• Nie Znaleziono Wyników

Deutsche Bauzeitung, Jg. 72, H. 30

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Deutsche Bauzeitung, Jg. 72, H. 30"

Copied!
24
0
0

Pełen tekst

(1)

Nimm

Wandplatten W eiße Verblendsteine Bodenklinkerplatten Klinker

Badezellensteine Baukeramik

W i l h e l m G a i l ’ s e h e T o n w e r k e A . - G .

Gießen

i . H e s s e n F e r n r u f : 3 0 5 5 / 3 0 5 6 M o d e r n s t e

Feuerwehrleitern

12— 26 m h o ch

für Ausbesserungsarbeiten

M e c h . L e i t e r n - V e r l e i h

B a c h m a n n & R a s s w e ile r

Inh. Richard R assw eiler

B e r l i n N 4 , C h a u s s e e s t r a ß e 5 4

T e l e f o n ; 4 2 1 9 2 3 und 87 84 11 Ä l t e s t e s U n t e r n e h m e n d i e s e r A r t in D e u t s c h l a n d

die deutsche

Holzfaser-Isolierplatte

gegen

W ä rm e K ä lte

S c h a ll

F e u c h tig k e it S c h w it z w a s s e r

warmes Wasser, Ich brauche nur einen Warmwasserhahn zu öffnen — alles andere besorgt der G 0 D E S I A-Automat

G o d e s i a - W e r k ! ; E B a d G o d e 8 b e p g / R h .

K E N N Z I F F E R - F R E I

13 mm „ A T E X " entsprechen dem Isolierwert von 270 mm Ziegelm auer

W ilhelm H olzhauer

„ATEX“ Holzstoff- und Holzfasor-Isolierplatton-Fabrik Elsenthal G r a f e n a u ( B a y e r . W a l d )

DIE HALLE DES VIERJAHRESPLANES

D

t t n Spart Elsen, Material, Heizstoffe. Beste n n n

| J | J Helligkeit und A ku stik. Niedrige Bau- I I I J U

f l r kosten. Von Jedem Architekten pro- I I | \

■ l l l l ■ Jektlerbar. G l ä n z e n d e G u t a c h t e n . U i l l i l l A lle s Nähere wegen Lizenz usw . durch

D.r-ING. WEIDENBACHER, a u g s b u rg x i

DBZ 1938 Heft 30 27. Juli

(2)

D E U T S C H E B A U Z E I T U N G

Wochenschrift für nationale Baugestaltung Bautechnik • Raumordnung und Städtebau • Bauwirtschaft • Baurecht

Heft 30 72. Jah r 27. Juli 1938

Der Bezugspreis beträgt monatlich Reichsmark 3,40, bei Bezug durch die Post einschließlich 9,92 Pfennig Zeitungsgebühr, zuzüglich 6 Pfennig Bestellgeld

*

D i e S i e d l u n g H a m b u r g - G r o ß b o r s t e l

Die S c h a ffu n g t a u s e n d e r n e u e r S ie d le r s te lle n jä h rlic h — se i e s in Form vo n b ä u e r lic h e n , S ta m m a rb e ite r - o d e r S ta d tr a n d s ie d lu n ­ gen — muß d a s G e s ic h t d e r L a n d s c h a f t g r u n d le g e n d b e e in flu ss e n . Hierin lieg t e in e V e r a n t w o r tu n g für d e n A rc h ite k te n , d ie w e it über d ie te c h n isc h e P la n u n g , d ie s p a r s a m e u nd z w e c k e n t ­ sprechende B a u d u rc h fü h ru n g s o w ie d ie S ic h e r u n g d e r w irts c h a ft­

lichen E x iste n z d e s S ie d le r s h in a u s re ic h t und d e n S ie d lu n g s b a u zu ein er b a u k u ltu re lle n A n g e le g e n h e it e m p o rh e b f.

Es soll h ie r nicht n ä h e r u n te rsu ch t w e r d e n , w e lc h e s d ie G r ü n d e w aren, d ie d e n V e r f a ll d e r L a n d b a u k u n st n a c h d e m J a h r e 1800 herbeiführten, w ie m an d a z u k am , d ie a lte b o d e n s tä n d ig e , jah r-

■hundertealte Ü b e r lie fe r u n g zu v e r a c h t e n und s tä d tis c h e B a u ­ weisen a u f d e m L a n d e n a c h z u a h m e n ; e s m a g g e n ü g e n fest­

zustellen, d a ß in z w is c h e n v e r h e iß u n g s v o lle A n s ä t z e z u e in e r Besserung zu v e r z e ic h n e n sin d .

Betrachten w ir d a r a u f h in d ie A b b ild u n g e n , d ie e in e vo n d e n Architekten C . E ic k m a n n u nd H . C . S c h r ö d e r v o r d e n T o re n Hamburgs in d e r N ä h e d e s F lu g h a fe n s g e s c h a f f e n e S ie d lu n g w ied e rg eb en , s o s p ü re n w ir, d a ß h ie r je n e s e c h te H e im a tg e fü h l gewaltet hat, d a s a u c h d e n A lte n d ie F ä h ig k e it g a b , ih re B au ten organisch in d ie L a n d s c h a ft e in z u f ü g e n . S c h o n k u rz n a c h ih re r Entstehung m utete d ie s e A n la g e w ie ein la n g s a m g e w a c h s e n e s Dorf a n , g a n z d a z u a n g e t a n , d ie M e n s c h e n w ie d e r mit d e r Heimat in V e r b in d u n g zu b rin g e n u nd a u s m iß m u tig e n S tä d te rn fröhliche L a n d b e w o h n e r z u m a c h e n .

D ie g lü c k lic h e E in o rd n u n g in d ie U m g e b u n g , d ie d e m G a n z e n e in e n s e lb stv e rs tä n d lic h e n u nd u n g e k ü n ste lte n A u s d ru c k v e rle ih t, lä ß t e rk e n n e n , mit w e lc h e r L ie b e und S o r g fa lt d ie A rc h ite k te n d ie ihn en g e ste llte A u f g a b e lö sten . A lle ü b e rflü ssig e n E in g riffe in d ie N a t u r w u r d e n u n te rla sse n , je d e r B au m w u r d e in d ie P la n u n g e in b e z o g e n u n d n a c h M ö g lic h k e it g e s c h o n t. S o w u r d e e in e a u s ­ g e z e ic h n e t e H a rm o n ie e rz ie lt.

A b e r nicht nur d ie G e s a m t a n la g e sp rich t e in e la n d s c h a f tlic h g e b u n d e n e F o r m e n s p ra c h e , d ie w ir a ls v o r b ild lic h b e z e ic h n e n d ü rfe n , a u c h d a s E in z e lh a u s o f f e n b a r t u ns a rc h ite k to n is c h e in ­ w a n d f r e ie Lö su n g en in sta m m e sm ä ß ig b e d in g te r A u s d ru c k s w e is e . H a u s und S ta ll sin d e n g m ite in a n d e r v e r b u n d e n , w ie es n ie d e r ­ d e u tsc h e r L e b e n s a rt e n tsp rich t. D a m it w u r d e d e r n a c h t r ä g lic h e n Erstellu n g h ä ß lic h e r S e lb s th ilfe b a u te n v o r g e b e u g t.

In n e re und ä u ß e r e G e s e t z m ä ß ig k e it h a b e n d ie M a ß v e r h ä ltn is s e d e r H ä u s e r und ih re A b s t ä n d e v o n e in a n d e r bestim m t. D ie A n ­ o rd n u n g d e s G u r n d r is s e s f a n d ihren s ic h tb a r e n A u s d ru c k in d e r ä u ß e re n G e s t a lt u n g . D ie V e rb re tte ru n g d e r G ie b e l w u r d e mit K a rb o lin e u m g e trä n k t u nd e rh ie lt g rü n g e s t ric h e n e D e c k le is te n . S o sc h m ie g e n sich d ie g e d r u n g e n e n B a u k ö r p e r o r g a n is c h d e r E b e n e a n w ie d ie B ä u m e , d ie ih re S c h a tte n a u f d ie h e lle n M a u e r ­ flä c h e n w e r f e n , w ä h r e n d sich d ie ro ten P f a n n e n d ä c h e r w irk u n g s­

vo ll vo n Ihr a b h e b e n in d e r s c h w e r e n Luft d e s N o r d e n s .

D ie g e r in g e z u r V e rfü g u n g st e h e n d e B a u su m m e lie ß n a tü rlic h n ur d ie M ö g lic h k e it z u , d a s u n b e d in g t N o t w e n d ig e z u g e b e n .

Blick au f einen Teil d e r Sied lu n g. Architekten: C . Eickmann und H. C . Schröder

DBZ 1938 Hefr 30 27. Juli

B 797

(3)

Die V e rb in d u n g von Haus und Sfoll

H a n d e lt e es sic h d o c h d a ru m , ein S ie d le r h a u s für k lein ste E x iste n z e n zu s c h a ffe n , um d ie V e r w u r z e lu n g a u c h d e s w irt­

sc h a ftlic h s c h w ä c h s t e n V o lk s g e n o s s e n mit d e m B o d e n zu e r ­ m ö g lic h e n . Für k in d e r r e ic h e F a m ilie n w u r d e e in e z u s ä t z lic h e A u s b a u m ö g lic h k e it vo n K a m m e rn im D a c h g e s c h o ß v o r g e s e h e n . D a d ie U n te rsu c h u n g d e r G r u n d w a s s e r v e r h ä lt n is s e e r g a b , d a ß T ie f k e lle r nur v e r e in z e lt z u r A u sfü h ru n g g e la n g e n k o n n te n , e r ­ h ie lte n d ie m eisten H ä u s e r H o c h k e lle r mit S c h le p p d a c h hinter dem S t a lla n b a u .

D a s e r f r e u lic h e E r g e b n is, d a s d ie s e S ie d lu n g g e z e it ig t h a t, ist a u c h in so fe rn w ic h tig , w e il e s e in e d e r g a n z w e n ig e n K le in st­

s ie d lu n g e n Ist, d e r e n P la n u n g und B e tre u u n g a u s s c h lie ß lic h In d e n H ä n d e n v o n P riv a ta rc h ite k te n la g . Es fa n d kein P r e is a u s ­ s c h r e ib e n statt, s o n d e rn e s w u r d e d e r H a m b u r g e r A r c h ite k te n ­ s c h a ft a n h e lm g e ste llt, a u f G r u n d e in e s vo n d e r B a u b e h ö r d e a u f ­ g e ste llte n P ro g ra m m s E n tw ü rfe e in z u r e ic h e n . V o n d e n 210 e in ­ g e g a n g e n e n En tw ü rfe n w ä h lt e d a s P re isg e ric h t d ie z w a n z ig b e ste n a u s , und v o n d ie se n w u rd e n d ie e rste n z e h n z u r A u s ­ füh ru n g v o r g e s c h la g e n . N e b e n d e m E n tw u rf w a r e n v e r b in d lic h e K o s t e n a n s c h lä g e e in z u r e ic h e n . A u ß e r d e r G ü t e d e s En tw u rfs w u r d e a u c h d ie P re isw ü rd ig k e it d e s A n g e b o t s b e rü c k s ich tig t.

G r u n d s ä t z lic h w u r d e d e r m a ssiv e n B a u a r t d e r V o r z u g g e g e b e n , d a für d e n H o lz b a u d ie T r a d itio n im H a m b u r g e r G e b ie t fehlt und d ie E ig n u n g für d a s H a m b u r g e r K lim a n icht u n b e d in g t b e ­ ja h t w e r d e n k a n n . A ls T r ä g e r d e r S ie d lu n g w u r d e d e r L a n d e s ­ v e r b a n d G r o ß - H a m b u r g d e r K le in g a rt e n v e re in e b estim m t, d e r a ls B a u h e rr a u ft r a t und d ie V e r t r ä g e mit A rc h ite k te n , U n te r­

n e h m e rn u nd S ie d le r n a b s c h lo ß . H .

•■»AUTft FLACHE

31/2 arm.

«*OC»|CMO(S » 7 ,6

NtfflinScHi lT*uVW.et. Ó

2

G ru n d risse und Schnitte e in e s S ied lu n g sh a u se s.

SChnittCD M aßslob I : 200

B 798

R a u m a n o rd n u n g : Der Wohnteil enthält Wohnraum mit Kochnische, Eltern- und Kinderschlafzimmer im Erdgeschoß, ein oder zwei Schlafkammern im Dachgeschoß. Der niedrigere Stoll- anbau enthält den zum Wirtschaftsraum erweiterten Eingangsflur mit Zugang zum Stall und Abort, die auch unmittelbaren Ausgang ins Freie haben.

B a u w e is e : Grundmauern und Keller aus Schlackenbeton; die Außenwände des W ohnteiles bestehen aus 20 cm dicken, die des Stalles aus 12 cm dicken Frewenhohlziegeln.

Die Erdgeschoßwände sind geputzt, die Giebelwände im Dachgeschoß verschalt. — Die Decke Ober dem Erd­

geschoß besteht aus 8/14 cm starken Balken, Schalung, G ipsverputz, Torfmullauffüllung. — Fußboden: Wohn- räume und Dachgeschoß: 25 mm dicke Tannenbretter;

Kochecko, Vorraum, Stall und Kellert Zementestrich.

A b m essu n g en r Bebaute Fläche ... 5Ö>47 m*

W o h n f lä c h e 47,58 m*

Umbauter R a u m ...148,— m3

B au kosten :

En tw u rf und B e treu u n g :

Einschl. Architektenhonorar, Bauleitung, ohne M itarbeit der Siedler und ohne Brunnen

und W e g e ... 2190 RM M itarbeit der S i e d l e r ...rd. 310 RM

2500 RM Ausbau der 2 Dachkammern ... 200 RM

Architekten C . Eickmann und H. C . Schröder, Hamburg.

E «OCESCHOSS

Rückseite von H aus und S tall

B a u b e s c h r e i b u n g

(4)

D e r h e u t i g e S t a n d d e s B a u m a s c h l n e n w e s e n s Ein Ü berblick ü b er die H aup tg eb iete

3. Baumaschinen

1 Beton* und M ö rtelm isch e r //Type B G L " für 500 Liter. 2 R h ein -K ip p er. 150 Liter mit 4 PS Verbrennungsmotor, W asserabm essung,

Stündlich 30 bis 40 Füllungen Motor-Schutzhcube, Beschickungshebewerk mit Ausrückvorrichtung

Unter „ B a u m a s c h in e n " k u r z w e g sin d a ll d ie z a h lr e ic h e n und versch ie d en artig en M a s c h in e n u nd m a sc h in e lle n H ilfsm ittel zu verstehen, w ie sie h e u te im e ig e n tlic h e n . H ä u s e r b a u n a c h E r le d i­

gung d e r A u s s c h a c h tu n g s a r b e ite n g e b r a u c h t w e r d e n . D ie se M aschinen und G e r ä t e w e r d e n h e u te in D e u ts c h la n d vo n e in e r großen A n z a h l von F a b rik e n in e in e r n o c h viel g r ö ß e re n Z a h l von G r ö ß e n und A u sfü h ru n g e n g e b a u t , so d a ß e s im R ahm en dieser A rb e it a u s g e s c h lo s e n ist, s ie a lle e in g e h e n d z u b e s p re c h e n . Es kann d a h e r h ie r nur e in e v e rh ä ltn ism ä ß ig k le in e A u s w a h l k urz behandelt w e r d e n , z u m a l v o r a u s z u s e tz e n Ist, d a ß d a s W e s e n dieser B a u m a sc h in e n in se in e n G r u n d z ü g e n h e u te a lle n F a c h ­ leuten a u sre ic h e n d b e k a n n t Ist.

Bei d e r fo rtg e se tzt z u n e h m e n d e n V e r w e n d u n g vo n Beto n nicht nur bei d e r H e rste llu n g d e r F u n d a m e n te u nd G r u n d p la t t e n , s o n ­ dern au ch z u r A u ffü h ru n g d e r A u ß e n - und Z w is c h e n m a u e rn , spielen die B e to n m isch e r e in e se h r w ic h t ig e R o lle , b e i d e n e n d e r H andantrieb se lb st b ei d e n k lein ste n A u sfü h ru n g e n h e u te n a h e z u restlos v e rsc h w u n d e n Ist, um dem A n trie b d u rc h Elek tro - o d e r Dieselmotoren P la tz zu m a c h e n . D ie M e h r z a h l d ie s e r M a s c h in e n sind von d e r L e ip z ig e r M e s s e und d e n so n stig e n B a u f a c h a u s s t e l­

lungen her b e k a n n t u nd b ra u c h e n d a h e r nur stich w o rta rtig e r ­ wähnt zu w e r d e n .

So h a b e n G . A n to n S e e le m a n n & S ö h n e n e b e n ih ren se it J a h r e n bekannten und b e w ä h r te n M is c h e rn z w e i n e u e r e h e ra u s g e b ra c h t, von denen d e r „ S p e z ia l" v o r a lle m für S o n d e r z w e c k e bestim m t ist. .B e i ihm w u r d e d e r B e s c h ic k u n g s a u f z u g so a n g e o r d n e t , d a ß er in Richtung d e r L ä n g s a c h s e d e r M a s c h in e a r b e ite t . D a d u r c h werden S tö ru n g e n in fo lg e K re u z u n g d e s W e g e s d e r Rohstoff- zufuhr und d e r A b fu h r d e s fe rtig e n M is c h g u te s v e rm ie d e n . D e r G ro ßm ischer „ R e g u lu s" für 25 cb m S tu n d e n le is tu n g ist mit Zwischenstück und v e r lä n g e r te n S c h n e c k e n a u sg e rü ste t. Er w u rd e für so lche A u f g a b e n e n tw ic k e lt, b e i d e n e n e s d a r a u f an ko m m t, in u n u n terb ro ch en em S tro m e d a s B a u w e r k p a u s e n lo s zu sch ü tten . Die über 2,5 m la n g e n S c h n e c k e n e rm ö g lic h e n d ie u n m itte lb a re Beschickung vo n b is z u v ie r v e r s c h ie d e n e n Z u sc h la g sto ffe n d u rch M uldenkipper. Ein h e r a u s n e h m b a r e s Z w isc h e n s tü c k vo n 2,5 m Höhe gestattet e in e S te ig e ru n g d e r A u ssc h ü tth ö h e d e r Trom m el bis au f ü b e r 4 m.

Von d e r B a u m a s c h in e n - G e s e lls c h a f t m. b. H . w e r d e n M isch e r in g ro ß e r A u s w a h l a n A u sfü h ru n g e n u nd Leistu n g en g e b a u t . Für kleine B a u ste lle n g e n ü g t d e r f a h r b a r e S c h n e llm is c h e r „ P io n ie r" , mit einem T ro m m e lin h a lt b is zu 150 Liter u nd e in e r stü n d lich en Leistung b is zu 4,5 cb m . E r ist ein n e u a rtig e r M is c h e r z u r w irt­

sc h a ftlic h e n H e rste llu n g vo n Beto n und M ö rte l. A ls M e ß v o r r ic h ­ tung d ie n t e in Fülltrich ter, d e r w ä h r e n d d e s M is c h v o r g a n g e s gefüllt w ird , so d a ß k e in e Z e it u n n ö tig v e r lo r e n g e h t. Ein W a s s e r ­ k aste n liefert d ie je w e ils rich tig e W a s s e r m e n g e . A ls K r a ftq u e lle d ie n t ein 2- b is 3 -P S -M o to r, d e r im L e e r la u f a n g e la s s e n w ird . D a n a c h erst w ird d ie M isch tro m m e l e in g e rü c k t, u nd z w a r m ittels e in e r e in f a c h e n S p a n n v o rr ic h tu n g . M it d e n B G L -H o c h le istu n g s- S ch n e llm is ch e rn für 500 |A b b . 1), 750 u nd 1000 Liter In halt k ö n n e n stü n d lich 30 b is 40 F ü llu n g en v o rg e n o m m e n w e r d e n . D ie S tu n d e n ­ leistu ng b e trä g t b eim k lein ste n d ie s e r M is c h e r 15 b is 20, beim m ittleren 22 b is 30 und b eim g rö ß te n 30 b is 40 cb m , u n d ihr K r a f tb e d a r f e n ts p re c h e n d 8 bis 10; 12 b is 14 b z w . 14 b is 16 PS, o h n e B a u w in d e . D e r M is c h e r h a t e in e n V o rfü llk a ste n , d e r so b reit g e h a lt e n ist, d a ß e r mit K ip p w a g e n b e d ie n t w e r d e n k a n n . D ie F ü h ru n g ssc h ie n e n k ö n n e n so w eit v e r lä n g e r t w e r d e n , d a ß d e r V o rfü llk a ste n in d ie E r d e e in g e la s s e n w e r d e n k a n n . D ie W 'a sse ra b m e ssu n g g e s c h ie h t e n t w e d e r d u rch e in e n W a s s e r ­ b e h ä lt e r mit S c h w im m e r o d e r d u rc h e in e s e lb sttä tig e M e ß ­ v o rric h tu n g .

ln b e w ä h r te r A u sfü h ru n g lie fe rn G a u h e , G o c k e l & C ie . ihre v e rb e s se rte n R -S c h n e llm isch e r, d ie n a c h d e m F re ifa llv e r f a h r e n a r b e ite n . Ihre b e s o n d e r e n V o r z ü g e s in d : N a c h g ie b ig e r A n trie b d u rch T ro m m e lk e tte ; g e s c h w e ift e , g e p r e ß t e B ö d e n , d u rc h d ie d ie M isch le istu n g e rh ö h t w ird , s o w ie s e lb s t s p e r re n d e E n tle e r u n g s ­ b e d ie n u n g in ein - und a u sg e rü c k te m Z u sta n d e u nd d ie um 90 0 s c h w e n k b a r e V o r d e r a c h s e . D e r T ro m m e lm isch e r T R I für 120 Liter w ird ü b e r ein Z a h n r a d v o r g e le g e d u rch e in e n 2 -P S -B e n zin m o to r a n g e t r ie b e n . Z w isc h e n A n t rie b s v o r g e le g e u nd M isch tro m m e l ist e in e L a m e lle n k u p p lu n g e in g e b a u t , d ie o h n e A n h a lt e n d e s M o to rs d a s je d e r z e it ig e A u s s c h a lt e n d e r M isch tro m m e l g e sta tte t. D e r f a h r b a r e 15 0-Liter-Tro m m elm ischer TR 4 h a t jetzt ru tsc h sic h e re F e lg e n e rh a lte n . S e in B e s c h ic k u n g s h e b e w e r k ist mit E n d a u s s c h a l­

tung v e rs e h e n . D ie z w e it e W in d e mit K e ilrille n h a t 60 0 kg Z u g ­ k raft u nd 28 m H u b g e sc h w in d ig k e it und g le ic h f a lls e in e L a m e lle n ­ k u p p lu n g . D e r M o to r leistet 6 b is 8 P S. D ie K r a ftü b e rtra g u n g vom M o to r a u f d a s e rste V o r g e le g e g e sc h ie h t d u rc h K e ilrie m e n . D u rch e in e Rolle k a n n d a s z w e it e W in d w e r k n a c h a lle n R ich ­ tu n g e n a b g e le n k t w e r d e n . A u c h d e r 2 5 0 -L lte r-S c h n e llm isc h e r R 5 ist f a h r b a r u nd mit ein em B e s c h ic k u n g s h e b e w e r k a u sg e sta tte t.

D ie z w e it e W in d e ist b ei ihm a ls Z a h n r a d w in d e , mit S c h r a u b e n ­ fe d e rk u p p lu n g und B a n d b re m se a u s g e b ild e t . D a s H u b se il ist

DBZ 1938 Heft 30 27. Juli

B 799

(5)

a u f e in e r U m le n k ro lle n a c h a lle n R ich tu n g en a b le n k b a r . Zum A n trie b d ie n t e in 8 -P S -D ie se lm o fo r. D a s erste V o r g e le g e a r b e ite t mit Z a h n r a d a n tr ie b , w ä h r e n d d ie V e r b in d u n g zu m z w e it e n V o r ­ g e le g e und z u r Tro m m el d u rc h K e tte h e rg e ste llt w ird . D e r R -K ip p m isch e r mit 150 Liter In h alt (A b b . 2) e n d lic h Ist ä h n lic h a u s ­ g erü stet w ie d e r T ro m m e lm isch e r R 4. S e in A n trie b sm o to r leistet 6 b is 8 PS. D a s e rste V o r g e le g e h a t K e ilrie m e n a n t r ie b , d a s Z w is c h e n v o r g e le g e z u r M isch tro m m e l d a g e g e n K e tte n a n trie b .

W ie b e i d e n A b b ru c h s a r b e it e n u nd b e i d e r H e rste llu n g d e r F u n d a m e n te , w ird a u c h so n st b e im H ä u s e r b a u D ru cklu ft in im m er g rö ß e re m U m fa n g e v e r w e n d e t / b e is p ie ls w e is e zu m A n t rie b e vo n B e to n sta m p fe rn , v o n N ie t g e r ä t e n , B o h re rn und so n stig e n W e r k ­ z e u g e n . Für d ie V e r w e n d u n g a u f d e r B a u s te lle w u r d e n im L a u fe ' d e r Z eit e in e R e ih e f a h r b a r e r und o rtsfe ste r D r u c k lu fte rz e u g e r vo n v e rs c h ie d e n e n Firm en e n tw ic k e lt. E in ig e vo n ih n en so lle n n a c h s te h e n d k u rz b e s p ro c h e n w e r d e n .

D e r S c h ra m m -D ie se lm o to r-K o m p re sso r N r. 150 ist e in e in ein em B lo ck v e re in ig te V ie r z y lin d e r m a s c h in e mit a u s w e c h s e lb a r e n B u ch se n . Z w e i vo n d e n Z y lin d e rn a r b e ite n a ls M o to r, d ie b e id e n a n d e r e n a ls L u ftp re sse r. D ie B re n n sto ffzu fu h r g e sc h ie h t d u rch e in e B o sc h -E in sp ritz p u m p e . D e r M o to r w ird d u rc h e in e B e n z in - A n la ß v o rric h tu n g vo n H a n d a n g e la s s e n und d a n n d u rc h e in e n H e b e ld r u c k a u f re in e n D ie s e lb e tr ie b u m g estellt. Ein se lb sttä tig a r b e it e n d e r D r u c k r e g le r g e sta tte t ein g e n a u e s Ein ste lle n d e r M a s c h in e a u f d e n je w e ils e r f o r d e r lic h e n B e trie b sd ru c k . A u ß e r ­ d e m h a t d e r M o to r e in e e in s t e llb a r e D re h z a h l-R e g e lu n g , so d a ß s e in e Leistun g g e n a u d e m je w e ilig e n L u ftb e d a rf a n g e p a ß t w e r d e n k a n n . Z u r K ü h lu n g d ie n t ein re ic h lic h b e m e s s e n e r E le m e n te n ­ k ü h le r mit Lüfter u nd W a s s e r p u m p e . D a s F a h rg e s te ll ist s o e in ­ g e ric h te t, d a ß e s z u r B e fö rd e ru n g vo n e in e r B a u ste lle z u r a n d e r e n a n e in e n K r a f t w a g e n a n g e h ä n g t w e r d e n k an n .

D e r D e m a g -D ie s e lm o to rk o m p re ss o r, B a u a rt M Z S D 17/25, w ird in d e r R e g e l in e in a ls A u t o a n h ä n g e r a u s g e b iid e t e s e in a c h s ig e s F a h r z e u g e in g e b a u t . B ei .e in e r B re ite vo n 1450 mm, e in e r H ö h e v o n 1700 mm u n d e in e r L ä n g e vo n 2200 mm b e trä g t se in G e w ic h t e t w a 1600 kg. D e r z w e iz y lin d r ig e V e r d ic h te r , d e r mit d e m z w e i- z y lin d r ig e n M o to r a u f e in e m g e m e in sa m e n K u r b e lg e h ä u s e a u f ­ g e b a u t ist, sa u g t 3 ,4 cb m Luft b e i 6 atü E n d d r u c k , e n ts p r e c h e n d e in e r L ie fe rm e n g e vo n e t w a 3 cb m /M in . D ie Z y lin d e r mit ein- g e z o g e n e n L a u fb ü c h se n h a b e n e in e n D u rc h m e s se r vo n 120 mm, b e i e in e m K o lb e n h u b vo n 170 mm. Beim ü b e r s c h r e it e n d e s vo n H a n d e in s t e llb a r e n H ö c h s td r u c k e s s c h a lte t sic h d e r V e r d ic h te r se lb sttä tig a u f L e e rla u f. D e r D ie se lm o to r h a t e in e B e n z in - H a n d - a n d r e h u n g , d ie ein m ü h e lo se s A n w e r f e n d e r M a s c h in e b e i je d e r W itte ru n g g e sta tte t. D u rc h D re h e n e in e r S c h a lt k u r b e l w ird in je d e m Z y lin d e r e in V en til g e ö ffn e t, d a s d e n V e r b r e n n u n g s ra u m d e r Z y lin d e r mit je e in e m H ilfs b re n n ra u m v e rb in d e t. A n g e ­ s c h lo ss e n ist h ie ra n e in k le in e r L e e r la u f v e r g a s e r , d e r d a s zum A n s p r in g e n e r f o r d e r lic h e B e n z in -L u ftg e m isc h lie fe rt. A u ß e r d e m ist in je d e n H ilfs b re n n ra u m e in e b e s o n d e r e Z ü n d k e r z e e in g e ­ sc h ra u b t, d ie d a s B e n z in -Lu ftg e m isc h e n tzü n d e t. N a c h d e m A n ­ sp rin g e n w ird d e r M o to r d u rc h n o c h m a lig e s D re h e n d e r S c h a lt ­ k u rb el a u f D ie s e lb e tr ie b u m g e ste llt. D a b e i w ird d e r H ilfs b re n n ­ raum vom Z y lin d e r g e tre n n t. D ie g e n a u e E in h a ltu n g d e r v o r ­ g e s c h r ie b e n e n D r e h z a h l g e s c h ie h t d u rc h e in e n in d a s K u r b e l­

g e h ä u s e e in g e b a u t e n m e c h a n is c h e n R e g le r, d e r ü b e r ein V e r ­ b in d u n g s g e s tä n g e a u f d ie B o sc h -E in sp ritz p u m p e w irkt.

. W e r d e n a u f g r ö ß e re n B a u ste lle n g r ö ß e r e Lu ftm en gen ' a ls 3 cb m /M in . b e n ö tig t, s o k a n n m an d ie s e d u rc h A u fste lle n m eh ­ r e r e r k le in e r L u f t v e rd ic h te ra n la g e n e r h a lte n . D ie s gilt n a m e n t­

lich für B a u p lä t z e , a u f d e n e n d ie e in z e ln e n D r u c k lu ft- V e r b r a u c h s ­ ste lle n rä u m lic h w e it a u s e in a n d e r lie g e n , s o d a ß sic h s e h r la n g e R o h rle itu n g e n mit ih re n N a c h t e ile n e r g e b e n w ü r d e n . In d e n m eisten F ä lle n w ird m an je d o c h d e n D e m a g -R o ta tio n sk o m p re s- so re n (A b b . 3| d e n V o r z u g g e b e n , d ie zu m E in b a u in o r t s b e w e g ­ lic h e A n la g e n in z w e is t u fig e r A u sfü h ru n g für L ie fe rm e n g e n v o n 4 b is 11 cb m /M in . b e i D rü c k e n b is zu 8 atü g e b a u t w e r d e n . D ie V o r z ü g e d ie s e r R o ta tio n sk o m p re sso re n s in d : e rsc h ü tte ru n g sfre ie s A r b e it e n (d a h e r ru h ig e r S t a n d d e s F a h r z e u g e s o h n e R a d k e ile ), g e r in g e r P la t z b e d a r f , g le ic h fö rm ig e s D re h m o m e n t, Lie feru n g e in e s stets g le ic h m ä ß ig e n Luftstrom es, h o h e D r e h z a h l (die e in e u n m itte lb a re K u p p lu n g mit d e m A n trie b sm o to r z u lä ß t ), g r o ß e B e trie b ssic h e rh e it, e in f a c h e B e d ie n u n g , se lb sttä tig e S c h m ie ru n g ,

g e tre n n te K ü h lu n g für M o to r u nd V e r d ic h te r u nd V e rw e n d b ark e it k rä ftig e r A n trie b sm o to re n mit g ro ß e m H u b ra u m und verhältnis­

m ä ß ig g e r in g e n K o lb e n g e s c h w in d ig k e if e n . D ie zw eistufigen R o ta tio n sk o m p re sso re n b ie te n w e it e r n o c h d e n b e so n d e re n V o r­

teil, d a ß sie o h n e g r o ß e K o sten a u c h für d e n z e itw e ise n P aralle l­

b e trie b e in g e ric h te t w e r d e n k ö n n e n , w o b e i b e id e Stufen bei w e se n tlic h g r ö ß e r e r L ie fe rm e n g e , a ls n o rm a le ein stu fig e Kom­

p re s s o re n a u f E n d d r ü c k e b is z u 2,5 b is 3 atü a r b e ite n . Diese R o ta tio n sk o m p re sso re n e r h a lte n e in e D e m ag -R eg elv o rrich tu n g , d ie d e n V e r d ic h te r b eim ü b e r s c h r e it e n e in e s e in s te llb a re n Höchst­

d r u c k e s a u f L e e r la u f s c h a lte t. A ls R e g le r w e r d e n fa st ausnah m s­

lo s D e m a g - G e w ic h t s r e g le r e in g e b a u t .

B e s o n d e rs b e m e rk e n sw e rt sin d d ie Ju n k ers-Freik o lb en k o m p res- so re n , d ie v o n d e m b ish e r g e w o h n te n A u f b a u d e r Luftverdichter mit u n m itte lb a r g e k u p p e lte r A n t rie b s m a s c h in e v o llstä n d ig a b ­ w e ic h e n . D e r F re ik o lb e n k o m p r e s s o r ist e in e u n m ittelb are Ver­

e in ig u n g d e r J u n k e r s - G e g e n k o lb e n - D le s e lk r a f t m a s c h in e und eines n a c h e in e r n e u a rtig e n A r b e it s w e is e a u s g e b ild e t e n Luftverdichters.

J e d e r d e r b e id e n g e g e n lä u f ig e n M o to rk o lb e n ist u nm ittelbar mit dem o d e r mit d e n V e r ic h t e r k o lb e n v e r b u n d e n , u nd z w a r ohne Z w is c h e n s c h a lt u n g e in e s K u r b e ltr ie b e s . In fo lg e d ie s e r idealen A n o rd n u n g b e ste h t d ie s e r Ju n k e rs-F re ik o lb e n -D ie se lk o m p re sso . e ig e n tlic h a u s Z y lin d e r n u nd K o lb e n , d a K u rb e lw e lle n , Lager, K u p p lu n g , S c h w u n g s c h e ib e n , R ie m e n , V e n tilste u e ru n g e n , Kurbel­

g e h ä u s e u sw . fo r tfa lle n . B ei ihm lä ß t sic h a u c h in e in f a c h e r und w irk sa m e r W e ls e d ie stu fe n lo se M e n g e n r e g e lu n g an w en d en , o h n e d a ß d a f ü r b e s o n d e r s v e r w ic k e lt g e b a u t e H ilfseinrichtungen n o tw e n d ig sin d . D u rch e n t s p r e c h e n d e B e m e ssu n g d e r in den D ie s e lk r a f tz y lin d e r In A b h ä n g ig k e it vom D ru c k im Druckluft­

b e h ä lt e r e in g e s p ritz te n B re n n sto ffm e n g e w ird ein g rö ß e re r oder k le in e r e r K o lb e n h u b e r z ie lt u n d d e m g e m ä ß a u c h e in e größere b z w . k le in e re Lu ftm en g e g e fö r d e rt. W e g e n d e r d a d u rc h erreich ­ b a r e n b e trä c h tlic h e n S te ig e ru n g d e r W irts c h a ftlic h k e it w erden a lle für in d u strie lle Z w e c k e — a ls o a u c h d ie z u r V erw end u ng a u f d e r B a u ste lle — bestim m ten Ju n k e rs-L u ftv e rd ic h te r mit dieser M e n g e n r e g e lu n g a u sg e rü ste t. Zum A n la s s e n d e r M a s c h in e wird D rucklu ft a u f d ie in A u ß e n ste llu n g g e b r a c h t e n K o lb e n geleitet, d ie in fo lg e d e s s e n n a c h d e r M ü te s c h n e lle n u nd d a b e i d ie im M o to r z y lin d e r b e fin d lic h e V e rb re n n u n g slu ft v e rd ic h te n . In diesen d u rc h d ie V e rd ic h tu n g h o c h g r a d ig e rh itz te V e rb re n n u n g slu ft w ird nun d e r B re n n sto ff e ln g e sp ritz f, w o d u r c h d ie K o lb e n a u se in a n d e r­

g e tr ie b e n w e r d e n . H ie r b e i w ird e in T e il d e r im K o m p re sso r ein ­ g e s c h lo s s e n e n Lu ftm en g e a ls S p ü llu ft für d e n M o to r du rch die S p ü llu ftv e n tile in d e n S p ü llu fta u fn e h m e r g e d rü c k t. D e r restliche T e il d e r Luft w ird n a c h ü b e r f a h r e n d e r S p ü lv e n tile w e ite r auf d e n B e trie b sd ru c k d e s K o m p re sso rs v e rd ic h te t u nd d u rch die D ru c k v e n tile a u s g e s to ß e n . D e r B e trie b sd ru c k im V e rd ic h te r wird d u rc h ein D ru c k h a ltu n g sv e n til a u c h b e i s c h w a n k e n d e m B e h älte r­

d r u c k stets a u fr e c h t e r h a lt e n . N a c h Ö ff n u n g d e r Spü l-A u spu ff- s c h litz e Im M o to rte il kom m en d ie K o lb e n d u rc h d ie im V erd ich te r zu le is te n d e A rb e it zu m S tillsta n d , w o b e i sic h d e r S p ü lv o rg a n g im M o to r z y lin d e r a b s p ie lt. D u rc h d ie in d e n K o m p re sso rzy lin d e rn z u r ö c k b le ib e n d e D ru cklu ft w e r d e n d ie K o lb e n nun w ie d e r nach in n e n g e tr ie b e n . N a c h d e m h ie rd u rc h b e w irk te n D ru c k a b fa ll im V e r d ic h te r w ird frisc h e Luft d u rc h d ie S ä u g v e n t ile von au ß en a n g e s a u g t . Im M o to r z y lin d e r w ird d ie V e rre n n u n g slu ft verdichtet u nd B re n n sto ff e in g e sp ritz t, w o m it d a s S p ie l vo n n eu em beginnt.

A ls S o n d e r a u s fü h r u n g zum F e ststam p fe n vo n Beto nfu n d am en ten ist d ie D e lm a g -B e to n sta m p fra m m e zu e r w ä h n e n . S ie entspricht d e r b e w ä h r te n E x p lo s io n s ra m m e , in d e r e n R a m m b ä r B rennsto ff­

b e h ä lt e r u nd O b e r f lä c h e n v e r g a s e r u n t e r g e b r a c h t sin d . Durch V e rp u ffu n g e in e s B e n z o l-L u ftg e m isc h e s w ird d ie R am m e etw a 40 cm h o c h g e w o r f e n , um d u rc h ihr e ig e n e s G e w ic h t w ie d e r h e ra b ­ z u f a lle n u nd d a b e i A r b e it z u le iste n . D ie Z ü n d u n g b ew irk t eine im T o rn iste r d e s B e d ie n u n g sm a n n e s b e f in d lic h e B a tte rie . V e r­

w e n d b a r ist d ie s e R am m e fre ilic h n u r für F u n d a m e n te mit min­

d e ste n s 80 cm D u rc h m e s se r. Um b eim S ta m p fe n vo n Beton eine e b e n e F lä c h e zu e rh a lte n , w ird d ie R a m m e mit e in e m Führungs­

g e s t ä n g e a u sg e rü ste t, mit d e m s ie vo m B e d ie n u n g sm a n n in die je w e ils g e w ü n sc h te R ichtu ng g e le n k t w ird . H ie r a u s erg ib t sich

•ein se n k re c h te s A u fsp rin g e n u nd A b f a lle n . D a s - S t a m p f h o lz hat 3 40 mm D u rc h m e s se r. D ie Leistun g d ie s e r E x p lo sio n sra m m e b e ­ trä g t d a s F ü n ffa c h e d e r H a n d a r b e it .

B 800

DBZ 1938 Heft 30 27. Juü

(6)

3 F a h r b a r e r Rotatio n s-K om ­ p re sso r. Größe 5,8 x 8

Ist die B e s c h a ffe n h e it d e s B a u g r u n d e s b e s o n d e r s u ng ün stig , so bleibt in v ie le n F ä lle n n ichts w e it e r ü b rig , o ls d a s G e b ä u d e auf einem P fa h lro st z u e rric h te n . Z u r H e rste llu n g n o r m a le r P fa h l­

gründungen w e r d e n m eist z ie m lic h s c h w e r e R a m m g e rä te g e ­ braucht. Um d ie s e a u f d e r B a u ste lle a u fs te lle n u nd b e w e g e n zu können, m ü ssen so g . H ilfs u n te rla g e n g e s c h a ffe n w e r d e n , d ie in der Reg e! a u s e in e m le ic h te n H o lz p f a h lr o s t b e ste h e n . Für diesen Z w e c k w u r d e n L e ich tg e w ic h t-R a m m h ä m m e r g e s c h a ff e n , die bei g e rin g e m E ig e n g e w ic h t e in e g r o ß e S c h la g k r a f t , e in e h o h e S ch lag zah l und e in e v o r z ü g lic h e Leistun g h a b e n und d ie a u ß e r ­ dem n a ch B e e n d ig u n g d e r A r b e it e n a u c h n o ch zum P fa h lz ie h e n benutzt w e r d e n k ö n n e n . D ie P H -R a m m h ä m m e r a rb e ite n d o p p e l­

wirkend mit D ru cklu ft o d e r mit D a m p f. S ie k ö n n e n s o g a r so eingerichtet w e r d e n , d a ß sie w e c h s e lw e is e mit e in e r d ie s e r b e id e n Kraftquellen a rb e ite n k ö n n e n . V o r A rb e its b e g in n w ird d e r klammer a u f d e m zu ra m m e n d e n P fah l festg e k le m m t. D a d u r c h wird d a s P fa h lg e w ic h t u nd d ie B o d e n h a ftu n g d e r a u fw ä r ts w ir ­ kenden R ü ck sto ß k raft h e r a n g e z o g e n . D ie B e fe stig u n g a m P fahl oder d a s F a sse n d e s P fa h le s w ird d u rc h D ru cklu ft b ew irk t. D ie Rom m schläge w e r d e n ü b e r e in e R a m m p latte a u f d e n Pfahl ü b e r ­ tragen. D a s A u f z ie h e n e in e s P fa h lrin g e s o d e r d a s A u fse tz e n einer S c h la g h a u b e , ist e n tb e h rlic h . D ie G e r ä t e a rb e ite n se lb st­

tätig und h a b e n e in e R e g e lu n g d e r S c h la g z a h l d u rc h F e rn ­ steuerung. Z u r R e g e lu n g d ie n t e in e S te u e r k u r b e l. D u rch d ie se Fernsteuerung w ird a b e r nicht nur d ie S c h la g z a h l g e r e g e lt, so n ­ dern a u c h d a s F a s s e n d e s P fa h le s, s o w ie d a s In g a n g s e t z e n und das A n h alten d e s H a m m e rs. E in e s e lb sttä tig e A b ste llv o rric h tu n g setzt letzteren still, w e n n e r sic h vo m P fahl lö se n so llte , o d e r w e n n er unter D ru ck g e se tz t w ird ,, o h n e am P fahl b e fe stig t zu se in . In w e n ig e n M in u te n k ö n n e n d ie s e R a m m h a m m e r zu m P f a h lz ie h e n umgestellt w e r d e n : A u c h b e i d ie se m A r b e it s v o rg a n g tritt d ie A b stellvo rrich tu n g in W irk sa m k e it, in d em sie d e n P f a h lz ie h e r stillsetzt, w e n n d ie n o t w e n d ig e S p a n n u n g d e s H e b e z e u g e s u n te r­

schritten w ird , u nd ihn w ie d e r in B e trie b se tzt, w e n n s ie w ie d e r auftritt. D a d u r c h w ir d B e s c h ä d ig u n g e n in fo lg e U n a ch tsa m k e it oder f a ls c h e r H a n d h a b u n g v o r g e b e u g t.

B e so n d e re E rw ä h n u n g v e r d ie n e n d ie v e r s c h ie d e n e n A u sfü h -.

rungen vo n D e lm a g -P fa h lr a m m e n , d ie mit v e r s c h ie d e n e n G e ­ w ichten für e n t s p r e c h e n d e Le istu n g e n g e b a u t w e r d e n . D e r D elm ag -1 0 0 -k g -P fah lram m e (A b b . 4) lie g t d ie a ls U n iv e r s a lm a s c h in e b e w äh rte E x p lo s io n s m a s c h in e T y p e E z u g r u n d e , d ie v o r a lle m a ls Erd- und B e to n s ta m p fe r, a b e r a u c h a ls P fla ste rra m m e s o w ie a ls M eißel- u nd A u fb r u c h ra m m e e in e w e it e V e rb re itu n g g e fu n d e n hat. In A n b e t ra c h t ih re s n ie d r ig e n , G e w ic h t e s ist ih re V e r w e n ­ dung fre ilich a u f d ie A u sfü h ru n g le ic h te r P f a h la r b e it e n b e sc h rä n k t.

Sie w ird mit v ie r v e r s c h ie d e n e n K o lb e n s ta n g e n g e lie f e r t , d ie je n ach d e r v o r z u n e h m e n d e n A r b e it b e n u tzt w e r d e n , und z w a r ohne R am m g e rü st. D ie K o lb e n s ta n g e „ A " w ird b e i a lle n Ramm- arb e ite n b e n u tzt, b e i d e n e n d ie R am m e vo n H a n d g e fü h rt w e r d e n kann. D ie K o lb e n s ta n g e „ B " kom m t in F ra g e , w e n n d ie M a s c h in e ohne H a n d fü h ru n g frei s p rin g e n k a n n . In d ie se m F a lle m uß d a s o b e re P fä h le n d e mit e in e r e tw a 200 mm la n g e n und 2 5 mm w e ite n Bohrung v e rse h e n w e r d e n , um d e r K o lb e n s ta n g e e in e n festen H alt zu g e b e n . D ie K o lb e n s ta n g e „ C " ist für d ie H e rste llu n g a lle r A rte n vo n H o lz s p u n d w ä n d e n bestim m t u nd g e e ig n e t. D a b e i w ird d ie S p u n d w a n d z w is c h e n z w e i a n d e r K o lb e n s ta n g e b e ­ festigten s e it lic h e n K le m m b a c k e n e in g e k le m m t, so d a ß d ie M a ­ sch in e a u c h in d ie se m F a lle e in e n festen H a lt hat. t5ie K o lb e n -

5 ^ T o n n e n -R a m m e bei d er Rammung von 1 0m langenSpundwand- kasfen

4 D elm ag -P fahl- ram m e {100 kg) beim Einrammen leichter H olzpfähle

S tan g e „ U K D " e n d lic h ist in ih re r F o rm g e b u n g d e r U K D - D ie le a n g e p a ß t und k a n n nur für d ie s e s P rofil v e r w e n d e t w e r d e n . D ie B e n u tzu n g d ie s e r R am m en o h n e R a m m g e rü st ist a b e r n u r in so lc h e n F ä lle n a n g ä n g ig , w e n n d e n P fä h le n o d e r S p u n d w ä n d e n e in e a n d e r w e it ig e s ic h e r e F ü h ru n g g e g e b e n w e r d e n k a n n . H a n d e lt e s sic h a b e r um d a s R am m en b e s o n d e r s la n g e r P fä h le o d e r ist d e r B a u g ru n d b e s o n d e r s u n g ü n stig , so e m p fie h lt sic h unter a lle n U m stä n d e n d ie V e r w e n d u n g e in e s R am m g e rü stes..

K a n n d ie R am m e w e g e n d e r H ö h e d e s P fa h le s n ich t v o n H a n d g e fü h rt w e r d e n , so d a ß . d ie M a s c h in e a ls o frei sp rin g t, so k a n n d e r B e d ie n u n g sm a n n tro tz d e m d ie Z ü n d u n g e n vom B o d e n a u s g e b e n , und z w a r m ittels e in e r K a b e lv e r lä n g e r u n g . B ei u m f a n g ­ r e ic h e n und la n g e Z e it in A n sp ru c h n e h m e n d e n R a m m a rb e ite n k a n n a u c h ein B a tte rie k a s te n mit s e lb s ttä tig e r Z ü n d v o rric h tu n g v e r w e n d e t w e r d e n . D e r B e trie b ssto ffv e rb ra u c h d e r R am m e b e ­ trä g t e tw a 3 Liter je A r b e it s ta g .

D ie 5 0 0 -k g -D e lm a g -P fa h lra m m e e ig n e t sic h zu m R am m en vo n S p u n d w ä n d e n [A b b . 5), U n io n -K a n a l- D ie le n , L a r s s e n -D ie le n , T r ä ­ g e rn , R o h re n und P fä h le n a lle r A rt. A u c h sie w ird d u rc h E x p lo sio n e in e s B e n z o lg e m is c h e s h o c h g e w o r f e n und fä llt d u rc h d a s e ig e n e G e w ic h t w ie d e r h e ra b . D a s S c h la g s t ü c k mit d e r K o lb e n s ta n g e b e w e g t sic h nicht, so n d e rn ruht a u f d e m zu ra m m e n d e n P fah l b z w . a u f d e r S p u n d b o h le . D ie K o lb e n s ta n g e g ib t d e r R am m e b eim H o c h flie g e n u nd beim F a lle n d ie e r f o r d e r lic h e Fü h ru n g . D ie F a llh ö h e b e trä g t in kaltem Z u sta n d e 80 b is 90 cm u nd in h e iß e m Z u s ta n d e 60 b is 70 cm . D ie R am m e ist mit W a s s e r - V e rd a m p fu n g sk ü h lu n g a u sg e rü ste t. E in e W a s s e r f ü llu n g re ich t für e in e n e t w a e in stü n d ig e n B e trie b . D ie Z ü n d u n g e n w e r d e n s e lb s t­

tä tig d u rc h ein im B a tte rie k a s te n u n t e r g e b r a c h te s e in s t e llb a r e s Fortsetzung auf Seite B 803

DBZ 1938 Heft 30 -27. Juli

B 801

(7)

B 3

O b e r s i c h t

S c h l u ß G e g e n s t a n d H e f t

Juli 28. B retten , Eh re n m a l 26

30. E m sla n d , N e u e B a u e rn h ö fe 14

3 1 . N e u h a ld e n s le b e n , H itle r-Ju g e n d h e im 24

A u g u st 1. A n n a b e r g , G r o ß p la s t ik 2 1 , 23

1. F ra n k e n -T h ü rin g e n , F o rstb a u te n 17, 24 1. L u d w ig sh a fe n , H a lle n s c h w im m b a d 24

1. M e in in g e n , B e ru fssch u le 14, 24

1. W o lle r s d o r f , E rin n e ru n g sm a l 29

2. H e ilb r o n n , J u g e n d h e r b e r g e 29

15. R e g e n sb u rg , P a r te ih a u s und P la tz g e s ta ltu n g 2 0

15. G ü t e r s lo h , Eh re n m a l 2 2

15. S in g e n -H o h e n tw ie l, G e m e in s c h a ft s h a u s 2 8 28. D e s s a u , S p a r k a s s e n - E r w e it e r u n g 26 S e p t. 1. B r e s la u , In n e re r R in g b lo ck 14, 15, 17 1. L ie g n itz , G a r t e n b a u a u s s te llu n g 21

1. Lü b eck, P la tz g e s ta ltu n g 2 6

1. E b e r s b a c h a . N ., P a rte ih a u s 22

1. B e rlin , Siem en s-R in g -Stiftu n g 5

15. H a n n o v e r , O b e rg a u f ü h r e r in n e n s c h u le 28 20. K e ra m is c h e W a n d - und B o d e n p la tte n 27

20. S a a r b r ü c k e n , P o liz e ip rä s id iu m 30

25. P fu llin g e n , J u g e n d g e lä n d e 27

30. B e rlin , S c h m u c k a rb e it a n M ö b e ln 30

• Von d«r Roichskammor der bildenden Künste bestätig)

A u s s c h r e i b u n g e n A rb eiten für d en Betonbau

D e r V e r e in D e u ts c h e r P o r t ia n d -C e m e n t- F a b r ik a n t e n E V . e r lä ß t ein P r e is a u s s c h re ib e n , d a s d re i w ic h t ig e A u f g a b e n a u s se in e m A r b e it s g e b ie t, d ie im H in b lic k a u f d ie h o h e n A n f o r d e r u n g e n , d ie h e u te a n d ie B a u te c h n ik g e ste llt w e r d e n , d e r Lö su n g n ä h e r b rin g e n so ll. D ie d re i A u f g a b e n , d ie G e g e n s t a n d d e s P re is­

a u s s c h r e ib e n s sin d , la u t e n : (1) ü b e r d ie M ö g lic h k e ite n z u r H e r ­ stellu n g riß fre ie n B e to n s unter b e s o n d e r e r B e rü c k sic h tig u n g d e r z e m e n tte c h n is c h e n G r u n d la g e n ; (2) A n a ly s e n - S c h n e llv e r fa h r e n z u r Bestim m un g d e r T o n e r d e im P o r t la n d - C e m e n t; (3) U n te r­

su ch u n g ü b e r d ie A b h ä n g ig k e it d e s G la s a n t e ils im Z e m e n tk lin k e r vo n d e r A rt d e r K ü h lu n g , u nd z u v e r lä s s ig e M e th o d e n z u se in e r B estim m un g , ü b e r d ie B e d e u tu n g d ie s e r A u f g a b e n für d e n B e to n ­ b a u ist N ä h e r e s in d e m a n a n d e r e r S te lle v e rö ffe n tlic h te n A u fru f d e s V e r e in s D e u ts c h e r P o r t ia n d -C e m e n t- F a b r ik a n t e n g e s a g t . D a s P r e is a u s s c h re ib e n , z u d e m sä m tlic h e d e u tsc h e n R e ic h s a n g e h ö r ig e n a r is c h e r A b sta m m u n g s o w ie a lle im A u s la n d e b e h e im a te te n D e u ts c h e n z u g e la s s e n sin d , ist e r f r e u lic h e r w e is e r e ic h d o tie rt.

D a s P re isg e ric h t b ild e n d ie H e r r e n : P rof. D r. W . B iltz, T H . H a n ­ n o v e r ; P ro f. D r. W . Eitel, K a ise r-W ilh e lm -In stitu t fü r S ilik a t ­ fo rsc h u n g , B e rlin -D ah lem ,- P rof. Lo th ar K rü g e r, S t a a t l. M a t e r ia l­

p rü fu n g sa m t B e rlin - D a h le m ; R e g ie ru n g s- u nd B a u r a t D r.-In g . N a k o n z , V o r s it z e n d e r d e s D e u ts ch e n B e to n -V e re in s, B e rlin ; Dr.

R. K n e ise l, V o r s it z e n d e r d e s V e r e in s D e u ts c h e r P o rtia n d -C e m e n t- F a b r ik a n t e n , H a n n o v e r,- D r. G . H a e g e r m a n n , L a b o ra to riu m d e s V e r e in s D e u ts c h e r P o r t ia n d -C e m e n t- F a b r ik a n t e n , B e rlin -K a rls h o rst;

Dr. W a lt e r D y c k e r h o ff, A m ö n e b u r g b e i W ie s b a d e n - B ie b r ic h ; D r.- Ing. C u r t P rü ssin g , H e m m o o r/ O s te . Es b e ste h t je d o c h d ie M ö g ­ lich k e it e in e r F ristv e rlä n g e ru n g b is zu m 1. S e p te m b e r 1939. D ie A r b e it e n m ü ssen b is zu m 31. D e z e m b e r 1938 e in g e re ic h t se in . Berlin, Schm u ckarb eit an M öbeln

D e r R e ic h s in n u n g s v e r b a n d d e s B ild h a u e r- u nd S te in m e tz h a n d ­ w e r k s s c h re ib t in G e m e in s c h a f t mit d e n V e rtre tu n g e n d e s T isc h le r- h c n d w e r k s und d e r M ö b e lin d u s trie s o w ie unter M itw irk u n g d e r R e ic h sk a m m e r d e r b ild e n d e n K ü n ste e in e n W e t t b e w e r b a u s , d e r E n tw ü rfe für a n g e m e s s e n e H o lz b ild h a u e r - und H o lz s c h n itz ­ a rb e ite n a n n e u z e itlic h e n M ö b e ln v e rla n g t. D ie T e iln e h m e r er-

B 802

h a lte n M ö b e le n tw ü rfe u nd so lle n V o r s c h lä g e für d ie A u sarb eitu n g d e r M a s s iv h o lz f lä c h e n in S c h n itz te c h n ik m a c h e n . A n dem W ett­

b e w e r b k ö n n e n sic h a lle H o lz s c h n itz e r und B ild h a u e r so w ie alle B e ru fe b e t e ilig e n , d ie mit d e r G e s t a lt u n g vo n M ö b e ln zu tun h a b e n . T a g d e r E in lie f e r u n g : 30. S e p te m b e r . U n te rla g e n durch d e n R e ic h s in n u n g s v e r b a n d d e s B ild h a u e r- und S te in m e tz h a n d ­ w e rk s , B e rlin S W 11, K le in b e e re n s t r . 1.

S a a rb rü ck e n , Polizeipräsidium

Für d ie s t ä d t e b a u lic h e u nd ä u ß e r e G e s t a lt u n g d e s neuen P o liz e ip r ä s id iu m s am L u d w ig s p la t z in S a a r b r ü c k e n ist unter den f r e ie n , a n g e s te llt e n u nd b e a m te te n A rc h ite k te n d e s G a u e s S a a r ­ p f a lz e in W e t t b e w e r b a u s g e s c h r ie b e n w o r d e n . E rster Preis:

3000 R M ; z w e it e r P r e is : 2000 R M ; d ritte r Preis.- 1000 R M ; so w ie fünf A n k ä u f e z u je 500 RM . A u ß e r d e m w u r d e n b e so n d e rs ein­

g e la d e n d ie A rc h ite k te n B e ste lm e y e r, M ü n c h e n ; P ro fe ss o r Schmitt- h e n n e r, S tu ttg a rt; P ro fe ss o r M e h rte n s, A a c h e n ; B a u ra t G ie sler, W e im a r ; P ro fe ss o r P a u l B a u m g a r te n , B e rlin . F a ch p re isrich te r:

P ro fe ss o r B o n a tz , S tu ttg a rt; O b e r r e g ie r u n g s b a u r a f B a d b e rg e r;

R e g ie ru n g s- u nd B a u r a t D ecker,- S t a d t b a u r a t K ru sp e , S a a r ­ b r ü c k e n ; K o n s e r v a t o r D r. Keller,- R e g ie r u n g s b a u r a t Biehl. Unter­

la g e n g e g e n 6 RM b eim R e ic h sk o m m iss a r für d a s S a a r la n d , Z im m e r 11. A b la u f : 20. S e p te m b e r .

E n t s c h e i d u n g e n

Schönheit d er A rb e it, W a sch k a u e n

Es w a r e n 68 E n tw ü rfe e in g e g a n g e n . D e r erste Preis von 2000 RM w u r d e n ich t v e rte ilt. D ie P reissu m m e w u r d e für einen erste n A n k a u f v o n 1500 RM und für w e it e r e A n k ä u f e von je 1000 RM v e r w e n d e t . D e r erste A n k a u f w u r d e Ernst Lan g ew ort, Bo ch u m , z u e r k a n n t . D ie w e it e r e n A n k ä u f e e r h ie lte n : Dipl.-Ing.

T a n k r e d P e la r g u s , D o rtm u n d , mit D ip l.-In g . H a n s P. Köllm ann, K ö ln ; D ip l.-A rc h . H e in z K ra m e r , M ita r b e ite r Ern st G o n d r o n , Köln,- R e g ie r u n g s b a u m e is te r a . D . O tt o S c h e ib , Köln,- G u s t a v H artw ig, M a g d e b u r g [A u ssc h re ib u n g s ie h e H eft 5/1938, S e it e B 117).

Sp ortausstellung Breslau

Fü r A r b e it e n a u f dem G e b ie t e d e r B au k u n st, d e r Plastik, M a le r e i und G r a p h ik w a r in Z u s a m m e n h a n g mit d e r in zw isch en e rö ffn e te n D e u ts ch e n S p o rta u sste llu n g in B r e s la u ein W e ttb e w e rb a u s g e s c h r ie b e n w o r d e n , d e s s e n E r g e b n is n u n m e h r vo rlie g t. Auf dem G e b ie t e d e r A rc h ite k tu r k o n n te k e in e d e r A rb e ite n vom s t ä d t e b a u lic h e n S ta n d p u n k t b e a r b e it e t w e r d e n . D e n ersten Preis für b a u lic h e E in z e lle istu n g e rh ie lt O b e r b a u r a t F. H üb ing er, K o n s ta n z . Für d ie jü n g sten B a u w e r k e d e s g rö ß te n te ils von 1936 e n tsta n d e n e n H e r m a n n - G ö r in g - S p o rt f e ld e s in B re s la u w urd e O b e r b a u r a t K o n w ia r z d e r z w e it e P reis z u e r k a n n t . M it dem ersten P reis für P lastik w u r d e d e r „ D is k u s w e rfe r" v o n E g o n G u tm ann , K a r ls r u h e , a u s g e z e ic h n e t . D en z w e it e n P re is e rh ie lt d ie „ S p e e r ­ w e r f e r in " v o n R u d o lf A . A g r ic o la , B e rlin ,-,d e n dritten Preis Fritz N u ß , S tu ttg a rt, für se in e n „ D is k u s w e rf e r" . M it e in e r eh re n v o llen A n e rk e n n u n g w u r d e d e r „ R u d e r e r" v o n H e rm a n n Z e ttlitze r, Berlin- Z e h le n d o r f , a u s g e z e ic h n e t . Fü r G e b r a u c h s g r a p h ik w u rd e le d ig ­ lich d e r dritte Preis a n W ilh e lm N ix , B e rlin , v e r g e b e n . W a lte r P e c k , W ie n , w u r d e mit e in e r e h re n v o lle n A n e rk e n n u n g a u s­

g e z e ic h n e t .

R i c h t l i n i e n

Durchführung d e r Hilfsdienstpflicht

D ie V e r o r d n u n g z u r S ic h e r u n g d e s K r ä f t e b e d a r f s für A u fg a b e n v o n b e s o n d e r e r s t a a ts p o lit is c h e r B e d e u tu n g u nd d ie in zw isch e n e r g a n g e n e D u rc h fü h ru n g sv e ro rd n u n g w e r d e n vo m P räsid en ten d e r R e ic h s a n s ta lt fü r A rb e itsv e rm ittlu n g u nd A r b e it s lo s e n v e r s ic h e ­ ru n g , G e h e im r a t D r. S y r u p , im R e ic h s a r b e its b la tt e in g e h e n d e r lä u te rt. N u r a u f b e s o n d e r s b e d e u t s a m e A u f g a b e n , d e ren D u rc h fü h ru n g a u s s t a a tsp o litisc h e n G r ü n d e n k e in e n A u fsch u b

Fortsetzung auf Seite B 8t 1

DBZ 1938 Heft 30 27. Juli

(8)

7 Fah rb ü h n e fUr Z ie g e lre fft und Trag b u tten

Uhrwerk g e g e b e n , und z w a r 30 b is 50 Z ü n d u n g e n /M in . Ein K a b e l leitet den Z ü n d stro m v o m B a tte rie k a s te n z u r R am m e. D e r B e n z o l­

verbrauch b e trä g t b ei D a u e r b e t r ie b 2 b is 2 ,5 Liter/Std

Die n eu e 1 0 0 0 -k g -D e lm a g -D ie se l-P fa h lra m m e z e ic h n e t sich durch g ro ß e E in fa c h h e it u nd B e trie b ssic h e rh e it a u s. D e r A u sp u ff und d a s A n s a u g e n d e r Frischlu ft g e s c h ie h t d u rc h S c h lit z e im Zylinder, so d a ß V e n tile e n tb e h rlic h sin d . A n S te lle d e r d u rch die heftigen R a m m sc h lä g e e in e r h o h e n B r u c h g e fa h r a u s g e s e t z t e n Rohrleitungen für d ie R o h ö lzu fü h ru n g sin d in d e r K o lb e n s ta n g e und im S c h la g s t ü c k B o h ru n g e n a n g e b r a c h t . D ie B re n n sto ff­

ausnutzung ist b eim D ie s e lv e r f a h r e n se h r gut, so d a ß stün d lich nur etw a 3,5 Liter D ie s e lö l v e r b r a u c h t w e r d e n . Ein w e it e r e r V o r ­ zug d ie ses G e r ä t e s ist s e in e le ic h te R e g e lb a rk e it u nd d ie d a d u rc h erreichte S c h o n u n g d e r P fä h le . D u rc h d ie h o h e V e rd ic h tu n g w ird das S c h la g stü c k sc h o n v o r d e m S c h la g fest a u f d e n P fahl g e ­ drückt, w o d u r c h e in sa tte r S c h la g en tsteh t, o h n e d a ß d ie P fä h le dadurch s tä rk e r b e a n s p r u c h t w ü r d e n . B ei V e rm in d e ru n g d e r Sprunghöhe w ird d e r P fahl nur d u rc h d ie V e rd ic h tu n g , a ls o o h n e Sch lag , e in g e tr ie b e n , ein V o rte il, d e r n a m e n tlic h b eim R am m en von B e to n p fä h le n a u s g e n u tz t w ird . Beim B e g in n d e r A r b e it w ird der Z y lin d e r mit d e r M o to r w in d e h o c h g e z o g e n u nd a u s e tw a 1,5 m H ö h e f a lle n g e la s s e n . D a b e i w ird d ie Luft ü b e r dem Kolben h o ch v e rd ic h te t. K u r z v o r dem A u ftre ffe n a u f d a s S c h la g ­ stück w ird e in H e b e l u n d d a m it d ie B o sc h -E in sp ritz p u m p e b e ­ tätigt. D ie s e d rü ck t d o s O l d u rc h d ie h o h le K o lb e n s tn g e und die Ein sp ritzd ü se in d e n k u g e lfö rm ig e n V e rd ic h tu n g sra u m . D a s sich h ie r e n t z ü n d e n d e ö l w irft d e n R a m m b ä r in d ie H ö h e , w o ­ bei n a c h F re ile g e n d e r im Z y lin d e r b e fin d lic h e n S c h lit z e zu e rst der A u sp u ff und d a n n d a s A n s a u g e n vo n Frisch lu ft stattfind et.

Beim H o c h flie g e n d e r R a m m e w ird d ie ü b e r d e m K o lb e n b e f in d ­ liche Luft v e rd ic h te t u nd w irft d e n Z y lin d e r zu sa m m e n mit se in e r eig en en S c h w e r e mit g r o ß e r W u c h t w ie d e r h e r a b . O h n e V e r ­ ringerung d e r S c h la g le is t u n g w ird d a d u r c h d e r H u b v e rk ü rzt.

Dos E rg e b n is ist d ie s e h r h o h e S c h la g z a h l vo n e t w a 85 A r b e it s ­ sch läg e n /M in . Beim H e r a b f a lle n w ird d ie v o r h e r frisch a n g e ­ saugte Luft v e rd ic h te t, k u rz v o r d e m A u f s c h la g w ird n e u e r B re n n ­ stoff e in g e sp ritz t, und d a m it b e g in n t ein n e u e s A rb e its s p ie l, w o ro u f d ie R am m e se lb sttä tig w e it e r a rb e it e t . D ie R am m e b ra u c h t also nur zu m A n la s s e n mit d e r W in d e h o c h g e z o g e n z u w e r d e n . Die S p r u n g h ö h e k a n n mit ein e m u nten am M ä c k le r b e fin d lic h e n H eb el g e r e g e lt w e r d e n . S ie b e trä g t im H ö c h s tfä lle 1 m. D ie R am m gerüste b e ste h e n a u s e in e m U n te rw a g e n u nd ein em d r e h ­ b are n O b e r w a g e n u nd sin d mit e in e r M o to r d o p p e lw in d e au s- gestaftet. A ls M ä c k le r d ie n t ein B re itfla n s c h trä g e r.

ü b r ig e n s k ö n n e n a u c h d ie M e h r z a h l d e r b e i d e n A u s s c h a c h ­ tu n g sa rb e ite n b e n u tzte n B a g g e r , in s b e s o n d e r e d ie U n iv e r s a l­

b a g g e r , n o c h g e r in g fü g ig e r U m ä n d e ru n g a ls R am m en u nd g e g e ­ b e n e n fa lls a u c h a ls P f a h lz ie h e r v e r w e n d e t w e r d e n . G le ic h e s gilt unter U m stä n d e n a u c h für K ra n e .

Um d ie B a u sto ffe z u d e n h ö h e r g e le g e n e n T e ile n d e s im B a u b e g riffe n e n H a u s e s zu s c h a f fe n , b e d ie n te m an sic h frü h e r a u s ­ s c h lie ß lic h d e r S e ilr o lle n in ih re n v e r s c h ie d e n e n A u sfü h ru n g e n . A u s ihn en w u r d e n s p ä t e r d ie B a u a u fz ü g e e n tw ic k e lt, d ie u r­

sp rü n g lic h mit H a n d w in d e n , h e u te a b e r im m er h ä u fig e r mit M o to r ­ w in d e n a u sg e rü ste t sin d . S o k ö n n e n mit e in e m n e u z e itlic h e n S c h n e llb a u a u f z u g d e r B a u m a s c h in e n - G e s e lls c h a f t (A b b . 6) in a c h t ­ s tü n d ig e r A rb e itssc h ic h t b e i stü n d lich 2 0 b is 30 H ü b e n mit e in e r H u b g e sc h w in d ig k e it v o n 30 b is 60 m /M in. 13 000 b is 16 000 Z ie g e l­

ste in e mit M ö rte l, a ls o e tw a 4 0 cb m M a u e r w e r k , in d a s o b e r e S to c k w e r k b e fö rd e rt w e r d e n . D ie . N o r m a lh ö h e d ie s e r A u fz ü g e b e trä g t 18m,- je d o c h la sse n sie sic h o h n e w e it e r e s a u c h für g r ö ß e r e H ö h e n h e rste lle n . J e d e r A u fz u g ist mit S ic h e r h e it s f a n g ­ v o rric h tu n g u nd F eststellvo rrich tu n g v e r s e h e n , s o d a ß U n fä lle n w e itg e h e n d v o r g e b e u g t ist. D ie F a h rb ü h n e n sin d für S c h u b k a r r e n (A b b . 8) o d e r für Z ie g e lr e f f s (A b b . 7) und T r a g b u tte n e in g e ric h te t und in je d e r H ö h e b e lie b ig e in s c h w e n k b a r . D ie F ö r d e r g e f ä ß e sin d d u rch Eise n g itter g e g e n A b s tu rz g e sch ü tzt.

N a m e n tlic h s o w e it e s sic h um d ie E rrich tu n g vo n S ta h lb a u te n h a n d e lt, w e r d e n h e u te in im m er g r ö ß e re m U m fa n g e K r a n e g e ­ b ra u c h t, d ie e in m a l zum A b la d e n d e r a n g e lie fe r te n S ta h lte ile d ie n e n u nd d a n n a u c h b ei d e r e n Z u s a m m e n b a u h e lfe n d mit- w irk e n . D e s h a lb m ü ssen d ie s e B a u k ra n e m itunter rech t e r h e b ­ lic h e H u b h ö h e n und ih re A u s le g e r s e h r b e t rä c h tlic h e A u s ­ la d u n g e n e r h a lte n . In w e it a u s d e n m eisten F ä lle n sin d d ie s e K r a n e , d ie h e u te a u s s c h lie ß lic h e le k trisch a n g e t r ie b e n w e r d e n , a ls V o lld re h k ra n e a u s g e b ild e t , k ö n n e n sic h a ls o im v o lle n K r e is e d re h e n u nd d a h e r mit ih ren L a sth a k e n e in g r o ß e s A r b e it s fe ld b e stre ic h e n . N ic h t se lten w e r d e n d ie s e B a u k ra n e n e b e n e in e r S c h w e rla s t -H a u p t k a tz e a u c h n o c h mit e in e r le ic h te re n H ilfs k a tz e a u sg e rü ste t, w o d u r c h d ie A rb e it mit ih n en se h r e rle ic h te rt w ird . Fü r d ie Errich tu n g vo n G r o ß b a u t e n sin d d ie s e K r a n e v ie lf a c h a ls E is e n b a h n k r a n a u s g e b ild e t , a ls o a u f S c h ie n e n f a h r b a r . D u rc h d ie s e S c h ie n e n g e b u n d e n h e it e r fa h r e n ih re V e r w e n d u n g s m ö g lic h ­ k eiten je d o c h e in e m eist re c h t stö re n d e m p fu n d e n e E in sc h rä n k u n g . D e s h a lb w e n d e t e m a n sic h s c h o n z ie m lic h frü h z e itig d e n viel b e w e g lic h e r e n R a u p e n k ra n e n z u , b e i d e n e n d ie N a c h t e ile d e r G le is a n la g e n fo rtfa lle n . S ie sin d in d e r L a g e , a n je d e r b e lie ­ b ig e n S te lle Laste n a u fz u n e h m e n u nd d ie s e a n d e n je w e ils g e ­ w ü n sc h te n O rt z u b e fö r d e rn . D a s V e r w e n d u n g s g e b ie t d e r R a u p e n k ra n e ist som it v ie l g r ö ß e r , a ls d a s d e r G le is k r a n e . S ie m a c h e n e s a u ß e rd e m u n n ö tig , d e n E is e n b a h n w a g e n zu m Ü b e r ­ la d e k r a n hin- u nd vo n ihm w ie d e r z u r ü c k z u b e f ö r d e r n , d a sie d a s

DBZ 1938 Hel! 30 27. Juli

B 803

6 Sch nellb au - A ufzug.

In achtstündiger Arbeits­

zeit Beförderung von 13000 bis 16000 Ziegelsteinen und Mörtel ins obere Stockwerk

a j l 8 FahrbU hn e für 1 S ch u b k a rre n

Cytaty

Powiązane dokumenty

herzigkeit, eines ihrer hervorstechenden Merkmale, weit von sich weisen. Wenn man festen Untergrund unter den Füßen hat, für die Wahrheit und das Recht streitet — und das trifft

Der Dichter Poseidippos aus dem aegyptischen Theben, der unter seinen Ahnen zwei Mitglieder zählt, die des Ehrenbegräbnisses auf dem Markte gew ürdigt worden sind,

[r]

Die Außenwände des Untergeschosses bestehen aus Beton, die Innentragwände sind als Kessler- Wände ausgebildet oder als 25 cm starke

Danach informierte die VPG-Präsidentin über den neu erschienenen Band der Zeitschrift des Verbandes Polnischer Germanisten / Czasopismo Stowarzyszenia Germanistów Polskich

geschoß des linken Hauses liegen nach vorn Bügelzimmer und Waschküche, nach hinten Kellerräume.. Die Geschosse enthalten nach vorn Wohnzimmer und

Odmiana wczesna -zbór koniec sierpnia -pierwsza połowa września w zależności od pogody , odporna na mróż do -28 st.C .Dobra odporność na choroby grzybowe znakomicie nadaje się

sieren sich dem konstanten Zyklen der Belastung des Körnes. Neben den Pulsozüge- und Pulsotangenzialespanungen tretten sich in den Oberflächenschichten des