii Morza, Gdañsk.

LIDZBARSKI M., KORDALSKI Z., 2003 — Wystêpowanie i dy- namika trzeciorzêdowego piêtra wodonoœnego w regionie gda- ñskim. Wspó³czesne problemy hydrogeologii, 11 (1): 121–128.

OR£OWSKI R., 1998a — Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000, ark. Rumia. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

OR£OWSKI R., 1998b — Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000, ark. Gdynia. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

SADURSKI A., LIDZBARSKI M., 2007 — Stan zasobów wód podziemnych, eksploatacji ujêæ i zagro¿eñ ich zasobów eksploatacyjnych na tle gospodarowania wodami podziemnymi w Gda- ñsku, z uwzglêdnieniem eksploatacji ujêcia w Straszynie. Arch.

GIWK, Gdañsk.

UŒCINOWICZ S., 1998 — Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000, ark. Gdañsk. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

SUMMARY

Aquifer of Trójmiasto was recognized as a multilateral hydrogeological system of high water resources. In the co- astal zone of region there were recognized three new structures that fulfil criteria of Main Groundwater Basin. They were identified in Pleistocene, Neogene and Paleogene deposits:

I-structure Wiczlino-Osowa (IQ), II- structure W³adys³awowo-Puck (IIQ-M-Ol) and III-Oligocene structure (IIIOl).

Their range, parameters and resources were confirmed by

scientific research and documentary works. The structures have favourable hydrologic parameters, good water quality and high resistance for anthropogenic stress. Only in one case, the access to water resources is limited by the ability ingress of sea water into aquifers. The water structures, due to their hydrodynamic position, high water resources and ac- cessibility, can be a strategic reserve of groundwater for Trójmiasto agglomeration.

(8)