Komunikat wstępny o stratygrafii malmu w okolicy Kamienia Pomorskiego

(1)

Komunikat wstępny o stratygrafii malmu w okolicy Kamienia Pomor'skiego

Wapienie biaJ:ej jury na Pomorzu Zachodni.m są znane od przeszło

170 lat. Malm in situ odsłania się tam jedynie w ikamieniołoma.cll poło

żonych na południowy wschód od Kamienia PomorSkiego; w Swiętosze

wie, Czarnogłowach i Kłębach. PQza tym - na znacznej przestrzeni od Bornholmu aż po Szczecin - wapienie 'białej jury występują· jedynie w postaci kier większych i mniejszych rozmiarów.

W literaturze niemieckiej pisano wiele na temąt malmu pomorskiego.

WymienJić tu nra1eży pr:ZedJe ~ takie ~skia., j~ M. Schmidt, W. Deecke, B. Dohm, M. Fiebelkorn, W. Bartelt i wielu innych.

Stm'tyg:m.fiJa niemiJeokJa

J,edinialk

^niebyłia. 1Zby!t dOikład!Ilia i Illl:ezupełinie odpowiadała prawdzie. Trudnym bowiem zadaniem było opmoowanie stratygrafii na podstawie rozrzuconych odsłonięć b~ materiału. z wier-

ceń. Dlatego też zapewne polscy geologowie: R. Kongiel, A. Czeka.lska, A. Wilczyński, pracujący w Czarnogłowach w pierWszych latach po woj- nie, do obrazu stratygrafii nie wprowadzili zasadniczych zmian. przyjmu-

jąc istniejący podziaJ: niemiecki.

Obecnie w szeregu wierceń w rej'onie Kamienia Pomorskiego, pro- wadronych przez Zakład Geologii NiżU i Zakład Złóż Rud

Ze1aza

l.G., przewiercono białą jurę. Można więc już mówić o stratygrafii mMm~

Bomorza ZalChodniego poznanej na podstawie wierceń. Dane uzyskane z wierceń pozwoliły również uzupełnić straty.grafię odsłonięć w Swięto

mewie, OzJarmog~ach i Kłębach.

:Pracę lllJad st~ią lDlIEillmuiPomoJl'~a zaclrodniego, rozpo~y wspólnie z W. Bielecką w 1954 r. W. Bielecka wykonalaJ wszystkie ana- lizy mikropaleontologiczne j na ich podstawie opracowała stratygrafię, co

0ilmzało się qgromnie cenn.e,lZ!Właszcza dia: odc~ów profillu pooibawio- nych makrofauny. Obraz stratygrafii, który przedstawiam, został Q.praco-

W1aIll,yl lIlIa podStawie litlOilQgii, malk.ro - i llllIikrofalUlILy. .

Wiercenia w S,trzegowie, Kłodzinie i Kopiinie przebiły malm na omawianym obszarze. Na tle materiałów uzyskanych w tych wierceniach

Btraty]~La lOIs}otntięć w SwiętoszewiJe, CmmiO,gŁOWIach li: !KłębalCh staje się .całkowicie jasria.

Geologiczny - 6

(2)

82 Zofia Dąbrowska

Odsłonięcia malmu na Pomorzu Zachodnim w rejonie Kamienia Po- roorskiego wyznaczają północno-zachodnią granicę występowania białej

jury. Na zachód od Odry mallm już na powrierzchni nie występuje, miąż

-l.3'ZOOć jego ^nJajbadiam.ym oibsZJaJme j:est

mam,

wynosi ~aJedWfiJe około 100 m,

;podczas gdy IW Pol1.sce środkowej dos:ięga pTawie 1000 m.

Basen sedymentacyjny morza górnoj:urajsikiego, rozciągający się na obS:Zalr,Ze dzisiejszego Pomorza Zachodniego, miał charakter morza przy-

brzeżnego, jednak nie panowały

tam

warunki litoralne. W zbiorniku tym pionowe ruchy dna mogły mieć pewien wpływ na gromadzenie się

- osadów różnej miąższości. Powodowało to tworzenie się serii osadów

różnie wyks2ltałconych mimo niewielkich odległości.

Morze malmu pomorskiego miało dobre połączenie z Anglią i pół

nocno-zachód.nim~ Niemcami poprzez "drogę duńską" na północ od "war

łu

PompeolóJeigo",

z fuo!rnem rosyjSkim łączyło. się drogą wschód!-zachód'.

~o~eż połąc:renl~e z Tetydą lad p1ołutdrn:ila, pmwdJopodroibn.ie pO!- p:rzez ~olmwy; Dowod'Y na moIŻ1i.wość t,ej komUiIllilkoojli mamy w .różnych piętrach.

maJ.;$u

w postaci ,chaJl'akterystyczriej maikro- i mikrofauny, ty- .PDwej dla danej prowincji. .

Históitia

Itnailmu

na romaWia:riyttn oIbszarz,e, odtwQII'IZ()na na. podstawie

Wierceń i 'odsłohlęć, przedstaWia się następująco. .

VI argQwie:

żbiornik ma:lmski był Od północy zamknięty lądem. K<r munikacja ^IZ AmJgQią, pOJ:noOOiOl-Zlachodniriri ~Demcami i IRosją odlbywaŁa

się. drogą wschód~zachód. . . .

W rejonIe Kamieriia Pomorskiego utwory- argowu zostały dotychczas stwierdzone jedynie w Kłębach, KłOdzinie i Kop1inde - w miejscowOś

ciach wysuniętych najbardziej na: wschód. Są to szarobrunatne wapienie pia:szc.zyste z oolitami oraz m8Jl'lgle piaszczyste, muł.owce i szare piask.owce wapniśte z .oolitami ~ detrytusem fauny. Duża domieszka mater.iału pia:sżcżystegó świadczY o blisk.ości lądu. '.

Utwmy ~

w

i<>dSłIOIDli!ęcdiu wdrloc7lI1Ie są jedyn1e w Kłębach. Są to 1,5

m

ri1i.ążgżdści szarobrunaltne wapienie z oolitami, z neryneaini i pek- tenami. Warstwy te widoczne są obecnie w samym spągu kamieniołomu.

Są to pr1awdJopodidbnlie s1lrIOpowe warstwy !aTgowu (kt6ry tu ^Zldstałstwier- dzony mikrOpaJeontologicznie). Jest to górna część poziomu Cardioceras aUern.am. PK:mrużej omawiany$ lWapient (w Kłębalcfu), w lCI:emnych iłach (w partiach !kamieniołOmU zalanych wodą), znalazł M. Schmidt Cardio- ceras alternans spotykany ZaJrówno w aa-gowie Rosji jak i w jurze po-

łudniowej Europy.

W K~e I8.tgOWU jest lIli:ewliie1e - '5,1 m. Są to prze/bite w:eroooiiJem

mułoWce i margle pi~czyste,

z

^wkładkąwaPienia w' spągu. Odpo.wia-

dają one prawdopOdobnie warstworri występującym w spągu kanrleniołO'

mu w Kłębach. Mikrofauna potwierdza, że ~ tutaj jeSt to poziom. Cardio-

.cer~8alternci.ns. ,

W KopIinie utwory arg.owu - róWnież poznane w wierceniu - mają dość dużą, jak na stosunki Pomorza ZachodniegO, miąższość, bo 12 m. Są

to

piaskowce sZare z oolitami, rilargle szare piaSzczyste z .oolitami i de-

'trytusem fauny

oraz

^mu~owce. .

WargoWie brzeg mOł\Ski ku zachodowi sięgał zaledwie poza Kłęby.

Kłodzin.o i Koplino; w odległości paru kilometrów na południowy zachód

(3)

r

.'

COMiPARA'lUVlE TAlBiLE' OF Sr.I'lRAfl'IGRAPlHIC ORiITiIDBiIA OF

rHIE

iMAiLM liN WFSTiE.'R!N POlV.IiEm.AINiIiA

DOGGER

'l

^AROOw ^RAURA/( II S.TII,RT' KII1ERYD DOLNY KIHERYJJ'OóiiNV 80NON PUR8CK N,cOKOH l1iEJSCOWOSC/

'~'~ Cardioc~ras ~ _Vifl~fajatl<e/l :~cfonia baj/er _~asen'afrimera A u/iuoslephar:s

= ,

";r!lalus,?

... ~ aHernans rngslea.dia, ngl1ca pS'udo_labi is ' Ii1es /fj,mletii

, •• qjhicus

"1%~fJ.c" ' lilf.:rhitJm/ _mpdItriIIJÓNIłII.rłu ' l/f%gia ./IIO./Og/8

b r a ,k

os

^a.^{,o O,W} ^b,r^~^t ^D^s^/Id

o

^W', ^Slrzegowo

mpUwom/ctloggtru ^sel(UTinaPseUr!DcllrliJmmino, ~l,<PfII,Ntidosaria ~,-;n/~rnolaf.a 9!::, . mIIIitrilrzłi: puroeth"",

=:.

^er%sa I ttłJda;arfll slrlaląjurerrsis ta aIi1f. lp;stomina rhapmaii ^,

IisIsIIilri. magna Ji;.CIJll';' poS5ka malżDI'aab,

~ ,. ^"

. S:~'!7.~a CIJlh ... kuinml

,; .. IHolo·f'::~ __

'

..

Swiqtoszewo

~=w., ;;;"f'lJa~ ~ p'

i, "'o' ~"',;ng, .... rv.ri_

_ _ ""'la '

! ^IQg;a f1f;,1fIfflW fXt't1",' EXD!J!IfW ~ :.rrotierWJI

rd'ru,.,.

CZifY)(}g!owy

:;:Jt

PSeud~rr;::na lttt::h~:aDl'~~rydiklch .

....!l'IlIDgia.

_f.';/JJ.t;.upo,," zer:.

tdm.rydrki

E"'9IJr.' llirqvl.

l,ri/I>um litrlft{brme ,mai owo- ostrygowy'

'ł'łodzino uspdl z~s::l;:nJcCBNatIIpL N_vliilJclJl.-.4 ooIi/h,co Pseudtxydamminl ..,pOI a-ric 1d";l'*llth ~flw-

= """,na'

TrDCńo/ina sote'! r;;:;:K/th

fiJlJiiu.r(A/l, ar ..

lf;JernoJaf •. OdlJS81'iil

Rłw<hon.Jt.lingu~ .'riafąjtlem;'

lIlolo!lia Ctri/Num /ima.(QI'fTII! ^Zts;g^m~tów ^. P-isH."'mąv>a

lI1ehlJ

~,,- PRuiJócyc/amminq

En:.t:nrv.

^·'1^IJ11na

j~ ,,'

;""! "",lrofouilv i kryteria k10f0girme , ^'R~ch tf lhe micrdlwna ,,,,I,Whohi< rri/.",

Zssoo miff';ofaufX./ ' Re.rh r( Ińe 'mrrtfauna ' ,

ł i

ł

e:

~

~ ~

i 8-

~ ~'

fil'

~ ~

~'

00 c:.>

(4)

84 ^Zofia^Dąbrowska

w Czarnogłowach utworów argowskich brak już całmowicie. Nie ma ich

r:ówmeż w Leżącym lIlia póm.oCnym iZiachodJz.ie Strnegpw.re. W argowie więc

morze malmu miało naj mniejszy zasięg ku zachodowi.

W rauraku morze było również płytkie, jednak jego' linia brzegowa

przesunęła się :nieco na zachód. Utwory rauraku występują prawdopodobnie w całym malmie Pomorza Zachodniego. 'Mamy je we wszystkich wierceniach i odsłonięciach. Są to osady morza płytkiego: w8lpienie mJarlgl:iJS1le, sza~, nieco OIOIlittyrcrzmJe li. lIllIaIl1g!le SZIare, p~e - rz./aws:ze z chaJrak1lerysty1c2m.ą dJomiesziką JDateIiiJałU 1lerytgenfuz:n.ego.

Od południa linia brzegowa musiała przebiegać blisko CzarnogłOlWów

tam ,bowiem: spągowe utwory rauraku składają się z materiału wybitnie terygeni<:rZll'le,gO: rutWOO"ÓW PiJaszcrz;ystycll, a wyżed Zl biOtliłów, w któ~h

domieSzka materiału piaszczystego odgrywa' powarżną rolę.

~ xatUll'laJku wy'IlIOSil: w StrzegtOWie. - 6 m, w· CFlamOgłow,ach - 3,8 m, w Kłodzinie -'4,6 m, w Kłębaoh - 3,5 m i wKoplinie - 10,5 m.

Jest to poziom Vineta jaeckeli. Z fauny występuje tu charakterystycz- ny drobny ślimak Cerithium limaeforme Rom. P:rócz tego liczne są drobne małże, wśród krt;órY'ch przeważa Trigonia i Gervilia oraz ostrygi (Ostrea subdeltoidea S o w~, Exogyra reniformis G o l t.). Z mikrofauny stwielrdrzoru> otwqm:oę N autiloculina cf. oolithica M o. h l e x, IZIIlJaną z rauraku !półlnio!C'I1lej 'Szwaijca:riJv. WskBlZU:j1e '0IIl'll :nJa iprzy1pUlS2'JC'Zlallnre ist:menliJe po-

łączenia tego zmorruka z Tetydą.

Maksimum .'zalewu morskiego przypada na astart.· Zaznacza się wów-

C7Ja.S wyraźne pogłębienie morza na obszarze całej Polski. ChaTakter osa- dów astarekich wskazuje na morze nieco głębsze, jednak nie jest ono nigdy typowo głębokim zbiornikiem. Tworzą się w nim wapienie ooli-

towe i ,margle: .

l?iaszczystość osadów wybitnie .maleje. Zachowuje się ona jednaik w Strzegowie, gdzie śWiadczy o bliskości brzegu. .

W'. astarcie' makrofauna tworzy chalTakterystycmy zespół. Z nowych elementów należy podkreślić pojawienie się nowych gatunków nerynei

~az Ik.OlI'alLt. Z otworniJc występuje Pseudocyclammina sequana M oh ILe r, chlaralkterystymnJa forma połudlnfuwa, wskarzlująoa na prawdOlpOd.oIbieństwo

z8IChowania :w dalszym ciągu połączenia z Tetydą.

W Strzegowie miąższość ast.aJr.tu wynosi. 11,7 m. Jest ^0IIl.tu wyk~łco

ny jako jasnoszare wapienie z oolitami, z charakterystycznym zespołem

. fauny drobnych małżów. Wyróżniamy tu poziomy: Pictonia baylei i Rin-

steadia anglica r(taJk

dak

i w innYIC'h oIkoai'Cach Pomorza, Zachodin:i.~o).

NaJeży podkreślić, że w całej serii wapieni asta.rtu przewierconych w Strzegowie spotY'ka się liczne ziarna kwarcu, że oolity są drobne i jest ich stosunkowo mało, że wreszcie całkowicie ,brak jest nie tylko korali, ale także gruboskorupowychmałżów i n~nei charakterystycznych dla facji przyraliowej.

~ cały asrtlarl mIOirZle w St1'Zegowi.e było ibaIxłlzJo, p.łyItJ.cie,w kimery- d2li.e następuje dalsze spłycenie. Osadów kimerydu brak tu iupełnie, co

.Inoże być spowodowane chwilowym wynurzeniem dna lub też zdarciem osadów.

W Czarnogłowoch miąższość astoctu wynosi 17,60 m. Wyróżniamy tu

pożiom Ringsteadia anglica ~ wapienie ma:rgliste, oolity szarobrunatne,

(5)

margle szare i wapienie oolityczne oraz poziom Pictonia baylei - szat-

rożólte wapierrie margliste i szare margle. Fauna jest tu bardzo liczna:

Rhynchonella pingui'S R

o

^m., ZeiUeria humeralis R

o

^{m .. ;} Terebratuta subsella L e y,m., Pholadomya, Pleuromya, osrtrygi itd.

W IGo.dIzinJiie miąŻiSZlOŚć alstaTtu wynJOSi .15,70 m. Slclladają Si~ tnIań wa,..

pienie tw.arde, nieco piaszczyste, z przewarstwieniami zlepów m~żowych,

wapienie oolito'We '1 margle twaroe z gniazdami. oolitów i glaukonitem.

Licznie występującą faunę s~owią drobne małże i ostrygi: Exogyra bruntrutana, Allectrionia itp. Obfity jest także detrytus fauny.

W Kłębach miąższość astartu wynosi 6,10 m. Występuje tu jedynie

doln~ część astartu - poziom Ringsteadia anglica, wyrażony komplek- sem jasnokremowych wapieni z ooHtami, miejscami bardzo licznymi.

Obfitą faunę stanowi zespół małżowo-terebratWowy. Masowo wyątępuje

Zeilleria humeroLis R

o

m., i SeptaLiphoria pinguis R

o

m., iLicziIlla jest Perna

subplana E t. .

W samym stropie kamieniołomu, w niektórych miejscach odsłania się

warstw':!. wapieni jasnych,. zbitych i twardych, pozbawionych oomów.

Warstwa ta w profilach M. Schmidta i W. Deeckego miała znacznie więk

szą miąższość, dochodzqcą prawie do 2 m.

W Koplinie miąższość astartu wynosi około -12 m. TWorzą go wapienie oolitowe d ma!"gle ze źle zachowaną fauną. Rdzenfu wiertniczego uzyska-

no mało, pneważlli.e poibrano IPI"óIbki z (płucz!ki. D],a't€!go też irudJno tu, mó-

w.ić odakimś podziaJle na poziomy. iN:a!leży cały komp[eks potrakować po prostu daiko

asiart,

co zostało IStwieIrlwne mik!rqpalleontOl101gicmie. i

Kimeryd na Pomorzu jest utworem niegłębokiego :morza i ma niewiel-

ką miąższość. Morze dolnego kimerydu charakteryzowało się dnem wybitnie ruchomym. Na ba:rdzo małych odległościach, dzielących Strzegowo,

Czarnogłowy, KłodziIliO i Koplino, występują wielkie różnice batyme- tryczne.

Obraz paieogeogra:fiJcznykimerydu na Pomorru Zachodnim można przedstBlwić następująco. WStrzegowie -

Jak

już wspomniano - było wynurzeni~ lub zdarcie osadów kimerydu. Dalej na południowy wschód - w Czarnogłowach - w kimerydzie rozciąga się płytkie morze pozosta-

wiające osady o miąższości 12 m, przy czym kimeryd dolny - poziom Rasenia trimera i Perisphinctes involutus - ma 6,2 m miąższości, a lkim.e- ryd gÓTiny - poziom Aulacostephanus pseudomutabilis - 5.8 m. ,W poziomie Perisphinctes involutus przypada rozwój koracr,i, ktoce jednak nie tworzyły rafy.

Dalej na północny wschód w okolicy K~oa-zina morze się· pogłębią,.

jednak wyraźny jest srtały dopływ materiału terygenicm.ego.

W Kłodzizrle cały kimeryd ma miąższość 18,20 m, z czego na ldmeryd dolny przypada 8,10 m, nakimeryd górny 10,10 m. Dalej na północ

w okolicy Koplina lIlJOI'Ze staje się płytsze - miąższość osadów kimerydu maleje. Łączna miąższość kimerydu w Kopliniewynosi około 15 m.

Kimeryd dolny jest na Pomorzu Zachodnim wy~łoony w postaci margli z Pterocera oceam i Natica, :wyżej leżą wapienie oolityczne z ne- ryneami, a w stropie znajduje się twarde dno ze śladami pełzań i skało-

~y. . .

(6)

86 Zofia Dąbrowska

Kimeryd górny składa się z ilastych i pias7ICzystych margli, w dolnej partii silnie :glaukon!itycznych, wyżej z Exogyra virgula E t. Na 'marglach tych leżą wapienie z Aula,costephanus pseudomutabilis L o r.

Z mikrofauny charakterystyczną fo:rmą dla całego kimerydu jest Trocholina solecensis B i e 1. et P o ż a r.,

znana

z występowania w tym

piętrze w Polsce środkowej.

~lrowity brak form południowych wskamje illIa przerwaną .komuni-

kację z Tetydą. W kimerydzie górnym zostaje również przerwme bezpo-

średnie połączenie z zachodem, istnieje ono. już tylko przez "drogę duńską".

W bononie sytuacja się zmienia. Nawiązuje się kontakt z mO\t'Zem rosyjskim,co dokumentują takie fio:rmy borealne, jak Aucella pallasi i prowirgatyty oraz z mikrofaunyCristellaTia magna M j a t l u k i inne.

N a Pomorzu bonan wykształcony jest w postaci margli i wapieIli piasz- czystych. Są to prawdopodobnie najniższe warstwy bononu odsłaniają

cego się tutaj, w których licznie występuje PeTisphinctes compressodorsa- tus F i e b., która to· forma była przez K. Richtera wymieniana jako Pro- virgatites. Wyżej występll1ją wapienie IZ ławicami Aucella i Serpula. Nad lllJimi !le2ą w.ajpienie z diozną TTigonia haucheoornei S c h m., oolleżące do iP'OIZiomów Provirgatitesquenstedti IR o u

a .

ⁱ ^;Próvirgatites scythiicuS V i s c Ih n., .a: w~ lIIlaIlgIle i wapieme ;glLarulkOlIrityczne pooiomu Virgatites virgatus (?). . .

. W boinonie śro~owym !istnieje dobre połączenie ze zb~ornikiem bo- realnym. Fauna borealna od wschodu poprzez "drogę duńską" dochodzi do morz.a zachodniego. Najv.rięksZą miąższość bonon ma wStrzegowie -

43 m (42,3 im), !WiŚwiętO'szewie 0SIiJą:g81 ityiliko 18,6 m, a w Kł!od:Z::lI1ie - zaledwie 12,7 m. WKoplinie, gdżie stwierd21ono najniższą część bononu, ma on tylko około 4 m miąższości. W Strzegowie, podobnie jak w Świę

toszewie, lZlJ1.aJ.eziO!Il.o (p!l'OlWirgatyty i alUlCe1lLe.

Purbek występuje jedynie w Strzegowie -i świętoS'zeWie. W tym czasie

następuje wysłodzenie zbiornika,

w

^którymtWorzą się margle oraz wapienie, mniej lub bardziej piaSZICZYste z oolitami. Zjawiają się wkładki

z materiałem brakicznym, który stopniowo uzyskuje przewagę.

W Strzegowie pu["bek - to 6,4 m miąższości p~a iłowców marglistych i lInięklkich margli, z oolitami. i detrytusem fauny. W Świębc>szewie zaś purbek 4,5 m miąższości tworzą margle piaszczyste i wapienie piaszczyste 'ż oolitami. z Cyrena, oraz wapienie zwięzłe z brakiczną fauną

i rogowcami. .

Purbek na Pomorzu został po raz pierwszy stwierdzony przez W'. Bie-

lecką ila podstawie występujących w nim maJżoraczków, znanych z purbeku 'zarówno Niemiec północno-zachodnich jak i Anglii. Do form wspólnych z Niemcami należą: IZyocypris jura8sica M a r t., CypTidea caTinata H a r t.,' Klieana alata M art. oraz inne. Z Anglią zaś wspólrie są:

Cypris purbeckensis F o r b e s, charakterystyczna dla dolnego purbeku Anglii . oraz Macrodontina retirugata Jo n e s.

_ Mak~ymalna miąższość malmu na omawianym obszarze Pomocza.Za- chodniegpwynosi około 100 m. M. Schmidt mepelilą miąższość malmu obllcżał na 110. m, a W. Deecke od ,keloweju do dolnef kredy liczył

±

150 m.

(7)

Na zakończenie chciałabym przepI10wadzić porównanie miąższości malmu Pomorza Zachodniego i maJ.mu występująceg.o w wierceniu w Dra- wniJe. Drawno leży w odleglościoloolo 75 km na południOIWY wschód od omawianego ObsZaTU po tej samej stronie wału kujawsko-pomorskiego.

Wiercenie w Drawnie pod czwarlorzędem o miąższości. rqlrolo 19Q m weszło

w kredę o miąższości olooło 700 m. Niżej leży ser:i:aJ m.aJ.1Jl1iU o miąższości olro~o 150 m. MiąŻSIDŚĆ jego jest ltu więc 1,5 m'm większa !l1iż mailmu PO- rn.orm ~achodn:iego.

Najniższe partie malmu w Drawnie wykształcone są w postaci pias-

klOWCÓW marglistych, szarych z detrytusem muny. Seria od spągu newizu do stropu rauraku ma około 40 m mią~rośoi, tzn. jeąt pięciokrotnie 'WIięk

sza

w pOiI'ównaniu z jej wielrowymiodpowiednikami w Kłodzinie. Należy dodać, że miążsoośćty,ch utworów 'W okoliOalCh Inowrocławia' sięga setek

metrów. . ''. ..' .,. .

Astart w Drawnie to monotonna seria 'Oo1itowa o miąższości 80 m.

W KłodzinIe miąższość astartu wynosi zaledwie 16 m, a w Czamogło

wach 18 m. A więc znowu miąższość astartu w Drawnie jest prawie

pd.ęciąkrotnie większa. . . _ . . .

Kimeryd w Drawnie jest wykształcony w postaCj. osadów maJtg1isto- wapiennych G miąższości 30 m; jest to prawdopodobnie tylko-kimeryd

dolny. ..

Utwory malmu w DraWIlie są osc,tdą.mi pły&iego morza~ Brzeg morski przez całY czas był w -pobliżu. Swiadczy -<> tym' domieązka materiału

1;erygen!icmego widoczna na pr~tT-zeni całego profil:u" jednalkże mniej- sza niż w malmie Pomorza Zachodniego. . -' . - . _.

Jura Pomo'I'Za Zachodniego ma wybitnie małe mi1ższości -stosun;ko- wo najmniejsze '5pob'l'ód wszystkich profilów jury pvinanych dotychczas w Bolsce. Ma iOIla char~ter naljbardziej płytlromorsk,i i Iterygeniczny.

Na platformie wschodnio-europejskiej w okolicach Lidzbarku i innych jura

,ma

^iokJoło²⁰⁰^filmiąższości li. jej chaiookter terygeniczny zarznacza się

w

mniejszym stopniu. W Ohojnicach miążs~ść

iury

wYnosi . 380

m,

VI ~oszalinie - 220 in,czyli wszędzie jest 'lWk8.krotnie większa niż w oko1i!ach Kamienia Pomorskiego. Dowodzi~oby to, że. brzegu morza, który dosiarrczał materiału terygenicznego, nie narleży S7lWkać na wscho- dzie, a,le rraczej na północy lub !pÓłnocnym~odzie.

N a północy - na Bornholmie i południowym cyplu Skand.i, według

danych udzielonych przez K. Pożarryską, kreda leży· bezpośrednio na retyku. MOŻlnI!l więc przypuszczać, że <brzeg illlOrski leżał stosunklowo da- leko na południe od Bornholmu i Skanii li mógł dost8['ćzać materiału

terygenic2lIlego. · · . .

Z drugiej jednak strony, istnieje również duże prawdopodobieństwo, że wał Grimmen mógł jako wyspa dost8[lczyć materiału terygemcznego d11.- ObSZll'U Ki:imiępia Pomorskiego, który wówczas 'Stanowił jego najbliż-

sze szelfowe przedłużenia. ,

_', To ()statnie przypuszczenie jest bardzo prawdopodobne, wymaga jed- p.ak zał()l:lJeuila, że występolW.arnię ailibu lbezpośreIdlnio na liaJSie nie.

des!;

.~

wodowane zerodowaniem w kredzie dolnej osadów morskich białej jury.

:W-·niniejszym a~tykule, nie wyczerpano zagadnienia silratygradliimal-

:~Illi o~olic Kamienia Pomorskiego, jedynie naszJkicowano jej 'zarys tak,

(8)

88 Zofia Dąbrowska

..

jaik to :zostało ~lone lIla Sesjd: Naukowej .J. G. na. temat. !P'OI<iłO!Ża półnoono-zachodniej Bolski. Obszerniejsze opracowanie straty~afii malmu wraz z mikrofauną i zestawieniami graficznymi zostanie opubliko- wane w Biuletynach I. G.

Beferiat iwyIg!IIoszo.ny ,na Sesdt Naukowej I. G. w dniu 14 grudnia /1956 r.

PISMIENNICTWO

ARKELL W. ;.T. (1933) - The Jurassie System in Great Britain. Oxford.

ARKELL W .. J. (195,6) - Jurassie IGeology ot the World. Oliver and tBoyd Ltd.

Edi'Il!burgh-L<mdon. .

BAR'JELT W. (1922) - Geschlchte des iDor.fes Z~laff' dm Kreise lKammin m

Pommem. Neurruppin. ' .

BIELECKA W., P,O:2;ARYSKI

w.

^{(1954) -} Stratygrafia 1lJIiJla.~eontoqiczna

góm.ego maIDlU 'W Pol8ce środkcwej. Pr. IImt. Geol. 12. Warszawa.

BRIN1KMANNR. (1924) - Der Dogger und Oxford des Slid:bal,tiikums. Jib. IPreuss.

Geol. L-A. 44. Berm.

BUBNOFF S. (1926-1936) - Geologie von Europa. Berlin.

DEEOKE

w.

^{(1899) -} Geologischer FLihrer du.rch Pommern. Gebriider Bomtraeger. Berlin.

DEEOKE W.. (1907) ' - Geologie von Porr.mern.

DOHM. B.' (1925) -'tlber den oberen Jura von. Zarnglaff und seine 'Ammo-

'Ili'tenlfa1llMł.. Mitt. Geol. ,Pal. Inst. Uańv. Greid'swald. ,z. Greifs.wald.

FIEBELKOiRN M. (l.3). - D:i.e norddeutschen Geschiebe der oberen Juraf,ormation.

,Z. deutsclLlgeol. Ges. 45. Cl' . .

LEWI~SKI J. (1922) - MOlllog,raphde g~ologique et palOOnito1o.gique duBonon.ien de la 'Pologne. M~m. Soc. Geol. France.· M. 25. nc 66.

MENZEL Ii;. (1912) i- Pommernsgeologische Formationen. C. 'G. Hendess. Koslin.

RIOHTE'R K. (J.931 a) - Goologische Fiihrer duroh die 2;ar:nglaftf - Schwanteshagenel Malmbiiicike. lVIirtt. Geol. Pal. I'IlSt. Univ. GrerurwaId. "I. GTelfswald.

mCH-mm K. ~1;931 ,b) - Pala<llgeqgrap'hlSlC'he Deultung von Malimlgieschielben.

Z. Geschiebeforsch. "I. H. 3. Berlin.

RICHTER K. (1933) - Die Bodenschiitze Pommerns. Mitt. Geol. Pal. Inst. Univ.

GreUswald. 9. . Greifswald.

SALFELD H. (1914) - nie Gltederung des Oberen jUlra in Nord:west-Eur()pa.

N. Jb. Mm. Geol. B-B. 3"1.

SOHMIDT M. (1905) - 'Oiber Oberen J/UJra ;iJn P<lmmern. A1:fu. iP.reuss. Geol. L-A., N. F. H. 41. Berlin:

Zofda DĄBROWSKA

PRELIMINARY REPORT OF TBE MALM STRATlGRAPBY IN mE NEIGBBOURBOOD OF KAMIE~ POMORSKI (POMERANIA)

Summary

This paper deals with the outUnes of the Mmm strati-graphy in the neighbourhoo:d of Kamień Pomorski, basen cn lithology, macro-and microfauna;

Tlumks to the matemls obtained frcm bore-holes effected at strzegowo, Czar-

nogłowy aIlld Sw11ętosWW<>, I iot wias posisIi,l)I:e:to e8;talblish the simltiigraJpihy of exposures at Kłęby, Czarnogłowy and Swiętoszewo. The sedimentation basin of the UiPPer Jurassic sea, ccverjng theterritories of Western Pomerania, displayed the charateristics of a littoral sea,while the sediments originating there in were.

(9)

however, not Jilttor,all. In 1Jhe basin, Iflh-e ver<ti!caJ. tfl'Oor moverneD/b& m~,ll ih:aJve Ihad some :iIntf1uence ^()(!l:1lhe aIooUimUi1ation of seldiimentJs of diLferenlt thklkness, as Shawa.

by very shOl"t d'istances between ~ediments of non""llD.iform series.

'I1he IArgovLan dIe!PosMs were iden1liified arb l{q,ę'by (1,:5 an,thiok), at ~łodzi;n()

(5;1 Im.) and' l8J1; IKqplino~12 m.) - lin the ea.sternancst 1100000itiies.'I1hese me the grey-Ibrownish sandy lilmestones with oolites as well sandy maJl'ls, mudSt.ones ood . lfJI'ey C3Ilc1te 1Saillds1lones Wl1:h otilitas aIIld diauna detrittu;. lA COIlf!IiIdet'laib1e admixwre of sandy material Is an evidence of the proxdmity ot land.

The Rauracian deposits are likely ,to occur throughout the Malm of Western Pa!nieraIn!iJa. tthey !IIt8oY !be 'dbserved din a11 Ithe ibore-boles and, exposua-es. !I'hey cOlIlSist of shaUow sea Be~iime~ts Buch as: grey 'marły sl:igh:tlly oolitic limestones, as well as of sandy greyish marls. They contain usually a characteriBtic adm'ixture oC iIlerrigenaus maieIiilaJ.. Ilbe lt.hiJcIlmeIss Of ithe RaluiraICialIl aJ!; StTZegowo 6 m., at Ozarn~ - ą,e m.,' alt jKłodrz;ino ....-.j 4,6 m., lIi,t !Gęby: ~ ~,5 m., at lKoPJ:ino! -

10,5 ·m. ' , ł

The maximum sea invruiion falls to the Astartian. Th" characteristic of tha- .Astarlian ISOOrumen.1B poittl1S 00 a sl.i)ghtly deeper. see :thaIIl, .it might ibe expected in Western Pomerania (yet without ever have been a typically d~ basJ.n). OOlitic.

and marly limestones are formdng therein. The sand content ofthe sediment.i decreases d'lstinct'ly. It js preserved however, art strzęgOWO the thickness of th&

AstarliJan: is U,7 m., at iCml'nog!bowy - ~1'7,6 m., alt ilG:odzino - 15,,7 m., at K1Ięqy. -

6,0 im., at IKOplino - Ialbaut 12 ^mi.

l (

^!

The Kimmeridgian in POimerarua iB a shallow sea formation of sli.ght thickness~

A distinctive fea·ture of the Kimmeridigian sea was a mQbUe floor. Great ba,thy- metrie differences appaar on. quite abort diB:tances Bepara&g Strzegowo, Czamo-

głow(y, iIGocW!no aIIld Kqp!,ino ifu'om Elach other. lAt Strz~O'Wo ~e KittnmeI'1ild/g,ian;

deposits are missing altogether. P:resumalbly a temporary emerBion of :!he bottom occurred, or the removing of Kłmmeridgian Bedimenłs took place,later. At Czaroo-

i'ł<>Wy the tbiekness olf the Kimmer!idg!ian sedimentB is 12 m., at Kłodzino-

20,i2 IIII." lai1j KqpłiJnio :- 115, 1Iti., It lWouJJd

awean-

that dlO. lWesrtem Poanerania. 1lhere ex:iSts a lContmuity ot ISEldmnentaJtiJoln lbetween 1:he iK:imm~ and the jBOI!:IOIllan_

The Bonoo.ian !is Ifomned iby maaiIs and Ilimesbones wiJth nume:rOlllS lPersiphinctes CO'I'TI4JTeS8Qdorsatm (F i ~ ib., aIbove IWhicl1 ex1:enJdi the ilianestones of the Provilrgtt- . tites quenstedti R o u L and ProviTgatites scythicus V i s c h n. zones, and ove!"

them - the jglaJllCOlIlitic ildmesJtones. Whe BonOlIliaJn Il'eaclles Hs .h~eL'lIt thidlmess alt Strzegowo ^{I -} 42,3 Im .. iIlrt Sw.iętoszewo only ;1:8,5 m., alt Kłodzino - (10,7 m., while at Kaplina, 'Where Itbe loW'elSlt ~0U{pis od: othe ;SonOlIlian harve 1Prov4I -

hardly 4 ^im.

The Purbeckian occurs Bolety at Strzegowo and Swiętos:z.ewo and at this time the waJIler Iiln '!he lbaBiIn ibecaJme f1resIh. lMaJr>ls and littnee.tones; lIOOIl'e 011" iless saruly, wIiIth

ooliJtes

^weretheri fOlI'm.ing and: !inte1'lClaiJaltiOill witih IbraJcldsh maJteri:ail lbegan a.t S1lrzegowo lis 16,4 Im., aIIlid at SwiętoszeWo - 4,5 m.. ,The iPUIl'lbookiaJn ^'W!aS1lIdentt.iIfi:ed'

~,rt tha,ttperiod !aIIld gradiualE(y tpreciom1nated. The 1ihiIClkJnem of ttihe iPwIbedkian far Ithe fint tilm.e !i!n iPomeI'llmia by W. tBielec!ka, baSllttlg 00 ltihe. atpjpeall"alIl of OstTacoda., known from the Pulibeckian in north-wes.tern Germany and Eng1and,

'I1he maximum thickness of the Malm in the Pomeranian area, referred to above~

is about 100 m .

. A dtpaper dea&g in detadll wa.th the stratigmphy of WeStern Pomerania iIs to.

be published separately ..

.

^,