Julian Warzecha
"La Bible et sa culture", M. Quesnel,
P. Gruson (red.), Paris 2000 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 71/1, 215-217
2001
R
E
C
E
N
Z
J
E
C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 7 1 (2 0 0 1 ) nr 1
M . Q U E S N E L , P. G R U S O N (red .), L a B ibie et sa culture. A n cien Testament, D e s c le e d e B rouver, Paris 2000, ss. 575.
Jest to pierwsza część dw utom ow ego w prow adzenia do Pism a Św iętego, dotyczą ca Starego T estam entu. A utorzy wywodzą się nie tylko z różnych wyznań i religii cza sami naw et nie utożsam iają się wyraźnie z żadną religią, reprezentują też rozm aite dyscypliny naukow e, poczynając oczywiście od egzegezy. Jest to w ięc form uła bardzo szeroka, w ychodząca naprzeciw rzeczywistości w sp ółczesnego świata, który jest bar dzo podzielony, ale też różnymi sposobam i szuka jedności. Zam iarem autorów jest stw orzenie w prow adzenia do B iblii na miarę potrzeb nadchodzącego III tysiąclecia. Trzeba przyznać, że p od w ielom a w zględam i ten ambitny plan się pow iódł.
N ie jest łatw o napisać oryginalną pozycję biblijną, tak że w zakresie p om o cy in- trodukcyjnych. P ow staje ich bow iem bardzo w iele. N ow atorstw o p o leg a tu m.in. na tym, że gruntow ne i w szech stron n e w iad om ości w stęp n e dotyczące ksiąg ST z o stały u m iejętn ie p ow iązan e z szerok o rozum ianym środow iskiem kulturow ym . N a leży przy tym pod kreślić, iż autorzy zrobili to w taki sp o só b , że to p ow iązan ie wy daje się z u p ełn ie naturalne, a w ręcz kon ieczn e.
W o m aw ian iu ksiąg autorzy kierują się za sa d n iczo kryterium historii Izraela, d zielo n ej na cztery okresy: o k res patriarchów , w yjścia i p le m io n Izraela, dwu k rólestw oraz o k res z a le żn o śc i o d P ersów , G rek ów i R zym ian . Jest to w yb ór bar dzo słuszn y. T a k ie b o w iem u sta w ien ie k siąg ja sn o uk azu je ich ró żn o ro d n o ść i k o m p lem en ta rn o ść zarazem . T en sp o só b p o stęp o w a n ia p ozw ala u n ik n ąć je d n o stro n n o ści w ujm ow aniu w ażnych czy trudnych zagad n ień . I tak n p . k w estia krw aw ego p rześla d o w a n ia Ż yd ów p rzez A n tio c h a IV E p ifa n esa je st p rzed sta w io n a b ardzo w szech stro n n ie i w sp o só b w y cien iow an y - ju ż p rzez sam fakt o d w o ła n ia się do w ielu ksiąg p och od zących z te g o ok resu (1 -2 M ch, Jdt, D n , Ba) oraz p rzez p rzy to czen ie św iad ectw a Q um ran. Ł atw o te ż zauw ażyć, iż sa m e K się gi M ach ab ejsk ie m ają zró żn ico w a n e p o d ejście do niektórych spraw , np. m ęcz eń stw a. N ie c o inaczej niż 1-2 M ch o cen ia ją sytu ację prześla d o w a ń K sięga D a n ie la i K sięga B arucha. A w reszc ie - c z e g o n ie m o żn a p om ijać i lek cew ażyć - krwawe prześla d o w a n ia pod w ładn ych były z regu ły o b c e w ład com h elleń sk im . W zw iąz ku z tym autorzy p rzed staw iają tu sk om p lik ow an e za g a d n ie n ie kryzysu sp o łe c z n o ści jud zkiej w o k resie z a leżn o ści o d Syrii przed e w szystkim jak o sp raw ę w yni kłą z czynników w ew n ętrzn ych i z ró żn eg o u stosu n k ow an ia się do w yzw ań h e lle nizm u. O tw artą zaś w alk ę z w ładcam i Syrii traktują jak o je d n ą z m ożliw ych dróg,
-RECENZJE
nie p o d ziela n y ch p rzez w szystk ie ugrup ow ania żyd ow sk ie. W arto przy tym za uw ażyć, ż e au tor 2 M ch byl w yraźn ie przeciw ny łą czen iu w ładzy p olitycznej i re ligijnej p rzez syn ów M atatiasza, c o w ynika z faktu , iż relację sw oją ogran iczył do czasów przyw ództw a Judy, który n ie się g a ł p o g o d n o ść arcykapłana. W ten sp o sób autorzy o m a w ia n eg o d z ieła u czą, iż w sam ej B ib lii zaw iera się pluralizm te o logii i postaw , w ynikający z e z ło ż o n e g o i w ie lo w ie k o w eg o d o św ia d czen ia religij n eg o . T rzeb a w ięc traktow ać B ib lię jak o ca ło ść. Jest to sz c ze g ó ln ie w a żn e i c e n ne w e w sp ó łczesn ej nam e p o c e .
D u żą w artością teg o opracow an ia jest d o ść o b szern ie p rzytoczony m ateriał p o rów naw czy z dziejów sp o łeczn o ści ościennych Izraela, zw ykle starszych o d n iego. C zytelnik m o ż e się w ten sp o só b łatw o zorien tow ać, ż e Izrael zaw dzięcza w ie le lu d om , z którym i się zetk n ął, i ich kulturom . R ó w n o cześn ie w id ać jak na dłoni u m ie ję tn e przetw arzanie za p ożyczeń , jakich dok onyw ano p rzez ca łe w ieki.
C zytelnik otrzym uje także w ie le p om o cy ułatw iających m u og a rn ięcie b o g a teg o m ateriału i zw rócen ie uwagi na spraw y szczególn ej w agi. Z w yk le w różnych ram kach, op rócz zam ieszczania tekstów biblijnych (przytaczane z Biblii Jero zo lim skiej), om aw ia się w ażn e pojęcia, w yrażenia czy zwyczaje. W szystko to bardzo u ła twia lekturę. Z am iarem autorów b yło bow iem tak p row ad zić czyteln ik a, by n ie m usiał o n k o n ieczn ie sięgać p o B ib lię, ch oć oczyw iście jej kon su ltow an ie m o ż e tyl ko w zm o cn ić efek t lektury w prow adzenia.
O m aw iana książka zaw iera sp oro aneksów . D o ty czą o n e hebrajskich m anu skryptów B iblii oraz język ów biblijnych (hebrajskiego i aram ejsk iego). K olejno za m ieszczo n o dob rze w yselekcjon ow an ą bibliografię; p o niej spotykam y słow nik, a o so b n o jeszcze wykaz istotnych pojęć. Są tu też indeksy cytatów oraz im ion w ła snych oraz m apy. N a m argin esie w arto zauważyć, iż przyporządkow anie n iek tó rych części aneksów d o stron w sp isie treści jest b łęd n e.
: Jak w idać z tego krótkiego om ó w ien ia , d z ieło to je st bardzo zwartym i bogatym k om p en d ium w ied zy o Biblii i jej kulturow ym otoczen iu . Stanow i o n o p odejście am bitne, traktujące czyteln ik a z szacunk iem i zarazem z w ielk im zaufaniem co do je g o szerok ich zain teresow ań i m ożliw ości. C harakteryzuje się typow ą dla F ran cu zów i ich języka jasn ością oraz przejrzystością i lek kością. N ie m a jedn ak przy tym n ic z ban alności. Jest n apisane tak, ż e m o że być czytan e z pożytkiem zarów no w sp o só b ciągły, jak i „na wyrywki” - tylko wybrany rozdział czy naw et je g o część, w za leżn o ści o d potrzeby i zain teresow ania.
P rzed staw ian e w p row adzen ie jest p om yślan e jak o p o m o c dla czyteln ik ów P i sm a Św iętego. R zeczyw iście, autorzy zdają so b ie spraw ę, iż B iblią interesują się nie tylko chrześcijanie i lu d zie w ierzący, ale też agnostycy czy zg o ła niew ierzący. Ci ostatn i znajdą tu także w ie le interesu jącego m ateriału. M o żn a w ięc rzec, iż książka jest napisana w sp o só b praw dziw ie dialogow y.
-W reszcie w arto zauw ażyć, iż książka jest w ydana bardzo starannie, c h o ć nie p reten sjon aln ie. Z aw iera też tabele, wykresy, synoptyczne zestaw ien ia tekstów i n ieliczn e zdjęcia.
K om u m oże się szczególn ie przydać to dzieło? G łów nie chyba biblistom , zw łasz cza dzięki sw oim świetnym syntezom historycznym i teologicznym . W iele m ogą z niego skorzystać inni teologow ie, a także historycy i archeologow ie. Z tych p ow o dów byłoby bardzo w skazane przełożyć to ud ane przedsięw zięcie na język polski.
ks. Julian W arzecha SAC , O łtarzew
RECENZJE
Z dzisław J. K A P E R A (w yd.) „T he Polish Journal o f Biblical R esea rch ”, V o l. 1, N o . 1, S ep tem b er 200 0 , T h e E n ig m a P ress, Kraków 2000, ss. 152.
O kres, który nastąpił w P o ls ce p o głęb okich przem ianach sp o łeczn o-p olitycz nych w 1989 r. zao w o co w a ł ogrom nym ożyw ien iem stu diów i badań teologicznych. P o w o ła n o do istnienia n ow e u n iw ersyteck ie wydziały teo lo g iczn e, w 1999 r. został utw orzony U n iw ersytet K ardynała S tefan a W yszyńskiego w W arszaw ie, pow stały n ow e period yki, w yd ano w ie le książek, zarów n o p rzetłum aczon ych z język ów o b cych, jak i napisanych p rzez rodzim ych autorów . T o b ezp reced en so w e ożyw ien ie dotyczy rów nież stu diów biblijnych. W tych w arunkach sta ło się jasn e, ż e teo lo g ia i biblistyka polsk a potrzeb ują p rom ocji za granicą, której b rakow ało p rzez o statn ie p ó ł w ieku. Jej w arunkiem jest up rzystępn ian ie dorobku naszych e g ze g e tó w i te o lo g ów w językach obcych.
T ej potrzeb ie naprzeciw w ychodzi czasop ism o, k tórego w ydaw anie rozp oczął zasłu żony krakowski orien talista i w ydaw ca dr Z dzisław J. K a p e r a . O d kilkuna stu lat odgrywa on w ielce inspirującą rolę w polskiej qum ran ologii. U trzym u je sta łe kontakty z zagranicznym i ośrodk am i qum ranologicznym i, b ierze czynny ud ział w n iem al w szystkich m ięd zyn arod ow ych spotkaniach qu m ran ologów , system atycz n ie publikuje opracow ania bib liograficzn e oraz pod ejm u je cen n e inicjatywy orga nizacyjne i w ydaw nicze. W 1985 r. opublikow ał w języku angielskim w ybraną p o l ską b ib liografię na tem at odkryć qum rańskich, która zo sta ła u d o stęp n io n a u czo nym zagranicznym na X II K on gresie M iędzynarodow ej O rganizacji d o B adań Sta rego T estam en tu (IO S O T ), który rok później odbył się w Jerozolim ie. O p u b lik o w ał też m ateriały zorganizow anych p rzez sieb ie trzech ( 1 9 8 7 ,1 9 8 9 ,1 9 9 1 ) m ięd zy narodow ych k olok w iów q u m ran ologiczn ych w podkrakow skich M ogilan ach , oraz czw artego (1 9 9 3 ), które odb yło się w K rakow ie-Sw oszow icach i p ią te g o (1995) - w K rakow ie. O bok serii „Q um ranica M og ila n en sia ” wydaje (w e w spółpracy z ks. prof. Stan isław em M ęd alą C M ) inną, opatrzoną tytułem „B ib liotek a Z w ojów - T ło N o w eg o T esta m en tu ”, w której dotąd u kazało się sześć tom ów . O d 1990 r. pu
