Władysław Bugajski
Przepisy o zakładaniu na cudzych
nieruchomościach urządzeń
wodno-kanalizacyjnych,
gazociągowych, energetycznych i
telekomunikacyjnych a tzw.
służebności ustawowe (art. 145, 146
k.c.) : (uwagi na tle problematyki
granic prawa własności)
Palestra 10/11(107), 28-38
1966
WŁADYSŁAW BUGAJSKI
Przepisy o zakładaniu na cudzych nieruchomościach
urzqdzeń wodno-kanalizacyjnych, gazociągowych,
energetycznych i telekomunikacyjnych
a łzw. służebności ustawowe (art. 145, 146 k.c.)
(Uwagi na tle problematyki granic prawa własności)
i
U W A G I W S T Ę P N E
1. T w ierd ze n ie o istn ie n iu w obecnym sy stem ie p ra w n y m P R L lu k i w p rz e p i sach p ra w a sąsiedzkiego pojaw iło się jeszcze p rze d w ejściem w życie k.c. W ypow ie dziane ono zostało w orzeczeniu S ąd u N ajw yższego z 31.XII.1962 r. II CR 1006/62. S ąd N ajw yższy doszedł ta m do w n io sk u , że jeżeli w łaściciel ja k ie jk o lw ie k n ie r u chom ości nie zgadza się n a p rze p ro w ad z en ie p rzez jego g ru n t lin ii elek try cz n ej — od sieci w sp ó ln ej — do nieruchom ości są sied n iej, to trz e b a w ted y u stanow ić od p o w ied n ią służebność g ru n to w ą, u m o żliw iającą dop ro w ad zen ie e n e rg ii e le k try c z nej do te j n ieruchom ości, k tó ra je s t p ozbaw iona ta k ieg o połączenia z ogólną siecią elek try cz n ą. U sta n o w ien ie ta k ie j służebności d la słu p ó w lin ii tr a k c ji eleK trycznej pow inno n a stą p ić — zgodnie z tre śc ią pow yższego orzeczenia — w drodze analogii z p ra w a (analogia legis) do służebności d ro g i koniecznej, p rzew id zian ej w a r t. 33 p raw a rzeczow ego z 1946 r. (obecnie a rt. 145 i 146 k .c .) 1.
2. P ro f. S. G rz y b o w s k i2 i p ro f. A. S z p u n a r 3 w glosach do tego orzeczenia zgodnie p rzy z n a li istn ie n ie w ów czesnym naszy m sy stem ie p raw n y m , o b o w ią z u ją cym do c h w ili w ejścia w życie k.c. i k.p.c. w d n iu 1.1.1965 r., ta k ie j w łaśn ie lu k i. P rof. G rzybow ski tw ie rd z i jed n ak , że p o słu g iw a n ie się an alogią z u sta w y (analogia
legis) je st w ta k im w y p a d k u nied o p u szczaln e i trz e b a było — jego zd an iem —
sięgnąć n a jp ie r w do tre ś c i a rt. 3 p.o.p.c., a dop iero p otem do n o rm y z a rt. 33 i 34 p ra w a r z e c z .4, n a to m ia st A. S zp u n ar u zn a ł w sp o m n ia n e orzeczenie SN za tr a f n e zarów no gdy chodzi o sam o ro zstrzy g n ięcie p rze d staw io n e g o Sądow i N ajw yższem u
1 O S P i K A 1964, p o z . 91, s. 201. 2 S t e f a n G r z y b o w s k i : G lo s a , O S P i K A 1964, s . 201—206; t e n ż e : S t r u k t u r a i t r e ś ć p r z e p i s ó w o d s y ł a j ą c y c h d o z a s a d w s p ó ł ż y c i a s p o łe c z n e g o , „ S t u d i a C y w i l i s t y c z n e ” , t o m VE, K r a k ó w 1965, s. 76—78. 3 A d a m S z p u n a r : G lo s a , O S P iK A 1964, s. 206— 209. 4 S . G r z y b o w s k i : o p . c i t ., s. 204—205.
N r 11 (107) Z a kładanie u rzą d zeń w o d n o -k a n a l. a służebności u sta w o w e 29
za g ad n ien ia , jak. i gdy chodzi o uzasad n ien ie, po lem izu jąc jednocześnie z a rg u - m e rttac ją S. G rzybow skiego n a te m a t dopuszczalności analo g ii i sto so w an ia a rt. 3 p .o .p .c .5.
3. R ów nież docent J. N ow acki u zn a ł za tr a f n ą te zę o istn ie n iu lu k i w naszym s j ste m ie p ra w n y m w z a k resie ro z strz y g a n ia sporów n a tle d o p ro w a d za n ia do nieruchom ości przew odów en e rg ety c zn y c h i doszedł o stateczn ie do stw ie rd z en ia, że jeśli ratio legis a rt. 33 p r a w a rzecz, rozum ieć n ie w ąsko, tzn . n ie tyliko ja k o „p o trz eb ę d ro g i-d o stęp u do drogi p u b lic zn e j” (jak to czyni S. G rzybow ski), lecz znacznie szerzej, tzn. „jak o u ła tw ie n ie w z a k resie k o rz y sta n ia z nieruchom ości zgodnie z je j p rzezn aczen iem ” (a ta k w łaśn ie u jm u je sp ra w ę — zdaniem J . N o w ackiego — A. S zpunar), to w te d y n ic n ie sto i n a przeszkodzie tem u , żeby m ożna było w ro zstrz y g an y m w y p a d k u analogię zastosow ać. A poniew aż SN w skazał w o m aw ianym orzeczeniu n a konieczność zasp o k o jen ia „p o trz eb y k o rz y s ta n ia z en erg ii e le k try c z n e j” przez każdego o byw atela, ja k o n a ra c ję sw ego ro z strzy g n ięc ia p rzy zastosow aniu analo g ii z u sta w y (z a rt. 33 p r. rzecz.), to J . N o w a c k i u z n a je ostateczn ie za tr a f n e całe rozu m o w an ie SN, albow iem — ja k tw ie r d z i — „w sk a za n ie n a »potrzebę« k o rz y sta n ia z e n e rg ii elek try c z n e j oraz fi a »potrzebę« d ostępu do drogi pu b liczn ej rzeczyw iście m ów i sam o za sieb ie” W p ierw je d n a k trz e b a — zdaniem J. N ow ackiego — znaleźć p o d sta w ę n o rm a ty w n ą w sy stem ie p ra w n y m P R L do sto so w an ia analo g ii w ogóle, bo sp ra w a d o puszczalności analogii n ie m a w n aszy m sy stem ie p ra w n y m żad n ej w y ra źn e j p o d sta w y n o rm a ty w n e j, sta je się zaś jeszcze b ard z iej w ą tp liw a po w ejściu w życie w dniu 1.1.19*55 r. obecnego k.p.c., k tó ry m a n ie zaw ierać znaczeniow ego odpo w ie d n ik a a r ty k u łu 3 d.k.p.c. (N ow acki przeoczył tu w idocznie tr e ś ć a r t. 189 o b ec n eg o k.p.c.).7
4. P oza ty m o statn io — ju ż n a g ru n c ie obecnego k.c. i k.p.c. — p o ja w iły się ponow nie tw ie rd z e n ia o lu k a c h w n ow ych p rze p isac h p ra w a sąsiedzkiego. T ak w ięc SN w u ch w a le z 3.VI.1965 r. I II CO 34/65 p o d trz y m a ł sw o ją tezę o istn ien iu lu k i w p rze p isac h p ra w a sąsiedzkiego k.c. (art. 144— 154 k.c.) i orzekł, że „dopusz czalne je s t u sta n o w ien ie p rze z sąd służebności g ru n to w ej o b ciążającej nieruchom ość m a ją c ą b ezp o śred n ią łączność z siecią w odociągow ą i poleg ającej n a d oprow adzeniu o d te j sieci przew odów w odociągow ych do nieruchom ości, k tó ra n ie je s t do sieci przyłączona i n ie m a z nią bezp o śred n iej łączności”. R ozstrzygnięcie ta k ie m usi b y ć — zd an iem SN — o p a rte n a ro zu m o w a n iu p e r analogiam legis z in s ty tu c ją służebności drogi koniecznej, p rze w id zia n ej w a rt. 145 i 146 k.c., gdyż an i a rt. 145 k.c., „Mii żaden in n y przepis ko d ek su cyw ilnego n ie p rze w id u je ex p re ssis verb is u sta n o w ie n ia służebności g ru n to w ej p o le g ają ce j n a obciążeniu n ieru ch o m o ści są sie d n ie j przez p rze p ro w ad z en ie p rzew odów elek try czn y ch , w odociągow ych itp .” 8.
S ąd N ajw yższy n ie z n a jd u je też p o trze b n y ch tu przepisów w u sta w ie z 17.11. 1860 r. o z a o p a try w a n iu lud n o ści w w odę (Dz. U. N r 11, poz. 72; zm.: Dz. U. z 1965 r. N r 51, poz. 314). „P o zo staje p rz e to d roga ąnalo g ii do a rt. 145 k.c.” — tw ie rd z i w om aw ianej u ch w a le SN, p o w o łu ją c się p rzy ty m n a a rg u m e n ta c ję SN z a w a rtą w p o przednio w sp o m n ian y m orzeczeniu z 31.XII.1962 r. w sp ra w ie I I CR 1006/62 oraz n a a rg u m e n ta c ję oby d w u w yżej w ym ienionych g lo sato ró w tego o rze
5 A . S z p u n a r : o p . c i t ., s. 207.
6 J ó z e f N o w a c k i : P r z y c z y n e k d o u z a s a d n i e n i a a n a l o g u (n a p r z y k ł a d z i e p r a w a r z e c z o w e g o ) , P i P 1965, z. 5—6, s. 763.
7 J . N o w a c k i : o p . c i t ., s. 753, 756 (i p r z y p i s I8 a) o r a z 757 (i p r z y p i s 20). 8 P U G 1966, z. 1, s. 27.
30 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i № 11 <107>
czenia S. G rzybow skiego i A. S z p u n a r a 9. F a k t, że ustaw o d aw ca, k tó re m u z n a n e było pow yższe orzeczenie, a n a d to ró w n ież i p o trz e b y życia, „nie u sto su n k o w a ł się n eg a ty w n ie do w y n ik u tego orzeczenia” (scil. orz. w sp raw ie II CR 1006/62), sta n o w i d la SN d o d atk o w y arg u m e n t u za sa d n ia ją c y tw ie rd z e n ie o rzekom ej lu c e w p rz e p isa c h p ra w a sąsiedzkiego k.c. i dow ód konieczności ro zstrz y g an ia sp ra w o p rze p ro w ad z en iu przew odów en e rg ety c zn y c h i w odociągo w o -k an alizacy jn y ch przez n ieru ch o m o ści są sied n ie w ła śn ie p rz y pom ocy analogii do służebności d ro g i k o n ie c z n e j.10
5. W a rty k u le n ap isan y m b ezpośrednio po ogłoszeniu w m a ju 1964 r. w O SP iK A pierw szego z o m aw ian y ch tu orzeczeń SN w sp ra w ie II CR 1006/62 za k w estio n o w ałe m za ró w n o tw ie rd z e n ie o istn ie n iu lu k i w n aszy m zu n ifik o w an y m p ra w ie cyw ilnym o b o w iązującym do d n ia 31.XII.1964 r., w p rze p isac h k.c., ja k i p o trz e b ę stosow ania an a lo g ii do in s ty tu c ji d rogi koniecznej, p rze w id zia n ej w p rze p isa c h a rt. 33, 34 p ra w a rzecz, i w a rt. 145, 146 k . c . 11
6. P o d o b n e sta n o w isk o w sto su n k u do sam ego ro zstrzy g n ięcia sp raw y o b ję te j orzeczeniem SN z 31.XII. 1962 r. II CR 1006/62 z a ją ł też A. K ubas, k tó ry je d n a k tw ierdzi, że w w y p a d k u gdy n o rm a szczególna (chyba z a rt. 35 u sta w y w y w łaszcze niow ej? — u w ag a m o ja W .B .) n ie będzie m ogła m ieć zastosow ania, trz e b a będzie „przyjąć, że w szędzie ta m , gdzie p o trze b y społeczno-gospodarcze w ym agać b ęd ą połączenia n ieru ch o m o ści z u rzą d zen iam i p u b lic zn y m i lu b p ry w a tn y m i, ta k im i ja k u rząd zen ia energ ety czn e, w odociągow e i inne, a p o łączenie ta k ie m ożliw e je s t ty lk o przez n ieru ch o m o ści sąsiednie, należy stosow ać p rze p isy o drodze k o n ie cz n ej”. 12 T ak w ięc rów n ież i te n a u to r u z n a je zarów no istn ie n ie lu k i w now ym p ra w ie cyw ilnym , ja k i konieczność w y p e łn ia n ia jej przy pom ocy ro zu m o w an ia per an a
logiam legis.
7. J a k w ięc p rz e d sta w ia się to za g ad n ien ie o statecznie? Czy system naszego ob ec nego p ra w a za w ie ra rzeczyw iście lu k ę w z a k resie n o rm o w an ia ta k ic h p ro b lem ó w ja k d o p ro w ad zen ie do poszczególnych nieru ch o m o ści w ody, gazu, p rą d u e le k try c z nego, e n e rg ii cieplnej, lin ii telefo n iczn y ch itp. p rzez nieru ch o m o ści sąsied n ie w w y padku, gdy w łaściciele i posiadacze ty c h o sta tn ic h (posiadacze sa m o istn i lu b n a w e t zależni) odm ów ią n a to zgody? Czy p rzy m u sz an ie ta k ic h sąsiadów do w yrażenia, zgody n a um ieszczenie przew odów n a ich g ru n ta c h m a n astąp ić w p o stę p o w an iu sądow ym (choćby nieprocesow ym ) z a rt. 606—608, 626 i in. k.p.c. i czy je d y n ą p o d s ta w ą m a te ria ln o p ra w n ą o rze k an ia maj.ą być w ta k ic h w y p ad k a ch p rzepisy a r t. 145—146 w zw iązk u z a rt. 285—305 k.c. tłum aczone p er analogiam , gdy w ia d o m o pow szechnie, że rozu m o w an ie per analogiam je st w każdym raz ie orzekaniem n iejednoznacznym , co w ko n sek w en cji m u si p row adzić i p row adzi w p ra k ty c e d o rozstrzygnięć całkow icie czasem a rb itra ln y c h , ja k n a to w sk azał cyt. w yżej J. N o w acki i ja k o ty m jeszcze będzie m ow a?
U dzielenie odpow iedzi n a te p y ta n ia b ęd z ie m ożliw e dopiero po ro z w a ż e n ia w szystkich u sta w szczególnych, ja k ie nie zo stały om ów ione w p o w ołanej w y że j m ojej p o p rze d n iej p rac y n a te n te m a t, albow iem ta k ż e i ty m razem zaró w n o SN,
9 PT JG , i . c ., s. 28. 10 P U G , 1. C., S. 28. n W ł a d y s ł a w B u g a j s k i : S ł u ż e b n o ś ć d r o g i k o n i e c z n e j ( a r t . 33 § 1 p r a w a r z e c z ., a r t . 145 k .c .) i z a s a d y w s p ó ł ż y c i a s p o ł e c z n e g o ( a r t . 3 p .o .p .c ., a r t . 5 k .c .) — a p r z e p i s y o e n e r g e t y c e i w y w ł a s z c z a n i u n i e r u c h o m o ś c i , „ P a l e s t r a ” 1965, s . 7—8 i 19—23. 1 2 A n d r z e j K u b a s : U s t a n o w i e n i e s lu ż e b j i o ś c i d r o g i k o n i e c z n e j , N P 1966, z. 3, s . 344 in f i n e i s. 345.
N r 11 ^107) Z akła d a n ie u rzą d zeń w o d n o -k a n a l. a służebności u sta w o w e
31
ja k i w sp o m n ia n i w yżej au to rz y pom in ęli w sw y ch ro zw aż an ia ch b a rd z o w .e le p rzep isó w p raw n y ch , k tó re m a ją d ec y d u ją ce znaczenie dla ro zstrz y g n ięc ia om aw ia n ego tu problem u.
n
U R Z Ą D Z E N I A E N E R G E T Y C Z N E
8. W szyscy w y m ien ien i w yżej a u to rz y — łącznie z dw om a sk ła d a m i SN o rz e k a ją c y m i w sp ra w a c h II CR 1006/62 i I I I CO 34/65 — tw ie rd z ą, że braik w n aszy m system ie p ra w n y m (stary m i now ym ) ta k ic h przepisów , k tó re g w a ra n tu ją l u d n o ś ć i (w sferze p ra w n e j) z a sp o k a jan ie w szelkich p o t r z e b w z a k resie o trz y m y w an ia z u rzą d zeń użytiku p u blicznego (w edług d aw n e j term in o lo g ii: u rzą d zeń u ży teczności p u blicznej) w ody, ś w ia tła elektrycznego, gazu św ietlnego, p a ry ogrzew czej z c e n tra ln y c h ciepłow ni i łączności telefo n iczn ej. R adzą orni (z w y ją tk ie m A. K u b asa) posłu g iw ać się w ty m celu p e r analogiam legis służebnością d rogi k o n ieczn ej zaró w n o w ted y , gdy zachodzi p o trze b a p o łączenia n ieruchom ości p o trz e b u jącej ty c h dó b r z siecią p u b lic z n ą w b re w w oli sąsiadów lu b z cudzą sie cią p r y w atną, ja k i w ted y , gdy trz e b a będzie połączyć ta k ą n ie ru c h o m o ść z w ła sn y m o dpow iednim urząd zen iem w łaścic iela n ieru ch o m o ści p o trze b u jąc ej, z n a jd u ją cy m się poza jego n ieru ch o m o ścią i oddzielonym od n ie j ja k ą ś d ziałk ą niezgodnego są siad a . Bo ró w n ież i A. K u b as u zn a je p rze p isy a rt. 35 i 36 u sta w y w yw łaszcze n io w ej z 12.11.1958 r. (tek st jednol.: Dz. U. z 1961 r. N r 18, potz. 94) z a p rzepisy szczególne, ja k to już w yżej p o d k re ś lo n o .13
0. W cyt. ju ż m oim a rty k u le o służebności drogi koniecznej sta ra łe m się u d o w odnić, że w obecnej naszej rzeczyw istości p ra w n e j i społeczno-gospodarczej n ie istn ie ją w ogóle p ry w a tn e za k ła d y e lek try cz n e, bo w szy stk ie one zostały ju ż d a w no u p ań stw o w io n e i w y łącznie P ań stw o z a jm u je się w y tw a rz a n ie m e n e rg ii e le k tr y cznej zarów no n a p o trze b y g o sp o d ark i n aro d o w ej, ja k i n a p o trze b y ludności, co z re sztą p ro k la m u je a rt. 2 ust. 1 cyt. ju ż ustaw y z 30.V.1962 r. o gospodarce p aliw o w o -e n erg ety c zn e j (Dz. U. N r 32, poz. 150) łącznie z w szy stk im i p rzep isam i zw iązkow ym i i w ykonaw czym i. J e ś li w ięc chodzi o przy łączen ie ja k ie jk o lw ie k n ie ruchom ości n a te re n ie k r a ju do w sp ó ln ej sieci elek try cz n ej, to będzie to zaw sze sieć p ubliczna, do k tó re j d ostęp (przyłączenie) re g u lu ją szczegółow o w sp o m n ia n e w yżej i om ów ione w po p rzed n im m oim a rty k u le p rz e p is y .14
10. A le p rze p isy te j u sta w y z 30.V.1962 r. o gospodarce p aliw o w o -e n erg ety c zn e j i w y d an e w w y k o n a n iu te j u sta w y za rząd zen ie M in. G órn. i E nerg. z 24.V III.1964 r. o za sa d ach p rzy łą c z a n ia do w spólnej sieci u rzą d zeń do w y tw a rz a n ia , p rz e tw a rz a n ia , prze sy łan ia, ro zd z iela n ia i o d bioru e n e rg ii e lek try cz n ej i cieplnej oraz p aliw gazo w ych (Mon. P ol. z 1964 r. N r 62, poz. 286) r e g u l u j ą w s z y s t k i e p r ó b i e
-13 a. K u b a s (1. c ., s. 345, p r z y p . 23) t w i e r d z i , o d m i e n n i e o d p o z o s t a ł y c h w y m i e n i o n y c h a u t o r ó w , ż e e w e n t u a i n e a n a l o g i c z n e z a s t o s o w a n i e a r t . 145 k .c . p o w i n n o n a s t ą p i ć j e d y n i e w w y p a d k a c h n i e o b j ę t y c h s z c z e g ó l n y m i p r z e p i s a m i , n p . p r z y „ p r z e p r o w a d z e n i u p e w n y c h p o l i c z e ń w e w n ę t r z n y c h , c ią g ó w w o d o c i ą g o w y c h c z y k a n a l i z a c y j n y c h , n i e n a l e ż ą c y c h d o s ie c i p u b l i c z n e j ” . *4 V^. B u g a j s k i , 1. c.
32 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N r 11 <107)
m y zw ią za n e z d o prow adzeniem do k aż d ej n ie ru c h o m o śc i w k r a ju — z og ó ln ej sieci i u rzą d zeń — w yżej w y m ie n io n y ch p o sta c i en erg ii i gaau. Z p rz e p isó w § 18 ust. 1 tegoż za rząd z en ia M G E z 24.VIII.1964 r. w y n ik a p o za
tym , że „ u rz ąd ze n ia , przy łą cz a i odcin k i — bez w zglądu n a to, czyim kosztem z o stały w y b u d o w an e — sta n o w ią w łasność P a ń s tw a i p rzechodzą w za rząd i u ż y t
k o w an ie zarząd z ające g o w spólną siecią”. W n a s tę p n y m zaś zd a n iu tego p rz e p isu <§ 18 u st. 2) p ow iedziano w y raźn ie, że „ z a rzą d za jąc y w sp ó ln ą siecią m oże p r z y łą cz y ć n a s tę p n y c h odbiorców ” do każdego ta k ieg o od cin k a te j sieci, i to w ed łu g
sw oich w ła sn y c h p la n ó w , a n a d to w b re w w oli innych sąsiadów , gdyż b u d o w a i ro zb u d o w a u rzą d zeń en erg ety czn y ch w ro zu m ien iu ty c h p rzepisów je s t d z ia ła l nością p la n o w ą P a ń stw a , ja k o tym w y ra ź n ie m ów i a rt. 2 cyt. w yż. u sta w y z 30.V.1962 r. o gospodarce p aliw o w o -e n erg ety c zn e j (Dz. U. N r 32, poz. 150).
W ra z ie op o ru ze stro n y jak ieg o k o lw iek w łaścic iela n ieruchom ości p rze ciw k o p ro w a d z e n iu p rzez jego g ru n t przew odów en e rg ety c zn y c h czy te ż bud o w y u rzą d zeń en e rg ety c zn y c h odpow iednia in sty tu c ja (zarząd zający w spólną siecią lu b inw estor) m a p raw o i obow iązek w y stą p ić do w y d z ia łu sp ra w w ew n ętrz n y ch p rez y d iu m p o w iato w e j ra d y n aro d o w ej o w y d a n ie o dpow iedniej decyzji n a zasadzie a rt. 35 u st. I i 2 u sta w y w yw łaszczeniow ej z 12.11.1958 r. (te k st jed n o l.: Dz .U. z 1961 r. N r 18, poz. 94), k tó r a za p ew n ia m ożność w stę p u i w y k o n a n ia n a n ieruchom ości sp rz e c i w iając eg o się w łaścic iela lu b po siad acza nieru ch o m o ści zaplan o w an y ch ta m u r z ą dzeń en e rg ety c zn y c h p rzy zastosow aniu p rzep isó w a rt. 145—150 u sta w y z d n ia 17.VI.1966 r. o p o stę p o w an iu egzekucyjnym w a d m in istra c ji (Dz. U. N r 24, poz. 161), d aw n ie j — a rt. 14 rozp. P.R. z 22.111.1928 r. o p o stę p o w an iu przy m u so w y m w a d m in is tr a c ji (Dz. U. N r 36, poz. 632 z póżn. zm ianam i). K ażdy w łaściciel czy u ż y t kow nik n ieru ch o m o ści (n aw et posiadacz zależny) m oże zw rócić się do o d p o w ied n ie go za k ła d u energ ety czn eg o z p ro śb ą o d o p ro w ad zen ie do jego n ieru ch o m o ści (czy n a w e t do m ieszk an ia, gdy je s t on np. ty lk o lo k a to rem ) św ia tła elektrycznego, gazu, e n e rg ii ciep ln ej n a w ła sn y koszt, a n a w e t n a koszt w łaściciela, bo w łaściciele m a ją obow iązek doprow adzić do sw ych n ieru ch o m o ści św iatło elektryczne, a ta k ż e gaz itp., gdy odpow iednie u rzą d zen ia u ż y tk u publicznego w d an e j m iejscow ości istn ie ją .
11. P o zo stałab y jeszcze k w e stia w ła sn y c h u rzą d zeń energ ety czn y ch w łaścic iela położonych poza te re n e m jego nieru ch o m o ści n a w łasn y ch lu b cudzych in n y c h d z ia łk a c h oddzielonych od działk i p o trz e b u ją c e j g ru n ta m i innych w łaścicieli lu b posiadaczy sam o istn y ch , k tó rzy n ie zg ad zają się n a p rze p ro w ad z en ie p rzez sw e g ru n ty p o t r z e b n y c h przew odów lub n a u sta w ie n ie ta m odpow iednich u r z ą dzeń energ ety czn y ch . Czy zaspokojenie ta k ic h p o trze b — ju ż całkow icie p r y w a t n y ch — m ogłoby być u w zględnione w try b ie i n a za sad ach p rze w id zia n y ch d la u sta n o w ie n ia d ro g i koniecznej p rzy za sto so w an iu in te r p re ta c ji a rt. 145 i 146 k.c.
per analogiom ?
P ozostaw im y n a raz ie to zagad n ien ie do łącznego om ów ienia z in n y m i za g a d n ie n ia m i, ja k ie w y ło n ią się w tra k c ie o m a w ian ia p rzep isó w o z a o p a try w a n iu lu d ności w w odę o raz in s ta la c ji przew odów telefonicznych, gdyż w p o p rzed n iej m o je j p ra c y k w e stie te n ie były p o ru szan e, a u c h w a ła SN z 3.VI.1965 r. I II CO 34/65 w y d a n a zo stała w ła śn ie n a tle sp o ru o p rze p ro w ad z en ie p rzez cudzy g ru n t u r z ą dzeń w odociąg o w o -k an alizacy jn y ch .
U r 11 (107) Z akia d a n ie u rzą d zeń w o d n o -k a n a l. a słuiebnoSci usta w o w * 33
n i
U R Z Ą D Z E N I A W O D O C I Ą G O W O - K A N A I . I Z A C Y J N E I G A Z O C I Ą G O W B
12. S p ra w y z a o p atry w an ia w w odę ludności m ia st i osiedli m ie jsk ich n ale ż ą o b e c n ie do k o m p e ten c ji w ydziałó w gosp. kom . i m ieszk. prezy d ió w r a d n a r o d o w y c h ty c h m ia st i osiedli, a w o sta tn ie j in sta n c ji do k o m p e ten c ji re s o rtu M in. ■Gosp. Kom., albow iem ra d y n aro d o w e cz u w ają n a d za o p atry w an iem ludności ■w w odę do p icia i n a p o trze b y gospodarcze. W ynika to z tre ś c i a rt. 1 u sta w y
7 17.11.1960 r. o z a o p a try w a n iu lu d n o śc i w w odę (Dz. U. N r 11, poz. 72; zm iany:
Dz. TJl. z 1962 r. N r 34, poz. 158 i z 1965 r. N r 51, poz. 314). N a to m ia st sp raw y z a o p a try w a n ia w w odę ludności w iejsk ie j z a ła tw ia ją obecnie w y d ziały ro ln ic tw a w łaściw y ch pow iato w y ch ra d naro d o w y ch , a w o sta tn ie j in sta n c ji M in. R oln ictw a, c o w y n ik a znów z p o sta n o w ień a rt. 1, 2, 3 i in. u sta w y z 10.XII.1965 r. o zao p a
try w a n iu ro ln ic tw a i w si w w odo (Dz. U. N r 51, poz. 314). Je d y n ie za rząd i ek sp lo a t a c j a u rzą d zeń do z a o p a try w a n ia ludności w w odę, k tó re są w spólne d la m ia st i w si, p o zo staje w e w łaściw ości o rg an u M in. G osp. Kom., ja k to w y n ik a z p o s ta n o w ie ń a rt. 2 u st. 3 te jż e u sta w y z 10.XII.1965 r.
J e d n a k ż e n a te re n ie grom ad m ogą bud o w ać i eksp lo ato w ać u rzą d zen ia w o d o cią g o w e (i kan alizacy jn e) ta k ż e k ó łk a rolnicze, rolnicze spółdzielnie p ro d u k c y jn e oraz
in n e odpow iednie zrzeszenia za zgodą w łaściw ych p rez y d ió w p o w iato w y ch ra d n a ro d o w y c h (art. 10 i 12 u sta w y z 10.XII.l£-65 r.). U sta w a ta dzieli u rzą d zen ia •do zbiorow ego z a o p atry w an ia w w odę n a podstaw ow e, k tó re b u d u je P ań stw o
z fu n d u szó w ogólnych, n a s tę p n ie n a p ó łpoastaw ow e, k tó re P a ń stw o m oże b u d o
w a ć za zw ro tem części kosztów p rz e z w łaścicieli nieruchom ości, i w reszcie n a u rz ą d z e n ia szczegółowe, k tó re P a ń stw o m o ż e budow ać za zw ro te m całości k o sz tó w ty c h u rzą d zeń przez w łaścicieli nieruchom ości (art. 4 i 5 te j u staw y). Do u rzą d zeń szczegółow ych należą w m yśl a r t. 3 ust. 1 p k t 3 te j u sta w y odgałęzienia o d ze w n ętrzn e j sieci d o p ro w ad zen ia w ody, a n a stę p n ie in sta la c je w ew n ę trz n e 'W b u d y n k a c h oraz in sta la c je do o d p ro w a d ze n ia ścieków z tych b u d y n k ó w , czyli w szystkie te u rzą d zen ia w odociągo w o -k an alizacy jn e, k tó re p ro w a d z ą do ośro d k a ■nieruchomości — poczynając od w od o m ierza i p rz y k a n a lik a — a w ięc całkow icie j u ż p ry w a tn e u rzą d zen ia w o d n o -k a n aliza cy jn e , o k tó re n am n a jb a rd z ie j w n in ie j sz y ch ro zw aż an ia ch chodzi. O sta tec zn a decy zja p rez y d iu m po w iato w ej ra d y n a ro d o w ej o budow ie w szelkich k ate g o rii o pisanych w yżej u rzą d zeń „ u p ra w n ia w y k o n a w c ę do w ejścia w g ru n t i do b u d y n k ó w poszczególnych w łaścicieli w celu •dokonyw ania ta m oględzin i po m iaró w oraz w y k o n an ia ro b ó t i z a k ła d a n ia u r z ą d z e ń o b ję ty ch ogólnym p la n em b u d o w y ” (art. 8 te j ustaw y). D ecyzje w sp raw ie •ew entualnego odszkodow ania za stra ty p rzy ty m p o w sta łe i w y czerp u jąco w u s ta w ie w y m ien io n e w y d a je — w m y śl a r t. 9 te j u sta w y p rez y d iu m p o w iato w e j ra d y ^narodowej p rzy odpow iednim zasto so w an iu zasad i try b u p rzew idzianego w u sta w ie z 12.11.1958 r. o w yw łaszczeniu nieru ch o m o ści (tek st jedno!.: Dz. U. z 1961 r. N r 18, poz. 94).
M ieszkańcy grom ad o b jęty ch p la n e m b u d o w y (rozbudow y, odbudow y) u rzą d zeń -w odno-kanal. m ogą być zm uszani do św iadczeń osobistych n a te n cel (a rt. 6 te j u staw y), a n ad to m oże być n a n ic h w łożony obow iązek u d ziału w b u d o w ie u rz ą d z e ń , o k tó ry c h m ow a (art. 10 ust. 2 te j ustaw y).
13. O m aw ia n a u sta w a z 10.XII. 1965 r. o za o p a try w a n iu ro ln ic tw a i w si w w o d ę w eszła w p ra w d zie w życie dopiero z dn iem 15.111.1966 r. (art. 17 te j u staw y ).
34 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N r 11 (107>
lecz p rz y ję ty w n ie j i p rze d staw io n y w yżej sy stem za o p a try w a n ia ludjiości w ie j sk ie j w w odę i sy stem o rg an izacji bud o w y u rzą d zeń w o d n o -k a n aliza cy jn y c h , n a stę p n ie zasada, u d ziału ludności w iejsk ie j w b u d o w ie ty c h u rządzeń, a wreszcie- taikże ro zd z iał k o m p e te n c ji m iędzy re s o rty M in. Gosp. Kom. i Mim. R oln. z o s ta ły w pro w ad zo n e w cześniej, bo jeszcze n a • m ocy u ch w a ły R ady M in. n r 349 z 22.X_ 1963 r. o p rz e k a z a n iu sp ra w za o p a try w a n ia lu d n o śc i w w odę n a te re n ie grom ad d a z a k re su M in. R o ln ictw a (Mon. P ol. N r 85, poz. 409). Z p o stan o w ień cyt. w y ż e j u sta w y z 17.11.1960 r. o za o p a try w a n iu ludności w w odę (Dz. U. N r 11, poz. 72. ze zm ianam i) w y n ik ało bow iem , że do re s o rtu M in. Gosp. Kom. należ ą sp ra w y z a o p a trz e n ia lu d n o śc i w w odę zarów no w m ia sta c h i osiedlach, ja k i n a te re n a c h w si. Je d n a k ż e ju ż pow yższa u sta w a w p ro w a d z iła w a rt. 4 (obecnie uchylonym : Dz. U. z 1965 r. N r 51, poz. 314) obow iązek u d ziału m ieszkańców w si w budowie- urząd zeń d o z a o p a try w a n ia w w odę lu d n o śc i w ie jsk ie j i p o sta n o w ien ia te z o stały n a s tę p n ie ro zw in ię te w u ch w a le n r 83 R ad y M in. z 15.111.1962 r. (Mon. Pol. N r 27, poz. 113) oraz w rozp. R ady M in. z te jż e d a ty (Mon. Pol. N r 18, poz. 76) i w in n y ch ro zp o rząd zen iach w ykonaw czych (Mon. Pol. z 1962 r. N r 73, poz. 338 i inne),, przy czym w szystkie te p rze p isy zostały n a s tę p n ie u trz y m a n e w m ocy p rzez obo w iąz u ją cą obecnie u sta w ę z 10.XII.1965 r. o z a o p a try w a n iu ro ln ic tw a i w si w w o dę (Dz. U. N r 51, poz. 314 — a r t. 16 ust. 2).
W te n sposób, chociaż o m a w ia n a tu u s ta w a n ie obow iązyw ała jeszcze w ch w ili w y d aw an ia przez SN u ch w a ły z 3.VI.1965 r. III CO 34/65, to je d n a k r e g u la c ja p ra w n a ro zstrz y g an y ch przez SN p ro b lem ó w p rz e d sta w ia ła się w in te re su ją c y m n a s z a k resie ta k sam o ja k obecnie po w y d a n iu u sta w y z 10.XII.1965 r. o z a o p a try w a n iu ro ln ic tw a i w si w w odę (Dz. U. N r 51, poz. 314).
14. W y n ik a stą d , że o rg an izacja budow y (rozbudow y, odbudow y) u rzą d zeń do' zbiorow ego z a o p a try w a n ia w w odę lu d n o śc i n a te re n ie w si je s t o p a rta n a ty c h sam y ch zasad ach , ja k ie zostały p rz y ję te w u sta w ie z 28.VI.1950 r. o pow szechnej e le k try fik a c ji w si i osiedli {tekst jed n o l.: Dz. U. z 1954 r. N r 32, poz. 135), a n a d to że w ra z ie o b ję c ia taikimi p la n a m i ogólnej b u d o w y (rozbudow y, odbudow y^ u rzą d zeń w o d n o -k a n al. n ie m oże być m ow y o w łaściw ości sądów do z a ła tw ia n ia sporów o p ra w o w s t ę p u n a cudzy g ru n t celem b u d o w a n ia ta m u rzą d zeń w o d n o - -k a n a l. ze w zg lę d u n a w y łąc zn ą w łaściw ość p rez y d ió w pow iato w y ch ra d n a ro d o w y ch w ty c h sp raw ac h , p rze w id zia n ą w a rt. 8 ust. 4 te j ustaw y o z a o p a try w a n iu
ludności w si w w odę (Dz. U. z 1965 r. N r 51, poz. 314) — iden ty czn ie ja k p rzy e le k try fik a c ji w si i osiedli. D odajm y jeszcze do tego, że zasady podstaw ow e, ja k ie w idzim y w oby d w u w yżej cytow anych u sta w a c h (tzn. w u sta w ie z 28.VI.1950 r. o pow szechnej e le k try fik a c ji w si i osiedli i w u sta w ie o za o p a try w a n iu lu d n o śc i w si w w odę z 10.XII.1965 r.) n ie są now e w naszym u staw o d aw stw ie, ja k ró w n ież n ie są now e p o sta n o w ien ia a rt. 35 u sta w y z 12.11.1958 r. o za sa d ach i tr y b ie w yw łaszczania nieru ch o m o ści (tek st jednol.: Dz. U. z 1961 r. N r 18, poz. 94), p o n ie w a ż sta n o w ią one p o w tó rzen ie zasad z a w a rty c h w a rt. 8 u sta w y e le k try c z n e j
z 21.111.1922 r. (te k st je d n o l.: Dz. U. z 1935 r. N r 17, poz. 98).
P o d staw o w e zasady k o n stru k c ji u p ra w n ie ń P a ń s tw a i podm iotów zajm ujących, się z a o p atry w an iem lu d n o śc i w w odę i w e n e rg ię elek try c z n ą są w e w szy stk ich ty c h u sta w a c h je d n ak o w e, m im o że u sta w a e le k try c z n a została w y d a n a w p ie rw szych la ta c h istn ie n ia P o lsk i O drodzonej i jeszcze w fo rm a c ji k a p ita listy c z n e j, a pozostałe trz y u sta w y w yżej w ym ienione pochodzą z okresu za aw a n so w an eg o ju ż b u d o w n ictw a u s tro ju socjalistycznego — p oniew aż p raw o w stę p u n a cudzą n ieru ch o m o ść i p ra w o b u d o w a n ia ta m u rzą d zeń en erg ety czn y ch w b re w w oli w ła ś
N r 11 (107) Z akła d a n ie u rzą d zeń w o d n o -ka n a l; a słu żeb n o icł u sta w o w e 35
cicieli nieru ch o m o ści p rzy z n an e zostało n ie w p ro st in d y w id u a ln y m osobom, k tó re s ą za in te re so w an e w bud o w ie sieci en e rg ety c zn e j, lecz w ła śn ie P a ń stw u oraz in n y m podm iotom p ra w n y m b u d u ją c y m i ek sp lo atu jąc y m te u rząd zen ia. W ynika s tą d , że te ch n ic zn e i ekonom iczne elem e n ty i w łaściw ości p rze d m io tu n o rm o w an ia w p ły w a ją n a fo rm ę k o n s tru k c ji p ra w n y c h niezależnie od czynników p o lityczno- -u stro jo w y c h , chociaż rów nież i te o sta tn ie d a ją o sobie znać w y ra źn ie, gdy się p o ró w n a ze sobą p o z o s ta łe , p o sta n o w ien ia o m aw ianych czterech ak tó w n o rm a ty w n y ch .
15. W ra cając do p o sta n o w ień u sta w y z 17.11.1960 r. o z a o p a try w a n iu ludności w w odę, p o d kreślić jeszcze trze b a, że bu d o w a (rozbudow a, odbudow a) oraz u tr z y m a n ie i e k s p lo a ta c ja u rząd zeń p o d staw o w y ch i p ó łpodstaw ow ych w o d n o -k a n al. n a te re n ie m ia st i osiedli n ależy do zad ań i obow iązków ra d n a ro d o w y ch ty c h m ia st i osiedli, co w y n ik a z p o sta n o w ień a rt. 1 ust. 2 i a rt. 7 te j u staw y . P re z y d ia zaś m ogą w y k o n y w ać te za d an ia i obow iązki za p o śred n ic tw em stw orzonych w ty m celu je d n o ste k o rg an iz ac y jn y ch (m iejsk ich zak ład ó w w o d o ciąg o w o -k an alizacy jn y ch itp.).
U ch w ała n r 363 R ady M in. z 13.IX.1961 r. w sp ra w ie zasad o p rac o w a n ia szczegó łow ego p la n u m iejskiego b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego oraz zasad p la n o w a n ia i f i n a n so w a n ia tego b u d o w n ictw a i u rzą d zeń to w arzy szący ch za o k re s la t 1961i—1965 (Mon. Pcil. N r 78, poz. 325) zalicza w § 7 ust. 4 p k t 2 sieć w o d o cią g o w o -k a n aliza c y jn ą sieć ce n traln e g o o grzew ania, sieć g az o w ą i sie ć p rą d u elek try cz n eg o n isk ieg o naipięcia do urządzeń podstaw ow ych, fin an so w a n y ch ze środków i n a k ła d ó w n a b u dow n ictw o m ieszkaniow e, i zobow iązuje w łaściw e p rez y d ia do bud o w y ty c h u rz ą dze ń n a te re n a c h o b jęty ch szczegółw ym i p la n a m i re a liz a c y jn y m i te g o b u d o w n ic tw a m ieszkaniow ego.
16. Je że li w m ieście, osiedlu lu b n a w si istn ieją opisane w yżej u rzą d zen ia do z a o p a try w a n ia ludności w w odę, to w łaściciele now o w znoszonych b u d y n k ó w m a ją obow iązek n aty ch m iasto w e g o podłączen ia ty c h b u d y n k ó w do sieci w odno- -k a n a l. b ie g n ąc ej w zdłuż przy leg łej ulicy, w p rzeciw nym bow iem ra z ie w ład z a b u d o w lan a nie uzn a b u d y n k u za n a d a ją c y się do celów m ieszk aln y ch i n ie pozw oli w nim zajm ow ać m ieszkań. W łaściciele zaś i u żytkow nicy ju ż zbu d o w an y ch dom ów m a ją obow iązek p o dłączenia ich nieru ch o m o ści w ciągu jednego ro k u od założe n ia sieci w zdłuż p rzy leg łej ulicy, p rz y czym w raz ie n ie w y k o n a n ia tego obow iąz k u w pow yższym te rm in ie o rgan gosp o d ark i k o m u n a ln ej m oże dokonać p o d łą czenia n a koszt w łaściciela i zabezpieczyć w y d atk o w a n e śro d k i n a nieruchom ości z u sta w o w y m p ra w e m p ie rw sz eń stw a , a to stosow nie do a rt. 14 u sta w y z 17.11. 1960 r. o z a o p a try w a n iu ludności w w odę.
S ąd N ajw yższy rozw ażał te n p rze p is p rz y p o d ejm o w an iu u ch w a ły z d n ia 3.VI. 1965 r. w sp ra w ie I I I CO 34/65, ale n ie zauw ażył, że z ty m obow iązkiem w ła ś c i cieli i uży tk o w n ik ó w nieru ch o m o ści sk o relo w an y je s t p rze p is § 4 za rząd zen ia M in. G asp. Komj. z 6.V.1963 r. w sp ra w ie w ytycznych dotyczących w a ru n k ó w k o rz y sta n ia z u rząd zeń w odociągow ych oraz u trz y m a n ia ich w sta n ie zdatnym do u ż y tk u (Mon. Pol. N r 40, poz. 199), k tó ry to p a ra g ra f stan o w i, że „dostaw ca w ody m a obow iązek podłączen ia nieru ch o m o ści n a w niosek i koszt w łaściciela do m u do sieci w odociągow ej w te rm in ie m ożliw ie n ajk ró tszy m , d o sta rc ze n ia n a koszt w łasn y w odom ierzy i d o k o n y w an ia ich w y m ia n y n a u za sa d n io n y w niosek odbiorcy w o d y ”, z ty m u zu pełnieniem , że do staw ca w ody m oże policzyć sobie t a ry fo w e koszty in sta lo w a n ia pierw szego w odom ierza, gdyż n a s tę p n e w odom ierze
20 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N r 11 ,(107)
17. P rz e p isy w ym ienionego w yżej zarząd zen ia, w y d a n e w w y k o n a n iu p o sta n o w ień a r t. 10 u st. 2 cyt. w yż. u sta w y z 17.11.1960 r. o za o p a try w a n iu lu d n o śc i w w odę, m a ją zastosow anie do w szy stk ich d ostaw ców w ody ta k w m ia sta c h i o sie d lach, ja k i w gro m ad ach , bo p rze p is § 2 u st. 2 tegoż za rząd z en ia głosi, że d o sta w cą w ody n a te re n ie gro m ad je s t — w ro zu m ien iu tego z a rząd z en ia — ró w n ież s p ó łk a w o d n a, k ółko roln icze albo in n a je d n o stk a , k tó ra e k s p lo a tu je u rzą d zen ia d o z a o p a try w a n ia w w odę, a w ięc są to te sa m e podm ioty, o k tó ry c h m ó w ią p r z e p isy a r t. 10 u st. 1 i a r t. 12 u st. 1 u sta w y z 10.XII.1963 r. o z a o p a try w a n iu ro ln ic tw a i w si w w o d ę i k tó re w y m ie n ia ta k ż e u ch w a ła Riadly M in. n r 83 z 15.111.1962 r. w sp ra w ie u rzą d zeń do zbiorow ego z a o p a try w a n ia lu d n o śc i w w odę n a te re n ie g ro m a d (M on. P ol. N r 27, poz. 113). W łaścicielem zaś nieruchom ości w ro zu m ien iu tego sam eg o z a rząd z en ia M in. G osp. K om . z 6.V.1963 r. je s t ta k ż e u ży tk o w n ik lu b a d m i n is tr a to r n ie ru c h o m o śc i albo osoba up o w ażn io n a do d z ia ła n ia w ich im ien iu (§ 2 p k t 4).
J e ż e li n a to m ia s t w łaściciel dom u n ie s p ra w u je należy cie obow iązku a d m in is tro w a n ia n ieru ch o m o ścią, to n a p o d sta w ie p rzep isó w § 2 u st. 1 i 2 rozp. M in. G osp. K om . z 9.VI.1959 r. w sp ra w ie p rz e jm o w a n ia b u d y n k ó w w zarząd p ań stw o w y (Dz. U. N r 38, poz. 237), w ydanego n a zasadzie p rzep isó w obecnego a r t. 69 (d a w n iej a r t. 68) p ra w a lokalow ego z 30.1.1959 r. (te k st je d n o l.: Dz. U. z 1962 r. N r 47, poz. 227), w y d zia ł g o sp o d ark i k o m u n a ln e j m ia sta lu b o siedla p rz e jm u je b u d y n e k po d za rząd p ań stw o w y i zw rac a go w łaścicielow i (§ 10 rozp. z 9.VI.1959 r.) d o p ie ro w ted y , gdy dojdzie do p rze k o n an ia , że w łaściciel będzie w y k o n y w ał należy cie ob ow iązki a d m in istro w a n ia nieru ch o m o ścią. W idzim y w ięc, że n ie m oże pow stać la k a sy tu a c ja , w k tó re j lo k ato rzy dom u m ogliby być pozb aw ien i m ożności o trz y m y w a n ia w ody ta m , gdzie założono ju ż u rz ą d z e n ia w o d n o -k a n a l. n a ulicy p rz y le głej do n ieruchom ości, n a k tó re j stoi dom m ieszk aln y .
18. Z p o sta n o w ień p k t 4 ust. 2 p ism a okólnego M in. G osp. K om . z 15.IV.1961 r. (Dz. U rz. M in. G osp. Kom . z 1961 r. N r 7, poz. 45) w y n ik a jeszcze, że o p ła ty za w y k o n an e ro b o ty in sta la c y jn e w o d n o -k a n a l. u s ta la d o sta w ca w ody n a p o d sta w ie ta r y f urzęd o w y ch o raz n a poziom ie kosztów w łasn y ch z doliczeniem 5"/« m a rż y z a ro b k o w e j. S ą to w ięc op łaty m in im aln e.
P rz e p is § 8 ust. 2 om aw ianego za rząd z en ia M in. Gosp. Kom . z 6.V.1963 r. (Mon. P ol. N r 40, poz. 199) zastrzega, ża ta k w y k o n a n e u rzą d zen ia w o d n o -k a n a l. m a ją od p o w iad ać w a ru n k o m określo n y m p rzez M in istra B u d o w n ic tw a i G o sp o d ark i K om . z 9.X.1956 r. w sp ra w ie in sta la c ji w odociągow ych i k an a liz a c y jn y c h (Dz. U. N r 48, poz. 216; zm .: Dz. U. z 1961 r. N r 31 poz. 196). P rz ep is zaś § 15 tego o s ta t niego ro zp o rzą d zen ia z 9.X.1956 r. (Dz. U. N r 48, poz. 216) stanow i, że „połączenie d o m o w y ch u rz ą d z e ń w odociągow ych z w odociągiem n a p rz e strz e n i od zaw oru głów nego za w odom ierzem lu b m iejscem przeznaczonym n a jego um ieszczenie do ru ro c ią g u ulicznego” oraz p rzy łą cz en ie dom ow ych u rzą d zeń k a n a liz a c y jn y c h „od p rz y k a n a lik a do k a n a łu głów nego (...) sta n o w i w ł a s n o ś ć d o s t a w c y w o d y ” , c h o c ia ż k o szty b u d o w y ty c h u rzą d zeń ponosi, ja k w iem y, w łaściciel n ie ru c h o m ości. M am y tu w ięc id e n ty cz n ą sy tu a c ję ja k p rzy po d łączan iu n ieru ch o m o ści do s ie c i elek try cz n ej, gazow ej czy in n e j sieci en e rg ety c zn e j, gdyż cytow any ju ż p rz e p is § 18 z a rząd z en ia M G E z 24.VIII.1964 r. (Mon. P o l. N r 62, poz. 286) za w ie ra Id en ty c zn e p o sta n o w ie n ia w o d n iesien iu do u rz ą d z e ń en ergetycznych.
19. R ów nież rozp. M in istró w B u d o w n ictw a M ia st i O siedli, B u d o w n ic tw a P rz e m ysłow ego oraz Gosp. K om . z 12.V.1956 r. (Dz. U. N r 25, poz. 118) re g u lu je id e n ty c zn ie k w e stię w łasn o ści gazociągu i in s ta la c ji gazow ych, bo § 3 tegoż rozp.
N r 11 (107) Z a kła d a n ie u rzą d zeń w o d n o -k a n a l. a służebności u sta w o w e 37
te ż głosi, że „połączenia in sta la c ji gazow ych z gazociągiem n a o d cin k u od g azocią gu do k u r k a lu b k u rk ó w głów nych w łąc zn ie w y k o n u je d o sta w ca gazu n a zlecenie in w e sto ra ” , a n ad to że „połączenia te sta n o w ią w ł a s n o ś ć d o s t a w c y gazu i są p rzez niego u trz y m y w a n e ” .
20. O p isan a w yżej sy tu a c ja je s t w ięc zu p ełn ie ja sn a . W w y p a d k u zatem , gdy istn ie ją w a ru n k i d o p ro w ad zen ia do ja k ie jk o lw ie k nieru ch o m o ści p rzew odów w o dociągow ych i k an a liz ac y jn y ch , elek try cz n y ch , gazow ych itp . (z w y ją tk ie m te le fo nicznych, o k tó ry c h będzie n iżej m ow a), w łaścic iel b ąd ź n a w e t u ży tk o w n ik czy a d m in is tra to r n ieruchom ości s k ła d a w ów czas w n io sek o d o p ro w ad zen ie przew odów i o zb u d o w an ie in n y c h p o trz e b n y c h u rzą d zeń w o d n o -k a n al., gazow ych, e le k try c z ny ch , ce n traln e g o o g rzew an ia itp . do w łaściw ego dostaw cy w ody, gazu, p r ą d u itp., a te n d o sta w ca (zawsze uspołeczniony) m a obow iązek w y k o n ać in s ta la c je p o d łą czeniow e, k tó re s ta ją się z a w s z e w ł a s n o ś c i ą d o s t a w c y i n ie sta n o w ią części sk ła d o w y ch nieruchom ości, p rze z ja k ie p rze b ieg a ją. W y n ik a to z p o s ta n o w ie n ia a r t. 49 k.c., k tó ry u rzą d zeń służących do d o p ro w ad zen ia lu b o d p ro w a d ze n ia w ody, p a ry , -gazu, p rą d u e lek try cz n eg o oraz in n y c h u rz ą d z e ń podobnych n ie u z n a je w ta k im w y p a d k u za części sk ład o w e g ru n tó w lu b b u d y n k ó w , n a k tó ry c h one zostały w zniesione. P o d o b n e p o sta n o w ien ie z a w ierał te ż a rt. 8 p ra w a rzecz, z 1946 r.
D ostaw ca zaś ty c h p o staci en e rg ii czy do staw ca w ody to w n aszy m sy stem ie p ra w n y m zaw sze obecnie albo o rg an a d m in istra c ji p ań stw o w e j albo te ż in n a je d n o s tk a g o sp o d ark i uspołecznionej, czyli po d m io t w y m ieniony w a rt. 35 u sta w y o za sa d ach i try b ie w y w łaszczan ia n ieruchom ości z 12.11.1958 r. (te k st jednol.: Dz. U. z 1961 r. N r 18, poz. 94), a w ięc podm iot, k tó ry m oże zm usić każdego w ła ś ciciela czy u ży tk o w n ik a g ru n tu sąsiad u jąc eg o z n ieruchom ością, do k tó re j d o p ro w a d z a się w odę lu b energię, ażeby w y ra ził zgodnę n a założenie ta m koniecznych do tego i przew o d u , i urząd zeń . W szystko to n a stą p iło w try b ie p o stę p o w an ia a d m in istra c y jn e g o z w y łączeniem d rogi sądow ej (w sposób p rz e d sta w io n y przeze m n ie szczegółow o w cyt. w yżej a rty k u le o służebności drogi k o niecznej, p u b lik o w a n y m w „ P a le strz e ”), i to n a w e t b ez o d s z k o d o w a n i a , je śli ta k i oporny w łaściciel żad n ej szkody n ie poniósł. T ym czasem u sta n o w ien ie służebności (w ty m ta k ż e służebności drogi koniecznej — a r t. 145 i 146 k.c.) n a s tę p u je z a w y n a g r o d z e n i e m , co w y n ik a z tre śc i a rt. 145 § 1 w zw iązku z a rt. 285 § 2, 291 i 294 k.c. Z pow yższych w yw odów w y n ik a w ięc, że u ch w a ła z 3.VI.1965 r. I II CO 34/65 je s t b łę d n a zarów no co do sam ego ro zstrz y g n ięc ia zag ad n ien ia p rzed staw io n eg o S ąd o w i N ajw yższem u przez S ąd W oj. w K rak o w ie, ja k i w za k re sie u za sa d n ien ia , je ś li oczyw iście w sp ra w ie rozp o zn aw an ej przez SN chodziło o podłączen ie n ie r u chom ości w nioskodaw ców m ałż. J a n a i Z ofii W. do w spólnej sieci w odociągow ej p u b lic zn e j. A że w sp ra w ie te j chodziło o ta k ą w ła śn ie sieć w odociągow ą, w y n ik a to z tre ś c i pow yższej u ch w a ły ch y b a z 90% pew nością. Z achodziła w ięc tu — p o do b n ie ja k w sp ra w ie SN II CR 1006/62 — niedopuszczalność drogi sądow ej, w obec czego w n io sek m ałż. J a n a i Z ofii W. o u sta n o w ien ie służebności d ro g i koniecznej d la założenia przew odów w o d o ciąg o w o -k an alizacy jn y ch n a g ru n c ie ich sąsiadów u le g a ł o drzuceniu.
21. T ak p rz e d sta w ia ła b y się sp raw a, gdyby chodziło o zm uszanie sąsiadów , k tó rzy n ie chcieli się zgodzić n a d o p ro w ad zen ie p rzez sw ą nieruchom ość p rz e w o dów w o d n o -k a n a l. do nieru ch o m o ści m ałż. J a n a i Z ofii W. od ogólnej sieci w o d n o - - k a n a l. S p ra w a p rz e d sta w ia ła b y się je d n a k jeszcze ła tw ie j, gdyby chodziło o p o trz e b ę zm u szan ia tychże sąsiadów (A lek sa n d ra , Józefa, F ra n c isz k a Ł. i W ładysław
38 J a c e k W a s i l e w s k i N r 11 (107J
w y K.), by zezw olili m ałżonkom Ja n o w i i Zofii W. n a p o b ie ra n ie z g ru n tu A le k s a n d ra Ł. i in n y c h w ody z ich w łasn ej s tu d n i lub n a w e t w ody p o w ierzch n io w ej. W ta k im bow iem w y p a d k u m u siałb y m ieć zastosow anie a rt. 41 p ra w a w odnego z 30.Vj19S2 r. (Dz. U. N r 34, poz. 150), k tó ry stanow i, że „pow iatow y o rg an a d m in is tra c ji w odnej m oże w p rz y p a d k a c h szczególnie uzasad n io n y ch w y d ać p o z w olenie w o d n o -p ra w n e n a zw ykłe k o rzy sta n ie z cudzej w ody, o k re śla ją c w tym pozw oleniu sposób d o stęp y do w o d y ”.
To „zw ykłe k o rzy sta n ie z w o d y ” zachodzi w ted y , gdy p o b ie ra się w odę p o w ie rz ch n io w ą lu b p o d ziem n ą (art. 7 p k t 1 i 2 ustaw y ). W y n ik a stąd, że służebność s tu d n i
(aquae h a ustus) łączn ie z dostępem do n ie j (iter ad aquam ) u s ta n a w ia n a je s t o b ec
n ie w tr y b ie a d m in istra c y jn y m , ale n ie m oże b y ć w p isa n a do k sią g w o d n y ch (art. 133 lusit. 1 p r a w a w odnego), gdyż ta m w p isu je s ię ty lk o u p ra w n ie n ia do szcze gólnego k o rz y sta n ia z w ód, w yliczone w y cżerp u jąo o w a r t. 42 i 43 ust. 1 i 2 tegoż p raw a.
To .podw ójnie w y ją tk o w e (jak się później okaże) ogran iczen ie p ra w a w łasności n ieru ch o m o ści m oże być c h y b a w p isa n e d o księgi w ieczystej, chociaż n asze u s ta w o d aw stw o zaw sze e x p re ssis v e rb is oznacza te wyipadiki, w k tó ry c h decy zja w ład z y a d m in is tra c y jn e j sta d o w i p o d sta w ę w p isu do k sią g w ieczystych. B yłaby tu chyba n a p ra w d ę ja k a ś lu k a w ty m z a k resie , k tó rą w o ln o byłoby w y p ełn ić p rz y ipomocy analogii, w dan y m w y p a d k u dopuszczalnej, gdyż w p is ustanow ionego ju ż o g ra n i czenia do k się g i w ieczy stej je st ty lko u ja w n ien ie m , a le n ie ograniczeniem w łasności.
(d. c. nastąpi)
JACEK WASILEWSKI
N a marginesie orzeczenia Sqdu Najwyższego
W zeszycie n r 5—6 „O rzecznictw a S ąd u N ajw yższego” (Izba K a r n a i W ojskow a) b r. zam ieszczona zo stała u ch w a ła S ąd u N ajw yższego z d n ia J6 k w ie tn ia 1966 r.. pośw ięcona p ro b le m a ty c e w aru n k o w eg o zw o ln ien ia osób o d byw ających k a rę poz b a w ie n ia w olności. T eza te j u ch w a ły je s t n a s tę p u ją c a :
„S ąd — m im o przypuszczenia, że sk a z a n y w raz ie w aru n k o w eg o zw o lnienia z o dbycia re sz ty k a ry będzie się stosow ał do zasad w spółżycia społecznego, a w szczególności, że n ie po p ełn i now ego p rz e stę p s tw a — m oże odm ów ić zw olnienia, je że li p rz e m a w ia ją przeciw k o te m u w zględy społeczne o d d zia ły w a n ia k a ry , np. p o w strzy m y w an ie in n y c h od p o p ełn ien ia p rz e stę p s tw a ” . T eza ta oraz je j u za sa d n ien ie sta ły się p rze d m io te m ożyw ionej d y sk u sji w św ie - cie praw n iczy m , co s k ła n ia m nie do w y ra ż e n ia m ego skrom nego pogląd u n a je j te m a t n a ła m a c h „ P a le s try ”.
W y d aje się n ie ulegać w ątpliw ości, że pow yższa u c h w a ła m u si budzić zasadnicze sprzeciw y, i to zarów no z p u n k tu w id zen ia czysto p ra w n e j in te rp re ta c ji p rzepisów
