• Nie Znaleziono Wyników

Eksport i import w 1995 r.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Eksport i import w 1995 r."

Copied!
14
0
0

Pełen tekst

(1)

• • t t •

WAŁBRZYCH

URZĄD STATYSTYCZNY W WAŁBRZYCHU

... -

• • • • • • • •

• • • •

(2)

2

SPIS TREŚCI

strona UWAGI WSTĘPNE... 3

WYNIKI OBROTÓW HANDLU ZAGRANICZNEGO W 1995 R... 5 TABL. 1. IMPORT I EKSPORT WEDŁUG GRUP WYROBÓW W 1995 R... g

TABU 2. OBROTY HANDLU ZAGRANICZNEGO WEDŁUG GRUP KRAJÓW

W 1995 R... 8

#

*

(3)

UWAGI WSTĘPNE

1. Od stycznia 1992 r. statystyka obrotów handlowych handlu zagranicznego opiera się na:

- metodologii Biura Statystycznego ONZ

- danych rejestrowanych na tzw. Jednolitym Dokumencie Administracyjnym SAD (dokument odprawy celnej),

- scalonej Nomenklaturze Towarowej Handlu Zagranicznego CN (od 1994 r. Polskiej Scalone Nomenklaturze PCN).

2. Jako obowiązującą w polskiej statystyce handlu zagranicznego, poczynając od 1992 r., przyjęto formulę tzw. „handlu specjalnego”. Dane zawarte w niniejszej publikacji są prezentowane w zakresie tej formuły.

3. Zgodnie z metodologią Biura Statystycznego ONZ obroty towarowe handlu zagranicznego oparte na formule „handlu specjalnego” obejmują:

- przywóz z zagr anicy i wywóz za granicę wszystkich towarów bez względu na formę płatności, które zostały poddane odprawie celnej ostatecznej lub odprawie warunkowej, w przypadku

obrotu uszlachetniającego na Jednolitym Dokumencie Administracyjnym SAD, - reeksport pośredni i import na reeksport pośredni,

- darowizny organizacji społecznych, - pomoc charytatywną nieodpłatną,

wywóz towarów będących przedmiotem aportów rzeczowych podmiotów - przywóz i

zagranicznych,

%

- zaopatrzenie statków, urządzeń morskich w portach obcych w bunkier, - handel rybami i innymi produktami połowów morskich,

- towary przywiezione bądź wywiezione w ramach umów dzierżawy oraz w ramach transakcji leasingowej, przy umowach przewidujących okres użytkowania powyżej 1 roku,

- obrót uszlachetniający liczony metodą brutto (tzn. do obrotów zalicza się dostawy surowca do (surowiec + usługa) z drugiej strony.

W obrotach bieżących handlu zagranicznego według formuły „handlu specjalnego” nie uwzględnia się:

- obrotów wolnych obszarów celnych i składów celnych z zagranicą, - reeksportu bezpośredniego i importu na reeksport bezpośredni,

- usług, z wyjątkiem obrotu uszlachetniającego, liczonego według metody brutto, - remontów,

- budownictwa,

- patentów, licencji, know-how.

4. Obroty handlu za ur.in wji ego od 1992 r. obejmują pełny przywóz i wywóz towarów bez względu na formę płatności, które zostały podane w odprawie celnej ostatecznej łub warunkowej w przypadku 5. Od stycznia 1992 r. obroty handlu zagranicznego są opracowywane przez GUS wyłącznie na

podstawie kart statystycznych (karta 2/7) dokumentu celnego Jednolitego Dokumentu państwa.

(4)

4

6. Wartość importu została wykazana na warunkach cif port polski lub franco granica polska, tzn.

łącznie z kosztami transportu i ubezpieczenia do granicy polskiej.

Wartość eksportu została podana na bazie fob, tj. na warunkach franco granica lub fob port kraju dostawcy.

7. Obroty handlu zagranicznego przedstawiono według następujących grup krajów:

- kraje rozwinięte gospodarczo - obroty z kr ajami:

-UNII EUROPEJSKIEJ: Belgią, Danią Francją Grecją Hiszpanią Holandią Portugalią Irlandią Luksemburgiem, Niemcami, Wielką Brytanią Włochami,

oraz

- Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej, Kanadą Republiką Południowej Afryką Izraelem, Japonią Australią i Nową Zelandią oraz innymi krajami przemysłowymi Europy Zachodniej:

Wyspami Faros, Andorą Gibraltarem, Watykanem, Maltą

-kraje rozwijające się gospodarczo - obroty z krajami Azji, Afryki, Ameryki Południowej i Środkowej, Oceanii (oprócz określonych jako kraje rozwinięte gospodarczo) oraz z krajami b.

8

.

Jugosławii;

-kraje Europy Środkowo-Wschodniej - obroty z Albanią Bułgarią Czechami, Słowacją Rumunią Węgrami i wszystkimi krajami b. ZSRR.

Dane dotyczące obrotów według grup krajów prezentowane są według kraju pochodzenia i przeznaczenia.

Za kraj pochodzenia uważa się kraj, w którym towar został wytworzony, obrobiony łub przerobiony i w tym stanie nadszedł do polskiego obszaru celnego. Za kraj przeznaczenia

przyjmuje się kraj konsumpcji, tj. kraj, w którym towar zostanie ostatecznie zużyty.

9. Dane prezentowane w tablicach opracowane zostały na podstawie dokumentów SAD zarejestrowanych w Systemie Informatycznym Statystyki Handlu Zagranicznego. Obejmują one wymianę towarów z zagranicą zrealizowaną wyłącznie przez eksporterów (importerów) mających siedzibę zarejestrowaną w systemie REGON na terenie województwa wałbrzyskiego.

Podobnie jak w latach ubiegłych, zaliczenie dokumentów SAD do kolejnych okresów sprawozdawczych następuje na podstawie daty odprawy celnej. Zbiór informatyczny handln

zagranicznego jest tzw. zbiorem otwartym, w którym każdy następny okres sprawozdawczy przynosi korekty wszystkich poprzednich okresów od początku roku.

10. Zawartość informacyjna tablic daje ogólne rozeznanie co do głównych kierunków i struktury towarowej eksportu i importu województwa.

11. Ze względu na elektroniczną technikę przetwarzania danych, w niektórych przypadkach sumy danych - z tytułu zaokrągleń - mogą się różnić od podanych wielkości ogółem

(5)

5

WYNIKI OBROTÓW HANDLU ZAGRANICZNEGO W 1995 r.

W 1995 r. w porównaniu z 1994 r. import - wyrażony w dolarach USA - był wyższy o 46,7%, a eksport o 35,9%. Import wyniósł 237,9 min USD, a eksport 250,6 min USD. Nadwyżka

eksportu nad importem wyniosłą 12,7 min USD (przed rokiem 17,3 min USD).

Wartość importu - wyrażona w złotych - zwiększyła się o 55,7% do 576,1 min zł, a eksportu o 44,7% i wzrosła do 607,7 min zł. Obroty zamknęły się dodatnim saldem 31,7 min zł.

Przed rokiem ujemne saldo wyniosło 39,3 min zł. Obroty handlu zagranicznego w 1995 r.

kształtowały się następująco:

W 1995 roku podobnie jak w latach poprzednich, wysoki był udział krajów rozwiniętych w obrotach ogółem, w tym Unii Europejskiej. W porównaniu do 1994 r. w eksporcie odnotowano zwiększenie udziału krajów rozwiniętych o 0,3 pkt, w tym Unii Europejskiej o 5,9 pkt, przy spadku udziału kraju Europy Środkowo-Wschodniej o 0,8 pkt. W imporcie wzrost udziału odnotowano w

krajach Europy Środkowo-Wschodniej o 7,9 pkt

W strukturze geograficznej obrotów towarowych podstawowe znaczenie miała wymiana z krajami rozwiniętymi gospodarczo, która stanowiła 89,1% eksportu ogółem i 72,5% importu.

I

(6)

6

Głównym partnerem firm województwa wałbrzyskiego pod względem wielkości obrotów były nadal Niemcy z 57,4% udziałem w eksporcie ogółem (przed rokiem 52,4%) i 37,9% w imporcie (przed rokiem 39,9%). Wartość eksportu do Niemiec wyniosła 348,7mln zł (143887 tys.USD), importu 218,3 min zł (90181 tys. USD). Eksportowano głównie wyroby przemysłu lekkiego, które stanowiły 34,8% eksportu ogółem do Niemiec, wyroby przemysłu

elektromaszynowego - 21,3%, mineralnego - 17,2% i (hzewno-papiemiczego - 12,1%.

Importowano przede wszystkim wyroby przemysłu elektromaszynowego - 39,4% importu ogółem

"W .

z Niemiec, przemysłu lekkiego - 27,3%, chemicznego -14,1% i metalurgicznego - 7,4%.

Kolejne pozycje w strukturze geograficznej zajmowały w eksporcie - Stany Zjednoczone Ameryki (8,16%), Dania (3,98%), Francja (2,91%), Holandia (2,88%), Czechy (3,39%) Włochy (2,62%), Wielka Brytania (2,59%) i Belgia (2,00%), a w imporcie - Czechy (10,19%), Włochy (10,11%), Uzbekistan (7,05%), Belgia (3,33%), Japonia (3,29%), Austria

(2,27%), Francja (2,95%).

Struktura obrotów handlu zagranicznego wg grup wyrobów oraz krajów kształtowała się następująco:

A. EKSPORT

Grupy wyrobów

Stany Zjedno­

czone Ameryki

Dania Czechy Francja Holandia Włochy Wielka

Brytania Belgia

OGÓŁEM 100,00 100,00 100,00 100,0 100,00 100,00 100,00 100,00

w tym:

Paliwa i energia 4,62 2,66 5,12

Wyroby przemysłu:

metalurgicznego 0,00 1,42 0,14 0,53 3,62

elektromaszynowego 0,34 1,04 14,85 17,44 34,13 37,33 5,07 8,18

chemicznego

0,00 11,37 11,72 0,83 0,12 3,34 2,11 4,35

mineralnego 84,90 37,83 6,00 20,80 18,41 51,89 18,34 3,95

drzewno-papiemiczego 0,39 6,00 23,39 6,09 11,45 6,48 3,79 37,28

lekkiego 14,15 42,71 20,58

• 1

42,70 35,28 0,86 64,44 38,90

spożywczego 0,15 4,73 8,62 2,52 1,12

1 Produkty rolnictwa 0,00 8,31 0,10 0,99

Produkty leśnictwa 0,48 4,13

(7)

7

B. IMPORT

O G O ŁEM w tym:

Paliwa i energia

Wyroby przemysłu : metalurgicznego

elektromaszynowego chemicznego

mineralnego

drzewno-papierniczego lekkiego

spożywczego Produkty rolnictwa Prod leśnictwa

Czechy Włochy Uzbeki­

stan Belgia Japonia Austria Francja 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00

12,69 0,01

X

11,80 0,82 1,13 0,35 5,87 3,53

18,47 66,57 8,86 13,05 37,44 38,32

6,62 9,70 63,97 0,65 47,30 6,90

9,59 3,02 0,95 1,26 1,85

16,64 3,32 0,49 1,96 0,53

3,26 12,95 99,72 22,40 85,63 3,58 36,26

0,20 0,27 1,30

2,49

19,49 1,48 0,24 2,26 0,66

0,02

(8)

8

TAEL. 1. IMPORT I EKSPORT WEDŁUG GRUP WYRÓBOW W 1995 ROKU (ceny bieżące)

Grupy wyrobów Import

w tysiącach złotych

Eksport

w odsetkach

OGÓŁEM 576076,2 607746,9 31670,7 ft

o ,

O A O 100,0

w tym:

Paliwa i energia 8618,7 24780,9 16162,2 1,5 4,1

Wyroby przemysłu:

metalurgicznego 37682,5 17705,3 -19977,2 6,5 2,9

elektromaszynowego 175066,2 135008,1 -40058,1 30,4 22,2

chemicznego 80554,9 14487,0 -66067,9 13,9 2,4

mineralnego 26742,0 142538,6 115796,6 4,6 23,5

drzewno-papiemiczego 17970,5 66314,0 48343,5 3,1 10,9

lekkiego 179943,3 185025,5 5082,2 31,2 30,4

spożywczego 5305,4 16559,5 11254,1 0,9 2,7

Produkty rolnictwa 24030,4 2465,7 -21564,7 4,2

1 • 0,4

Produkty leśnictwa 407,5 1332,7 925,2 1 0,1 0,2

TABL. 2. OBROTY HANDLU ZAGRANICZNEGO WEDŁUG GRUP KRAJÓW W 1995 R.

A. IMPORT

Kraj pochodzenia OGÓŁEM

Rozwinięte kraje kapitalistyczne w tym:

kraje Unii Europejskiej Austria

Belgia Niemcy

Dania

Hiszpania

576076,2 417804,6

372983,7 13060,2 19194,6 218329,2 9452,6 6186,8

W tysiącach USD

struktura 1994=100 ogółem 1994=100

100,00 155,7 237924 146,7

72,53 140,4 172647 132,3

64,75 139,3 154165 131,2

2,27 175,0 5411 165,3

3,33 168,1 7935 159,0

37,90 147,9 90181 1 139,0

1,64 74,9 39,22 70,4

1,07 228,3 2559 213,3

(9)

9

TABL 2. OBROTY HANDLU ZAGRANICZNEGO WEDŁUG GRUP KRAJÓW W 1995 R. (cd.)

A. IMPORT (cd.)

W tysiącach złotych W tysiącach USD Kraj pochodzenia ogółem

Finlandia 4068,9

Francja 16982,8

Wielka Brytania 3605,5

Grecja 5338,4

Irlandia 1659,7

Włochy 58237,7

Luksemburg 2,9

Holandia 10180,4

Portugalia 109,0

Szwecja 6574,9

pozostałe 44820,9

Australia 494,5

Kanada 777,3

Szwajcaria 5314,0

Japonia 18963,0

struktura 1994=100 ogółem 1994=100 0,70

2,95 0,63

0,29 10,11 0.00

54,1 151,9

158,6 279,5 370,3

123,2

0.02

118,5 1703 razy

7,78 0,09

0,14 0,92 3,29

149,7

13 razy 48,6 151,9 Izrael

Norwegia San Marino

6350,9 604,9

1716 7043 1492 2217

24048

4202

27,03 18482

204 322 2197 7821

2612

52,3 14,37

150.2 264.3

352.3 116,2

110,6

1684 razy 93,2 142,2

13 razy 46,5 144,3

564.7

Stany Zjednoczone Ameryki 10652,3 1,85 255,9 4393 240,7

Rep. Połud. Afryki 2209,3 0,38 345,3 908 322,8

aje Europy Środkowo Wschodniej 139255,3 24,17 233,2 57459 220,1

Albania 3,9 0,00 0,0 2 0,0

Bułgaria 207,3 0,04 23 razy 86 21 razy

Białoruś 1 1588,8 0,28 355,3 659 340,9

Czechy 58711,0 10,19 267,2 24259 251,5

Gruzja 131,0 0,02 0,0 54 0,0

Węgry 4210,7 0,73 347,4 1745 332,2

Kirgistan 3427,8 0,60 o,o 1399 0,0

Kazachstan 8702,0 1,51 102,0 3635 97,9

Litwa 165,9 0,03 14,2 69 13,3

Łotwa 109,8 0,02 33 razy 47 35 razy

Mołdawia _______________ 1 6,4 1 0,00 J_______ 0,0 | _________3 1 ________(X0

(10)

10

TABL. 2. OBROTY HANDLU ZAGRANICZNEGO WEDŁUG GRUP KRAJÓW W 1995 R (cd.)

A. IMPORT (cd.)

W tysiącach złotych Kraj pochodzenia

ogółem struktura 1994=100

W tysiącach USD

ogółem 1994=100

Rumunia *

Rosja

Słowacja

Tadżykistan

#

Turkmenistan Ukraina

Uzbekistan

Kraje pozostałe w tym:

Afganistan Argentyna Brazylia

Chile

Kamerun Chiny

Cypr

Dominikana Ekwador

Egipt Gujana

Hongkong Chorwacja

Indonezja Indie

Koreańska Rep. Lud.-Dem.

Korea Południowa Sri Lanka

Maroko

Macedonia Meksyk

Malezja

287,6 8623.9 4979.9

3608,0 922,0 2881,8 40687,4

19016,3

511,0 140,4 2003,1

428,9 6,8 5305,8

27.6 9,9 7,7 98,9

29.7 582.2

U

87,4 182,0

156.3 578,6

8,3 44,2 207,6

15,8

21,1

0,05 1,50 0,86 0,63 0,16

0,50 7,05 3,30

0,09 0,02 0,35 0,07

0,92

0,01

0,10

0,01

0,03 0,03

0,10

0,04

340.2 668,0 205.8

908.2 36,4 291.9 228,6

151,0

0,0 575.7 344.8 465 razy

0,0 147,3 0,0 46.9

1,6

25 razy

0,0

165,1

0,8

41,3 181.9 556,0

92,6 134,5 379,8

255,7

0,0

35,8

120 3532 2067 1499

373 1192 16719

7818

213 57 814

174 3 2176

11

4 3 40

13 243

0 36 75 65 240

3 18 85

6

9

334,9 614.7

195,5 876.7

32,1 276.8

217,0 140,2

0,0

533,3 314,8 417 razy

0,0 138,7

0,0

42.7 1,5 24 razy

0,0

158.7 0,7 38,0 170.7 538,6

88,7 122.4 340.5 247,9

0,0

32,6

(11)

11

TABL. 2. OBROTY HANDLU ZAGRANICZNEGO WEDŁUG GRUP KRAJÓW W 1995 R (cd.)

A. IMPORT (dok.)

B. EKSPORT

Kraj przeznaczenia OGÓŁEM

Rozwinięte kraje kapitalistyczne w tym:

kraje Unii Europejskiej Austria

Belgia

W tysiącach złotych ogółem

607746.9 541521.9

476205,0 7069,7 12132,7

struktura 1994=100

100,00

89,10

144,7 144,5

78,36 149,1

131,6

W tysiącach USD

ogółem 1994=100 250576

223384

135,9 135,7

196486 2912

5001

140,1

123,5

«

(12)

12

TABL. 2. OBROTY HANDLU ZAGRANICZNEGO WEDŁUG GRUP KRAJÓW W 1995 K (cd.)

B.EKSPORT (cd.)

W tysiącach złotych W tysiącach USD

Kraj przeznaczenia ogółem struktura 1994=100 ogółem 1994=100 Niemcy

Dania

Hiszpania Finlandia Francja

Wielka Brytania Grecja

Irlandia Włochy

Luksemburg Holandia

Szwecja pozostałe

Australia Kanada

Szwajcaria Izrael

Islandia Japonia

Lichtenstein Norwegia

Stany Zjednoczone Ameryki Rep. Połud. Afryki

Kraje Europy Środkowo-Wsch.

Armenia Bułgaria Białoruś

Czechy Estonia

Gruzja

348686,9 24153,3 2171,6

451,1 17666.5

15714,2 997.7 2084,2 15896.6

329.8 17530,1

11320.6 65316,8

939,3 1355.6 3342,9

140,0 93,7 1007,4

591.5 8147.7 49583.0

115.6 52461.0

37,6 128,9 1768,9 20637,6

132,1 9,3

57,37 3,98

0,36 0,07 2,91 2,59

0,16 0,35 2,62

0,05 2,88

1,86

10,74 0,15

0,22

0,55

0,02 0,01

0,17

0,10

1,34 8,16

0,02

8,63

0,01

0,02

0,29 3,39

0,02 0.00

164.2 87,4 70,7

80,3 183,4 563.2 731,6

44.1 106,0 71 razy 104.9 140.3 118.1 87.2 62,6 107.9 79,8 0,0 87.3 858.8 715,5 106.9 256.1 138.1 0,0 32.3 46.8 142,5 0,0 44.8

143887 9947 889

185 7290

6498 413 843 6562

139 7235 4685 26898

387 555 1375 57

39 416 245 3325 20451 48 21547 16 53 736 8513 55

4

154.5 82,0 66.7 73.2 171.7 534.6 670.8 40.7

99.3 69 razy

98.0 132.2

110.3 80.9 57.7

102,1

71.0 0,0 81.0 800.3 650,6

100,1 232.4

129.9 0,0 29,9 45,1 133,3

0,0 41,8

(13)

13

TABL. 2. OBROTY HANDLU ZAGRANICZNEGO WEDŁUG GRUP KRAJÓW W 1995 R. (cd.)

B.EKSPORT (cd.)

W tysiącach złotych Kraj przeznaczenia ogółem

Węgry

Kazachstan Litwa

Łotwa

Mołdawia Rumunia

Rosja

Słowacja

Tadżykistan Turkmenistan

Ukraina

Kraje pozostałe w tym:

4394,5

struktura 1994=100 0.72

857,2 304.1

28,2 161,7 9146,1 2900,7

876.2

0,14

274,9 133,4 208,6

W tysiącach USD ogółem

0.00

1,52 0,48

0,14 0,01

399,0 135,2

10938,2

13764,0 2,27

0,07 330,9

186,6

1822

354

3732 1197 362

4440 5645

1994=100 262,7

129,5 197,1 70,0

375.6 124.6

307,7 175,6

Zjednoczone Emiraty Arabskie 868,1 0,14 1000 razy 355 1000 razy

Argentyna 9,6 0,00 2,6 4 0,0

Samoa Amerykańskie 27,5 0,01 0,0 11 0,0

Brazylia 874,6 0,14 13 razy 357 12 razy

Myanmar 30,1 0,01 0,0 12 0,0

Wybrzeże Kości Słoniowej

1,4 0,00 0,0 1 0,0

Chiny 241,1 0,02 i 0,0 102 0,0

Kolumbia 674,7 0,11 112,0 276 104,0

Kostaryka 833,1 0,14 24 razy 340 , 23 razy

Kuba 3311,1 # 0,55 696,0 1349 689,4

Wyspy Bożego Narodzenia 1,9 0,00 13,5 1 17,7

Cypr 145,7 0,02 33,9 61 31,3

Dominikana 446,1 0,07 59 razy 184 52 razy

Egipt 302,2 0,05 369,2 125 371,2

Hongkong 569,0 0,09 0,0 240 0,0

Chorwacja 579,5 0,10 120,2 239 114,9

Indie 2,9 0,00 0,0 1 0,0

(14)

14

TABL. 2. OBROTY HANDLU ZAGRANICZNEGO WEDŁUG GRUP KRAJÓW W 1995 R. (dok.)

B.EKSPORT (dok.)

Kraj przeznaczenia Korea Południowa

Kuwejt Liban

Maroko

Macedonia Malezja

Niger

Arabia Saudyjska Singapur

Słowenia

Sierra Leone Tajlandia

Turcja Tajwan

W tysiącach złotych W tysiącach USD

ogółem struktura 1994=100 ogółem 1994=100 21,0

298,4 86,0

1,2

116,1 40.3

2,0 88,0 2121,2

165.1 203.1

15.3 1533,8

35.3

0,00 0,05 0,01 0,00 0,02 0,01 0,00

0,01 0,35

0,03 0,03

0,00

0,25 0,01

0,0 8 0,0

0,0 121 0,0

0,0 34 0,0

1

422,1 48 415,6

392,9 36 375,7

76,0 871 70,4

362,9 70 345,5

207 razy 82 188 razy

6

189,8 629 178,1

33,1 14 29,4

e

Cytaty

Powiązane dokumenty

Definicja 7: Drzewo swobodne czyli drzewo bez korzenia to graf, który zawiera n-1 krawędzi i nie ma cykli, jest spójny, każde dwa wierzchołki łączy dokładnie

Definicja 4: Drzewo z korzeniem (lub drzewo nieuporządkowane) to węzeł (nazywany korzeniem) połączony z wielozbiorem drzew z korzeniem. Taki wielozbiór nazywamy jest lasem

Tak pisze H usserl, ale tak zdaje się też sądzić B iałoszew ski: pejzaż zim owy jest, bo w swojej zieloności jest przedm iotem św iadom ości podm iotu, choć może

- przywóz z zagranicy i wywóz za granicę wszystkich towarów bez względu na formę płatności, które zostały poddane od­.. prawie celnej ostatecznej lub odprawie warunkowej,

„Każde ciało trwa w swym stanie spoczynku lub ruchu prostoliniowego i jednostajnego jeżeli siły przyłożone nie zmuszają ciała do zmiany tego

The most spectacular deformations inelude oro- genie bełts related to plate col1i.sions; however, · their reinterpretation in terms of the plate tectonics up- pears

Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 77/3,

Opisuje się więc ewolucję gatunków (np. autobiografii), zmierza się do rekonstrukcji uniwersalnych wzo­ rów przedstawiania podmiotowości, śledzi się historycznie