Marian Pastuszko
Całkowita symulacja małżeństwa to trudny problem : (uwagi o wyroku rotalnym coram Arcturo de Jorio)
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 18/1-2, 323-325
1975
Z PRA KTYKI SĄDOW EJ
P r a w o K a n o n ic z n e 18 (1975) n r 1— 2
C A Ł K O W IT A S Y M U L A C JA M A Ł Ż E Ń S T W A T O T R U D N Y P R O B L E M (U w ag i o w y r o k u r o ta ln y m c o ra m A rc tu r o d e Jo rio )
P is z ą c o A u d y to r a c h R o ty R z y m sk ie j, że s ą „ fa c h o w y m i s ę d z ia m i”
n ie m ó w im y c a łe j p ra w d y . F a c h o w y m i sę d z ia m i s ą b o w ie m sęd zio w ie p ie rw s z y c h , ty m b a rd z ie j d ru g ic h in s ta n c ji. A u d y to rz y r o t a ln i zaś z w y k le r o z p a tr u j ą s p r a w y d o p ie ro w tr z e c ie j in s ta n c ji. S ta n o w ią T r y b u n a ł A p o sto lsk i. W iad o m o , że A u d y to ra m i m ia n o w a n i są k a n o n iś c i w y ró ż n ia ją c y się w k a n o n is ty c e w ie d z ą . Ż e w s p o m n ę t u t a j ty lk o d w ó c h b y ły c h A u d y to ró w r o ta ln y c h , P e r ic le s a F e lic i i D in o S ta f fa . P ie r w s z y s p e łn ia ł f u n k c j ę G e n e ra ln e g o S e k r e t a r z a S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I a dziś je s t p rz e w o d n ic z ą c y m K o m is ji p r a c u ją c e j n a d re w iz ją K o d e k su P r a w a K a n o n ic z n e g o . D ru g i s to i n a czele N a jw y ż sz e g o T r y b u n a łu S y g n a tu r y A p o sto lsk ie j. O A u d y to ra c h r o ta ln y c h m o żem y m ó w ić, że są w y so k o k w a lif ik o w a n y m i sę d z ia m i. I n ie b ę d z ie to ż a d n ą p rz e s a d ą .
J e ś li je d n a k t a k je s t, to od A u d y to ró w r o ta ln y c h m o ż e m y w y m a g a ć . T a k ż e i d la te g o , że ic h d e c y z je tw o rz ą ju r y s p r u d e n c ję . — T rz e b a p r z y zn ać, że d e c y z je r o t a ln e s ą b a rd z o d o b rz e o p ra c o w a n e . N ie s te ty z d a r z a j ą się i w y ją tk i.
W w y r o k u r o ta ln y m B a sile e n , N u llita tis m a trim o n ii, c o ra m A rc tu r o d e J o r io , z d n ia 5 g r u d n ia 1964 r o k u , c z y ta m y :
„... E te n im in s im u la tio n e to ta li q u o q u e c o n s e n s u s e s t p h y - sic e e x is te n s , c u m a d s it f a c tu m iu r id ic u m v e rb a lis p r a e s - ta tio n is e iu s d e m , r i te ac se rio p e r a c ta e . N ec p le r u m q u e d e e s t in te r n u s c o n se n s u s in q u a n d a m c o n so c ia tio n e m in te r n u p tu r ie n te s .
V e ru m in s im u la tio n e to t a l i s e m p e r d e e s t c o n se n s u s m a - tr im o n ia lis , q u i e s t a c tu s v o lu n ta tis , q u o u tr a q u e p a r s t r a d i t e t a c c e p tâ t iu s in c o rp u s , p e r p e tu u m e t e x c lu s iv u m , in o rd in e a d a c tu s p e r se a p to s a d p ro lis g e n e ra tio n e m (can.
1081 § 2)” ł.
P r z y p o b ie ż n y m c z y ta n iu z a c y to w a n y te k s t w y d a je się z u p e łn ie p o p r a w n y . J e ś li je d n a k p rz y jr z y m y m u się d o k ła d n ie , ro d z ą się w n a s p e w n e z a s trz e ż e n ia .
1. W p ie r w s z y m z z a c y to w a n y c h z d a ń A u d y to r m ó w i o zgodzie.
W n io s k u je z f a k t u w y ra ż e n ia z g o d y sło w a m i, że z g o d a is tn ie je . D la c z e go je d n a k A u d y to r s ta w ia n a p ie rw s z y m m ie js c u zgodę, s k o ro je j is tn ie n ie s tw ie rd z a n a p o d s ta w ie is tn ie n ia słó w w y ra ż o n y c h w e d łu g o d p o w ie d n ie g o r y t u ? J e ś li d la A u d y to r a — z u p e łn ie z re s z tą s łu sz n ie —
1 S R R v ol. L V I, p. 902, n. 5.
324 Z p ra k ty k i sądow ej [21
ty m p ie rw s z y m co je s t, to s ą w ła ś n ie sło w a, n a p ie rw s z y m m ie js c u w in ie n m ó w ić o sło w a c h , a n ie o zgodzie. P o n a d to , m ó w ie n ie o zg o d zie ju ż p rz y w y ra ż a n iu słó w zg o d y p ro w a d z i do s tw ie rd z e n ia , że p rz y c a ł
k o w ite j s y m u la c ji m a łż e ń s tw a s ą d w a a k ty w oli. A t a o p in ia je s t ju ż n ie c o p rz e s ta rz a ła .
2. A u d y to r p isze, że w c a łk o w ite j s y m u la c ji m a łż e ń s tw a je s t zg o d a f i z y c z n i e is tn ie ją c a . W in d e k s ie rz e c z o w y m w y ra z y „fiz y c z n ie is t
n ie ją c a ” s ą w y ró ż n io n e d r u k i e m 2. Z n a c z y to , że A u d y to r p r z y k ła d a s p e c ja ln ą w a g ę do ty c h słó w . Czy s łu s z n ie to czy n i? J e ś li z g o d a je s t fizy czn ie, to czyż n ie je s t i p r a w n ie i m o ra ln ie ? A z a te m , czy n ie w y sta rc z y ło p o w ied zie ć, iż z g o d a po p r o s tu j e s t i p o m in ą ć w y ra z „fizy c z n ie ” ?
3. A u d y to r tw ie rd z i, że p rz y c a łk o w ity m s y m u lo w a n iu z a w a rc ia m a ł
ż e ń s tw a n ig d y n ie m a z g o d y m a łż e ń s k ie j (s e m p e r d e e s t c o n se n su s m a - trim o n ia lis ). J e ś li c z y te ln ik b ę d z ie m ia ł d o b rą w o lę, p o w ie, że je d n ą z k o n s e k w e n c ji c a łk o w ite j s y m u la c ji m a łż e ń s tw a je s t to , iż w p r z y p a d k u z a w a rc ia m a łż e ń s tw a c a łk o w ic ie sy m u lo w a n e g o n ie m a zgody m a ł
ż e ń sk ie j. J e ś li n a to m ia s t k r y ty c z n ie s p o jrz y n a te k s t A u d y to ra , z a u w a ży, że w ty m te k ś c ie n ie m a w ogóle m o w y o c a łk o w ite j s y m u la c ji m a ł
ż e ń s tw a , k tó r a — zg o d n ie z k a n . 1086 § 2 — p o le g a n a w y k lu c z e n iu z g o d y m a łż e ń s k ie j, a n ie n a je j b r a k u . I d o p o w ie jeszcze, że p rz y ta k im ro z u m ie n iu c a łk o w ite j s y m u la c ji m a łż e ń s tw a j a k w o m a w ia n e j s e n t e n c ji r o ta ln e j, n a w e t u m y s ło w o c h o rz y m o g lib y c a łk o w ic ie s y m u lo w a ć z a w a rc ie m a łż e ń s tw a . A ta k ie tw ie r d z e n ie w k a n o n is ty c e je s t n ie do p rz y ję c ia .
4. A u d y to r s tw ie rd z a , że w p r z y p a d k u c a łk o w ite g o sy m u lo w a n ia z gody m a łż e ń s k ie j n ie m a z g o d y m a łż e ń s k ie j, o ja k ie j m ó w i k a n . 1081
§ 2. R ó w n ie d o b rz e m o żem y p o w ied zie ć, że b r a k je s t zgody w r o z u m ie n iu k a n . 1081 § 2 p rz y w a r u n k u p rz e c iw n y m is to c ie m a łż e ń s tw a , p rz y w y k lu c z e n iu d o b ra p o to m s tw a , w ie rn o ś c i, tr w a ło ś c i i s a k r a m e n t a l- n o śc i m a łż e ń s tw a . A k a ż d e z ty c h w y k lu c z e ń je s t in n e i ró ż n i się od c a łk o w ite j s y m u la c ji m a łż e ń s tw a . W w y r o k u r o ta ln y m w y p a d a ło b y u n i
k a ć ta k ic h o g ó ln y ch s tw ie rd z e ń , k tó r e m o ż n a z a sto so w a ć do ró ż n y c h ty tu łó w n ie w a ż n o śc i m a łż e ń s tw a , a m ó w ić o ty m , co je s t c h a r a k t e r y s ty c z n e d la ty tu łu , n a k tó r y p o w o ła ła się s tr o n a p o w o d o w a . W o m a w ia n y m w y ro k u ta k im ty tu łe m je s t m . in. c a łk o w ita s y m u la c ja m a ł
ż e ń s tw a . N a le ż a ło w ię c p o w ie d z ie ć o c a łk o w ite j s y m u la c ji m a łż e ń s tw a to , co je s t w ła śc iw e je d y n ie d la c a łk o w ite j s y m u la c ji m a łż e ń s tw a , a m ia n o w ic ie , że p rz y ta k ie j s y m u la c ji w y k lu c z a się w o lę z a w a rc ia m a łż e ń s tw a .
5. S tw ie r d z a ją c n ie w a ż n o ść m a łż e ń s tw a z r a c j i c a łk o w ite j s y m u l a c j i 3 k o n ie c z n ie n a le ż y p o w o ła ć się n a k a n . 1086 § 2. Ż a d e n b o w ie m in n y
2 S R R v ol. L V I, p. 1019.
3 W d a n y m p r z y p a d k u w y ro k s tw ie rd z a , że m a łż e ń s tw o j e s t n ie w a ż n e z r a c j i c a łk o w ite j s y m u la c ji. Z ob. S R R v ol. L V I, p. 908, n. 26.
13] Z p ra k ty k i sądow ej 325
k a n o n n ie m ó w i o c a łk o w ite j s y m u la c ji m a łż e ń s tw a . P rz e c ie ż tr z e b a p rz y z n a ć lo ja ln ie , że p o w o ła n ie się n a k a n . 1081 § 2 w p r z y p a d k u o rz e k a n ia o n ie w a ż n o śc i m a łż e ń s tw a z p o w o d u c a łk o w ite j s y m u la c ji m a łż e ń s tw a , je s t b a rd z ie j o d p o w ie d n ie niż n p . p o w o ła n ie się o g ó ln ie n a K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o .
Z p o w y ż sz y c h u w a g , m o im s k r o m n y m z d a n ie m , w y n ik a że: 1. k r y t y k o w a n y w y r o k r o t a ln y je s t d o b rz e o p ra c o w a n y , a le n ie n a jle p ie j: 2.
c a łk o w ita s y m u la c ja m a łż e ń s tw a to tr u d n y p ro b le m .
K s. M a ria n P a s tu s z k o
