REKOMENDACJE THE LEGAL 500

(1)

(2)

REKOMENDACJE

W roku 2015 kancelaria SADKOWSKI I WSPÓLNICY została wyróżniona w corocznym rankingu – prestiżowym zestawieniu kancelarii prawniczych, rekomendowanych przez Klientów Kancelarii oraz inne firmy prawnicze – THE LEGAL 500.

W roku 2015 zanotowała w Rankingu Kancelarii Prawniczych ogłaszanym przez dziennik Rzeczpospolita awans o 19 pozycji, zajmując tym samym miejsce wśród największych kancelarii w Polsce.

(3)

Zagrożenia i ryzyka karnoprawne wynikające z zarządzania kadrami

Dział Prawa Karnego

(4)

Czyny stypizowane

w Kodeksie Karnym

(5)

Przestępcze naruszanie praw pracownika

• Art. 218. [Złośliwe lub uporczywe naruszanie praw pracownika]

• § 1. (utracił moc).

• § 1a. Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

• § 2. Osoba określona w § 1a, odmawiająca ponownego przyjęcia do pracy, o której przywróceniu orzekł właściwy organ, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

• § 3. Osoba określona w § 1a, która będąc zobowiązana orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy, obowiązku tego nie wykonuje, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

(6)

Pracownik to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, wyboru, powołania, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę (art. 2 k.p.). Niektórzy włączają tu także osoby, które faktycznie są pracownikami, choć wykonują pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, np. zlecenia (tak Wróbel [w:] Wróbel, Zoll II/2, s. 111–112; krytycznie do takiej wykładni odnosi się Marek, Komentarz, s. 489–490). Nie jest stosunkiem pracy np. administracyjnoprawny stosunek służby (Flasiński, Przestępstwa, s. 32 i n.), zatrudnienie na podstawie rzeczywistych umów cywilnoprawnych, skazanych skierowanych do pracy, żołnierzy powołanych do pełnienia czynnej służby wojskowej i funkcjonariuszy służb mundurowych (Tomporek, Przedmiot, s.

13 i n.)

(7)

Ustawa z 5.07.2018 r. o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1608) wprowadziła do ustawy o związkach zawodowych nowy przepis art. 1¹ zawierający definicję osoby wykonującej pracę zarobkową. Jest to pracownik lub osoba świadcząca pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy. Przepis ten wszedł w życie 1.01.2019 r.

(8)

• Rozpatrywana kwestia jest rozstrzygana jednolicie. Sądy nie mają bowiem wątpliwości, że art. 218 k.k. nie może być stosowany do umów cywilnoprawnych (pogląd nr 1), ale nie oznacza to, że

umowy te pozostają poza orbitą zainteresowania sądów karnych. Sąd powinien bowiem badać, czy zawarta umowa cywilnoprawna nie jest umową o pracę w rozumieniu przyjętym w Kodeksie pracy, a jeśli jest - omawiany przepis zastosować (pogląd nr 2).

• Omawiane zagadnienie pojawia się na najniższych piętrach hierarchii sądownictwa, ale jego wagę dostrzegł Sąd Najwyższy, wydając cytowaną dwukrotnie uchwałę I KZP 5/18, potwierdzającą obie linie orzecznicze.

• Co ciekawe, SN w tej uchwale wyraził pogląd, że istnieją niebagatelne racje przemawiające za tym, aby ochroną art. 218 § 1a k.k. objąć również osoby pozostające w stosunkach zatrudnienia innych niż stosunek pracy, co jednak jest jedynie postulatem de lege ferenda skierowanym do władzy ustawodawczej.

(9)

• Termin „wykonywanie czynności” należy rozumieć w funkcjonalnym związku z naruszeniem praw pracownika, stąd mieści się w nim zarówno podejmowanie czynności naruszającej prawa pracownika, jak i zaniechanie wykonania czynności, której podjęcie w określonym układzie sytuacyjnym stanowiło szczególny obowiązek danej osoby jako gwaranta niedopuszczenia do naruszenia praw pracownika (Tomporek, Przedmiot, s. 13 i n.).

• Zwraca się również uwagę, że należy odnosić pojęcie wykonywania czynności do realizowania praw i obowiązków strony danego stosunku prawnego (strony stosunku pracy lub strony stosunku ubezpieczenia społecznego niebędącej pracownikiem).

• Nie wystarczy tu wykładnia pojęcia pracodawcy i osoby dokonującej czynności w jego imieniu w stosunku do pracowników; ustawodawca w przepisie art. 218 § 1a k.k. w ogóle nie odnosi się do instytucji pracodawcy (Kowalski, Podmiot, s. 69). Znamiona przestępstwa z art. 218 § 1a k.k. wypełnia także zachowanie polegające na niewypłacaniu wynagrodzenia za pracę lub innych świadczeń, np. ekwiwalentu za niewykorzystany urlop. Z obowiązku terminowego wypłacania wynagrodzenia za pracę nie zwalniają pracodawcy trudności w pozyskiwaniu odpowiednich środków finansowych (wyrok SN z 4.04.2000 r.,I PKN 516/99, OSNP 2001/16, poz. 516).

(10)

➢ Przestępstwo z art. 218 § 1a k.k., tj. mobbing, polega na złośliwym lub uporczywym naruszaniu praw pracownika, wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego przez osobę wykonującą czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Znamię uporczywości zakłada dwa elementy:

• złą wolę sprawcy

• długotrwałość jego zachowania.

➢ Owa uporczywość uzewnętrznia się natrętnymi, sekwencyjnymi czy powtarzalnymi zachowaniami (analogicznie jak w wypadku przestępstwa określonego w art. 209 k.k.). Natomiast złośliwość objawia się w niemożliwej racjonalnie do umotywowania woli zaszkodzenia pracownikowi, perfidnym zachowaniu, dokuczeniu mu, poniżeniu, wyrządzeniu krzywdy.

(11)

Prawa pracownika określone są w:

• Kodeksie pracy, ustawie z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 266 ze zm.),

• innych ustawach i aktach wykonawczych określających prawa i obowiązki pracowników i pracodawców,

• postanowieniach układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumieniach zbiorowych, regulaminach i statutach określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy (art. 9 § 1k.p.)

Chodzi tu o wszystkie prawa pracownika wynikające z prawa pracy, a nie tylko o podstawowe (Radecki, Przestępstwa przeciwko, s. 32; Radecki, Przestępstwa i wykroczenia, s. 118; Tomporek, Przedmiot, s. 17; Stefański II, s. 306). Przez to pojęcie należy rozumieć nie tylko prawa skonkretyzowane, np. do urlopu czy wynagrodzenia, lecz także prawa o charakterze ogólniejszym, jak np. prawo pracownika do szanowania przez pracodawcę i osoby działające w imieniu pracodawcy godności i innych dóbr osobistych pracownika. Brak poszanowania może wyrażać się na różne sposoby, np. w formie molestowania seksualnego (Flasiński, Przestępstwa, s. 32 i n.; Warylewski, Molestowanie, s. 60 i n.)..

(12)

➢ „Złośliwie” oznacza nie tylko zachowanie umyślne, lecz także nakierowane na cel w postaci chęci wyrządzenia innej osobie krzywdy, dolegliwości; niezbędne jest tu ustalenie, że naruszanie praw określonego pracownika nie ma żadnych racjonalnych przyczyn, motywowane jest jedynie personalną niechęcią do jego osoby (Wróbel [w:] Wróbel, Zoll II/2, s. 121–122). Zdaniem SN (wyrok z 17.01.2017 r.,WA 18/16, LEX nr 2203539) złośliwość objawia się w niemożliwej racjonalnie do umotywowania woli zaszkodzenia pracownikowi, perfidnym zachowaniu, dokuczeniu mu, poniżeniu, wyrządzeniu krzywdy. Znamię to ma charakter przedmiotowo-podmiotowy (odmiennie Ziółkowska [w:] Konarska-Wrzosek, s. 1042; Daniluk [w:] Stefański, Kodeks, s. 1499). Także zachowanie, które w intencji sprawcy nie jest złośliwe, może tak zostać odebrane, zinterpretowane przez inną osobę. Z drugiej strony nie wystarczy, że sprawca chce się zachować złośliwie, jego zachowanie powinno być odebrane w taki właśnie sposób (Budyn-Kulik, Umyślność, s. 352).

➢ „Uporczywie” oznacza, że zachowanie sprawcy ma albo trwać przez pewien czas, albo powtarzać się kilkakrotnie, musi zawierać także świadomość niweczenia tym możliwości osiągnięcia stanu założonego przez prawo (wyrok SN z 17.01.2017 r., WA 18/16, LEX nr 2203539;

postanowienie SA w Krakowie z 13.12.2000 r., II AKz 289/00, KZS 2000/12, poz. 28; por. także uwagi do art. 209). Znamię to ma charakter przedmiotowo-podmiotowy (Budyn-Kulik, Umyślność, s. 348; Ziółkowska [w:] Konarska-Wrzosek, s. 1042). Trafnie wskazuje się w literaturze, że dla rozróżnienia występku z art. 218 i wykroczenia ma znaczenie ocena owej uporczywości. „Ocena uporczywości i długotrwałości ma charakter zindywidualizowany i musi być dokonywana odmiennie, w zależności od konkretnego stanu faktycznego. Wydaje się zasadne przyjęcie za «długotrwałe» działań trwających w okresie przynajmniej 3 miesięcy” (Marciniak, Znamiona, s. 60–67).

(13)

Narażenie życia albo zdrowia pracownika

• Art. 220. [Narażenie życia albo zdrowia pracownika]

• § 1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

• § 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

• § 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.

(14)

Przedmiotem ochrony jest prawo pracownika do pracy w bezpiecznych i higienicznych warunkach.

Ubocznym przedmiotem ochrony są tu życie i zdrowie pracowników. Ochrona obejmuje wszystkich pracowników, nie tylko tych, którzy obsługują urządzenia funkcjonujące w warunkach zagrożenia lub bezpośrednio stykają się z nimi. Przedmiotem ochrony są życie i zdrowie także pracownika zatrudnionego w innym zakładzie pracy, który w związku z wykonywaną pracą (np. remontem w innym zakładzie, dostawą do tego zakładu itp.) może być narażony (wyrok SN z 22.08.1996 r., IV KKN 60/96, Prok. i Pr.-wkł. 1997/3, poz. 6).

(15)

Bezpieczeństwo i higiena pracy obejmują zagadnienia z zakresu prawa, ergonomii, psychologii, fizyki,

chemii, budowy maszyn i innych (Widzisz, Odpowiedzialność, s. 64). Na ich straży stoją zarówno przepisy bhp, jak i specjalistyczne normy Kodeksu pracy (por. art. 207 i n. k.p.). „Odpowiedzialność za bezpieczeństwo i higienę pracy, w rozumieniu art. 191 d.k.k., wynikać może nie tylko z konkretnego przepisu prawa: zakresu czynności, instrukcji, czy regulaminów, ale nawet z istoty wykonywanych czynności np. w sytuacji, jak w tej sprawie, prowadzenia szkolenia, wiążącego się z powstaniem zagrożenia dla życia i zdrowia szkolonych osób” (wyrok SN z 19.04.1999 r., II KKN 102/97, Prok. i Pr.-wkł.

1999/10, poz. 5).

(16)

Jest to przestępstwo indywidualne. Popełnić je może tylko osoba fizyczna odpowiedzialna za bezpieczeństwo i higienę pracy. Może to być np. główny mechanik, główny technolog (por. Widzisz, Odpowiedzialność, s. 72). Sprawcami tego przestępstwa nie mogą być:

społeczny i państwowy inspektor pracy (tak np. Samol, Prawnokarna, s. 75; odmiennie Wróbel [w:] Wróbel, Zoll II/2, s. 128–129), członek służby medycyny pracy, członkowie komisji bhp, tworzonej na podstawie art. 237¹² § 1 k.p., osoby prowadzące szkolenia bhp (por. także Hryniewicz-Lach [w:] Królikowski, Zawłocki, Szczególna I, s. 1002–1005). Wydaje się, że co do zasady nie jest trafny pogląd, iż sprawcą tego przestępstwa może być każdy pracownik (tak Daniluk [w:] Stefański, Kodeks, s. 1511). Ma on obowiązek przestrzegania odpowiednich przepisów (zasad bhp), dotyczących wykonywanej przez niego pracy. Natomiast w przepisie chodzi chyba o bezpieczeństwo i higienę pracy ujętych całościowo, rozumianych jako ogół, warunków w miejscu pracy, co wynika ze sposobu regulacji przestępstw z tego rozdziału.

(17)

➢ Ustawodawca przewidział ustawową klauzulę niekaralności dla sprawcy, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo. Na temat rozumienia określenia „dobrowolnie” por. uwagi do art. 15.

(18)

Wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym

• Art. 296. [Wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym]

• § 1. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową,podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

• § 1a. Jeżeli sprawca, o którym mowa w § 1, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej,podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

• § 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 1a działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

• § 3. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 2 wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach,podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

• § 4. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 3 działa nieumyślnie,podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

• § 4a. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego.

• § 5. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę.

(19)

• Sprawcą omawianego przestępstwa może być tylko osoba fizyczna będąca obowiązana na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.

• „Za osobę zajmującą się cudzymi sprawami majątkowymi można uznać tylko tego, kogo obowiązki i uprawnienia obejmują łącznie, zarówno dbałość o uchronienie powierzonego mienia przed uszczerbkiem, zniszczeniem lub zagubieniem, pogorszeniem stanu interesów majątkowych, jak i wykorzystanie tego mienia w procesie gospodarowania w taki sposób, aby zostało ono powiększone lub wzrosła jego wartość. Zatem ten, kto ma jedynie obowiązki w zakresie dbałości o to, by stan mienia powierzonego nie uległ pogorszeniu, nie może być uważany za zajmującego się cudzymi sprawami majątkowymi” (post. SN z 27.4.2001 r., I KZP 7/01, OSNKW 2001, Nr 7–8, poz. 55).

• Zgodnie z szeroko aprobowanym poglądem wyrażonym w doktrynie, zajmowanie się sprawami majątkowymi cechuje samodzielność decyzyjna, a więc prawo do podejmowania decyzji i ich realizacji (L. Wilk, Przedmioty ochrony art. 79 kodesku karnego skarbowego, "Prok. i Pr." 2004, nr 9, s. 100).

(20)

• Jak wskazuje się w piśmiennictwie, nadużycie przysługujących uprawnień może polegać na podejmowaniu działań wykraczających

poza zakres udzielonych uprawnień lub na podejmowaniu działań, które tylko formalnie mieszczą się w tym zakresie, ale są wyraźnie sprzeczne z interesem mocodawcy lub obowiązkami "dobrego gospodarza". Uprawnienia mogą być wskazane wprost (szczegółowo) bądź pośrednio (ogólnie), np. przez określenie celu działalności lub odwołanie się do określonych norm prawnych.

• Niedopełnienie obowiązków należy rozumieć jako niewypełnienie czynności, do których dokonania sprawca był zobowiązany.

Może ono polegać zarówno na całkowitym niewykonaniu czynności, które w danych okolicznościach powinny być zrealizowane, jak i na częściowym ich wypełnieniu lub wypełnieniu ich w sposób nienależyty albo niestaranny. Niedopełnienie obowiązków może także przyjmować postać wykonania ich niezgodnie z ich treścią (zob. K. Buchała, P. Kardas, J. Majewski, W. Wróbel, Komentarz, s.

23)

(21)

• Przestępstwo z art. 296 § 1 KK ma charakter materialny (skutkowy). Karalnym skutkiem czynności sprawczych jest wyrządzenie znacznej szkody majątkowej osobie fizycznej, prawnej albo jednostce organizacyjnej niemającej

osobowości prawnej, której sprawami sprawca się zajmuje;

• Szkoda majątkowa w rozumieniu art. 296 § 1 KK. Szkodą majątkową, w rozumieniu art. 296 § 1 KK, jest różnica w ekonomicznej wartości mienia pokrzywdzonego, zaistniała pomiędzy wartością rzeczywistą mienia (z chwili czynu), a wartością hipotetyczną, tj. taką, która zaistniałaby, gdyby sprawca nie zrealizował czynności sprawczych wskazanych w tym przepisie (zob. więcej R. Zawłocki (red.), System Prawa Karnego, t. 9, s. 478–481).

(22)

Czyny stypizowane

w Ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

(23)

Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa

• Art. 23. [Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa]

• 1. Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy,

• podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

• 2. Tej samej karze podlega, kto, uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej.

• 3. Karze określonej w ust. 1 podlega, kto ujawnia lub wykorzystuje informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, z którą zapoznał

się, biorąc udział w rozprawie lub w innych czynnościach postępowania sądowego dotyczącego roszczeń z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa albo przez dostęp do akt takiego postępowania, jeżeli w postępowaniu tym została wyłączona jawność rozprawy.

(24)

• Informacja techniczna, technologiczna lub organizacyjna dotycząca

przedsiębiorstwa, musi spełniać kumulatywnie trzy podstawowe

przesłanki, aby mogła być uznana za „tajemnicę przedsiębiorstwa”.

(25)

• nie jest ujawniona do wiadomości publicznej:

✓ nie mogą być kwalifikowane jako tajemnica informacje powszechnie dostępne, a zatem znane ogółowi lub osobom, które ze względu na prowadzoną działalność są zainteresowane ich posiadaniem (wyrok KIO z dnia 24 lipca 2013 r., KIO 1661/13; por. także wyrok SN z dnia 3 października 2000 r., I CKN 304/00), ani też takie, których uzyskanie nie będzie nastręczało większych trudności;

✓ uznanie informacji za tajemnicę przedsiębiorstwa nie może wynikać tylko ze swobodnego uznania; uzyskanie takich danych powinno nie być w żaden inny sposób możliwe w świetle zwyczajów i praktyki danej branży lub zawodu (Sąd Najwyższy w wyroku z dn. 05.09.2001 r., I CKN 1159/00, OSNC 2012);

✓ informacja nie może stanowić tajemnicy przedsiębiorstwa także wówczas, gdy możliwa jest jej rekonstrukcja - chodzi o sytuacje, w których przy dołożeniu pewnego wysiłku osoby trzecie mogą odtworzyć potrzebną informację, czyniąc to niejako niezależnie, tj. bez pomocy tego, który informacje już posiada. Przykładem może być odtworzenie budowy maszyny, ustalenie listy klientów itd. (Prawo konkurencji, prof. dr hab. Marian Kępiński, wyd. 1, Warszawa 2014, str. 290-291.);

(26)

• posiada wartość gospodarczą dla przedsiębiorstwa - ich ujawnienie spowodowałoby niekorzystne dla przedsiębiorcy skutki, w tym np.

osłabienie przewagi konkurencyjnej lub też naruszenie lub zagrożenie jego interesu w inny sposób (Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji pod red. J. Szwaji, 3. Wyd. Warszawa 2013 r., str. 465, t.

29.)

(27)

• przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności (wyrok NSA z dnia 10 stycznia 2014 r., I OSK 2112/13; por. także wyrok KIO z dnia 3 stycznia 2014 r., KIO 2875/12) przejawia się to w tym, że przedsiębiorca kontroluje liczbę i charakter osób mających dostęp do określonych informacji, stosując zabezpieczenia faktyczne (fizyczna kontrola dostępu, oznaczanie wszelkich materialnych nośników poufnych informacji odpowiednimi ostrzeżeniami) jak i prawne (zobowiązania do zachowania w poufności); jak podkreśla się w doktrynie, przedsiębiorca powinien poinformować pracownika, jakie informacje należy traktować jako poufne oraz podjąć niezbędne działania organizacyjne w celu utrzymania ich w tajemnicy przed nieupoważnionymi osobami (wyrok SN z dnia 3 października 2000 r., I CKN 304/00, system prawny Legalis).

(28)

Jak wskazuje się w doktrynie w odniesieniu do czynności sprawczej „ujawnienia” z art. 23 ust. 1 u.z.n.k.:

• „Ujawniać oznacza "uczynić jawnym, podać do wiadomości coś, co było trzymane w tajemnicy" (Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, red. J. Bralczyk, Warszawa 2005, s. 874). Na gruncie komentowanego przepisu chodzi zatem o wszelkie zachowania, które skutkują tym, że inny podmiot (niekoniecznie indywidualny, może być to również grupa osób bądź instytucja) zapoznaje się w sposób nieuprawniony z informacją objętą tajemnicą przedsiębiorstwa. Tego rodzaju czyny mogą w szczególności polegać na słownym bądź pisemnym przekazaniu informacji, przekazaniu dokumentu objętego tajemnicą, przekazaniu nośnika (np. płyta CD, DVD, pamięć typu pendrive) zawierającego zapis poufnych informacji, szyfru umożliwiającego zapoznanie się z zapisem takich informacji, środków technicznych czy kodów służących do przełamania mechanicznych lub elektronicznych zabezpieczeń treści informacji. (…)

• Ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa jest dokonane wówczas, gdy co najmniej jedna nieuprawniona do tego osoba zapoznała się z treścią takiej informacji w sposób, który pozwolił zrozumieć jej sens. W sytuacji natomiast gdy podjęte zachowanie stworzyłoby jedynie warunki do zapoznania się z taką tajemnicą, może być co najwyżej rozważana odpowiedzialność karna za usiłowanie dokonania przestępstwa z art. 23 ust. 1 u.z.n.k. (W. Wróbel (w:) Kodeks karny. Część szczególna..., red. A. Zoll, t. 2, s.

1473).” (M. Sieradzka (red.), M. Zdyb (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Komentarz, Wyd. II, dostęp: Lex).

(29)

W literaturze dominuje stanowisko, zgodnie z którym:

• szkoda zart. 23 ust. 1u.z.n.k. obejmuje zarówno szkodę o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym. Argumentuje się, że "na pozycję rynkową przedsiębiorcy składają się bowiem zarówno elementy majątkowe, jak i niemajątkowe; często właśnie te ostatnie decydują o sukcesie rynkowym (...). Poważna szkoda ma (...) zostać wyrządza w sferze interesów, które z założenia mają charakter zarówno majątkowy, jak i niemajątkowy" (E. Nowińska, M. du Vall, Komentarz do ustawy o zwalczaniu..., 2008, s. 332). Czyni się jednak przy tym zastrzeżenie, że chodzi tu przede wszystkim o szkodę majątkową. Sprawca zachowania kryminalizowanego wart. 23 ust. 1u.z.n.k. dopuszcza się go bowiem w sferze działalności gospodarczej, z założenia nastawionej na celu osiąganie zysku (M. Mozgawa, Przestępstwa stypizowane..., s. 102; M. Uliasz, Przestępstwo naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa, M. Praw. 2001, nr 22, s. 1122; A. Barczak, Prawnokarna ochrona tajemnicy..., s. 315; S. Hoc, glosa do wyroku SN z dnia 3 kwietnia 2002 r.,V KKN 223/00, Glosa 2003, nr 4, s. 27; P. Kozłowska-Kalisz, Odpowiedzialność karna za naruszenie..., s. 259-260).

• Szkodę niemajątkową postrzega się jako uszczerbek sprowadzający się do utraty przez przedsiębiorcę renomy rynkowej lub dewaluacji marki (K. Stefanowicz, A. Mechowska, Oryginał czy kopia - naśladownictwo produktów jako czyn podlegający odpowiedzialności karnej, M. Praw. 2002, nr 15, s. 688). Można jednak spotkać również ujęcie, zgodnie z którym mimo że w brzmieniu komentowanego przepisu brakuje określenia doprecyzowującego, to jednak relewantne znaczenie ma wyłącznie szkoda majątkowa (O. Górniok, Prawo karne gospodarcze..., s. 101; P. Kozłowska, Poważna szkoda jako znamię przestępstw określonych w art. 23 ust. 1 i art. 24 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, PS 2002, nr 1, s. 72). Ma to wynikać z gospodarczego celu prowadzenia przedsiębiorstwa.

(30)

Rozpowszechnianie fałszywych informacji o przedsiębiorstwie

Art. 26. [Rozpowszechnianie fałszywych informacji o przedsiębiorstwie]

1. Kto rozpowszechnia nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd wiadomości o przedsiębiorstwie, w szczególności o osobach kierujących przedsiębiorstwem, wytwarzanych towarach, świadczonych usługach lub stosowanych cenach albo o sytuacji gospodarczej lub prawnej przedsiębiorstwa, w celu szkodzenia przedsiębiorcy, podlega karze aresztu albo grzywny.

2. Tej samej karze podlega, kto, w celu przysporzenia korzyści majątkowej lub osobistej sobie, swojemu przedsiębiorstwu lub osobom trzecim, rozpowszechnia nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd wiadomości o swoim przedsiębiorstwie lub przedsiębiorcy, w szczególności o osobach kierujących przedsiębiorstwem, wytwarzanych towarach, świadczonych usługach lub stosowanych cenach albo o sytuacji gospodarczej lub prawnej przedsiębiorcy lub przedsiębiorstwa.

(31)

• Odpowiedzialność karną z tytułu rozpowszechniania informacji niezgodnych z prawdą, a wprowadzających w błąd faktów „dotyczących stosunków handlowych swego lub cudzego przedsiębiorstwa” przewidywał art. 6 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 2.08.1926 r.

• Wykroczenie popełnia ten, kto rozpowszechnia nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd wiadomości w celu szkodzenia przedsiębiorcy lub przysporzenia korzyści osobistej lub majątkowej sobie, swojemu przedsiębiorstwu lub osobom trzecim (na temat rodzaju tych wiadomości zob. uwagi 9 i 10 do art. 14; zob. także E. Czarny-Drożdżejko, Karna..., s. 29 i n.; M. Mozgawa, Zwalczanie..., s. 63). Przepis ten statuuje zatem dwa wykroczenia: po pierwsze, pomawianie w celu szkodzenia przedsiębiorcy oraz, po drugie, rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim. Przymiot „rozpowszechniania” cechuje działanie, które określone treści udostępnia ogólnie, a więc z możliwością dotarcia do nieograniczonej liczby osób.

(32)

(33)

(34)

Czyny stypizowane

w Ustawie o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy

(35)

Nielegalna praca cudzoziemca

Art. 120. [Nielegalna praca cudzoziemca]

1. Kto powierza cudzoziemcowi nielegalne wykonywanie pracy podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

2. Cudzoziemiec, który nielegalnie wykonuje pracę, podlega karze grzywny.

3. Kto za pomocą wprowadzenia cudzoziemca w błąd, wyzyskania błędu, wykorzystania zależności służbowej lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania doprowadza cudzoziemca do nielegalnego wykonywania pracy, podlega karze grzywny od 3000 zł do 30 000 zł.

4. Kto żąda od cudzoziemca korzyści majątkowej w zamian za podjęcie działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania pracy, podlega karze grzywny od 3000 zł do 30 000 zł.

5. Kto za pomocą wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania doprowadza inną osobę do powierzenia cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy, podlega karze grzywny od 3000 zł do 30 000 zł.

6. Kto nie dopełnia obowiązku, o którym mowa w art. 88i, podlega karze grzywny nie niższej niż 100 zł.

7. Kto powierza zatrudnienie lub wykonywanie innej pracy zarobkowej cudzoziemcowi kierowanemu przez podmiot niebędący agencją zatrudnienia, podlega karze grzywny nie niższej niż 3000 zł.

8. Kto, prowadząc agencję pracy tymczasowej lub działając w jej imieniu, nie dopełnia obowiązku, o którym mowa w art. 88s ust. 3, podlega karze grzywny od 200 zł do 2000 zł.

9. Kto nie dopełnia obowiązku, o którym mowa w art. 88w ust. 1 lub 3, podlega karze grzywny od 200 zł do 2000 zł.

10. Kto nie dopełnia obowiązku, o którym mowa w art. 88z ust. 13, lub przekazuje nieprawdziwe informacje o podjęciu, niepodjęciu lub zakończeniu pracy przez cudzoziemca na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, podlega karze grzywny.

11. Kto nie dopełnia obowiązku, o którym mowa w art. 90d ust. 1 lub 2, podlega karze grzywny od 200 zł do 2000 zł.

(36)

➢Powierzeniem pracy jest zawarcie z pracownikiem (tu: będącym cudzoziemcem) umowy, na podstawie której ma on wykonywać pracę, albo złożenie przez pracodawcę innego oświadczenia woli nawiązującego stosunek pracy (zawarcie umowy z agencją pracy tymczasowej i przyjęcie do pracy pracownika tymczasowego, zawarcie spółdzielczej umowy o pracę, umowy o pracę nakładczą, mianowanie, powołanie itd.; szerzej na temat znamienia „powierzenia” zob. art.

218a k.k., nt. 14–17). Wykroczenie jest dokonane w momencie

wykonania tej czynności przez powierzającego, a nie w momencie

podjęcia pracy przez cudzoziemca (tak też B. Kurzępa, Karnoprawne

aspekty ustawy o skutkach powierzania wykonywania pracy

cudzoziemcom, Prok. i Pr. 2018/11, s. 126).

(37)

➢Wykonywaniem pracy przez cudzoziemca jest, zgodnie z art. 2 ust. 1

pkt 40 u.p.z., zatrudnienie, wykonywanie innej pracy zarobkowej,

pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do

rejestru przedsiębiorców na podstawie przepisów o KRS lub są

spółkami kapitałowymi w organizacji lub prowadzenie spraw spółki

komandytowej lub komandytowo-akcyjnej przez komplementariusza

lub działanie w charakterze prokurenta. Dla bytu wykroczenia nie ma

więc znaczenia podstawa wykonywania pracy przez cudzoziemca, a w

szczególności, czy łączy go z powierzającym stosunek pracy czy

stosunek cywilnoprawny (np. zlecenie, umowa menedżerska)

(38)

➢Przepisy art. 120 chronią cudzoziemców i legalność ich zatrudnienia

na terytorium Polski. Przestrzeganie przepisów regulujących

zatrudnianie cudzoziemców zapobiegać ma zatrudnianiu ich na

czarno, niespełnianiu wymagań dotyczących miejsca pracy i

zamieszkania i wielu innych gwarancji.

(39)

➢Dla bytu tego wykroczenia nie ma znaczenia, czy cudzoziemiec jest świadom tego, że podejmuje zatrudnienie nielegalnie. Wystarczające jest również, aby doszło do powierzenia nielegalnego wykonywania pracy jednemu cudzoziemcowi; w przypadku większej ich liczby każde powierzenie pracy stanowi osobny czyn i osobne wykroczenie, a sąd skazuje za wszystkie wykroczenia, orzekając jednak jedną karę (art. 9

§ 2 k.w.).

(40)

➢Wykroczenie polega w szczególności na powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, który nie posiada odpowiednich dokumentów legalizujących jego pobyt na terytorium Polski (zob. art. 120a). Co jednak istotne, w przypadku gdy powierzono pracę wielu takim cudzoziemcom (w rozumieniu ustawy o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej) albo cudzoziemcowi małoletniemu (niemającemu ukończonych 18 lat), albo ma to charakter uporczywy i związany z działalnością przedsiębiorcy (np.

wielokrotnie powierzano taką pracę temu samemu cudzoziemcowi albo czyniono to wbrew nakazom lub wystąpieniom PIP), zachowanie takie stanowi nie wykroczenie z art. 120, lecz występek z art. 9 ust. 1–

3 u.s.p.w.p. (zob. art. 9, nt. 5–15).

(41)

➢Kwalifikowanym typem wykroczenia powierzenia cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy jest sytuacja, w której powierzający tę pracę stosuje wobec cudzoziemca zabiegi oszukańcze albo zmusza go do nielegalnego wykonywania pracy. W przypadku zabiegów oszukańczych (wprowadzenie w błąd, wyzyskanie błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania) cudzoziemiec nie jest świadom, że podejmuje pracę nielegalnie. Z uwagi na to, że stroną postępowania w przedmiocie wydania zezwolenia na pracę jest jedynie podmiot powierzający pracę, a nie cudzoziemiec (art. 88a ust. 2), do popełnienia tego wykroczenia najczęściej dochodzi w wyniku oszukania cudzoziemca, że powierzający pracę uzyskał dla niego zezwolenie na pracę. Sprawca może także przedstawić cudzoziemcowi niezrozumiałe dokumenty w języku obcym dla zainteresowanego albo podjąć inne oszukańcze działania.

(42)

➢Uzyskanie zezwolenia na pracę cudzoziemca jest obowiązkiem podmiotu powierzającego pracę. Podmiot ten ma czerpać następnie korzyści z pracy cudzoziemca. Stąd to na tym podmiocie spoczywa obowiązek uzyskania decyzji umożliwiającej cudzoziemcowi podjęcie pracy. Tym niemniej przepis art. 120 ust. 4 jest wysoce nieprecyzyjny. Sankcjonuje on zachowanie polegające na żądaniu od cudzoziemca korzyści w zamian za podjęcie działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania pracy. Należy jednak dostrzec, że ustawa nie zabrania uzyskania od cudzoziemca zwrotu kosztów poniesionych przez podmiot powierzający pracę. Pracodawca nie może co prawda takich kwot potrącić bez zgody pracownika (zob. art. 282 § 1 pkt 1 k.p., nt. 11–14), jednak nie jest to wykluczone w przypadku zgody pracownika – cudzoziemca. Podmiot powierzający nie może jednak żądać jakiejkolwiek korzyści, która nie jest zwrotem poniesionych kosztów.

(43)

➢Uzyskanie zezwolenia na pracę cudzoziemca jest obowiązkiem podmiotu powierzającego pracę. Podmiot ten ma czerpać następnie korzyści z pracy cudzoziemca. Stąd to na tym podmiocie spoczywa obowiązek uzyskania decyzji umożliwiającej cudzoziemcowi podjęcie pracy. Tym niemniej przepis art. 120 ust. 4 jest wysoce nieprecyzyjny. Sankcjonuje on zachowanie polegające na żądaniu od cudzoziemca korzyści w zamian za podjęcie działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania pracy. Należy jednak dostrzec, że ustawa nie zabrania uzyskania od cudzoziemca zwrotu kosztów poniesionych przez podmiot powierzający pracę. Pracodawca nie może co prawda takich kwot potrącić bez zgody pracownika (zob. art. 282 § 1 pkt 1 k.p., nt. 11–14), jednak nie jest to wykluczone w przypadku zgody pracownika – cudzoziemca. Podmiot powierzający nie może jednak żądać jakiejkolwiek korzyści, która nie jest zwrotem poniesionych kosztów.

(44)

➢Sprawcą wykroczeń określonych w ust. 1 oraz 3–7 może być każdy,

kto powierza cudzoziemcowi pracę na terytorium Polski. Może to być

osoba fizyczna zatrudniająca cudzoziemca albo reprezentant jednostki

organizacyjnej (zarówno przedstawiciel, a więc np. członek zarządu,

jak i osoba działająca w jego imieniu, np. pełnomocnik, prokurent

albo upoważniony pracownik).

(45)

• Z wyjątkiem art. 120 ust. 3 i 5, wszystkie omawiane typy wykroczeń mogą być popełnione umyślnie lub nieumyślnie.

• W przypadku art. 120 ust. 3 i 5 wymagane jest działanie w zamiarze

bezpośrednim. Sprawca musi bowiem chcieć wprowadzić w błąd inną

osobę, wyzyskać jej błąd lub niezdolność do należytego pojmowania

przedsiębranego działania albo wykorzystać zależność służbową w

celu osiągnięcia określonego celu (doprowadzenia cudzoziemca do

nielegalnego wykonywania pracy lub powierzenia cudzoziemcowi

wykonywania nielegalnej pracy). Wszystkie znamiona strony

przedmiotowej muszą być w tym wypadku objęte zamiarem

bezpośrednim.

(46)

➢W wyroku z 6.11.2013 r., V Ka 696/13, LEX nr 1715475, Sąd Okręgowy w Koszalinie wskazał, że: „O odpowiedzialności za wykroczenie określone w art. 120 ust. 1 u.p.z., można mówić tylko w przypadku rażących odstępstw od wymogów określonych w art. 2 ust. 1 pkt 14 ustawy”. W realiach sprawy, w której zapadł wyrok, pracodawca wypłacał cudzoziemcom nieznacznie niższe wynagrodzenie niż określone w zezwoleniu na pracę (w zezwoleniu wskazano wynagrodzenie w wysokości nie mniejszej niż 3060 zł brutto, zaś pracodawca wypłacał wynagrodzenie w wysokości 3010 zł brutto;

pracodawca w toku kontroli wypłacił pracownikom zaległą różnicę).

(47)