Marian Żurowski
"Ius sacrum : Klaus Mörsdorf zum 60.
Geburtstag", wyd. Audomar
Scheuermann i Georg May,
München-Paderborn 1969 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 40/3, 197-198
R E C E N Z JE
197
dawczej i wydawniczej. Zbieranie m ateriału do Historii prawa kanonicznego rozpoczął autor już w r. 1938. Pomimo trudności okresu wojennego nie za niechał go również po powrocie do W iednia w 1948 r. Zam iast planowanych poprzednio trzech tomów, rozpraw a rozrosła się w pięciotomowe dzieło.Okres nowożytny od w ystąpienia L u t r a (1517) do ogłoszenia Kodeksu P raw a Kanonicznego (1917) zaw arty jest w trzech tomach w edług układu rzeczowego. W pierwszej części (t. III) zaw arł zagadnienia związane ze sto sunkiem Kościoła do państw a, problem praw a w Kościele, zagadnienie pry m atu, problem atykę soborów powszechnych, synodów partykularnych i kon ferencji biskupów oraz pozostałe zagadnienia praw a osobowego. Część druga (t. IV) zaw iera prawo sakram entalne i prawo procesowe. Część trzecia (t. V) omawia praw o karne, kościelne praw o m ajątkow e i praw o rzeczowe z w yłą czeniem sakramentologii. Omówił ją autor już w poprzednim tomie. Z kolei Zajm uje się zagadnieniem źródeł praw a kanonicznego tego okresu, a w osta tnim rozdziale problem em szkół podstawowych, szkół wyższych, uniw ersyte tów i nauki praw a kanonicznego. Dzieło to niew ątpliw ie (poza H. E. F e i n e,
„Kirchliche Rechtsgeschichte — Die Katholische K irche”, Köln 1964) jest jed
nym z najlepszych opracowań całościowo ujm owanej historii praw a kanonicz nego.
Dziełu nie można odmówić w artości naukowej, w ykorzystania źródeł i pu blikacji wydanych w językach zachodnioeuropejskich. Jednak dotkliwym brakiem jest pominięcie prac dotyczących historii praw a kanonicznego w yda nych w językach słowiańskich. Nieliczne i niekom pletne opracowania za gadnień historii praw a kanonicznego w krajach słowiańskich, znajdujące się w publikacjach zachodnio-europejskich nie wyczerpują i nie mogą wyczerpać historii p raw a tych części Kościoła, a przecież i te ostatnie niew ątpliw ie m ają swoje w artości i w kład w rozwój ogólnokościelnej historii praw a kanonicz nego. Należałoby zatem sięgnąć zarówno do w ydaw nictw źródłowych, jak i poszczególnych opracowań historycznych, które są publikow ane w językach słowiańskich.
Niezależnie od tego b raku należy ocenić pozytywnie w kład autora w naukę historii praw a kanonicznego i dostarczenie bibliotekom dzieła, które przy wszystkich ważniejszych opracowaniach historycznych trzeba będzie uwzględ niać.
Ks. Marian Żurow ski SJ, W arszawa
IUS SACRUM. Klaus Mörsdorf zum 60. Geburtstag, wyd. Audom ar S c h e u e r m a n n i Georg M a y , M ünchen-Paderborn 1969, F erdinand Schöningh, s. 944.
Piękne dzieło zbiorowe, w ydane z okazji 60-lecia urodzin Klausa Mörsdorfa kanonisty znanego w świecie nie tylko jako kontynuatora podręcznika w yda nego przez E i c h m a n n a K irchenrecht, którego kiika następnych w ydań przygotował obecny jubilat, lecz także z wielu innych publikacji. Przede wszystkim ceniony jest jako długoletni redaktor „Archiv fü r Katholisches K irchenrecht”, zasłużony organizator pracy naukowej kanonistów w ośrodku monachijskim oraz długoletni dyrektor Instytutu Kanonicznego przy U niw er sytecie Monachijskim.
Dzieło zbiorowe posiada wielki w achlarz zagadnień om awianych przez ko legów i uczniów jubilata. Ze względu na tę różnorodność wydawcy zdecydo wali się podzielić m ateriał według zasadniczych grup układu rzeczowego, co spraw ia, że dzieło jest przejrzyste i łatw e w używaniu.
Pierwszy rozdział obejm uje podstawowe zagadnienia praw a kanonicznego. M. S c h m a u s , znany teolog, obecnie już em erytowany profesor, porusza pro blem: czy katolickie kapłaństw o jest fenomenem socjologicznym, czy teolo
1 9 8 R E C E N Z JE
gicznym? A. M. R o u c o - V a r e l , profesor praw a kanonicznego na uniw er sytecie w Salamance, omawia katolickie reakcje na znane dzieło Rudolfa S o h m a , Kirchenrecht I. Jest to przyczynek do rozwoju badań nad podsta wami teologicznymi praw a kościelnego w ujęciu katolickim . Dalej W. S t e i n m ü l l e r , profesor praw a kanonicznego, historii praw a kanonicznego i filo zofii praw a na uniw ersytecie w Regensburgu, porusza zagadnienie teologii praw a kościelnego i naukę praw a kanonicznego jako dyscyplinę teologiczną z metodą prawniczą. W skład tego rozdziału wchodzi rów nież artykuł o p ra wie naturalnym , a także miłości Chrystusa E. M c D o n a g h a , profesor teo logii moralnej na wydziale Maynooth w Irlandii. Dalej następuje rozprawa 0 znaczeniu II Soboru W atykańskiego dla reform y praw a kanonicznego B. L o h m a n n a , profesora praw a kanonicznego studium filozoficzno-teolo gicznego w Erfurcie. Porusza on ciekawe zagadnienie Kościoła jako społecz ności nierównej, mówi o prawdziwej równości wśród członków Ludu Bożego 1 rozmaitych funkcjach tych ostatnich oraz o w ynikających z tego konsekw en cjach dla praw a kanonicznego.
Drugi rozdział poświęcony jest historii praw a kanonicznego. F. M e r z b a - c h e r, profesor praw a na uniwersytecie w W ürzburgu omawia hstoryczny rozwój praw a unieważniającego (Lex irritans). G. F r a n s e n , profesor praw a kanonicznego na uniw ersytecie w Lowanium zamieszcza ciekawe rozważania historyczne, dotyczące zagadnienia dekretu B u r c h a r d a z Wormacji. A rty kuł R. H e i z m a n n a odnosi się do nauki praw a naturalnego u R o l a n d a z Kremony. Adam V e t ü l a n i , profesor historii państw a i praw a polskiego, z Krakowa, omawia politykę papieża U r b a n a V przy zakładaniu uniw ersy tetów: polskiego (Kraków), austriackiego (Wiedeń) i węgierskiego (Pećs). Za m yka ten rozdział praca W. M. P l ö c h l a , profesora U niw ersytetu W iedeń skiego, o działalności profesorskiej G. P h i l i p s a na tymże uniwersytecie w zeszłym wieku.
Następny rozdział, poświęcony władzy kościelnej, otw iera artykuł Kazi mierza N a s i ł o w s k i e g o z Akademii Teologii K atolickiej, w którym dzieli się z czytelnikami w sposób skrótowy i syntetyczny niektórym i swoimi osiąg nięciami, jakie zaw arł w poważnym dziele, traktującym o podziale władzy święceń i jurysdykcji w źródłach i nauce kanonistów od początku Kościoła aż do okresu dekretystów włącznie. Praca ta jest obecnie w druku.
W ten sposób można by omawiać po kolei treść licznych, interesujących artykułów , których jest w sumie 44. Podzielono je na wspom niane już i na stępne rozdziały, dotyczące urzędu kościelnego, nauczania kościelnego, praw a zakonnego, praw a małżeńskiego, procesowego oraz stosunku między Kościołem a państwem. Wśród kolejnych autorów figuruje szereg w ybitnych i znanych nazwisk, z których przykładowo można wymienić: A. M. S t i c k 1 e r a, M. K a i s e r a, K. L e f e b v r e ’ a, A. d e l a H e r a , R. A. S t r i g l a , J. M ö r s d o r f a, K. H ö l b e c k a i innych.
Całość przedstaw ia zestaw ciekawych i interesujących opracowań, upo rządkowanych w rozdziały według układu rzeczowego. Na końcu dzieło opa trzone jest w wykaz przytaczanych kanonów KPK, tekstów Soboru W aty kańskiego II oraz wykaz cytowanych autorów.
Ks. Marian Żurow ski SJ, Warszawa Dienst an der W elt. Ordensfrauen zwischen Charisma und Institution, wyd.
Heinz C l a a s s e n s , F reiburg i. Br. 1969, Herder, s. 352.
W okresie wielkich przemian, które dokonują się w związku z odnową form życia zakonnego, powstały na terenie am erykańskim śmiałe inicjatyw y no wego spojrzenia na nie szczególnie, gdy chodzi o zakony żeńskie. Inicjatorzy
