fjltgsćscsłsiyi/. W - oct-'o^ óó<? d'ói2s^ & ' e s /is fu '

fJltGsćsCsŁsiyi/ „ .

W -

oCt-'O^

óó<?

•¿ d'ói2s^& ' ¿ ¿ e s/isfu '^'

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

3 P R Z Y I A C I E L A

O D K R Y W A I Ą C Y M Y Ś L W Z G L Ę - D E M S U K C E S S Y I T R O N U I

K A N D Y D A T A P O L A K A .

w W*rfi*wie i 7904

http://rcin.org.pl

P ow izech n e o d gło sy, wielorakiem fwem brzmieniem, różne w umyftach tw o rzy wyobrazy.-— Spfób m yślen ia, nierów nym udziałem w ym ierzon y w fzyflkim ; tam iednemu okazuie p rze ­ paść bezdenny, gdzie drugi ufzczęśli- wienie znayduie. A tak każdy idąc z a fwoiem widzimi fię, k rąży mano­

w cam i krętem i, od proftey zb aczaiąff d rogi. P ry w a ta zaw fze gnębiąca nafz N a ró d , i te ra z iefzcze nawet ro zp o ­ ściera fwe ikutki.

T a k to tak P rzyiacielu ! iak w idzę zaw fze nas m iefzać będzie niezgoda r o z r y w a n e , i krufząc ogniwia nieo*

cenioney n igd y iedności.

Jedni ch cą Su kcefsyi, drugim p rze ­ ciw nie E le k c y a wolna fmakuie. Co d o mnie: ia trzym am zaw fze z pier- wfzem i, p ifzą c fię za S u kcefsyą.

O kropn e albowiem ikutki bezk ró le­

w ia, tak wielkie czyn ią w dufzy mo- ie y w rażenia; że ulękniony, przekonać fie niem ogę, abym niedrżał z boiaźni.

D o p ó kiż m y niebędziem y nic w a­

ż y ć na fzalce E u ro p y ?,., do pókiż o-

http://rcin.org.pl

czy

c z y nafze, zw odnicza błonka zafta- niać będzie, a le ta r g fnem śm iertel­

nym trzy m a ć uśpionych?... C zas iu ż nam czas! przeftać bydź o rg a n a m i;

na k tó ry ch każdy kto chce, i tak iak ch ce p rz y g ry w a .

E le k c y a wolna ieft zaw fze rufie*

niem , inftrum entem niefnafek, i nie­

zg o d . Jluz to iuź iey padł^. ofiary R o ­ daków n afzych , w czafie bezkrólew ia każdego, w którem , tę broń k tó re y powinniśm y byli u żyw ać, obracai^c ia ku gw ałcicielo m n a fze y w olności, i bez praw nym n afzey w ła fn o - ści w ydziercom , na w yn ifzczen ie na­

fz y c h używ aliśm y braci, a z zimn^

krwisj. ich na rze ź prow adząc: pośw ię­

caliśm y ich pryw acie In try d z e , D u ­ m ie, Z azd rości i Chciwości.

N ie fz p e ra y m y w dalekich wiekach ubiegai^c fię za w yfzukaniem dowo­

d ó w , bo w H ifto ryi n afzey aż nadto w iele d o czy ta m y fię. Z aczn iy m y t y l­

ko od Augufta T l. M ało ż tam z a ­ kłócenia i za ta rg ó w było: G d y K a r­

d yn ał P ry m a s kandy da ta fw oiego X i§ .

http://rcin.org.pl

cia de Conti w zak łócen iu nomino w ał, ą Stan iiław Dąbiki Biikup Kuia- wiki z wigkzą nierów nie liczbą. W o- iewodzfcw,, o g ło fił K rólem Frydery­

ka Argufta J+i. E le k to ra Saflciego.

L e c z p o y d zm y d a le y !— Z a /lugufta

111

. m ałoż b yło zam iefzek?... P a rty a w igkfza daleko, bo w fzyftkie Woi®- w o d z tw a , obieźdzaiącem u Prym aso­

wi dnia 1 1 , i ja . Wrześni«, na S ta ­ ni/ława Lefzczyńskiego fwoie dawała kreiki, k tó ry ch dzielnością daia u * W rześnia, za powfzechną w fzyftkich S tan ó w zgod ą K rólem nominowany zo ftał. A partya przeciwna, niepo­

równanie w mnieyłzey liczbie zoila- ią c a na Pradze; zaufana w n adziei p re tk ie go nadciągnienia Woyflc Mo- ikiewikich, zaniofła przeciw za fzłey E - ie k c y i M anifeft, i uftąpiła ku IJFęgro- WU, aby czym prgdzey m ogła z R o f- syilkim z łą c z y ć fig W oyikiem .

. T e y przem ocą K ró l prawnie obra­

n y dnia a i . W rześnia, p o p rzy iiąg łfzy Faffia Conumta, widząc fig niebefpie- ęznyra w lV arJzaw ier z p r z y c z y n y

zb\i^

http://rcin.org.pl

zbliźaiącey fię M olkwy, do G gańika z Prym afera, Poftam i

Francuskim , Szw e dzkim

i wielu innemi, b y ł przym ufzo- Mym uchodzić.

P a r ty a

Augu/łowska

zgrom adzona pod Wfią.

Kamieniem,

pod lalk$ A n t o ­ n iego

Ponińskiego

E le k c y jj ikłada, na k tó re y Staniftaw

H o zy u szB

ilkup Po- znańflu', K rólem

Augufta 111.

o g ła fza, i czyn i fię tam że K onfederacya, na pop arcie te y E le k c y i, w brew te y przeciw na, k tó ra w

D zikow ie

na ftro- nę K ró la

Lejzczyńskiego

, pod laik$

A d a m a

Tarła

J^tarofty Jafielikiego k o ia r z y ła iię.

W oyfko Moikiewikie pod G en era­

łem L afcyra i Feldm arfzałkiem Mini- chem , Gdańik attak u ie, K ró l trzem a dniami przed poddaniem fię um yka.

M oikwa milion Rublów z Gdańika w y­

biera, drugi p rze cież na p łacz i pro*

źb y G dańfzczanów , Carow a, aż nad­

to liJróści ppłna, w ty m , co iey należy- tosei^ niebylę», daruie. H rabia

de M on -

t i

t^ ffełF ran tu iki, bez w zględu na ch a ­ rakter, P rym as, M arfzałek S eym o w y

/ i in<

http://rcin.org.pl

i inni Panowie, zabrani w niewolę.

Niewfpom inam zam iefzań i krwi niew innćy rozlewu, iuż za n afzey pa*- m ięci, po śm ierci

Augu/ia 111

. G d y ż c a ła E u ro p a ieft o ty m uwiadom io­

na dokładnie, to ty ło niech mi fię g o ­ dzi nam ienic, ?e K ra y z o fta łz nifzczo- n y , S en atorow ie i M iniftrowie ofa- dzeni w niew oli, B racia nafi po kil- kufet iak zb ó y cy powiązani, oprow a­

dzani po m iaftach , Poddaóftwo w y ­ bierane z kraiu, Miiafta i Wfie palone*

K o śc io ły profanowane, Skarby złupio- ne, A rm a ty i broń wfzelka pozabiera­

ne. N ik t niebył befpiecznym , cz y li t<*

z a tą cz y li za ową ośw iad czył fię ftro- ną; R e c e fwe iedni uzbrajaliśm y na drugich i iedni w yrzy n ałism y dru­

g ich , a czeg o fami niedorżneliśm y, to nam pom ogło Chłopftw o podmówio«

ne do buntu. L e c z nie tu iefzcze ko ­ niec okropnych ikutków E lekcyi; N ie­

p rzy ja cie le nafi wprzód K ra y z łu p i- w fz y , i zaliaw fzy m iędzy nami nafie- nie niezgod y, bez w yftrzelenia naw et

%{<fopku iedaego, te tak piękne naną odeif-

http://rcin.org.pl

oderwali K raiu n afzego części. R rząd o b cy z a c z ą ł nam przepifyw ać praw a, na m ocy K o n ftytu cyi przem ocy: ficuo- lot /ic jubto. K tó re g o kierunkiem do te g o ftopnia nędzy i upodlenia p r z y ­ prowadzeni b yliśm y , iż zapom niana n a w et, ź e w E u ro p ie ieft iefzcze N a ­ ród Polaków« niegdyś ią poftracheną

O ręża fw ego trw o żą cy ,

J nafz że to T ro n ma bydź zaw fze R em izą wolną do naięeia każdem u ? N iem am yż (ięzatrw o żac takokrop n e- m i bez K ró le w ia ,c zy li wolney E le k c y - c y i ikutkami?... N ie, P olacy/ nie ta k n a leży nam m yśleć. le ż e li iuż nam O * patrzność n a y w y ż fza ty le d ozw oliła, żeśm y M olkw ędefpotycznie n am iw ła- dnącą z karków zrzu cili n afzycb; N ie-

2oftaw iaym yż otw orem kanałów ,przez k tó re ie y J n try g i wciflcaiąc iię: m iefzaó nas i n ifzc z y ć w przody, a p o tym w ś c iśle y fz y c h ie fz c z e klubach m ogły nie woli ofadzic. A

C h cem yż cierp ieć to i znofić um y- Iłem fpokoynym , aby Mofkwa osadza- iąc nam K ró ló w na T ro n ie, fam a o=

fc-

http://rcin.org.pl

fadzała Hę w iiediifku nafzem ?...

Zapobiedz tem u w pływ ow i niema żadnćy trudności, oddać ty lk o D o m ó ­ w i iednemu Tron prawem Su kcefsyi, a w fzyftko p rzecięte zoftanie.

P różn y trw o g ą P olak dręczy iię, iż T ró n Sukcefsyonalny wolność iego przygn ęb i. M y li fię, gd yż tak m y­

ślą c, ieft nieprzyiaeielem fam ego fie- b ie, i fw oiey wolności. Sam o albo­

wiem Woyfko włafne, ieżeli kiedy t y l ­ ko do 100,000. dociągnie, m oże mu niebefpieczeńft wem p rzy w olaey E le ­ k c y i zagrozić. P rzypom n iym y fobie, i e R zy m również m iał T ron Elekcyi*

n y , miał rów nież i W oyfko: które p rze­

kupione dogadzając am bicyi m ożniey- f z y c h , ich oiad zało na Tronie*

Jeżeli powiem y, iż Siikcefsya T r o ­ nu, w ło ży na nas kaydany?... C ó ż to?

c z y liż ferca i rąk uiemamy do p ozb y­

cia iię T yran ów ?... C z y liż nam ię zy k iuż zakrzepł: abyśm y Iłów Zamoyskie­

go jZielkiegO p o w tó rzy ć niem ogli „ M y K rólów /ł ano wiemy, ale i my z r z u - 'ea n iy ,, W izyftkież to i wż zn ikły do

http://rcin.org.pl

ratunku fpofoby.?... N ie... fzukaym y ich tylko, a znayd ziem y aż nadto wiele.

N a le ż y opisąć K rólów , od tego fą fjaffia convent a. U m ocow ać lig we- wngtrznie tak przeciw M ocarftw óm obcym , iako i włafnym T yran om , u- m ocow ać zaś fig in aczey i w zm ocnić niem ożna, iak fzcze g u ln ie p rze z z w ią ­ zek z Miaftami, które z ftanem R y - cerikim złączon e, niedadzą fig uiąc D w orow i, i niebgdą potym m o gły fig ftać Jnftrumentem n afzey zguby i p o ­ niżenia iak w innych K raiach — Z a ż y ­ cia iefzcze zaw fze panuiącego N aftg- pcg w yzn aczyć, tak iak Rofsija N aśle- dnika mianuie. E le k t zaś ten P r y ­ m asa niech krzefto pofigdzie! N a d to iefzcze zoftawio fobie prawo: Jż R zecz- pita ieft mocną, gd y K ró l żle rząd zić fig bgdzie, a iad ne go niepow ftrzym a- ią uwagi: zrzu c ić go natychm iaft, a naftgpcg w ynieść na ieg o m ieyfce.

Z ach od zi tu iednak trudność. N a- przykład ftanow iąc T ró n S u kcefsyo - nalny: K om uz go przyznać?... P ra ­ wda ieft, iż w ty m punkcie nam zafta-

nowić fig n a leży,

http://rcin.org.pl

. S ł y -

S ły fza łem w ielu m ów iących, Safo-

\vi good d aym y? N iezd aie mi fię. C zy- iiż nieraiatny iuź ty le przed o czym a p rzykład ów , ze Jnterefsa Saikie i nas w W oyn ę niepotrzebną w ciągały. Z g o - d zilibyśm y fię w refzcie na S a s a , acz niem a żadnego Potom ka z P łc i M ę- f k i e y ; gd yb y Saxonia rów nież z wftępem ną T ró n Polki iak L itw a z wftepem J agiello n a, p rzy łączo n ą zo ftała, L e c z iż to bydź niemo- źe, po cóż n am fięp ro żn o zapędzać, i żąd ać K róla tak iego , k tó ry b y w iecey fobie, aniżeli N arodow i od k tó re g o b y łb y w ybranym m ó gł fprzyiać?...

Moskwa, C efarz, Prujak, to ieft kto ­ kolwiek z ich linii, ani mi na m yśl

‘p rzy ch o d zą. P rzy p u śc ić ich albowiem do Tronu byłoby to iedno: co W ilkom do O w czarn i drzwi otw orem zoftawić.

P rzy p o m n iy m y fobie ow S k r y p t k tó ­ r y Jan III. idąc pod Wiedeń odebrał*

w którym A u ftrya T ró n Polfki pochło­

nąć ch ciała. W iem y iak wiele o Su- kcefsyą D o m y Burbońikie krwie ro-*

d ą ły . W iem y

http://rcin.org.pl

oraz t e ż i to: iakim fpo-

sobem W ę g ry i C z e c h y d oftały fig A u ftryackiem u D om ow i, pod k to rego R ządem dziś igczą.* R ad zą inni od d adż T ro n X ig ciu

U/ittemberskiemu

, U ią ć niem ożna iż X ią żg

W ittem bergski *

ieft Pan Z a c n y , rozum ny i C n o tliw y, fpow inow acony z Domem w P o lfzc ze obfypan ym (ławą: ato li fądaiłbym, iż n iegodzi fig, dla przypodobania fie ko­

muś, upośledzać w łafn ych R odaków . N a y w łaściw iey, mniemałbym, m aiąc ta k K ró la dobrego na Tronie, k tó re g o (ławą wieki wieków brzm ieć nieprzefta- ną, k tó re g o to ieft dziełem , iź do tąd ży ie m y , i pow italiśm y na nogi, i k tó ­ re go o p ifyw ać p rzy fłu g i dla N arodu czynione, m orze w A tra m e n t, a tra w y w p ióra p rze tw a rza ćb y potrzeba: je­

g o naftgpcóm T ro n przyznać*

W ty m punkcie zdaie mi fig jako­

b y wielu o d zy w a ją c y ch fig iłyfzg:

A iakże kiedy K ro i n a fz ieft bezźenny, i dzieci niema?

N ieieft to w moiem rozum ieniu do­

wodem. C z y liż w dzięczność Synom fzczegu ln ie, od ferc c z u ły c h w ym ie­

rza ć

http://rcin.org.pl

rżą c fif powinna; w y łą czaią c krwi bti«*

ikim związkiem dotkniętych, godnych p rze z zaftugi Rozum , i cn o ty N aftę- p có w ? P o c ó ż nam do obcych udawać fig Bogów?».. P o co z nam tak fię upo­

śledzać daleko: iź m iędzy nami niema- m y takiego, któ ry b y w art b ył K o ro ­ n y?.. Nieiefltżeto hańbą dla nas la- m ych, iż fię za niezdolnych bydź fą- dząc; ob cych zap rafzać m yślem y? P o ­ lak ieftem , fzanuię to chlubne nazwi- iko, i przeto ch cąc ftawę nafzą o calić;

w iernie m yśl raoią w yłufzczam , i w y ­ mieniam ofobę, k tó rą Tronu godną b yd ź mniemam»

P otrzeba nam K róla podobno takiego, k tó ry b y z mlekiem w yfsał p rzy w iąza­

nie do M atki O y c z y z n y , Któregoby in- te re fs w łafny z nią w iązał,któryb y z n a ł P ra w a K raio w e,k tó ryb y ź y ł ty lk o dla kraiu, równem okiem na w fzyftkich p a ­ tr z ą c , i k tó ry b y rów nież mieczem, iak i Piórem w oiow ać b y ł zdolny. C zy- li ż na takim M ężu nam braknie?... któ ­ r y niechcąc bezczynności wieku p o - św ięcaćm łodego, w obcą zaciągn ął fig

lłużbg

http://rcin.org.pl

flużbę, aby m ó g ł dać dowody ducha M arfow ego, M ęża, k tó ry za cudzą zie­

mię krwie n ieżałow ał przelew ać pod Sabatzem , k tó ry od Jozefa II. z M ę- ftwa, O dw agi, cn p ty i roftropności, b y ł w y foko ceniony, i k tó ry okazał do­

wód m iłości ku w łafney O y c z y z n ie , gd y iak ikroro ty lk o u ily fza ł iż ona d źw iga fię na nogi, i ludzi zd olnych do iw o iey potrzebuie obrony, opuścił na- ty ch m iaft w fzyftko i ie y na ratunek p r z y fp ie fz y ł. W nieść te d y ztąd m o­

żna, iż ten k tó ry za cudzą O y c zy fto śc krw ie nieżałow ał przelew ać, dla w ła ­ fn e y O y c z y z n y tera bardziey nie bę­

dzie ofzczędzał, b yleby m ógł ią w ita­

nie fzcęśliw ym oglądać.

L e c z pocóź ia mam określać, iśdź m anowcam i krętem i, z proftey zba- c z a ią c drogi. O to ieft X ią ż ę J ó z e f P o - niatowfki któ re g o c a ły N aród kocha, / upow aza, i ceni w yfoko, i który n ato um iał fobie za iłu żyć, aby godnym ftał

fię naśladowcą S tr y ia fw oiego.

Jeżeli te d y P o la c y czuło śc ferca Wafze przenika, i w n ayfkrytfzych dufz

http://rcin.org.pl

wa-

torafzydh zakątkach p rzytu liiko znaf*

duie.* Jeżeli z a ft u g i, ro zu m , cno­

t ę i męftwo upow ażać umiecie? Jeżeli K ró la nam łalkawie i mądrze panują­

c e g o kochacie: Jeżeli o wafze włafne trw acie ufzczęśliw ienie i dorba O y c z y - z n y pragniecie, Jeżeli w dzięczność w ła da fercam i wfzem i, a ufta d ufzy r z e ­ teln o ść tłum aczą: W niydźcie w ro - ftrząśnienie r z e c z y gruntowne, k tó rą g d y rozpoznacie: zapewniony ieftem, iż z zdaniem taoiena zgod zicie hę, a kre- iki fwoie ob rócić Zecheecie\ n a te g o ; k tó ry ; ich ftał fię godnym .

O tó ż to ieft przyiaćielu! imyśl mo- ia , od któ rey iż nie od p ifzefz fię, fpo- dziew am tak po p rz y ia ź n i, iako i przenikłości tw o ie y. Wiem albowiem , i ż t y m aiąc dobry gru n t dufzy w fobie, n iep ofąd zifz mię o parcyaln ośe iako- w ą, lecz przyzn afz, że celem iedynie ufzczęśliw ienia, tw ó y tch n ąey p r z y - iaciel, m yśli fwoie w fzcze ro śfiip rze d publicznością o d k r y j

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl