"Drogą rad ewangelicznych", Joachim Roman Bar, Warszawa 1978 ; "Ku doskonałości zakonnej", Joachim Roman Bar, Warszawa 1979 : [recenzja]

Ferdynand Pasternak

"Drogą rad ewangelicznych", Joachim

Roman Bar, Warszawa 1978 ; "Ku

doskonałości zakonnej", Joachim

Roman Bar, Warszawa 1979 :

[recenzja]

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 24/1-2, 291-294

c h c ia łb y b liżej poznać p roces k o d y fik a c y jn y p rzyszłego K P K , b ogate i ro z le g łe tw o rzy w o p raw n e, n u rty i k ry ty czn e te n d e n c je K P K , b o g a te n e j m y ś li k a n o n isty czn ej zarów no ze stron y U sta w o d a w c y , orzeczn ic­ t w a k o ścieln eg o , n a u k i p ra w a ' oraz orto p ra k ty k i p a sto ra ln ej. Znad 'kart te j p o zy cji ed y to rsk iej n a leży z w d zięczn o ścią sp ojrzeć ku P rof. S c h m itz o w i, k tó ry w o ry g in a ln y m u jęciu za p rezen to w a ł ta k k o m p lek - s o w ą te m a ty k ę k o d y fik a c y jn ą z w ła śc iw ą so b ie ja sn o ścią lo g ik i i sta ­ r a n n o śc ią m eto d y k a n o n iczn ej. P ra ca ta jest w re sz c ie g ru n to w n ie u d o ­ k u m e n to w a n a w sk a z a n ia m i źród eł i litera tu r y jak i ra cja m i p r a w n y ­ m i oraz w sp ó łczesn ej m y ś li teo lo g iczn ej. Z ty c h w z g lę d ó w sta n o w i ta e d y c ja p ow ażn e źródło p o zn a w cze i pom oc p rak ty czn o n a u k o w ą za ró w ­ n o d la k a n o n isty jak i teo lo g a .

K s . Z y g m u n t L a b u d a

O . Joach im R om an B a r , D rogą rad ew a n g e lic z n y c h , W arszaw a A T K 1978 ss. .430; t e n ż e , K u d o sk o n a ło ści zak on n ej, W arszaw a A T K 1979 ss. 221.

W y d a w n ictw o A .T.K . w W arszaw ie w y d a ło w k ró tk im o d stęp ie cza su d w ie p o zy cje k sią żk o w e O. prof. J. B a r a , z k tó ry ch p ie r w ­ sza (D rogą ra d e w a n g e lic z n y c h ) u k a za ła się w ra m a ch w y d a w n ic tw

C o lle c ta n e a T h eo lo g ica na d u żej p o lig ra fii, przy w sp ó ła u to r stw ie S.

H e le n y B r y g o l ó w n y SN M P, druga zaś — jako praca zb iorow a ■pod red ak cją O. prof. B ara — w y d a n a została na m ałej p o lig ra fii (K u

d o sk o n a ło śc i za k o n n e j). O bie t e w a r to śc io w e p ozycje, p-oświęcone p o­

so b o ro w ej o d n ow ie ży cia zak on n ego — ta k pod k ą tem p ra w n o -o rg a - n iz a c y jn y m jak i h isto ry czn o -teo lo g iczn y m i a sc e ty c z n y m — in sp iro w a ł i w dużej m ie r z e sa m o d zieln ie op racow ał, zn an y i cen io n y (nie ty lk o w P o lsce) badacz i zn a w ca p raw a zak on n ego O. prof. B ar — autor p u b lik o w a n y c h już w c z e śn ie j a za k reślo n y ch n a dużą s k a lę stu d ió w n ad p oczątk am i, historią oraz u sta w o d a w stw e m p a rty k u la rn y m „sta­ n ó w d o sk o n a ło ści” p o w sta ły c h i d z ia ła ją ć y c h w P o lsce.

J a k p o tw ierd za ją to w sp ó łczesn e o sią g n ięcia i dotychczascftvy stan b a d a ń , b yła to in ic ja ty w a bardzo d alek o w zro czn a , k o n ieczn a i o w o c ­ n a . W iele b o w iem zgrom ad zeń za k o n n y ch żeń sk ich oraz tzw . 3 -cicli za k o n ó w i sto w ra zy szeń tercja rsk ich , p o w sta ły ch i d zia ła ją cy ch w P o l­ sc e , w y m a g a ło p iln ie ta k ie g o op racow an ia i tak sk ru p u la tn eg o a zarazem k o m p eten tn eg o u p orząd k ow an ia o b o w ią zu ją ceg o je u sta w o d a w stw a . B y ­ ło to k o n ieczn e, n ie ty lk o dla u sta le n ia p rzez każde z ty ch zgrom ad zeń w ła s n e j tożsam ości, w y ja śn ie n ia sw e j gen ezy, p o sła n n ictw a , u p orząd k o­ w a n ia p artyk u larn ego p ra w o d a w stw a itp., a le b yło to ta k że k o n ieczn e d la w e r y fik a c ji k a n o n iczn o ści ty c h in sty tu cji, a często te ż dla u zy sk a n ia

292

A cóż dopiero m ó w ić o ogrom ie pracy O. prof. B ara nad n a u k o w ą sy s te m a ty k ą teg o u sta w o d a w stw a i p rzy g o to w a n ie — p oprzez sto p n io ­ w o p u b lik o w a n e p o z y c je , p o św ię c o n e p o szczeg ó ln y m zgrom ad zen iom — c a ło śc io w e g o ja k g d y b y stu d iu m o ch arak terze h isto ry czn o -p ra w n y m , o b ejm u jącego „S ta n y d o sk o n a ło ści w P o ls c e ”. S tu d ia te i p u b lik a cje O. prof. B ara (p u b lik o w a n e n a jp ierw w „P olon ia S a c r a ” a n a stęp n ie w „ P raw ie K a n o n iczn y m ”) w y p e łn iły d o tk liw ą lu k ę w n a u k o w y m op racow an iu h isto rii ż eń sk ich zgrom ad zeń za k o n n y ch w P o lsc e oraz w u p orząd k ow an iu i sy s te m a ty c e ich u sta w o d a w stw a , sta n o w ią c r ó w ­ n o cześn ie b ezsp orn y w k ła d O. prof. Bara do p o lsk iej n a u k i i so lid n y p lo n jego tw ó rczy ch p o szu k iw a ń n a u k o w y ch — jako K iero w n ik a k a ­ te d r y „H istorii źró d eł i litera tu r y p raw a k o ścieln eg o w P o lsc e ” na W y d zia le P ra w a K an on iczn ego A TK .

W y trw a łe b ad an ia a rch iw a ln e, k tó re O. Bar p rzep ro w a d za ł c ie r p li­ w ie w d am ach p o szczeg ó ln y ch zgrom adzeń — porząd k u jąc d ok u m en ty, lis ty , biogram y, p iśm ien n ictw o z a ło ż y c ie li i ich n a jb liższy ch w sp ó ł­ p ra co w n ik ó w , a p rzed e w sz y stk im u rzęd ow e a k ta zarząd ów oraz s t a ­ tu ty , k tó ry m i zgrom ad zen ia te się p o słu g iw a ły — za b ra ły O. B a ro w i w ie le sił, zd ro w ia , w ie le d łu g ich la t żm udnej- pracy, a le od d ały te ż od n o śn y m zgrom ad zen iom n ie o c e n io n e p rzysłu gi.

W ięk szość ty c h k w eren d i stu d ió w p rzep row ad zał O. Bar osob iście, a le też posiaidał cen n ą u m iejętn o ść w cią g a n ia do ty c h prac osób b e z ­ pośred n io za in tereso w a n y ch , zwłasizcza czło n k iń o d n o śn y ch za k o n ó w — często jed y n y ch św ia d k ó w p o w sta n ia i p ierw szy ch la t d zia ła ln o ści w ła sn y c h zgrom adzeń i ich za ło ży c ieli. P o tr a fił też — poprzez stu d ia k a n o n isty czn e na A T K — p rzygotow ać zn a czn y zastęp zak on n ic, które z czasem stać się m ia ły w ty c h p racach b a d a w czy ch jego w sp ó łp ra ­ cow n ik am i. O w ocem ty c h z esp o ło w y ch stu d iów , p row ad zon ych pod jego k ieru n k iem i red ak cją, są (oprócz w sp o m n ia n y ch już d zieł i p od ­ ręczn ik ó w p raw a k a n o n iczn eg o ) o m a w ia n e tu d w ie o sta tn ie p o zy cje k siążk ow e.

D zieło D rogą ra d e w a n g e lic z n y c h , p o m y śla n e jako „w p row ad zen ie do życiS za k o n n eg o ”, m o że isto tn ie w d ok on u jącym się cią g le d ziele o d n o w y p osob orow ej zgrom ad zeń za k o n n y ch w P o lsce, słu ży ć im n ie ­ o ce n io n ą pom ocą — zw łasacza w zm o d y fik o w a n y m zn aczn ie po sobo­ rze p rocesie fo rm a cy jn y m . C el te n om aw ian ego- d zieła p od k reśla szcze­ gó ln ie Bp Br. D ą b ro w sk i w p rzed m ow ie n a p isa n ej do n ieg o , g d y m ów i: „D zieło to za w iera u m ie ję tn e p o łą czen ie n a jn o w szy ch w y m a g a ń K o­ ścio ła i m y ś li p oso b o ro w y ch z d o św ia d czen ia m i m in io n y ch czasów . B ęd zie ono zatem w ie lk ą p om ocą w zrozu m ien iu d o sk o n a ło ści za k o n ­ nej i w za sto so w a n iu środ k ów dla o sią g n ięcia św ię to śc i w sta n ie za­ k onnym ... b ęd zie p oży teczn e zw ła szcza dla osób, p o św ięca ją cy ch się

fo rm o w a n iu zakonnic, a ta k że d la sam ych n o w ic ju sz e k i ju n io ry - s t e k ”.

C h ociaż d zieli się ono na 4 cz ę śc i i 25 rozd ziałów — to w ła ś c iw ie m o żn a b y go p od zielić na dw a p o d sta w o w e działy: a sc e ty c z n y i p ra w ­ ny. T en dział „ a scety czn y ” za w iera k om p en d iu m w ie d z y te o lo g ic z n o - -m o ra ln ej o ślubach, p o d sta w o w y ch za g a d n ien ia ch z zak resu życia w e w n ę tr z n e g o (łaska, grzech, pokuta), doiktrynę o sa k ra m en ta ch i sa - k ra m en ta lia ch , o od p u stach , m o d litw ie i n a b o żeń stw ie do M atki N a jśw . N a to m ia st d ru g i dział „ p ra w n y ” z a w ie r a ogóln e w ia d o m o ści o życiu za k o n n y m (część h istoryczn a), r eg u ła ch i k o n sty tu cja ch , o ślu b ach , ży ciu w sp ó ln y m , a p o sto lstw ie i in n y c h o b o w ią zk a ch zak on n ych . C ałość sta n o w i isto tn ie zw ięizły a zarazem w y czerp u ją cy p od ręczn ik fo rm a ­ c ji zak on n ej, p o ży teczn y zarów no dla m od eratorów fo rm a cji, jak i w s z y stk ic h za in tereso w a n y ch p rak tyczn ą in icja cją ży c ia zak on n ego w n o w icja ta ch . Podręoznilka teg o ty p u o d czu w ało się w ie lk i brak. K ażde p ra w ie zgrom ad zen ie d o k o n y w a ło p rocesu fa rm a cji na w ła sn ą ręk ę i m od łę, u za leżn ia ją c często te n p roces od in w e n c ji i u m ie ję tn o śc i p o szczeg ó ln y ch w y c h o w a w c ó w . M ając d o d y sp o zy cji te n p od ręczn ik — b ę d z ie m ożna n ie ty lk o p ra w id ło w o i w e w ła ś c iw ie p o jęty m duchu p oso b o ro w y m p row ad zić d zieło form acji, a le ta k że u jed n o licić te n p roces — p rzyn ajm n iej w p o d sta w o w y ch jego za ło że n ia ch — w po­ szczeg ó ln y ch zg rom ad zen iach zakonnych.

In n y n ieco ch arak ter i p rzezn a czen ie m a druga p u b lik a cja K u d o ­

s k o n a ło śc i za k o n n e j, k tó rej p o d sta w o w a część 1-sza op racow an a p rzez

Ó. prof. B ara, m a p rofil zak on n ego p raw a a d m in istra cy jn eg o — druga z a ś (w sk ład k tórej w ch o d zą p ra ce w ie lu autorów ) d o ty czy a sc e z y fra n ciszk a ń sk iej i p o św ięco n a jest zgrom ad zen iom za k o n n y m o p a rty m n a re g u le zak on u fra n ciszk a ń sk ieg o .

I ta praca rów n ież — z w ła szcza jej część 1-sza — m o ż e oddać w ie l­ k ie u słu g i w sz y stk im zak on om i ich zarządom . Z aw iera b o w ie m z a ­ s a d y i zarazem w sk a z ó w k i p ra k ty czn e oraz d y r e k ty w y d o ty czą ce sp o ­ so b u p row ad zen ia k a n cela rii zak on n ych , grom ad zen ia d o k u m en ta cji n a różn ych szczeb lach cen tra l d o m o w y ch i k u rialn ych . P o d a je te ż sz c z e g ó ło w e p rzep isy i in stru k ta rze w k w e stii o b o w ią zu ją cy ch o b ecn ie n o rm od n ośn ie zak ład an ia zak on ów , p ro w in cji, dom ów , o b o w ią zk ó w cią żą c y ch na p rzełożonych. In stru u je k o m p eten tn ie w k w e stia c h p ra k ­ ty c z n y c h o du żym zn aczen iu p raw n ym , jak: org a n izo w a n ie i p rzep ro­ w a d za n ia k a p itu ł w zgrom ad zen iach zak on n ych , d o k o n y w a n ie w iz y ­ ta c j i k an on iczn ych , w y m a g a n ia zw ią za n e z p o szczeg ó ln y m i eta p a m i fo r m a c ji za k on n ej itp. Są tu w re sz c ie p rzep isy d oty czą ce op u szczen ia zak on u , orga n izo w a n ia przez za k o n y d zia ła ln o ści a p o sto lsk iej — n a k oń cu zaś form u larze różn ego rod zaju podań oraz p ism u rzęd o w y ch , sp o rzą d za n y ch przy różn ych o k azjach fu n k cjo n o w a n ia a d m in istra cji za k o n n ej.

294 Recenzje [141 n y dla w sz y stk ic h (szczególn ie w zakonach żeń sk ich ), k tó rzy m n iej o b - z n a jo m ien i są z liczn y m i, często n o w y m i p rzep isa m i p raw a za k o n ­ n eg o . O zap otrzeb an iu n a teg o rod zaju p u b lik a cje św ia d czy n a j­ le p ie j fa k t szyb k iego sto su n k o w o w y czerp a n ia ca łeg o p ra w ie n a ­ kładu.

S y g n a liz u ją c te d w ie najnowisize p u b lik a cje O. prof. B ara i p od k re­ śla ją c ich dużą p ra k ty czn ą w a rto ść, jako k o n ty n u a cję i u k o ro n o w a ­ n ie zarazem jego d o ty ch cza so w y ch badań, w y ra zić m u n a le ż y za n ie szczerą i o b jek ty w n ą w d zięczn o ść. W dzięczność tę u zu p ełn ić trzeb a ży czen iem , aby za p o czą tk o w a n y już i częścio w o od d an y do druku no­ w y cy k l badań z zak resu źró d eł p o lsk iej a scezy za k o n n ej (pism a w y ­ b itn ie jsz y c h za ło ży c ieli, ich k ron ik i, za p isk i, m ed y ta cje a scety czn e itp.), jako w y ra z p ra k ty czn y r e a liz o w a n e j w P o lsc e a scezy za k on n ej, m ógł w p e łn i zrealizow ać.

O. F e r d y n a n d P a s te r n a k Z.P.

E lio G a m b a r i, C on sacrati e in v ia ti. S p ir itu a lity e d ir itto d ella v ita con sacrata, E d itrice A n co ra M ilan o, 1979, ss. 679

S p ośród w ie lu p o zy cji w y d a n y c h po zak oń czen iu S ob oru W a ty k a ń ­ sk ieg o II, tra k tu ją cy ch o życiu w e d łu g rad ew a n g e lic z n y c h , n a szcze­ góln ą u w a g ę za słu g u je d zieło w ło sk ie g o zak on n ik a E lio G am b ari’ego, pt. C o n sa c ra ti e in v ia ti. S p ir itu a lita e d ir itto d e lla v it a c o n sa cra ta .

W d z ie le ty m A u tor o m ó w ił w sposób w y c z e r p u ją c y 'r ó ż n e p ro h lem y zw ią za n e z ży cie m w e d łu g rad ew a n g elicz n y c h .

N a w szech stro n n ą zn ajom ość p oru szon ych p rzez Gam foari’e g o z a g a d ­ n ie ń złożyło się w ie le p o w o d ó w . D o n a jw a ż n ie jsz y c h z n ich m ożem y za liczy ć:

1. Jego fo rm a cję zarów n o k a n o n iczn o -h isto ry czn ą jak i teo lo g iczn ą . G am b ari jest u czn iem profetsora A. L arraony, w y b itn eg o z n a w cy p ra ­ w a zak on n ego, p ra co w n ik a K o n g reg a cji d la sp ra w Z ak on n ych oraz p óźn iejszego jej P r e fe k ta .

2. G am bari od w c z e sn y c h la t k a p ła ń stw a rozp oczął p ra cę w K o n g re­ g a c ji dla S p ra w Z ak on n ych p rzem ia n o w a n ej p rzez P a w ła VI n a K on ­ g r e g a c ję do S p r a w Z a k o n n ik ó w i Insitytutów Ś w ie c k ic h , w k tó rej sp e ł­ n ia ł i w d a lszy m ciągu sp e łn ia szereg o d p o w ied za ln y ch fu n k cji.

X P a p ież Jan X X III p o w o ła ł G am b ari’ego n a ek sp erta so b o ro w eg o

do sp ra w zak on n ych .

T ak w ię c G am bari z r a c ji p o w ierzo n y ch m u i sp ra w o w a n y ch p rzez n ieg o ob o w ią zk ó w m u s ia ł z k o n ieczn o ści szerok o zap ozn ać s ię z zagad ­ n ie n ia m i d o ty czą cy m i zarów n o b la sk ó w , jak i c ie n i r e a liza cji rad e w a n g e lic z n y c h w ró żn y ch in sty tu ta ch zak on n ych .