R O C Z N I K P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A G E O L O G I C Z N E G O A N N A L E S D E L A S O C l E T E G E O L O G I Q U E D E P O L O G N E Tom (Volum e) XXXIX — 19G9 Z eszyt (Fascicule) 4 Kraków 1969
STRESZCZENIA REFERATÓW Z POSIEDZEŃ NAUKOWYCH POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOLOGICZNEGO
Presumes de communications scientifiques des seances de la Societe Geologique de Pologne
GEOLOGIA, MINERALIZACJA I GENEZA ZŁÓŻ SIARCZKÓW ŻELAZA TYPU RUDEK W GÓRACH ŚWIĘTOKRZYSKICH
I METODYKA ICH POSZUKIWAŃ
1 Fig.
(Materiały z sesii naukowej Sekcji Genezy Złóż Rud PTG, Kielce, 9— 10 X 1968)
Geology, mineralization and origin of iron sulphide deposits of the Rudki typ e (Góry Świętokrzyskie) and exploration methods
(1 Fig.)
(Communications of the scientific Session, ,of the Ore Deposits Section of the Polish Geological Society, Kielce, 9— 10 X 1968)
Z B IG N IE W R U B IN O W SK I
POZYCJA MINERALIZACJI SYDERYTOWO^PIRYTOWEJ W METALOGENEZIE TRZONU PALEOZOICZNEGO
GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH
M etalogeniczna analiza procesów okruszcowania i m ineralizacji na tle geotektonicznego rozwoju antyklinorium św iętokrzyskiego przedsta
wiona została przez autora w ostatnich latach (Z. R u b i n o w s k i , 1962, 1966 b). W yniki tych badań pozwalają sklasyfikow ać Góry Św iętokrzyskie jako sam odzielny rejon m etalogeniczny, stanow iący fragm ent nie roz
poznanej jeszcze dostatecznie południowopolskiej prow incji m etalogenicz- nej. W obrębie tego rejonu można w yróżnić labilną strefę rudną, pow stałą w w yniku rozwoju kaledońskiej m iogeosynkliny K ielcydów oraz w ary- scyjskiej Łysogór (tzw. trzon paleozoiczny) oraz jej epiw aryscyjską, permsko-mezozoiczną pokryw ę osadową.
W św iętokrzyskim rejonie m etalogenicznym w yróżniono szereg for
macji rudnych reprezentujących trzy epoki m etalogeniczne: kaledońską, w aryscyjską i pow aryscyjską (alpejską).
Rozpatrywana mineralizacja syderytow o-pirytow a typu Rudek repre
zentuje w aryscyjską form ację żelaza. Stanow i ona najstarszy etap hydro- termalnego okruszcowania rozw inięty głów nie na obszarze łysogórskiego rejonu Gór Św iętokrzyskich. iW obrębie tej formacji wyróżnić można dwa głów ne typy mineralizacji: żyłow e i m etasom atyczne złoża hem atytu i syderytu (typ m ineralizacji w rejonie Zagnańska i Łącznej), oraz żyło- w o-sztokw erkow e i m etasom atyczne złoża pirytu (markasytu) z hem aty- tem i syderytem (typ m ineralizacji w Rudkach).
W Zagnańsku na Górze Chełmowej, w kam ieniołom ie eksploatującym dolom ity środkowego dewonu, spotykana jest m ineralizacja w form ie żył w ypełniających szczeliny, lub niew ielkich, m etasom atycznych gniazd roz
w iniętych zazwyczaj w m iejscach krzyżowania się szczelin. Głównym minerałem jest hem atyt w ystępujący w postaci drobnokrystalicznego błyszczu żelaza lub śm ietany hem atytow ej. Towarzyszą mu: syderyt, ankeryt, dolomit, baryt, kwarc i kalcyt. Objawy 'tej m ineralizacji w Za
gnańsku nie posiadają znaczenia przem ysłowego.
Budowa geologiczna i charakter m ineralizacji złoża kopalni „Staszic”
w Rudkach, będące przedm iotem badań M. N i e c i a (1968a), są przed
staw ione w osobnym referacie. Można tu jedynie krótko podsum ować najbardziej istotne cechy tej mineralizacji, do których należą m. in.: jej epigenetyczny charakter, w yraźny związek okruszcowania z tektoniką i mikrotektoniką kom pleksów różnych pod względem litologicznym osa
dów dewońskich, stadialny charakter okruszcowania (syderyt — marka- syt, piryt, hem atyt — ślady polim etali) oraz znaczny głębokościow y za
sięg mineralizacji (zbadany wierceniam i do głębokości 800 m od pow ierz
chni). Analogiczne objaw y okruszcowania związane z dyslokacją psarską zbadane zostały w rejonie Wzdołu Kamieńca. W południow ym odcinku tej regionalnej strefy dyslokacyjnej stwierdzono dajki diabazów.
Scharakteryzow any typ m ineralizacji reprezentuje w edług system a
tyki H. S c h n e i d e r h a h n a hydroterm alną form ację żelazo-m agnezo- wo-m anganową. Jak w ykazali J. S a m s o n o w i c z (1934) i J. C z a r n o- c k i (1950) wiek tych procesów m ineralizacyjnych jest przedcechsztyński, o czym św iadczy w ystępow anie otoczaków syderytu i hem atytu w zle
pieńcach nieczulickich oraz zjawiska cechsztyńskiego krasu w obrębie złoża w Rudkach. W św ietle badań regionalnych prawdopodobny jest także paragenetyczny (siostrzany) związek zarówno scharakteryzowanej form acji żelaza, jak rów nież nieco młodszej formacji miedzi, z objawam i regionalnego, późnow aryscyjskiego magm atyzm u dajkowego. Takie zw iąz
ki św iadczyć mogą o wspólnym , głębokim źródle zarówno zasadowego m agm atyzm u, jak i niskotem peraturowych roztworów m etalonośnych.
Św iętokrzyska formacja żelaza posiada obecnie najw iększe znaczenie gospodarcze w całym regionie, z uw agi na duże złoże pirytu kopalni
„Staszic” w Rudkach, które jak dotąd stanowi w yjątkow y obiekt nie tylko w skali Gór Św iętokrzyskich. W edług M. N i e c i a (1966a) dla poszukiwań złóż tego typu rud najważniejsze znaczenie mają przesłanki tektoniczne, litologiczne oraz takie oznaki, jak zjawiska syderytyzacji, ankerytyzacji i „zm urszenia” skał w ęglanow ych. Istnieje m ożliwość sto
sowania w tych poszukiwaniach szerokiego asortym entu metod geofi
zycznych (geoelektrycznych i grawim etrycznych).
Od d z i a ł Ś w i ę t o k r z y s k i I n s t y t u t u Ge ol ogic zne go, K i e l ce
— 722, —
