"Wydalenie fakultatywne z instytutu zakonnego według Kodeksu Prawa Kanonicznego", Marcin Bider, Lublin 2006 : [recenzja]

Bożena Szewczul

"Wydalenie fakultatywne z instytutu

zakonnego według Kodeksu Prawa

Kanonicznego", Marcin Bider, Lublin

2006 : [recenzja]

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 50/3-4, 331-334

1 K o n sty tu cji R P ). W zw iązk u z tym o d p o w ie d z ia ln o ść za sz k o d ę w y rz ąd z o n ą p rz e z u rz ę d n ik a U S C p o n o s i „ s tr u k tu r a ” w ra m a c h k tó re j d ziała. P o d o b n ie tak ż e za n ie s p e łn ie n ie o b o w iązk ó w p rz e z d u c h o w n e g o p rz y z a w ie ra n iu m ałż e ń stw a o d ­ p o w ie d zialn o ść p o n o s i o rg a n je d n o s tk i a d m in istrac y jn e j k o śc io ła alb o in n e g o zw iązk u w y z n an io w eg o , w k tó re g o im ie n iu d z ia ła d u c h o w n y (a rt. 417 §1 K C ).

ks. H enryk S taw niak SD B

M a rc in B ider, Wydalenie fakultatyw ne z instytutu zakonnego według Kodeksu P ra­

wa Kanonicznego, W ydaw nictw o K U L, L u b lin 2006, ss. 246

W y d alen ie z in sty tu tu z a k o n n e g o je s t p rz y m u so w y m sp o s o b e m d e fin ity w n eg o o p u s z c z e n ia in sty tu tu , k a rn y m w y k lu c ze n ie m d o k o n a n y m p rz e z w łaściw ego p r z e ­ ło ż o n e g o , z przyczyn i w sp o s ó b p rz e w id z ia n y p rz ez p ra w o . In sty tu ty z a k o n n e , p o ­ d o b n ie ja k k a ż d a sp o łe cz n o ść , p o s ia d a ją p ra w o u su w a n ia ze sw ego g ro n a o só b n ie p o p ra w n y c h i szkodliw ych.

Ju ż w p o c z ą tk a c h życia k o n s e k ro w a n e g o w sp ó ln o to w e g o z a in icjo w a n eg o p rz e z św. P a c h o m iu sz a ( t3 4 6 ) , p ra k ty k o w a n o w y d a le n ie z a k o n n ik a ze w s p ó ln o ty ze w zg lęd u n a d o b r o p o z o stały ch jej czło n k ó w . T w órca życia c e n o b ic k ie g o (w s p ó ln o ­ to w e g o ) u s u n ą ł cały pierw szy n o w icjat (o k . 30 o s ó b ) p o w s ta jąc eg o z ak o n u , kied y stw ie rd ził, ż e n o w icju sze n ie ch cą p ro w a d z ić życia w s p ó ln e g o w e d łu g je g o id ei, lecz s k ła n ia ją się ku in d y w id u alizm o w i w ła ściw em u p u ste ln ik o m . N a s tę p n ie , w czasie w izytacji z a ło żo n e j p rz e z sie b ie w sp ó ln o ty , w y d alił ok. 100 m n ich ó w , w i­ d ząc, że c e lib a t j e s t d la n ich zbyt tru d n y i że p rz y ję to ich p rz e z p o m y łk ę.

W ed łu g o b e c n ie o b o w ią zu jąc y ch n o rm K o d e k su P ra w a K a n o n ic z n e g o z 1983 r. istn ie ją cztery sp o so b y w y d a len ia z in sty tu tu z ak o n n e g o : w y d alen ie z m ocy sa m e g o p ra w a , w y d a len ie o b o w iązk o w e, w y d a len ie fa k u ltaty w n e o ra z n a ty c h m ia sto w e w y­ d a le n ie z d o m u z ak o n n e g o .

W re c e n z o w a n e j pozycji książk o w ej, k tó r a je s t ro z p ra w ą d o k to rs k ą n a p is a n ą i o b r o n io n ą n a W y d ziale P raw a , P ra w a K a n o n ic z n e g o i A d m in is tra c ji K a to lic k ie ­ g o U n iw e rs y te tu L u b elsk ie g o A u to r p o d ją ł się o p ra c o w a n ia tr u d n e g o z a g a d n ie n ia w y d a len ia fa k u lta ty w n e g o i d o k o n a ł je g o an alizy w a sp e k c ie przyczyn, p ro c e d u ry i sk u tk ó w . S a m a n a zw a „ fa k u lta ty w n e ” , n ieo b o w ią zk o w e , w sk az u je n a fa k t, że p rzy z a is tn ie n iu o k re ślo n y ch przyczyn, w y d a le n ie z a k o n n ik a m o że n a stą p ić , ale n ie zaw sze je s t o n o k o n iec z n e . S tą d w y n ik a tru d n o ś ć p o d ję c ia w łaściw ej decyzji p rz e z o d p o w ie d n ie g o p rz e ło ż o n e g o . Z p e w n o śc ią p e w n ej p o m o cy w tym w zg lęd zie d o sta rcz y le k tu r a re c e n z o w a n e j pozycji książkow ej.

P u b lik a c ja s k ła d a się z e sło w a w s tę p n e g o ks. b p a Z b ig n ie w a K ie rn ik o w s k ie - g o - o r d y n a riu s z a d ie c e z ji sie d le c k ie j (s. 5 -6 ), w s tę p u (s. 7 -1 0 ), p ię c iu r o z d z ia ­ łó w (s. 1 1-201), z a k o ń c z e n ia (s. 2 0 3 -2 0 6 ), w y k a z u s k ró tó w (s. 2 0 7 -2 1 0 ), b ib lio ­ g ra fii (s. 2 1 1 -2 3 5 ), s tre s z c z e n ia w ję z y k u w ło s k im (s. 3 3 7 -2 3 8 ) o ra z s p isu tre ś c i w ję z y k u w ło sk im i p o lsk im (s. 2 3 9 -2 4 6 ).

W pierw szym ro z d z iale z o s ta ła u k a z a n a e w o lu c ja u sta w o d a w stw a k o śc ieln eg o d o ty cz ąc a w y d a len ia z in sty tu tu z a k o n n e g o . A u to r ro z p o c z ą ł o d w y jaśn ien ia t e r ­ m in o lo g ii w y d a len ia, n a s tę p n ie u k a z a ł p o ję c ie rzeczo w e i ety m o lo g ię w y razu „di- m is sio ” . W d alszej części ro z d z ia łu n a p o d sta w ie d o k o n a n e j an alizy ko d ek so w y ch n o rm p ra w n y ch , z u w z g lęd n ie n ie m ta k ż e s c h e m a tu D e Institutis P erfectionis z 1977 r. o ra z o b u s c h e m a tó w z 1980 r. i 1982 r. K o d e k su P ra w a K a n o n ic z n e g o J a ­ n a P aw ia II, sfo rm u ło w a ł w n io sek , że p ra w o d a w c a , d ą ż ą c d o u sp ra w n ie n ia p r o c e ­ d u ry w y d a len ia, z m ie rz a ł z je d n e j s tro n y d o z a b e z p ie c z e n ia p raw w y d a lo n eg o z a ­ k o n n ik a , a z d ru g iej z ab ie g a ł o o c h ro n ę d o b ra w s p ó ln o ty z a k o n n e j.

D ru g i ro z d z ia ł zo stał p o św ięco n y o m ó w ie n iu sie d m iu przyczyn w y d alen ia z a ­ k o n n ik a w ynikających z p ra w a p o w sze ch n e g o (K P K /1983 k an . 696 §1). A u to r, wy- ' c h o d zą c o d p o ję c ia przyczyny w y d alen ia o ra z o g ó ln e g o o k re śle n ia w szystkich p rzy ­ czyn w y d a len ia fa k u ltaty w n e g o , w dalszej k o lejn o ści szczeg ó ło w o om ó w ił k a żd ą z nich. W zw iązku z pierw szą przyczyną, tj. h a b itu a ln y m z an ied b y w an ie m o b o w ią z ­ ków życia k o n se k ro w a n e g o , u k a za ł o b o w iązk i w sp ó ln e w szystkim ro d z ajo m życia k o n se k ro w a n e g o , a n a s tę p n ie obo w iązk i z ak o n n ik ó w . Z a n ie d b a n ie om ó w io n y ch o b o w iązk ó w p rzejaw iające się w ich le k c ew aż en iu czy p o g a rd z ie - o ile m a o n o c h a ­ r a k te r fo rm aln y , stały i z ac h o d z i w ie lo k ro tn ie - sta n o w i p o d sta w ę d o w y d alen ia z in sty tu tu z a k o n n e g o . Przy d ru g iej przyczynie - p o w ta rza ją c eg o się n a ru sz a n ia św iętych w ięzów - A u to r o p isa ł tria d ę ślu b ó w isto tn y ch : czystości, u b ó stw a, p o s łu ­ szeń stw a o ra z ślu b y d o d a tk o w e p o d e jm o w a n e w n iek tó ry ch in sty tu ta ch zak o n n y ch . N a stę p n ie , d o k o n u ją c analizy kw estii trzeciej przyczyny w y d alen ia, ja k ą je s t u p o ­ rczyw e n iep o s łu s ze ń stw o p raw n y m n a k a z o m p rz e ło żo n y c h , A u to r w yjaśnił p o jęc ia „ u p o rczy w eg o n iep o s łu s z e ń stw a ” , „ p raw n e g o n a k a z u ” i „p o w ażn ej m a te rii” . Przy czw artej przyczynie, tj. w ielkim zg o rsze n iu p o w stały m w sk u te k z aw in io n eg o z a c h o ­ w a n ia się z a k o n n ik a , A u to r z atrzy m ał się przy z a g a d n ie n iu „ zaw in io n e g o z ac h o w a ­ n ia się z a k o n n ik a ” i „w ielkiego z g o rsz e n ia ” sp o w o d o w a n eg o p rz ez c zło n k a in sty tu ­ tu z ak o n n e g o . O m ó w ił k o lejn e przyczyny w yd alen ia: uporczyw e p o d trzy m y w a n ie lub ro z p o w sz ec h n ian ie p o g ląd ó w p o tę p io n y c h p rz e z U rz ą d N auczycielski K ościoła, p u b lic z n e p rzyjęcie id eo lo g ii p rz ep o jo n y c h m a te ria liz m e m lub a te izm em , p ro b lem b e zp ra w n e j n ieo b e cn o śc i z a k o n n ik a w e w łasnym d o m u z ak o n n y m , p rzed łu ża jąc ej się p o n a d 6 m iesięcy. W k ońcow ej części ro z d z ia łu zo stały u k a z a n e ró w n ież in n e p o w a żn e przyczyny w y d alen ia zaw a rte w p ra w ie w łasnym in sty tu tó w z ak o n n y ch , a ta k ż e przyczyny w y d alen ia p ro fe s a ślu b ó w czasow ych u ję te w p raw ie w łasnym .

R o z d ział trz e c i z o s ta ł p o św ięco n y o m ó w ie n iu p o sz c ze g ó ln y c h e ta p ó w p o s tę p o ­ w a n ia p rzy g o to w aw cz eg o w p ro c e s ie w y d a len ia, o d je g o ro z p o cz ęc ia, p o p rz e z u p o m n ie n ia k a n o n ic z n e i m ożliw o ść d o łą c z e n ia d o u p o m n ie ń k a r ek spiacyjnych, aż p o e ta p p rz e s ła n ia a k t d o p rz e ło ż o n e g o g e n e ra ln e g o , k o ń czący p o s tę p o w a n ie p rzy g o to w aw cze. O m ó w io n e z o sta ło ró w n ie ż z a g a d n ie n ie u p ra w n ie ń p ro fe s a .

W ro z d z ia le czw arty m A u to r p rz e d sta w ił b a rd z o szc ze g ó ło w o p ro c e d u rę w y d a ­ n ia d e k re tu w y d a le n ia . P rz y p o m n ia ł, że w y d a n ie d e k r e tu m u si p o p rz e d z ić z w o ła ­ n ie rad y g e n e ra ln e j, k tó ra d o k o n u je o c en y m a te ria łu d o w o d o w eg o d o ty cz ąc e g o w y d a lan e g o z a k o n n ik a o ra z stw ie rd za je g o n ie p o p ra w n o ść . W d alszej części ro z ­ d z ia łu A u to r o m ó w ił w ym ogi fo rm a ln e d e k r e tu w y d a len ia, k w e stię z a tw ie rd z e n ia d e k r e tu o ra z sp o so b y je g o n o ty fik acji, a ta k ż e m ożliw o ść re k u rs u h ie ra rc h ic z n e g o i a d m in is tra c y jn e g o ze s tro n y z a k o n n ik a w y d a lo n eg o . N ie p o m in ą ł też z a g a d n ie n ia w y k o n a n ia d e k re tu .

W p iąty m , o s ta tn im ro z d z ia le p u b lik a c ji zo stały o p is a n e sk u tk i p ra w n e w y d a le ­ n ia z in sty tu tu z a k o n n e g o . Pierw szym z n ich je s t u s ta n ie ślu b ó w , n a s tę p n ie u tr a ta p ra w i o b o w ią zk ó w w yn ik ający ch z p rz y n ale ż n o śc i d o s ta n u życia k o n s e k ro w a n e ­ g o. K ończy się ró w n ież m a te ria ln e z o b o w ią z a n ie in sty tu tu w o b e c w y d a lo n eg o , k tó ry tra c i p ra w o d o d o m a g a n ia się c ze g o k o lw ie k o d in sty tu tu z a w y k o n a n ą p ra c ę . W arto te ż p rz y p o m n ie ć , że w tej sytu acji ró w n ie ż in sty tu t nie m o że d o m a g a ć się o d w y d a lo n e g o z a k o n n ik a z w ro tu k o sz tó w p o n ie s io n y c h n p . n a je g o stu d ia , m ie sz k a ­ n ie lu b in n e n a k ła d y z w iąz an e z p o b y te m w in sty tu cie. Z d a rz a się b o w ie m - ja k z a ­ u w a ża A u to r - ż e w n ie k tó ry c h p rz y p a d k a c h ro z p o c z ę c ie p ro c e d u ry u zy sk a n ia d ys­ p e n sy o d c e lib a tu u z ale ż n ia się o d z w ro tu p rz e z w y d a lo n eg o k o sztó w p o n ies io n y c h p rz e z in sty tu t n a je g o w y k szta łc en ie. P o n a d to in sty tu t w s to s u n k u d o w y d a lo n eg o z a k o n n ik a p o s ia d a o b o w ią ze k u d z ie le n ia m u p o m o cy . A u to r re c e n z o w a n e j pozycji zauw ażył, że p o m o c ta n ie p o w in n a o g ra n ic z a ć się je d y n ie d o sfery e k o n o m ic z n e j, lecz o d z n a c z a ć się c ało ścio w o ścią, tzn . o b e jm o w a ć ta k ż e w y m iar du ch o w y , m o r a l­ ny i sp o łeczn y . F o rm a p o m o cy b ę d z ie z ró ż n ic o w a n a , w zale ż n o śc i o d sytu acji w y­ d a lo n e g o i k o n d y cji in sty tu tu .

W śró d p o z o stały c h sk u tk ó w w y d a len ia A u to r o m ó w ił n a s tę p n ie z d o ln o ść w y d a­ lo n e g o z a k o n n ik a d o n a b y w an ia i p o s ia d a n ia d ó b r do czesn y ch , ja k ró w n ież o b o w ią ­ z e k in sty tu tu p o w ia d o m ie n ia Stolicy A p o sto lsk ie j o w y d alen iu z a k o n n ik a. P oruszył tak ż e k w estię p o n o w n e g o p rzyjęcie w y d a lo n e g o z a k o n n ik a d o teg o s a m e g o in sty tu ­ tu, przy jęcie d o in n e g o in sty tu tu o ra z przy ję cie d o s e m in a riu m d u ch o w n eg o .

L e k tu r a re c e n z o w a n e j pozycji k siążk o w ej, w nikliw ie p rz ed sta w iają ce j cało ść z a g a d n ie ń zw iązan y ch z w y d a len iem fa k u ltaty w n y m z a k o n n ik a , p o zw ala je d n o c z e ­ śn ie d o k ła d n ie j s p o jrz e ć n a sz e re g z a s a d zw iązanych z o m a w ia n ą p ro b le m a ty k ą , z a ró w n o ze s tro n y w y d a lan e g o z a k o n n ik a , ja k te ż z o b o w ią z a n e g o d o te g o o d p o ­ w ie d n ie g o p rz e ło ż o n e g o . N a u w ag ę za słu g u je sz czeg ó ln ie p ierw sza część d y s e rta ­

cji d o ty cz ąc a p rzyczyn w y d a len ia, gdyż ich s fo rm u ło w a n ie p rz e z P ra w o d a w c ę w K P K /1983 n ie z ao w o c o w a ło zbyt licznym i p u b lik a c ja m i. Z n a c z n ie w iększym z a ­ in te re s o w a n ie m w iększości a u to ró w cieszy się s a m a p r o c e d u r a w y d a le n ia z in sty ­ tu tu z ak o n n e g o . S tą d re c e n z o w a n a p u b lik a c ja sta n o w i cen n y w k ła d d o dalszych p o sz u k iw a ń n au k o w y ch g łó w n ie w a sp e k cie przyczyn w y d a len ia z in sty tu tu z a k o n ­ n e g o , a le ta k ż e w a sp e k cie p ro c e d u ry i je g o sk u tk ó w . Z ło ż o n o ś ć w a ru n k ó w życia p o szczeg ó ln y ch w s p ó ln o t i ich c zło n k ó w w ciąż d o s ta rc z a sp o so b n o śc i d o reflek sji n a u k o w ej n a d p ro b le m a ty k ą w y d a le n ia fak u ltaty w n e g o .

B o żen a S zew czu l

Podstawowe a kty ustrojowe Państwa M ia sta W atykańskiego, w stę p i o p ra c o w a n ie

W ojciech Ja k u b o w s k i, W yższa S z k o ła H u m a n is ty c z n a im . A le k s a n d ra G ie y sz to ra w P u łtu s k u , P u łtu s k - W a r s z a w a 2004, ss . 188

N ie d a w n e k o n k law e p o śm ierc i p a p ie ż a J a n a P aw ła II sk u p iło n a k ró tk o uw agę n ie m a łe j części śle d z ą ce j w m e d ia c h p rz e b ie g tam ty ch w y d a rze ń o p in ii p u b lic z n ej, n a co d z ie ń raczej w z n ik o m y m s to p n iu z a in te re s o w a n e j p ra w o d aw stw e m k o śc ie l­ nym , n a p r o c e d u ra c h zw iązanych z w y b o re m k o le jn e g o ju ż n a stę p c y św. P io tra . Były te ż o n e w ó w czas w ie lo k ro tn ie p re z e n to w a n e i p rz y p o m in a n e z a ró w n o w te le ­ wizji o ra z ra d io , ja k i w b ieżącej p ra sie . R z e c z z ro z u m ia ła , w szelk a te g o ro d z a ju p o p u la ry z a c ja łączy się z m o c n o u p ro sz c z o n y m o b ra z e m z a g a d n ie n ia , a przy tym n ie zaw sze o d b y w a się z n a le ż y tą k o m p e te n c ją . W arto z a te m , aby z aró w n o o so b y z ja k ic h ś w z g lęd ó w z a in te re s o w a n e o w ą p ro b le m a ty k ą , p rz e d e w szystkim z aś ci, k tó rzy p o p rz e z m e d ia w s p ó łk s z ta łtu ją p o z io m w iedzy s p o łe cz eń s tw a, n ie p o p r z e ­ staw ali li ty lk o n a in fo rm a c ja c h „z d ru g iej rę k i” , lecz się g n ęli d o ź ró d ła i z a p o z n ali się z e sto so w n y m i a k ta m i p raw n y m i tu d z ie ż k o m e n ta rz e m d o nich.

N a p rz e c iw te g o ro d z a ju o cze k iw an io m w y ch o d zi w y d a n a n a ro k p rz e d ś m ierc ią J a n a P a w ła II, n ie p o k a ź n a p o d w zg lęd em o b ję to śc i i p rz e z to n ie z n ie c h ę c a ją c a d o z a p o z n a n ia się z n ią o só b n ie m ający ch n a co d z ie ń d o c zy n ien ia z o p asły m i k o d e k ­ sa m i p rz e p isó w p raw n y ch , k siążk a P odstaw ow e a k ty ustrojow e Państw a M iasta Wa­

tykańskiego. J a k m o ż n a się d o m y śleć ju ż w o p a rc iu o sam ty tu ł, z a k re s ow ej edycji

n ie o g ra n ic z a się li tylko d o reg u lu jąc e j z a g a d n ie n ia z w iąz an e z w a k a te m n a S to li­ cy A p o s to ls k ie j tu d z ie ż w y b o re m n o w e g o n a m ie s tn ik a C h ry stu so w eg o k o n sty tu cji a p o sto ls k ie j U n tiersi D o m in ic i gregis z 22 II 1996. Z n a la z ły się w n iej ró w n ie ż in n e ak ty p ra w n e o fu n d a m e n ta ln y m z n ac z e n iu , m ia n o w ic ie u staw y z as ad n icz e P ań stw a M ia sta W aty k ań sk ie g o z r. 1929 i 2000 o ra z p e łn y te k s t T ra k ta tu L a te ra ń s k ie g o ,