PRZEJAiWY MINERALIZACJI OŁOWIOWEJ W REJONIE NIECZULIC KOŁO RUDEK
W odległości 4— 5 km na NE od złoża kopalni „Staszic” w Rudkach, w wąwozie rzeczki Trzcianki koło Nieczulic i Włoch, odsłania się kom
pleks zlepieńców zaliczonych przez J. S a m s o n o w i c z a (1934) do cechsżtynu. Badacz ten stw ierdził w zlepieńcach w ystępow anie otocza
ków syderytu i hem atytu oraz zasygnalizow ał objaw y m ineralizacji ga
leno wo-baryto w e j. Na podstaw ie nie dość dokładnych obserw acji J. S a m- s o n o w i c z w ysunął wniosek o przedcechsztyńskim w ieku zarówno m i
neralizacji syderytow o-hem atytow ej (typu Rudek), jak i galenow o-bary- tow ej w Górach Św iętokrzyskich. Dokładniejsze obserw acje M. N i e c i a (1966 b) oraz badania Instytutu G eologicznego prowadzone w latach 1965— 1967 (Z. R u b i n o w s k i , 1967) pozw oliły na w yjaśn ien ie charak
teru tego okruszco wania.
M ineralizacja związana jest z serią zlepieńców o zmiennej m iąższości od kilku do około 35 m. S k ały te niezgodnie i przekraczająco przykry
w ają starsze, sfałdowane, a następnie ścięte erozyjnie podłoże dewońskie południowego skrzydła syn k lin y bodzentyńskiej. Osady dew ońskie w y kształcone są w postaci w apieni płytow ych i m arglistych oraz m argli fra- rau i famenu. Zlepieńce cechsztyńskie mają charakter polim iktyczny, nierów nom iernoziarnisty, zbudowane są z otoczaków skał lokalnego, pa- leozoicznego podłoża (wapienie, piaskowce, dolom ity) i tw orzyły się w ruchliw ym środowisku wodnym . Św iadczy o tym charakter otoczenia okruchów skalnych, oznaki frakcjonalnego i przekątnego warstw owania oraz w kładki detrytycznych w apieni osiągające miąższość 0,4-f-12 m.
P rzejście zlepieńców w osady dolnego triasu w ykształcone w postaci piaskowców , m ułow ców m ikowych i zlepieńców ma charakter ciągły i lokalnie zm ienny. Dyskordancja kątowa obserwowana pom iędzy dew o- nem (z upadami 30— 85°) a perm sko-triasową pokrywą (w której pom ie
rzono upady 5— 15°) w ynosi 15— 45°.
Charakter m ineralizacji rozpoznano w w yniku badań odsłonięć na w ychodniach kom pleksu zlepieńców oraz w ykonanych prac w iertniczo- -górniczych. Objawy okruszcowania stwierdzono wzdłuż w ychodni tych skał na odcinku ok. 2,5 km. Zm ineralizowane zlepieńce ulegają w yraźn e
mu odbarwieniu i w ów czas ich pierw otnie czerwono wiśnio w e spoiwo przyjm uje kolor szarozielonkaw y. M ineralizacja ma charakter im pregna
cyjny. Ziarna galen y o średnicy 1— 5 mm tkw ią w spoiw ie lub częściej w krystalicznym , przejrzystobiałym kalcycie zastępującym lokalnie to spoiwo. Galenie towarzyszą często niew ielkie skupienia różowego barytu, a n iek ied y również sfaleryt. Rzadko obserwowano również piryt im preg-
la*
ZBIGNIEW RUBINOW SKI, MAREK NIEC
— 732 —
nujący lokalnie spoiwo zlepieńców. Cierikie żyłki kalcytow e z w pryśnię- ciam i kryształków galen y i barytu tnące zarówno spoiwo, jak i otoczaki zlepieńców, spotyka się rzadko. Zawartość m etali nie osiąga w badanym kompleksie skał koncentracji interesujących przem ysłowo (do 0,34% Zn, 2,4% P'b i 0,35% Ba).
W zbadanym profilu stwierdzono, iż m ineralizacja przechodzi za
równo do utworów dolnego triasu w stropie, jak rów nież prześledzono ją w osadach sfałdowanego dewońskiego podłoża. We wkładkach zlepień
ców i w średnioziarnistych piaskowcach dolnego pstrego piaskowca okruszcowanie ma charakter im pregnacyjny, tworząc w piaskowcach typow e tekstury w ęzełkow ych rud (Knottenerze). W w apieniach franu i fam enu okruszcowanie ma charakter żyłow y. Cienkie żyłki kalcytow e (w dwóch generacjach) zawierają w pryśnięcia kryształków galeny, chal-
kopirytu, pirytu i sialerytu.
Badania w rejonie Nie czul i c pozwalają na stw ierdzenie zależności intensyw ności im pregnacyjnego okruszcowania w zlepieńcach od stopnia tektonicznego zaangażowania dew ońskiego podłoża. Najbardziej intere
sujące są lin ie poprzecznych, tzw. stycznych uskoków o kierunkach NNE— SSW, przecinające skrzydło synkliny bodzentyńskiej, szczególnie intensyw nie rozw inięte w obrębie dużej, regionalnej strefy dyslokacyj
nej, z którą związane jest złoże pirytu i rud żelaza w Rudkach. Jakkol
wiek wiek całej tej strefy dyslokacyjnej jest w aryscyjski, to jednakże poszczególne linie uskokowe ulegały odm łodzeniom również w efekcie ruchów postw aryscyjskich (kimeryjskich i laram ijskich). Dowodem tego są uskoki rejonu N ieczulic przecinające zarówno paleozoiczne podłoże, jak również osady perm sko-m ezozoicznej pokrywy osadowej. Z tą m ło
dego wieku tektoniką związane są objaw y scharakteryzowanego okrusz
cowania im pregnacyjnego. M. N i e ć dopatruje się przestrzennych związków pom iędzy okruszcowaniem złoża pirytow o-syderytow ego w Rudkach i galenowo^barytowego w rejonie Nieczulic. Z. R u b i n o w - s k i wyróżnia w obrębie regionalnej pow aryscyjskiej form acji ołow iow o- -'Cynkowej w Górach Św iętokrzyskich odrębny typ okruszcowania im pregnacyjnego, zw iązany z litologicznym środow iskiem sikał okrucho
wych. Objawy analogicznej m ineralizacji im pregnacyjnej w klastycz- nych osadach pokryw y perm sko-triasowej poza rejonem N ieczulic stw ier
dzono na obszarze zachodniej części Gór Św iętokrzyskich w rejonie Ra
domie koło Morawiicy i B olechow ic (w zlepieńcach permskich) oraz w Jaworzni i w Szczukow skich Górkach koło Kielc (w piaskowcach dolnotriasowych). W tym ostatnim punkcie eksploatowano w w. XVIII i XIX interesujące, im pregnacyjne złoże galeny w pstrym piaskowcu.
Scharakteryzowane objawy m etasom atycznej, im pregnacyjnej m ine
ralizacji kruszcow ej w odbarwionych osadach klastycznych, zalegają
cych transgresyw nie sfałdow ane i zerodowane u tw ory starsze, stanowią interesujący typ złóż znany również w innych obszarach kruszcowych Europy. Ogólnie określany jest on typem M echernich — L eisvall od naj
bardziej znanych złóż m ających gospodarcze znaczenie. Szeroko dysku
towana jest również geneza tego typu złóż. W Górach Św iętokrzyskich z tym typem mineralizacji związane są najw iększe p erspektyw y poszu
kiw aw cze złóż Pb — Zn.
O d d zi a ł Ś w i ę t o k r z y s k i I n s t y t u t u Ge ol og i cz ne go, K i e l c e K a t e d r a Geol ogii K o p a l n i a n e j A G H , K r a k ó w
