Edward Ozorowski
”Glaube an Erlösung : Konzepte der
Soteriologie vom Neuen Testament
bis heute”, Dietrich Wiederkehr,
Freiburg i. Br. 1976 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 15/2, 276-278
1977
2 7 6 E D W A R D O Z O R O W S K I
[10]
ze sw ych prac. W L ’humilité de Dieu brak jest - naw et podziałów na części czy rozdziały, co utrudnia lekturę). Varillon przyznaje, że nie lubi system atyki, schem atów m yśli, boi się zam knięcia sw ej doktryny w ram y jakiegoś system u, by nie -stała się ona sw oistego rodzaju gno zą czy „panteizmem ”, idolatrią czy ideolatrią (La souffrance de Dieu, s. 57. 89). System atyka jednak m yśli czy w ykład system atyczny nie tworzą jeszcze system u naukowego, którem u m usi zagrażać skostnienie i stagnacja. Metoda dialektyczna w ym aga n iew ątpliw ie uściśleń i do- pracowań, gdyż inaczej m oże robić w rażenie sw ego rodzaju gry słów czy pojęć. W łaściw ie pojęta może oddać teologii duże usługi, zarówno gdy idzie o problem fid es ąuaerens intellectum, jak i na płaszczyźnie m e- tedologicznej.
Marian Rusecki
D ietrich W i e d e r k e h r , G laube an Erlösung. K o n ze p te
der Soteriologie v o m N e u e n T e sta m e n t bis h eu te, F re ib u rg i.
B r. 1976, H erd er, ss. 141.
Poprzez publikację książki D. W i e d e r k e h r a „Wiara w zbawie nie” W ydawnictwo Herdera dało jeszcze raz w yraz sw oim zaintereso w aniom historią teologii oraz pomnożyło sw e zasługi na tym odcinku. Trzeba tu bowiem pam iętać, iż w tym to W ydawnictw ie ukazuje się w ielotom ow y Handbuch d e r Dogmengeschichte, w nim rów nież ujrza ło św iatło dzienne w iele szczegółow ych studiów z tej dziedziny.
H istoria teologii jest pod pew nym w zględem częścią historii Kościo ła (por. F. G r e n i u k, T om asz Młodzianowski teolog-moralista, Lub lin 1974 s. 28). W ynikam i sw ym i służy nie tylko lepszem u poznaniu dziejów Kościoła, lecz rów nież głębszem u rozum ieniu prawd w iary dzi siaj. M iędzy historią teologii a historią Kościoła i teologią istn ieje ści słe powiązanie. N ie pow stanie pełny obraz dziejów Kościoła bez u w zględnienia w nim rozwoju m yśli teologicznej, jak też nie zasłuży na uznanie ta historia teologii, której zabraknie tła całokształtu kościelne go życia. N ie można rów nież uprawiać teologii bez znajomości jej h i storii, która poniekąd uzupełnia funkcje Tradycji w odniesieniu do P is m a św. Stąd też publikacjom z tego zakresu należy się szczególna u w a ga.
Prezentowana tu książka jest owocem prac, które prowadził znany fundam entalista D. W iederkehr na seminarium W ydziału Teologicznego w Luzernie w 1974/75 r. U jej podstaw znalazła się rozprawa H. K e s - s l e r a pt. Erlösung als Befreiung (Düsseldorf 1972). W iederkehr w y korzystał tę publikację i uczynił z niej punkt w yjścia do w łasnych
[ И ] r e c e n z j e 2 7 7
w yw odów w konfrontacji z teologią biblijną, historią teologii i m ark sistow ską teorią em ancypacji. Całości towarzyszyła świadomość, że so- teriologia stanow i pierwszą zasadę teologii, a nie tylko jeden z w ie lu traktatów teologicznych. Podniesienie soteriologii do rangi klucza m etody teologicznej zdecydowało o układzie pracy.
K siążka Wiederkehra składa się z ośm iu rozdziałów omawiającyc.h kolejno: doświadczenie i przezw yciężenie dystansu w stosunku do tra dycyjnej soteriologii, now e pytania dotyczące zbawienia w źródłach biblijnych, śm ierć i zm artw ychw stanie Jezusa jako dzieje odkupienia, krytyczna analiza i nowa interpretacja soteriologicznych przekazów, od kupienie w horyzoncie pytań człowieka o sens własnego istnienia, spo łeczny (polityczny) w ym iar zbawienia, przyszłość i obecność zbawienia (soteriologią a eschatologia), zbawienie dzisiaj. Nietrudno zauważyć, że tak nagromadzony m ateriał daleki jest od historii soteriologii w ści słym tego słow a znaczeniu. W łaściw ie tylko rozdział czwarty tej książ k i przedstawia dzieje nauki o zbaw ieniu (autor zajął się w nim sote- riologicznym i im plikacjam i starochrześcijańskiej chrystologii, nauką An zelm a z Canterbury o zadośćuczynieniu i częściowo soteriologią prote stancką). Reszta stanow i m niej lub bardziej zakorzeniony w historii w ykład z pogranicza chrystologii.
N ie byłoby to błędem , gdyby nie podtytuł, jaki W iederkehr nadał sw ej książce: K on zepte der Soteriologie v o m Neuen T estam ent bis he
ute. Jest on bowiem zbyt szeroki w stosunku do treści, a poza tym su
geruje podręcznikowe ujęcie problemu. W ym ieniona książka natom iast n ie jest ani podręcznikiem , ani syntezą dziejów soteriologii. Oczywiście w k w alifikacji tej chodzi tylko o stronę form alną dzieła, od strony m erytorycznej przedstaw ia się ona nieco inaczej.
N iew ątpliw ie D. W iederkehr posiada znajomość rozwoju nauki o zba w ieniu. Można to dostrzec w staw ianych przez niego problemach, jak i w sposobie ich rozwiązywania. A le nie zawsze w ykorzystuje sw ą w ie dzę w sposób izadoiwalający. Książka w niektórych sw ych partiach robi w rażenie ścisłego w yw odu dla fachowców , gdy w rzeczyw istości pisa na jest dla szerszego grona czytelników. Autor często przedstawia w ła sne stanow isko bez uprzedniego poinformowania, jak w yglądało ujęcie tradycyjne. Poza tym zbyt mało uzasadnia w łasne tezy, tak jakby one były dla w szystkich oczywiste. Jest to cecha charakterystyczna w ielu pisarzy kręgu języka niem ieckiego, że bardziej zwracają uwagę na no w ość ujęcia niż na jego m etodyczną poprawność. Tymczasem rzetelna w iedza teologiczna zaw sze domaga się uzasadnienia argum entam i z P i sma św. i tradycji. Nie może być w tym względzie w iedzy nowej, która by nie w yrastała ze starej.
Dużym plusem w yw odów W iederkehra jest natom iast ukazanie antro pologicznych horyzontów zbawienia, dokonanego przez Chrystusa, za
278 A L O J Z Y M A R C O L [12]
rów no w w ym iarze indyw idualnym , jak i społecznym. N ie pretendują one do ostatniego słow a w tym względzie, tym niem niej ukazują dro gę, po której powinny pójść dalsze badania. D zięki tem u niem al każdy punkt w ykładu autora m oże stanowić tem at odrębnej rozprawy. Oto dla przykładu niektóre z nich: ludzkie doświadczenie samego siebie ja ko chrześcijańskie doświadczenie łaski, chrystologia jako horyzont m ię dzyludzkiego spotkania, teologia polityczna jako herm eneutyka odku pienia, m arksistowska krytyka religii i jej chrystologiczne zróżnicowa nie.
W ramach tak rozwijanych tem atów znalazło się w iele cennych m y śli. Np. bardzo trafnie W iederkehr zauw ażył, że teologia wschodnia w ięk szy nacisk kładła na W cielenie przy om awianiu nauki o zbaw ie niu, podczas gdy teologia zachodnia akcentowała w tej dziedzinie śm ierć Chrystusa (s. 34). Popraw nie też rozróżnił dwa w ystępujące w Tradycji różne sposoby interpretow ania zbawienia, m ianow icie w ka tegoriach greckiej paideia oraz jako przem iany i przebóstwienia (s. 65). Godne zainteresowania w ydaje się również spostrzeżenie, iż tzw. teo logia polityczna nie m oże być czystą teorią, w ypełniającą swoją ew en tualną m isję w praktyce, lecz m usi się rodzić i rozwijać poprzez n ie ustanną konfrontację życia społecznego z objaw ieniem , w którym to p rocesie praktyka pełni nieraz funkcje krytyczne względem teorii (s. 98). W sum ie, książka Wiederkehra, chociaż nie odpowiada w pełni sw em u tytułow i, może stanow ić pomoc w lepszym rozum ieniu chrysto logii i mimo że w pierwszym rzędzie kieruje się ona ku studentom teologii, to jednak duże usługi może oddać również wykładow com tego przedmiotu.
E dw ard Ozorowski
A m brosius K. R u f , G ru n d k u rs M oraltheologie, t. 1, G e
se tz und N orm , F re ib u rg i. Br. 1975, H erder, ss. 176.
A.K. R u f , dominikanin, od 1967 r. profesor teologii moralnej w in stytucie dom inikańskim w W alberberg/Bonn, a także profesor uniw er sytetu w e Fryburgu i. Br., znany już z w cześniejszych publikacji, jak
Sünde — w a s ist das? (München 1972) czy K on fliktfeld Au torität (Mün
chen 1974) w 1975 r. w ydał kolejną publikację, która wzbudziła żyw e zainteresow anie teologów m oralistów: G rundkurs Moraltheologie, t. 1:
G esetz und Norm. Praca pow stała na tle dzisiejszego kryzysu teologii
m oralnej, który jest nie tyle kryzysem odnośnych wartości, co sposo bów ich przekazywania, a zwłaszcza uzasadniania norm w ypływ ają cych z wartości (por. Fr. В ö с к 1 е, Kirche und Sexualität, Conc 10
