Mirosław Czapka
Wybrane psychoedukacyjne aspekty
ochrony w przedsiębiorstwie
Nauczyciel i Szkoła 1-2 (22-23), 84-93
M irosław Czapka
Wybrane psychoedukacyjne aspekty ochrony
w przedsiębiorstwie
W raz z rozw ojem techniki w zrasta zagrożenie dla zdrow ia i życia pracow ników . Zagrożenia te m ogą być w ynikiem np. stosow ania substancji toksycznych w p ro cesie produkcji, zagrożeń naturalnych (np. w górnictwie), nie spełniania norm przez m aszyny i urządzenia, nieprzestrzegania zasad higieny pracy, czy też przeciążeń psycho - fizycznych. Tymi jednak zagadnieniam i zajm uje się m.in. bezpieczeństw o i higiena pracy, ergonom ia, nauki praw ne oraz fizjologia pracy. D la nas interesują ce je s t jed n ak zagrożenie w pracy, które je s t w ynikiem postaw i zachow ań pra cowników. R ozw ażania przedstaw ione w tym artykule skupione b ęd ą na roli ja k ą m a do spełnienia edukacja zdrow otna, ja k i psychologia zdrow ia w kształtow aniu praw idłow ych postaw i zachow ań pracow ników w zakładzie pracy ze w zględu na ich bezpieczeństw o.
Jak pisze A. B ańka - „głów nym i czynnikam i w pływ ającym i na zm ienną w czasie podatności na w ypadki są:
1. przystosow anie do pracy,
2. w yszkolenie i dośw iadczenie zaw odowe, 3. wiek,
4. środow isko psychospołeczne (subkultura środow iska), 5. stre s .” 1
Zasadniczym elem entem , istotnym przy om aw ianiu koncepcji w ychow aw czej je s t zdrow ie. W arunki pracy oraz zachow ania pracow nicze m ają bezpośredni lub pośredni w pływ na zdrow ie pracow ników . N asze rozw ażania skoncentrujem y na zachow aniach pracow niczych i na roli edukacji w zm ienianiu tych zachow ań. M ów iąc o edukacji m am na m yśli edukację zdrow ia, w raz z prom ocją zdrow ia. Przedstaw ione zostanągłów ne założenia zarów no edukacji zdrow ia, ja k i prom ocji zdrow ia w odniesieniu do przedsiębiorstw a. K olejnym zagadnieniem , które będzie omówione jest przygotow anie zawodowe osób odpow iedzialnych za szkolenia BHP w zakładach do realizacji sw ych zadań w now ej, poszerzonej form ie .
Zagadnienie zdrow ia m oże być rozpatryw ane w różnych podejściach. Typy po dejść do zdrow ia w raz z celami edukacji i kierunkami działań przedstaw ia tab. nr 1.
Mirosław C zapka - W ybrane psychoedukacyjne aspekty ochrony w ..
85
Tab. nr 1. Podejścia w edukacji i ich charakterystyka.
P o d e jśc ie C el e d u k a c ji K ie r u n k i d z ia ła ń
m e d y c zn e
zapobieganie chorobom, zaburzeniom, niepełnosprawności
eksponowanie medycznej interwencji w zapobieganiu lub zmniejszaniu skutków chorób
b e h a w io ra ln e
kształtowanie zachowań zmniejszających ryzyko chorób
zachęcanie do zmiany postaw i zachowań zdrowotnych w kierunku prozdrowotnych stylów życia
e d u k a c y jn e
przekazywanie wiedzy, ułatwianie zrozumienia zdrowia jako podstawy do podejmowania decyzji i działania
przekazywanie informacji o przyczynach i skutkach zachowań ryzykownych dla zdrowia, kształtowanie postaw i wartości oraz umiejętności zdrowego trybu życia
z o r ie n to w a n e n a je d n o s tk ę
praca z pojedynczymi osobami, ukierunkowana na ich indywidualne potrzeby
pomoc w identyfikacji własnych problemów zdrowotnych, dokonywaniu wyborów i podejmowaniu działań
śro d o w isk o w e
dokonywanie zmian w środowisku społecznym i fizycznym, aby sprzyjało ono zdrowym wyborom
zachęcanie do dokonywania zmian w środowisku społecznym i fizycznym
Źródło. Encyklopedia Pedagogiczna 21 wieku, Tom 1, s.990 .
D la nas interesujące je s t podejście edukacyjne do zdrow ia w raz z odpow iadają cymi m u celami edukacyjnym i i kierunkam i działań.
Zanim jed n ak przejdę do m eritum zagadnienia pragnę przybliżyć sam ą„koncep- cję w ychow aw czą w ochronie pracy” .
Koncepcja ta opiera się na podstaw ow ym założeniu, według którego samo kształ cenie pracow ników (głów ny cel szkoleń BHP) w zakresie przekazyw ania im ogól nych w iadom ości i umiejętności je st niewystarczające. U zupełnieniem szkoleń jest proces w ychow aw czy, rozum iany jak o system czynności w ychow aw ców (tutaj w ykładow cy BH P) i w ychow anków (pracow nicy - uczestnicy szkoleń) um ożli w iający w ychow ankom zm ienianie się w pożądanym kierunku, a w ięc kształtow a nie i przekształcanie w iedzy o św iecie uczuć, przekonań i postaw społecznych, m oralnych, estetycznych, kształtow anie w oli i charakteru oraz w szechstronne roz w ijanie osobow ości.2
Punktem w yjścia do rozw ażań nad op isy w an ąk o n cep cjąjest m odyfikacja celów szkoleń BHP, która zakłada rozszerzenie ju ż istniejących celów podstaw ow ych o cztery nowe, są to :
86
Nauczyciel i Szkota 1-2 20 041. kształtow anie postaw prozdrow otnych, 2. kształtow anie postaw probezpiecznych, 3. kształtow anie w yobraźni pracow niczej,
4. kreow anie m ody na bezpieczny i zdrow y styl pracy, 5. profilaktyka i terapia p sy ch o lo g iczn a.
Postaw y jak o nabyte, stałe i stosunkow o trw ałe oceny osoby, przedm iotu czy idei, m o g ą w pływ ać na zachow ania człow ieka. N aszym celem je s t takie ukształ tow anie postaw pracow ników , aby ich zachow anie było zgodne z naszym i oczeki w aniam i. W edług Roberta J. Stem berg'e m ożem y w ym ienić trzy charakterystycz ne cechy postaw:
1. postaw y są w yuczone, a nie w rodzone, odznaczaj ą się stałością i zn aczną trw a ło ścią oraz m ają charakter oceniający,
2. pow ołując się na D aniela K atza , Sternberg stw ierdza, że postaw y: pom ag ają nam dostaw ać to, czego chcem y
p o m ag ają nam unikać tego, czego nie chcem y p o m ag ająn am rozum ieć i integrow ać różne inform acje o d zw ierciedlają nasze głębokie wartości.
3. nabyw ania postaw m ożna dokonyw ać w co najm niej trzech sposobach: za pośrednictw em w arunkow ania klasycznego, kiedy przedm ioty czy p o ję cia, w obec których początkow o nie m ieliśm y żadnej określonej postawy, zo stają pow iązane z przedm iotam i czy pojęciam i, w stosunku do których m ieliśm y jak ąś postaw ę,
za pośrednictw em w arunkow ania instrum entalnego, kiedy za pew ne posta wy jesteśm y nagradzani, a za inne nie,
za pośrednictw em uczenia się społecznego, kiedy obserw ujem y postaw y innych lub konsekw encje tych postaw i internalizujem y to, co widzim y. Istn ieją co najm niej dw a tory w pływ u persw azji na pow staw anie lub zm ianę postaw:
1. centralny to r w pływ u persw azji, oznacza oddziaływ anie za pośrednictw em argum entów racjonalnych zw iązanych z kw estią, której dotyczy kształtow anie czy zm iany postaw,
2. peryferyjny tor w pływ u persw azji - oznacza oddziaływ anie za pośrednictw em czynników tow arzyszących przekazow i, takich ja k atrakcyjność osoby, która do czegoś przekonuje, lub atrakcyjność sposobu w ja k i to robi.3
Pracow nik winien być poddany takiem u oddziaływ aniu w ychow aw czem u, które
Mirosław C zapka - W ybrane psychoedukacyjne aspekty ochrony w
87
w trw ały sposób spow oduje, że będzie on nadaw ał sw ojem u bezpieczeństw u i zdrow iu n ajw yższą w artość. K onsekw encją ukształtow ania u pracow nika takiej postaw y będzie podporządkow anie w szelkiego zachow ania, idei ochrony w łasne go życia i zdrowia. N ależy pam iętać, że proces m odyfikacji postaw je s t procesem długotrw ałym i w ym agającym specjalistycznej opieki w ychow aw czej. Pracownik, którego postaw a będzie w pełni ukształtow ana zgodnie z naszym i oczekiw aniam i, podczas szkoleń BH P będzie bardziej podatny na zaakceptow anie wszystkich tych informacji i instrukcji, które uchroniągo przed negatyw nym i zdarzeniami. K olejną konsekw encją praw idłowego ukształtowania postaw pracowniczych będzie wzm oc nienie sam okontroli w zakresie bezpiecznego i zdrow ego w ykonyw ania zadań pra cow niczych. N ależy pam iętać rów nież o tym , że pracow nicy o pozytyw nych po staw ach w środow isku pracy (w naszym przypadku środow isku w ychow aw czym ) oddziaływ ują pozytyw nie na postaw y pozostałych pracow ników , co je s t efektem społecznego kształtow ania postaw.N astępnym elem entem procesu w ychow aw czego je s t kształtow anie przekonań, za które w pedagogice uw aża się w zględnie stały składnik św iadom ości człow ie ka, oparty na prześw iadczeniu, że pew ien stan rzeczy je s t taki, a nie inny. Na przekonania składają się:
1. pow stanie jak ieg o ś stanu rzeczy, 2. em ocjonalna aprobata zdobytej wiedzy,
3. skłonność do postępow ania zgodnego z jej treścią.4
M oim zadaniem , zgodnie z koncepcją w ychow aw czą, w szkoleniach BHP je st przekonanie pracow nika o tym , iż on sam i jeg o zachow anie, aż w 80% decyduje o jeg o zdrow iu i bezpieczeństw ie. Przekonanie to w inno rów nież obejm ow ać funk cjonow anie pracow nika poza zakładem pracy, dzięki czem u nastąpi w zm ocnienie przekonania o m ożliw ości w pływ ania na swój stan zdrow ia i satysfakcję z w łasne go życia. W edług w yników badań otrzym anych przez specjalistów z zakresu zdro wia publicznego, każdy człow iek aż w 50 % decyduje o stanie sw ojego zdrowia. Pracow nik św iadom y m ożliw ości sam odecydow ania o sw oim życiu i zdrow iu, w sposób bardziej obiektywny będzie oceniał wszelkie działania podejm owane przez pracodaw cę w zakresie ochrony pracow ników przed negatyw nym oddziaływ a niem środow iska pracy. Pracow nik, który został przekonany do bezpiecznych za chowań, pełniej rozum ie m oralną odpow iedzialność za losy sw oje i sw oich w spół pracow ników w m iejscu pracy. Proces w ychow aw czy m a rów nież ukształtow ać estetyczną w rażliw ość na ład i porządek w środow isku pracy a także w ykształcić potrzebę dbania o czystość i estetykę odzieży roboczej. D zięki w rażliw ości este tycznej pracow ników , zm niejsza się praw dopodobieństw o w ypadku spow odow a
88
Nauczyciel i Szkota 1-2 2004nego bałaganem organizacyjnym na stanow isku pracy. E lem ent estetyki pozostaje nie bez znaczenia dla higieny osobistej pracow ników . K olejnym elem entem mojej koncepcji je st w yobraźnia rozum ianajako proces form ułow ania now ych konstruk- tów ze śladów uprzednich dośw iadczeń i z w cześniej tw orzonych obrazów 5.
W przypadku, gdy proces ten odnosi się do przyszłości je s t on często pow iązany z procesem przew idyw ania. Dla nas w yobraźnia pracow nicza będzie procesem przew idyw ania zdarzeń m ogących w ystąpić jak o efekt podjętych działań w proce sie pracy a struktura tego przew idyw ania będzie oparta na w cześniejszych do św iadczeniach w łasnych lub innych pracow ników .
W sytuacji, gdy przew idyw anie odnosi się do negatyw nych skutków dla zdrow ia i życia pracow nika, będziem y m ów ili o w yobraźni pracow niczej w obszarze bez pieczeństw a i higieny pracy. Proces w ychow aw czy prow adzony w ram ach szko leń BHP w inien poszerzać i w zbogacać w yobraźnię pracow niczą w taki sposób, żeby każde naw et najprostsze zadanie do w ykonania poprzedzone było w yobraże niem sobie skutków w ybranego sposobu realizacji zadania.
D ziałania edukacyjne w zakresie BHP oparte na koncepcji w ychow aw czej w y m agają zaangażow ania na etapie planow ania, przygotow yw ania i realizacji szko leń, specjalistów z zakresu andragogiki pracy, psychologii pracy, socjologii pracy, specjalistów z zakresu zdrow ia publicznego a zw łaszcza prom ocji zdrow ia oraz edukacji zdrowotnej.
Praca zespołow a specjalistów z w ym ienionych dyscyplin naukow ych musi opie rać się na badaniach, które pow inny być fundam entem w działalności edukacyjnej w zakresie bezpieczeństw a i higieny pracy oraz źródłem inspiracji do działań w zakresie prom ocji zdrow ia i bezpiecznego trybu życia i pracy co m a służyć zm niejszeniu ilości w ypadków pow odow anych przez sam ych pracow ników , gdzie przez prom ocję zdrowia, będziem y rozum ieli proces um ożliw iający każdem u czło w iekow i zw iększenie oddziaływ ania na w łasne zdrow ie w sensie jeg o popraw y i utrzym ania6.
C zym je s t edukacja zdrow otna, ja k ie ma znaczenie dla popraw y zdrow ia społe czeństw a oraz ja k ą rolę m a do spełnienia w koncepcji w ychow aw czej pracow ni ków ?
O dpowiedź na nurtujące nas pytania zaczniemy od zdefiniow ania - edukacji zdro w otnej. Edukacja zdrow otna w edług Sm itha, to głów nie w iedza, ale też przekona nia, zachow ania oraz sposoby i styl życia, które m ają na celu utrzym anie zdrow ia na określonym poziom ie poprzez:
1. zm ianę sposobu m yślenia,
Mirosław C zapka - W ybrane psychoedukacyjne aspekty ochrony w .
89
Podstaw ow ym i technikam i w procesie zm ian zachow ań dotyczących zdrow ia są: - dostarczanie adekw atnych inform acji,
- persw azja używ ania w celu m otyw ow ania, - uczenie um iejętności praktycznych,
- interakcja ze środow iskiem w celu uzyskania w sparcia społecznego i tw o rzenia w arunków dla zm ian.7
E dukacja zdrow otna nierozerw alnie zw iązana je s t z polityką społeczną, dla któ rej stanow i narzędzie praktyczne w realizacji polityki zdrow otnej. W spółzależność m iędzy po lity k ą społeczną a po lity k ą zdrow otną przedstaw ia rys. n r 1.
R ys.l System zdrow ia w strukturze społecznej
R ozpatrując jakiekolw iek działanie, m usim y m ieć św iadom ość istnienia czynni ków, które w arunkują to działanie. R ów nież w działaniach edukacyjnych w zakre sie zdrow ia m ożem y w skazać te czynniki, które w arunkują skuteczność edukacji zdrowotnej.
Skuteczność edukacji zdrow otnej czyli w pływ na prozdrow otne ukształtow anie przekonań, m otyw acji, um iejętności oraz w konsekw encji postaw i w ten sposób docelowo - zachowań w sferze zdrowia jej adresatów, zależy od takich czynników jak: 1. Czynniki niezależne:
a) płeć,
90
Nauczyciel i Szkota 1-2 20 04b) wiek,
c) poziom wykształcenia, d) zm ienne kulturowe.
2. C zynniki zależne - zw iązane s ą z charakterystyką sam ych edukatorów oraz ze sposobem realizacji procesu edukacyjnego.8
Edukację zdrow otną m ożem y rozpatryw ać w ujęciu szerszym to znaczy, eduka cję prow adzoną dla całego społeczeństw a lub w ujęciu w ęższym , to znaczy dla wybranej grupy społecznej, czy też zawodowej .Dla nas istotne są kierunki oddzia ływ ania edukacji zdrow ia w zakresie działań prom ocyjnych dla zdrow ia w miejscu pracy.
M ożem y w ym ienić trzy podstaw ow e oddziaływ ania edukacji zdrow ia na działa nia prom ujące zdrow ie w m iejscu pracy, są to:
1. B udow anie w św iadom ości pracow ników i uczestników program u pozytyw nej filozofii zdrowia, tzn. system u przekonań w kw estiach osobistego zdrow ia opar tych na dw óch tezach:
- Moje zdrowie je st podstaw ow ą wartością, dzięki której m ogę osiągnąć w ażne dla m nie cele życiow e,
- Stan m ojego zdrow ia zależy przede w szystkim od m ojego postępow ania. 2. D ostarczanie informacji ilustrujących zależność stanu zdrow ia poszczególnych
ludzi od ich stylu życia (zachow ań zdrow otnych).
3. W skazyw anie, ja k należy i ja k m ożna realizow ać zasady zdrow ego stylu życia w praktyce.9
Skoro m ów im y o działaniach prom ocyjnych to należy w yjaśnić co kryje się pod tym pojęciem , ale nie w odniesieniu do m arketingu z jakim m am y do czynienia w naukach o zarządzaniu , ale w odniesieniu do edukacji z d ro w o tn e j.
P rom ocja zdrow ia, zgodnie z definicją zaproponow aną w K arcie O ttaw skiej z 1986 roku, określana je s t najczęściej ja k o proces, który m a um ożliw ić ludziom coraz lepszą kontrolę nad czynnikam i kształtującym i ich zdrow ie, a tym sam ym tw orzyć podstaw y do popraw y jeg o stanu.
Z przedstaw ionej definicji w ynika, że prom ocja zdrow ia je st procesem , którem u pow inni być poddani w szyscy ludzie, a sw ym zasięgiem w inien on obejm ow ać rożne w arstw y społeczne i grupy zaw odow e. Przy realizacji om aw ianego procesu należy przestrzegać głów nych zasad, które sform ułow ała św iatow a organizacja zdrow ia dla realizacji prom ocji zdrow ia w ogóle (W H O, 1984).
Jak podaje A. G niazdow ski, W ynne zasady te dostosow ał do prom ocji zdrow ia w m iejscu pracy. W jeg o ujęciu w szelkie działania w tej dziedzinie pow inny:
Mirosław C zapka - W ybrane psychoedukacyjne aspekty ochrony w
91
1. Być adresow ane do w szystkich grup składających się na załogę przedsiębiorstwa,
2. Być ukierunkow ane na głów ne zagrożenia zdrow ia pracow ników ,
3. Ł ączyć różne m etody i podejścia, gdy chodzi o sposób realizow ania działań promocyjnych,
4. W łączać pracow ników do aktyw nego uczestnictw a w planow aniu i w drażaniu program ów prom ocji,
5. Być traktow ane jak o integralna część organizacji pracy oraz w arunków pracy, a nie głów nie jak o działalność czysto m edyczna.
A nalizując literaturę przedm iotu m ożna zauważyć, że coraz więcej autorów wska zuje na potrzebę, rozszerzenia edukacji pracow ników o now e zagadnienia. W ska zuje się rów nież na potrzebę ochrony zdrowia pracowników nie tylko poprzez walkę z zagrożeniami, uciążliw ościam i, ale także poprzez w drażanie i rozw ijanie nowych idei.10
W literaturze w ym ienia się trzy now e idee prom ocji zdrow ia pracow ników : 1. Oprócz ochrony zdrow ia pracow ników przed zagrożeniami zw iązanym i z pracą,
należy rów nież zdrow ie um acniać i rozw ijać przez inne działania prozdrowotne na terenie pracy i w zw iązku z pracą,
2. Potencjał zdrow otny pracow nika je s t m iędzy innym i w ynikiem w arunków w jak ich pracuje, ale także skutkiem jeg o zachow ań w procesie w ykonyw ania pracy i stylu życia poza pracą. W zw iązku z tym , budow anie zdrow ia pracow nika pow inno odbyw ać się przez określone działania na obydw u polach, 3. U m acnianie i rozw ój zdrow ia pracow ników m oże się więc realizow ać w yłącz
nie przy ich aktyw nym udziale (przestają oni być tylko podopiecznym i) i w ścisłym w spółdziałaniu z zakładem pracy .
Pracow nicy, przyzw yczajeni są do tradycyjnej form y szkoleń BHP, a samo szkolenie traktują bardziej ja k dzień w olny od pracy niż dzień, w którym m ogą dow iedzieć się czegoś pożytecznego. Sytuacja ta je s t zasadniczo spow odow ana tym , że pracow nicy odbierają szkolenia BHP, ja k o coś rutynow ego, narzuconego, jak o coś co ju ż dawno w iedzą. K olejną przyczyną tej sytuacji je s t prześw iadczenie pracowników, że w szelkie instrukcje, nakazy itp. są po to, by ktoś m ógł sobie poga dać, a tak napraw dę to oni sam i lepiej w iedzą, ja k należy bezpiecznie pracow ać. W ażną rolę w podejściu pracow ników do szkoleń w zakresie BHP odgryw a ich stosunek do pracow ników działów odpow iedzialnych za bezpieczeństw o załogi. W w iększości przypadków pracow nik działu BHP, postrzegany je s t jak o osoba, która je s t w zakładzie tylko po to, by karać. Taki stosunek pracow nika do osób
92
Nauczyciel i Szkota 1-2 2004zajm ujących się bezpieczeństw em pracy, skutkuje brakiem zainteresow ania tym co ci drudzy m ają do przedstaw ienia i zaproponow ania .
Jak pisze A .G niazdow ski pow ołując się na K arskiego - zakłady pracy s ą szcze gólnie dogodnym obszarem promocji zdrow ia z kilku zasadniczych punktów w idze nia. Po pierw sze: organizacji prom otorów zdrow ia.
Z n ajd ą oni tam sprzyjające w arunki ułatw iające działanie takie jak: - łatw ość kom unikow ania się z adresatam i działań,
- zn aczn ą ich hom ogeniczność pod w zględem podstaw ow ych cech społecz no - dem ograficznych,
- kadrę ro zezn an ąw głów nych problem ach zdrow otnych załogi i niektórych sposobach ich rozw iązyw ania,
- m ożliw ość korzystania z zaplecza socjalnego firmy na potrzeby programów. Po drugie: efektyw ności działań nakierow anych na popraw ę stanu zdrow ia pra cujących. Poprzez w drażania ich w łaśnie w zakładzie pracy, który je s t określonym system em społecznym , stw arza się realne szanse poszerzania m ożliw ości rzeczy w istych w yborów prozdrow otnych członków załogi.
Po trzecie: sam ych zakładów pracy. U zyskują one w efekcie dobrze przeprow a dzonego procesu prom ocyjnego lepsze sam opoczucie pracow ników i szereg k o rzyści prozdrow otnych, zw iązanych z podstaw ow ym obszarem funkcjonow ania przedsiębiorstw a."
Z przedstaw ionych rozw ażań w ynika potrzeba z je d n e j strony zm iany sposobu prow adzenia szkoleń BHP (łącznie z celam i, treściam i i m etodam i szkoleń) z dru giej strony zm iany przygotow ania osób prow adzących szkolenia w tym zakresie. Szkolenia BHP w inny być tak prow adzone, aby postaw y i zachow ania osób szko lonych uległy zm ianie zgodnie z w ytyczonym i celami szkoleń. Ż eby jed n ak m óc osiągnąć zam ierzone cele, należy odpow iednio przygotow ać szkolących do posta w ionych im now ych (dodatkow ych) zadań. Przygotow anie to m ożem y osiągnąć dw om a sposobami:
po pierw sze - osoby, które aktualnie zajm ują się szkoleniam i w zakresie BHP pow inny dodatkow o być przeszkolone w zakresie edukacji zdrow otnej, prom ocji zdrowia, zdrowia publicznego, socjologii i psychologii zdrowia.
po drugie - należałoby podjąć starania, aby dodatkow o obok szkoleń BHP (pro w adzonych na dotychczasow ych zasadach) prow adzić szkolenia z zakresu eduka cji zdrowotnej. Szkolenia te w inny być prow adzone przez specjalistów, czyli absol w entów kierunku - zdrow ie publiczne.
W ybór sposobu realizacji „koncepcji w ychow aw czej w ochronie pracy” zależy w yłącznie od danego zakładu pracy. N ależy jed n ak pam iętać, że to kto będzie
Mirosław C zapka - W ybrane psychoedukacyjne aspekty ochrony w
93
realizow ał opisyw aną koncepcję w przedsiębiorstw ie m a m niejsze znaczenie od tego czy koncepcja ta uzyska aprobatę kierow nictw a firmy, czy też nie.
U ważam , że pom im o tego, że w drożenie koncepcji w ychow aw czej w iąże się z dodatkowymi kosztami, spow odowanym i czy to dodatkowym zatrudnieniem pro m otorów zdrow ia, czy w w yniku w prow adzonych dodatkow ych godzin szkoleń, i tak się to opłaca. N ie da się w prow adzić om aw ianej koncepcji, bez poniesienia dodatkow ych obciążeń finansow ych, należy jed n ak pam iętać, że p odstaw ą kon cepcji je s t zm inim alizow anie ilości w ypadków pow odow anych przez sam ych pra cow ników a co za tym idzie, ograniczenie kosztów będących konsekw encją tych w ypadków. U w ażam rów nież, że nieodpow iedzialnym byłoby nie skorzystanie z now ych możliw ości jak ie w noszą, czy to edukacja zdrow otna, czy to psychologia zdrow ia w popraw ę bezpieczeństw a pracy .
D ziałania zakładów pracy w zakresie popraw y w arunków pracy, w inny iść trój- torowo:
Pierw szy tor -profilaktykatechniczna, Drugi tor - profilaktyka m edyczna, Trzeci tor - profilaktyka edukacyjna,
N iniejszy artykuł należy traktow ać ja k o kontynuację rozw ażań nad „koncepcją w ychow ania w ochronie pracy” , a zarazem jak o w prow adzenie do następnych artykułów na tem at - „roli psychologii zdrow ia w e w drażaniu koncepcji w ycho w awczej w ochronie pracy” oraz „kształtow anie m enedżerów edukatorów dla potrzeb realizacji koncepcji w ychow aw czej w ochronie pracy.”
S u m m a r y
